PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA TECHNIK WIRTUALNYCH DO WST PNEJ OCENY FUNKCJONALNO CI ISTNIEJ CEGO SYSTEMU ZAPEWNIANIA ZDATNO CI ORAZ ROZWI ZA MODERNIZACYJNYCH

Transkrypt

1 PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA TECHNIK WIRTUALNYCH DO WST PNEJ OCENY FUNKCJONALNO CI ISTNIEJ CEGO SYSTEMU ZAPEWNIANIA ZDATNO CI ORAZ ROZWI ZA MODERNIZACYJNYCH BOGDAN LANDOWSKI KRZYSZTOF WOJTALEWICZ Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Streszczenie W opracowaniu zaprezentowano metod wst pnej oceny funkcjonalno ci podsystemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych tego podsystemu. Jako przykład obiektu bada, na którym przeprowadzono wszelkie rozwa ania wybrano przedsi biorstwo wiadcz cego usługi transportowe. Z u yciem technik wirtualnych opracowano model przestrzenny rozpatrywanego przedsi biorstwa. Przeprowadzona identyfikacja obiektu bada wykazała potrzeb utworzenia dodatkowego stanowiska obsługowego. Zatem zaprojektowano stanowisko sprz tania i mycia pojazdów, które pó niej wkomponowano do trójwymiarowego modelu zabudowy technicznej obiektu bada. Przedstawiony w artykule sposób post powania umo liwia dokonanie wst pnej oceny funkcjonalno ci oraz praktyczno ci proponowanych rozwi za w szczególno ci w odniesieniu do obiektów, dla których nie istnieje dokumentacja techniczna. Słowa kluczowe: zdatno, podsystem zapewniania zdatno ci, techniki wirtualne, modelowanie 3D, CAD/CAM 1. Wprowadzenie Intensywny rozwój transportu drogowego podyktowany jest cz stym pojawianiem si nowoczesnych pojazdów, urz dze oraz technik wspomagaj cych prac człowieka. Procesy zu ywania obiektów technicznych wymuszaj powstawanie podsystemów eksploatacji odpowiedzialnych za utrzymanie ich w stanie zdatno ci. Obowi zek ten nale y do dobrze zorganizowanego oraz funkcjonalnego zaplecza technicznego. Projektowanie obiektów zaplecza obsługowego transportu oraz ich wyposa anie wymaga znajomo ci pokrewnych dziedzin nauki (budownictwo, technologia napraw, organizacja, eksploatacja pojazdów i techniki informatyczne) [1, 2, 12]. Procesy u ytkowania obiektów techniczny dotycz wył cznie tych, które znajduj si w stanie zdatno ci. Zdatno okre la stan, w którym obiekt techniczny mo e by u ytkowany intensywnie lub wyczekuj co. Kiedy maszyna nie jest mo e wykonywa swoich prac, czyli na skutek uszkodze znajduje si w stanie niezdatno ci, wtedy kierowana jest do podsystemu obsługiwania. W podsystemie zapewniania zdatno ci realizuje si [10, 11]: a. działania profilaktyczne, b. rozpoznanie stanu i pomocy technicznej, c. wszelkie naprawy, konserwacje,

