MATERIAŁY PRASOWE. Edukacyjna kampania społeczna Legalna Kultura Kultura Na Widoku. Partnerzy strategiczni

Transkrypt

1 MATERIAŁY PRASOWE Edukacyjna kampania społeczna Legalna Kultura Kultura Na Widoku Partnerzy strategiczni Fundacja Legalna Kultura ul. Marszałkowska 84/92 lok. 121, Warszawa,

2 Fundacja Legalna Kultura Marta Antczak tel: Kinga Jakubowska tel:

3 IDEA LEGALNEJ KULTURY Legalna Kultura powstała, ponieważ świat ma wiele twarzy. Żyjemy w cywilizacji różnorodności. Naszą intencją jest, by w tej różnorodności nie zatracić fundamentalnych dla kultury idei i wartości podstawowych, takich jak: bycie fair wobec innych, możliwość wyboru i prawo do poszanowania wszystkiego, co jest naszym wkładem w kulturowy rozwój społeczeństwa i państwa. Kultura to przestrzeń, w której żyjemy. To wspólnota, w której twórcy i odbiorcy nie istnieją bez siebie nawzajem. Idea, która leży u źródeł Legalnej Kultury, to uświadomienie wszystkim, że sposób, w jaki korzystamy z kultury ma na nią ogromny wpływ. Bez akceptacji społecznej nie będą powstawały legalne źródła. Za ich dostępność odpowiadają wszyscy nie tylko twórcy i producenci. Rynek kultury może istnieć i rozwijać się tylko za przyzwoleniem społecznym legalne źródła ukonstytuują się w sieci wyłącznie wtedy, gdy będzie miał kto z nich korzystać. A im więcej będzie legalnych źródeł dostępu, tym korzystanie z nich będzie tańsze. Aby cały ten proces stał się powszechny, potrzebna jest jednak świadomość własnej istotnej roli w obiegu kultury. Legalna Kultura to kampania pozytywna. Integruje środowiska twórców i odbiorców kultury. Kształtuje poczucie odpowiedzialności za kulturę w cyfrowej rzeczywistości, promuje korzystanie z legalnych źródeł kultury. Dlatego koncentrujemy się na edukacji, tworzeniu Bazy Legalnych Źródeł, wspieraniu ważnych inicjatyw kulturalnych i kreowaniu nowatorskich projektów. Działania kierujemy do wszystkich, którym na kulturze po prostu zależy. Bo bez względu na to, co nas dzieli może nas połączyć wspólny cel wsparcie artystów i ich twórczości. Honorowy Patronat Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego * * * Partnerzy strategiczni: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Polski Instytut Sztuki Filmowej Projekt finansowany przez: PISF Program Operacyjny "Edukacja i upowszechnianie kultury filmowej". MKiDN Programu Edukacja kulturalna i diagnoza kultury Edukacja kulturalna. Kampania jest realizowana przez Fundację Legalna Kultura, która serdecznie dziękuje za każde działania przyczyniające się do wspólnego sukcesu. 3

4 NOWY PROJEKT LEGALNEJ KULTURY KULTURA NA WIDOKU Od Solidarności do cyfrowej rzeczywistości Kultura Na Widoku to ogólnopolski projekt realizowany przez Fundację Legalna Kultura, którego celem jest promocja legalnych źródeł kultury oraz uczczenie rocznicy 25-lecia Wolności. Na specjalnych regałach ustawionych w największych miastach w Polsce zdigitalizowana podziemna twórczość z czasów Solidarności spotyka się z kulturą współczesną w cyfrowej rzeczywistości. I jest dostępna za darmo albo w bardzo atrakcyjnych cenach dla wszystkich odbiorców korzystających z urządzeń mobilnych. Do pobrania jest ponad 600 tytułów zdigitalizowanych książek, filmów, gier i utworów muzycznych. Na jednym z regałów, zatytułowanym Wolność nie ma granic, można znaleźć dokumenty z czasów Solidarności wydane w podziemiu w latach Projekt Kultura Na Widoku otrzymał wyróżnienie Patronat Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. 25-lecie Wolności. Korzystajmy z Wolności, w której zależy nam na kulturze. Głównym celem kampanii jest promocja świadomego i legalnego uczestnictwa w kulturze. Realizując projekt Kultura Na Widoku Fundacja pragnie poszerzać wiedzę na temat istnienia nowoczesnego i łatwego dostępu do kultury z legalnych źródeł uświadamiając odbiorcom, że są one owocami transformacji i stanowią wspólne dobro, za które ponosimy odpowiedzialność. Obchodzone przez nas wszystkich w tym roku Święto Wolności to idealny moment by zwrócić uwagę społeczeństwa na fakt, że wywalczona przed ćwierćwieczem wolność to nie tylko prawo do głoszenia politycznych poglądów, ale także prawo do swobodnego, nieskażonego ideologią dostępu do kultury i sztuki. Także do uświadomienia Polakom jaką drogę przeszła kultura od podziemnych czasów Solidarności do współczesnej epoki społeczeństwa cyfrowego. Kultura Na Widoku w Polsce Specjalne regały swoją podróż po Polsce rozpoczynają od siedmiu miast wojewódzkich. Inicjatywa wystartowała 29 maja w Warszawie pod Pałacem Prezydenckim na Krakowskim Przedmieściu. W kolejnych dniach i tygodniach Kultura Na Widoku odwiedza Łódź, Katowice, Gdańsk, Opole, Wrocław, Kraków, Sopot, Mrągowo, Gdynię, Poznań, Zakopane i Kazimierz Dolny. Projekt trwa od 29 maja do września. 4