2 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Podsystem zapewniania zdatno ci odpowiedzialny jest za eliminacj uszkodze oraz obsług okresow obiektów technicznych. Prawidłowa organizacja podsystemu zapewniania zdatno ci wpływa pozytywnie na ogólny stan eksploatowanych obiektów technicznych [4, 5, 7]. Jako obiekt bada wybrano przedsi biorstwo zajmuj ce si realizacj zada transportowych. Analizowane przedsi biorstwo zlokalizowane jest na obrze ach miasta. W pracy analizie poddano podsystem zapewniania zdatno ci. Zaprezentowano sposób wst pnej oceny funkcjonalno ci rozpatrywanego podsystemu oraz planowanych modernizacji z u yciem technik wirtualnych. Ukazano równie metod modelowania 3D wybranych elementów zaplecza technicznego na przykładzie rzeczywistego przedsi biorstwa transportowego. Coraz powszechniej do rozwa a in ynierskich zło onych systemów eksploatacji wykorzystuj si technik komputerow. Przeprowadzanie wszelkich manipulacji w rodowisku komputerowym jest procesem nieskomplikowanym i nieabsorbuj cym wielkich nakładów czasu. Na przykładzie rzeczywistego przedsi biorstwa podj to prób stworzenia modelu przestrzennego jego infrastruktury technicznej wraz z otoczeniem przy u yciu programu Autodesk Inventor Professional. Dzi ki dokładnej identyfikacji obiektu bada zaistniała potrzeba wprowadzenia dodatkowego stanowiska obsługowego. Projektowane stanowisko przeznaczone byłoby do sprz tania i mycia eksploatowanych pojazdów. Zatem w pierwszej kolejno ci nale ało ustali rodzaj obsługiwanych pojazdów oraz technologi prac. Przeprowadzono równie szereg oblicze, które pozwoliły wyznaczy ilo potrzebnych stanowisk, ich powierzchni itp.. Opracowano koncepcj rozwi zania stanowiska, którego elementem byłby pomost estakadowy przeznaczony do mycia ci gników siodłowych. Modelowana konstrukcja powinna ułatwi pracownikowi dost p do nadwozia oraz podwozia pojazdu [3]. 2. Obiekt bada Obiektem bada jest system eksploatacji pojazdów. Jako przykład obiektu bada na podstawie, którego podj to prób realizacji opracowania modelu 3D jego infrastruktury technicznej wybrano przedsi biorstwo transportowe. Siedziba rozpatrywanego przedsi biorstwa zlokalizowana jest na obrze ach miasta. Zabudowa techniczna mie ci si na działce o pow metrów kwadratowych. Zakres wiadczonych przez obiekt bada usług nie ogranicza si wył cznie na działaniach przewozowych. Ponadto przedsi biorstwo zajmuje si sprzeda ci gników siodłowych i cz ci zamiennych, a tak e prowadzi autoryzowany serwis dla pojazdów Iveco. W zwi zku z czym ka dy element infrastruktury obiektu bada posiada konkretne przeznaczenie. Zebrane informacje pozwoliły okre li struktur systemu, która dzieli si na: a. podsystem transportowy, b. podsystem sprzeda y cz ci, c. podsystem sprzeda y pojazdów, d. podsystem serwisu. Rozpatrywane przedsi biorstwo zajmuje si realizacj przewozów towarów na terenie całej Europy. Do tego celu obiekt bada wykorzystuje własne pojazdy (60 ci gników siodłowych Iveco Stralis) oraz zbiór naczep. Okres u ytkowania poszczególnych pojazdów wynosi 6 lat od daty ich

3 46 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych produkcji. rednia warto przebiegu rocznego na pojazd wynosi 120 tys. km.. Eksploatowane rodki transportu przechowywane s w siedzibie firmy na wydzielonych w tym celu miejscach [12]. Obiekt bada prowadzi równie Autoryzowany Serwis Iveco (podsystem serwisowania pojazdów), gdzie przeprowadzane s serwisy gwarancyjne i pogwarancyjne pojazdów oraz naprawy powypadkowe. Prace obsługowo-naprawcze realizowane s w zadaszonej hali, której powierzchnia zajmuje zdecydowan wi kszo ł cznej zabudowy infrastruktury technicznej obiektu bada. Budynek obsługowy dysponuje trzema wrotami wjazdowymi. Wjazd na stanowiska odbywa si od wewn trz posesji, za wyjazd skierowany jest na drog publiczn. Ka de wrota bramowe wyznaczaj osobn lini obsługowo-naprawcz wyposa on w kanał. Nad przebiegiem prac obsługowych czuwa wykwalifikowany personel, którego trzon zatrudniono z pocz tkiem lat 90 [5]. Przy budynku obsługowym znajduje si magazyn, który zaopatruje serwis w niezb dne elementy, a tak e pełni rol punktu sprzeda y cz ci zamiennych. W osobnym pomieszczeniu zawiera si biuro dystrybucji pojazdów nowych oraz u ywanych marki Iveco. W ofercie znajduj si pojazdy ró norakiego przeznaczenia, pocz wszy od pojazdów transportowych po specjalistyczne Identyfikacja infrastruktury technicznej obiektu bada Rozpatrywane przedsi biorstwo posiada nieruchomo, na której istniej obiekty niezb dne do realizacji poszczególnych działalno ci. W ramach identyfikacji przeprowadzono rozpoznanie wybranych elementów infrastruktury technicznej obiektu bada. Dlatego te opracowano szkice pomocnicze miedzy innymi: wygl du elewacji, obrysu zabudowy itp.. W nast pnym kroku naniesiono na nie potrzebne wymiary (wn k, okien, drzwi, bram gara owych itp.). Pó niej sporz dzono plan nieruchomo ci (działki) oraz strefy bezpo rednio z ni s siaduj cej. W efekcie uzyskano plan sytuacyjny przedsi biorstwa, który odzwierciedla rzeczywiste warunki. Wszelkie pomiary przeprowadzono przy u yciu tradycyjnej miary ta mowej, a tak e dalmierza laserowego. 3. Opracowanie trójwymiarowego modelu infrastruktury technicznej obiektu bada Zebrane informacje pozwoliły opracowa trójwymiarowy model zabudowy technicznej obiektu bada. Przygotowany wcze niej plan sytuacyjny przedsi biorstwa na działce inwestycyjnej wykorzystano podczas modelowania powierzchniowo-bryłowego w programie Autodesk Inventor Professional. Wszelkie wymiary, układ budynków oraz ich rozmieszczenie odwzorowano zgodnie z rzeczywistymi warunkami. Pierwszym krokiem podczas tworzenia trójwymiarowego modelu w programie było sporz dzenie szkicu 2D obrysu terenu wraz z jego otoczeniem. Pó niej po przeprowadzeniu operacji tzw. wyci gania uzyskano model 3D działki. Elementy takie jak: ogrodzenie, chodnik, pasma zieleni, jezdni itp. utworzono poprzez ci g operacji tworzenia szkiców i ich tzw. wyci gania. Ka dy obiekt infrastrukturalny oraz detale takie jak: okna, parapety, drzwi, wrota gara owe, panele ogrodzeniowe itd. opracowano w osobnych plikach wykonawczych. W plikach zło eniowych przy pomocy opcji tzw. wstawiania zbudowano rzeczywiste modele poszczególnych elementów infrastruktury technicznej obiektu bada. Przestrzenny model przedsi biorstwa ukazuje rzeczywisty układ zabudowy na parceli inwestycyjnej. Dzi ki czemu mo liwe jest spojrzenie niemal z ka dej perspektywy na wybrany obiekt. Rysunki od 1. do 4. przedstawiaj poszczególne widoki oraz rzuty zabudowy technicznej analizowanej firmy.

4 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Na rys. 1. przedstawiono model 3D obiektu bada. Poszczególne jego elementy oznaczono nast puj co: A pomieszczenia obsługowo-naprawcze, B pomieszczenie diagnostyczne, C pomieszczenie socjalno-gospodarcze, D magazyn cz ci zamiennych, E pomieszczenia biurowe, F portiernia, G punkt handlowy, H pomieszczenia pomocnicze, I stacja paliw, J miejsca postojowe dla ci gników siodłowych i naczep, K miejsca postojowe dla pracowników i klientów, L pierwsza brama wjazdowa, M druga brama wjazdowa, N brama wyjazdowa z budynku obsługowego na drog publiczn, O pas zieleni otaczaj cy nieruchomo, P droga publiczna, R chodnik rozgraniczaj cy pas zieleni i drog publiczn. Rys. 1. Przestrzenny model analizowanego przedsi biorstwa Model przestrzenny obiektu bada, którego poszczególne uj cia przedstawiono na poni szych rysunkach składa si z niezale nych elementów. Jak wspomniano powy ej, ka dy obiekt infrastruktury opracowano w osobnym pliku. Główny model ilustruj cy przedsi biorstwo jest wynikiem ich zło enia. Dzi ki wcze niejszej identyfikacji obiektu bada ustalono ilo obiektów technicznych oraz ich przeznaczenie. Podział modelu cało ciowego na elementy cz stkowe jest bardzo dobrym rozwi zaniem. W ten sposób istnieje mo liwo dokonywania zamian, które automatycznie ukazuj si w ostatecznym zło eniu (modelu 3D obiektu bada ). Je eli decydenci przedsi biorstwa planuj jakiejkolwiek modernizacje (dobudowanie lub zlikwidowanie danego obiektu) zabudowy, wtedy u ycie technik wirtualnych ma nieocenione znaczenie. Posiadanie modelu przestrzennego umo liwia przeprowadzenie wszelkich manipulacji, jak równie opracowanie wielu wariantów planowanych inwestycji. Ka d koncepcj mo na wkomponowa do modelu obiektu bada i przeanalizowa sens wprowadzonych zmian.