5 Każdy znajdzie coś dla siebie Na regałach znajdują się cyfrowe wersje współczesnych propozycji dla wszystkich pokoleń. Do pobrania jest ponad 600 tytułów książek, filmów, gier i utworów muzycznych. By je pobrać wystarczy połączyć się z udostępnioną za darmo siecią Wi-Fi i pobrać wybrany utwór za pomocą QR kodu lub linku. Połowa udostępnionych materiałów jest dostępna za darmo, pozostałe w bardzo przystępnych, promocyjnych cenach. Wszystkie udostępniane dzieła linkują do legalnego źródła, które odbiorcy mogą poznać i korzystać z niego również po zakończeniu kampanii. Na regałach Kultury Na Widoku można znaleźć szeroki wybór utworów począwszy od dzieł literackich Norwida i Konopnickiej, kończąc na najnowszych bestsellerach książkowych, czy bijących rekordy popularności hitach muzycznych takich jak np. Get Lucky Daft Punk. W ich sąsiedztwie znajdują się zdigitalizowane materiały z czasów Solidarności : ulotki, instrukcje strajkowe, podziemne gazety, plakaty i znaczki, a także książki i nagrania, w tym również archiwalia z Kancelarii Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i zasoby Ośrodka Karta m.in. z kolekcji Solidarność narodziny ruchu wpisanej na Światową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata. Dla wielu jest to również wyjątkowa okazja do odrobienia lekcji historii. Jestem przekonany, że przewidziany w ramach projektu Kultura Na Widoku Regał Wolności będzie dla wielu osób pierwszą okazją do zetknięcia się z dokumentami źródłowymi dotyczącymi tego okresu. Przygotowane w nowoczesny, atrakcyjny dla młodego odbiorcy sposób, przyczynią się do upowszechnienia wiedzy o najnowszej historii Polski i naszej drodze do odzyskania niepodległości w 1989 roku napisał w liście do Kingi Jakubowskiej, prezes Fundacji Legalna Kultura, minister Sławomir Rybicki, wiceszef Kancelarii Prezydenta. Bo wolność znaczy coś jeszcze Czerwiec 1989 roku okazał się dla Polski datą przełomową nie tylko w kontekście polityki, ale i kultury. Dopiero po upadku systemu komunistycznego polska kultura mogła wyjść z podziemia. Funkcjonując do tej pory w drugim obiegu wydawniczym stała się w końcu dostępna i powszechna. Wolność zyskali twórcy i odbiorcy kultury. Obecnie artyści mogą swobodnie wydawać swoje dzieła i otrzymywać za to godziwe wynagrodzenie. Odbiorcy zaś, mają Kulturę Na Widoku. Dzięki niej mogą bez represji czytać, słuchać i oglądać. To powszechnie niedostrzegany wymiar wolności wywalczonej w 1989 roku. Nasz projekt ma zwrócić uwagę na fakt, że wywalczona przed ćwierćwieczem wolność daje nie tylko możliwość do swobodnego wyrażania swoich politycznych poglądów, ale i prawo dostępu do kultury i sztuki mówi Kinga Jakubowska, Prezes Fundacji Legalna Kultura. 5

6 Projekt realizowany jest w ramach kampanii społecznej Legalna Kultura. Partnerami strategicznymi projektu są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej. Projekt powstał przy wsparciu finansowym Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Dostęp do sieci Wi-Fi zapewnia Orange Polska. Dziękujemy za współpracę Partnerom projektu, Legalnym Źródłom i wszystkim, którzy przyczynili się do powstania projektu Kultura Na Widoku. Patronat Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. 25-lecie Wolności 6