5 48 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych Rys. 2. Widok przedsi biorstwa od strony pierwszej bramy wjazdowej Rys. 3. Widok stacji paliw oraz pomieszcze pomocniczych

6 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Rys. 4. Widok przedsi biorstwa od strony wyjazdu ze stanowisk obsługowych 4. Opracowanie modelu 3D stanowiska sprz tania i mycia pojazdów Posiadanie trójwymiarowego modelu infrastruktury technicznej obiektu bada daje mo liwo przeprowadzania na nim modyfikacji jak równie symulacji jego elementów. Dla przykładu do obecnego modelu zabudowy przedsi biorstwa wprowadzono obiekt pełni cy funkcj stanowiska sprz tania i mycia pojazdów. Zaprezentowany projekt (rys.5) przedstawia pomysł rozwi zania pomostu estakadowego przeznaczonego do mycia ci gników siodłowych. Zadaniem pomostu jest ułatwienie dost pu do nadwozia oraz podwozia pojazdu podczas przeprowadzania prac piel gnacyjnych. Jak wiadomo dbało o czysto obiektów technicznych stanowi faz wst pn do realizacji kolejnych obsług technicznych. W ten sposób stanowiska obsługowo-naprawcze b d utrzymane w nale ytym porz dku. Niemniej jednak sprz tanie i mycie pojazdów przyczynia si równie do wydłu enia okresu ich eksploatacji, a w literaturze technicznej znajduj si informacje potwierdzaj ce to zało enie [2, 8].

7 50 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych Rys. 5. Wizualizacja projektu pomostu Powy sza estakada mo e znale zastosowanie w przedsi biorstwach u ytkuj cych, dystrybuuj cych oraz obsługuj cych ci gniki siodłowe. Wykonanie trójwymiarowego modelu koncepcji daje mo liwo przeprowadzenia dalszych analiz in ynierskich oraz rozwoju konstrukcji tego typu. Zatem w pierwszej kolejno ci opracowano technologi realizacji prac piel gnacyjnych (rys. 6.). Uzgodniono, i pojazdy powracaj ce z trasy najpierw b d sprz tane (odpylane, oczyszczane z grubszych warstw zabrudze tj. niegu, błota itd.) w zadaszonym pomieszczeniu. Nast pnie tak przygotowany pojazd skierowano by na stanowisko mycia pomost estakadowy [8, 9]. Rys. 6. Prezentacja technologii sprz tania i mycia pojazdów

8 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Powy sze ilustracje przedstawiaj idee pracy stanowiska sprz tania i mycia ci gników siodłowych. Ci gnik siodłowy zgodnie z zało eniem na pocz tku byłby sprz tany, pó niej samodzielnie wje d ałby na pomost (pozycja A). Po zako czeniu obsługi pojazd opuszczałby stanowisko zje d aj c z pomostu estakadowego (pozycja B). Zło enie zadaszonego budynku i pomostu estakadowego, wymaga zastosowania mechanizmu jezdnego oraz nap du poruszaj cego konstrukcj we wskazane pozycje. Zastosowanie estakady powinno ułatwi prac ludzi odpowiedzialnych za utrzymanie czysto ci rodków transportowych w danym przedsi biorstwie. Model pomostu zbudowano na bazie konstrukcji ramowej, która mo e by w cało ci nierozł czna (np. spawana) lub składa si z elementów (rys. 7.) ł czonych za pomoc poł cze rubowych. Rys. 7. Przykład ł czenia mniejszych elementów ramowych Konstrukcj estakady tworz profile zamkni te, kształtowniki oraz płaskowniki dost pne w handlu. Pomost wyposa ono w barierki o wys mm, które zabezpieczaj pracownika przed upadkiem z wysoko ci. Model posiada schody ułatwiaj ce poruszanie sie po pomo cie. W celu unikni cia wypadni ciu pojazdu ze strefy najazdu zastosowano progi zabezpieczaj ce o wysoko ci 100 mm. Wszystkie powierzchnie poziome pokryto kratami pomostowymi o wymiarach 1000 x 1000 mm i oczku 25 x 25 mm w celu zachowania odpowiedniego odpływu wody wraz z zabrudzeniami do kratek ciekowych. Konstrukcja estakady ułatwia dost p do nadwozia i podwozia pojazdu. Wymiary pomostu (rys. 8.) dostosowano do standardowych gabarytów ci gników siodłowych. Wysoko oraz szeroko wn k przeznaczonych dla pracownika jest zgodna z wymiarami zawartymi w literaturze przedmiotu [1, 2].

9 52 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych Rys. 8. Podstawowe wymiary projektowanego pomostu estakadowego Projektowanie pomostu odbyło si w rodowisku Autodesk Inventor. Trójwymiarowy obraz koncepcji powstał dzi ki posłu eniu si systemem modelowania powierzchniowo-bryłowego. Wizualizacj modelu umo liwiło narz dzie Inventor Studio Analiza statyczna Oprócz wizualnego zaprezentowania modelu pomostu istotna jest równie perspektywa przeprowadzenia analizy wytrzymało ciowej (rys. 9.) jego ramy. Autodesk Inventor zawiera rodowiska ( analiza ramy oraz analiza napr e ), które pozwalaj na dokonanie niezb dnych wnioskowa. Posiadaj c model danej konstrukcji mo na automatycznie j przekształci w konstrukcj ramow zbudowan z elementów kształtowych zawartych w katalogu programu. W ten sposób w razie przekroczenia współczynnika bezpiecze stwa mo na zmieni u yte profile, kształtowniki, rury itd. na inne i powtórzy analiz. Dodatkowym atutem narz dzi do analizy ram czy napr e jest mo liwo tworzenia wariantów z danymi obci eniami rozło onymi w ró nych punktach. W przypadku projektu pomostu estakadowego mo na rozwa y przykładowe wersje obci enia konstrukcji: kiedy pojazd wje d a na pomost, kiedy pojazd znajduje si w cało ci na pomo cie. Rys. 9. Przykładowa analiza ramy

10 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Analiza poło enia stanowiska Posiadaj c model przestrzenny infrastruktury technicznej obiektu bada mo na wprowadzi do niego dowoln koncepcj ilustruj c planowan inwestycj. Dzi ki temu na podstawie oceny wzrokowej istnieje mo liwo okre lenia trafno ci poło enia wkomponowanego elementu. Zaprezentowany we wcze niejszym rozdziale zarys koncepcji stanowiska obsługowego (sprz tania i mycia pojazdów) wstawiono do trójwymiarowego modelu zabudowy technicznej obiektu bada. W rozpatrywanej koncepcji stanowisko sprz tania i mycia pojazdów (rys. 10.) usytuowane jest w naro nej cz ci działki inwestycyjnej i zostało oznaczone numerem 1. W zadaszonym budynku wykonuje si czynno ci sprz taj ce (oczyszczanie, odkurzanie, odpylanie), ponadto obiekt posiada własny kanał. Tu za budynkiem znajduje si pomost estakadowy, na którym przeprowadzane b dzie mycie pojazdu. Rys. 10. Koncepcja poło enia stanowiska obsługowego Ka dy pojazd wje d aj c na stanowisko, najpierw poddawany b dzie czyszczeniu, pó niej myciu. W ten sposób zapewniona b dzie ci gło ruchu pojazdów na stanowisku. Oczyszczony oraz umyty pojazd b dzie mógł opó ci stanowisko, dzi ki wyposa eniu estakady w mechanizm jezdny. Wprowadzenie modelu stanowiska do modelu ogólnego dało szans spojrzenia na cało niemal z ka dej perspektywy. Dodatkowym atutem była mo liwo utworzenia niezliczonejk ilo ci renderingów oraz rzutów 2D. Poni ej zaprezentowano rzut z góry na model obiektu bada z uwzgl dnieniem planowanej modernizacji. Na rysunku oznaczono (czerwon lini ) tor ruchu pojazdu poruszaj cego si wewn trz obiektu bada. Posiadanie takiego schematu przez przedsi biorstwo jest bardzo korzystne, gdy w razie jakichkolwiek zmian mo liwe jest bardzo szybkie odniesienie si do nich [6, 7].

11 54 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych Rys. 11. Schemat przedstawiaj cy tor ruchu pojazdu poruszaj cego si wewn trz obiektu bada 5. Podsumowanie Podj te rozwa ania w odniesieniu do zagadnie modelowania 3D maj charakter poznawczy. Elementy zawarte w opracowaniu mog by jednak wykorzystane w praktyce. Przedstawiony w artykule sposób post powania umo liwia dokonanie wst pnej oceny funkcjonalno ci oraz praktyczno ci proponowanych rozwi za w szczególno ci w odniesieniu do obiektów, dla których nie istnieje dokumentacja techniczna. Przeprowadzenie identyfikacji obiektu bada oraz dokonanie pomiarów pozwala na skuteczne odwzorowanie rzeczywistych warunków i specyfiki analizowanego obiektu podczas procesu modelowania 3D. Dzi ki technikom wirtualnym mo liwe jest odwzorowanie dowolnego elementu a nast pnie dokonanie jego analizy oraz efektywne opracowanie dokumentacji technicznej. Opracowanie modelu zabudowy technicznej obiektu bada ułatwia równie proces tworzenia koncepcji rozwi za modernizacyjnych oraz umo liwia ich ocen i analiz.

12 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 70, Bibliografia 1. Chaci ski J., J drzejewski Z.: Zaplecze techniczne transportu samochodowego, Wydanie drugie poprawione, Wyd. Komunikacji i Ł czno ci, Warszawa Dawidowicz L.N.: Projektowanie obiektów zaplecza technicznego transportu samochodowego, Wyd. Komunikacji i Ł czno ci, Warszawa Dzienis P., Łukaszewicz A.: Modelowanie i analiza kinematyczna przyczepy platformy do przewozu samochodów osobowych, CAX, Bydgoszcz Duszniki Zdrój Landowski B.: Example of applying markov decision process to model vehicle maintenance process. Journal of KONES Powertrain and Transport, Vol. 20, No. 4, 2013, European Science Society of Powertrain and Transport Publication, Warsaw 2013, ISSN Landowski B.: Example of markov decision process use for modelling of operation and maintenance process. Interdisciplinary Integration of Science in Technology, Education and Economy. Monograph: edited by Shalapko J. and ółtowski B. Khmelnytsky National University, Jaremche 2013, Ukraine, ISBN , pp Landowski B.: Metoda oceny informatycznych systemów wspomagaj cych słu by utrzymania ruchu. Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarz dzania Wiedz, Tom 46, Polskie Stowarzyszenie Zarz dzania Wiedz, Bydgoszcz 2011, ISSN X, pp Landowski B., Woropay M., Neubauer A.: Sterowanie niezawodno ci w systemach transportowych. Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Bydgoszcz Radom Orzełkowski S.: Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Stajniak M., Hajduł M., Floty ski M., Krupa A. Transport i spedycja. Podr cznik do kształcenia w zawodzie "Technik Logistyk", Wyd. Biblioteka Logistyka. 10. Woropay M., Budzy ski A., Migawa K: Podstawy bada eksploatacyjnych wybranych elemementów maszyn, Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz Woropay M., Landowski B., Jaskulski Z.: Wybrane problemy eksploatacji i zarz dzania systemami technicznymi, Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, ółtowski B., ółtowski M.: Projektowanie zaplecza obsługowego transportu, Czasopismo Logistyka, 2012.

13 56 Bogdan Landowski, Krzysztof Wojtalewicz Przykład zastosowania technik wirtualnych do wst pnej oceny funkcjonalno ci istniej cego systemu zapewniania zdatno ci oraz rozwi za modernizacyjnych EXAMPLE OF USE OF VIRTUAL TECHNIQUES FOR THE PRELIMINARY ASSESSMENT OF THE EXISTING FUNCTIONALITY, AIRWORTHINESS ASSURANCE SYSTEM AND MODERNIZATION SOLUTIONS Summary The paper presents the method of initial assessment of the functionality of the subsystem airworthiness assurance and modernization solutions o that target. As an example of an object research, which was carried out in any consideration of selected company providing transport services. Using techniques which developed virtual model of spatial the undertaking concerned. Carried out to identify the object of research that has been demonstrated the need to create additional positions of the operating. Thus, the designed position of cleaning and washing vehicles, which later adorned the three-dimensional model of building technical research facility. Procedure presented in the article allows an initial assessment of the functionality and practicality of proposed solutions particularly in relation to the objects for which there is no technical documentation. Keywords: airworthiness, airworthiness assurance subsystem, virtual technology, 3d modeling, CAD/CAM Bogdan Landowski Krzysztof Wojtalewicz Zakład Transportu i Eksploatacji Wydział In ynierii Mechanicznej Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Al. Prof. S. Kaliskiego7, Bydgoszcz Tel: , Fax: lbogdan@utp.edu.pl