7 OD SOLIDARNOŚCI DO CYFROWEJ RZECZYWISTOŚCI W czasach PRL-u funkcjonował na co dzień drugi obieg kultury, który zaliczano do największych na świecie. Publikujący w podziemiu pod pseudonimami twórcy, marzyli o tym, by móc normalnie wydawać swoje książki, płyty, realizować filmy i otrzymywać za to godziwe wynagrodzenie. Zaś czytelnicy, słuchacze i widzowie marzyli, by móc nabyć to, na co mają ochotę, a następnie czytać, słuchać i oglądać bez strachu przed milicyjnymi represjami. Czerwiec roku 1989 okazał się datą przełomową nie tylko dla polskiej polityki, ale także kultury, która mogła wyjść z podziemia i w pełni włączyć się w budowanie nowego społeczeństwa. Dziś możemy z niej korzystać szanując prawa twórców żeby mieć możliwość wydawania i prawa czytelników żeby mieć możliwość niczym nie zakazanego dostępu w sklepie lub w sieci. W instalacji Kultura Na Widoku podziemna twórczość z czasów Solidarności spotka się z kulturą współczesną w cyfrowej rzeczywistości. By sięgnąć po najnowszą powieść, film czy muzykę, wystarczy podłączyć się do Internetu. Podobnie jest ze zdigitalizowanym dziedzictwem Solidarności. Można zobaczyć, co pisał Prezydent Polski Bronisław Komorowski u progu historycznych zmian. Można przeczytać komiksy z Klossem, obejrzeć teatr najlepszych polskich reżyserów. Można naładować swój telefon polskimi i zagranicznymi rytmami podczas porannego joggingu czy wieczornej przejażdżki rowerem. Za każdym razem, gdy ściągamy z sieci z legalnych źródeł tak jak na tych regałach korzystamy z wywalczonej wolności. Dziś wolność to przede wszystkim właśnie taka odpowiedzialność za rozwój świata, który nas otacza i jest naszym wspólnym dobrem. Kultura jest na widoku. Poznajcie legalne źródła, w których płynie szerokim strumieniem. Zdziwicie się, jak wiele ich jest, i jak są łatwo dostępne. Korzystajmy z wolności, w której zależy nam na kulturze. Dr Jacek Wasilewski 7

8 LEGALNA KULTURA W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH Co robimy? Promujemy korzystanie z legalnych źródeł kultury i budujemy świadomość społeczną w niezwykle ważnych kwestiach, takich jak: wspólnota twórców i odbiorców kultury; korzystanie z legalnych źródeł kultury; ochrona własności intelektualnej; odbiór kultury w nowej, cyfrowej rzeczywistości. Prowadzimy szeroką akcję edukacyjną kierowaną do szkół, nauczycieli i zwykłych użytkowników Internetu, w każdym wieku i z każdego środowiska. Tworzymy BAZĘ LEGALNYCH ŹRÓDEŁ kultury i wspieramy powstawanie nowych. Budujemy poczucie odpowiedzialności za kulturę. Po co to robimy? Naszym zadaniem jest doprowadzić do sytuacji, kiedy użytkownicy świadomi własnej istotnej roli w obiegu kultury będą odpowiedzialnie wybierać źródła, z jakich korzystają. Wierzymy, że dzięki temu buduje się wspólnotę twórców i odbiorców kultury, przez to wpływa na rozwój nowoczesnego społeczeństwa. Z kim współdziałamy? Partnerami strategicznymi projektu Legalna Kultura są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej. Kampanię wspierają Instytucje i Partnerzy Medialni, zapewniając wsparcie merytoryczne, rzeczowe i promocyjne. Informacje o partnerach projektu są dostępne na stronie portalu Kto nas wspiera? Ideę Legalnej Kultury popiera blisko 300 twórców kultury, znakomici artyści: aktorzy, muzycy, reżyserzy, pisarze. Są wśród nich: Krystyna Janda, Agata Kulesza, Danuta Stenka, Piotr Adamczyk, Agnieszka Grochowska, Robert Więckiewicz, Zbigniew Zamachowski, Dorota Miśkiewicz, Aga Zaryan, Grażyna Torbicka, Anna Dereszowska, Piotr Metz, Anna Maria Jopek, Kayah, Katarzyna Kwiatkowska, L.U.C, Motion Trio, Magdalena Kumorek, Jerzy Stuhr, Natalia Kukulska, Arkadiusz Jakubik, Lora Szafran, Patrycja Markowska, Marcin Kydryński, Agnieszka Dygant, Dawid Podsiadło, Małgorzata 8

9 Kożuchowska, Magdalena Boczarska, Tomasz Schuchardt, Abradab, Natalia Niemen, Jerzy Owsiak, Adam Woronowicz, Łukasz i Paweł Golcowie, Maria Seweryn, Dawid Ogrodnik, Justyna Steczkowska, Muniek Staszczyk, Jacek Braciak. Dla kogo to robimy? Kampania Legalna Kultura skierowana jest zarówno do odbiorców, którzy nie przykładają wagi do legalności źródeł, z których korzystają, jak również do osób, które postępują świadomie i czują się odpowiedzialni za jakość kultury. Do tych, którym na kulturze po prostu zależy. Zwracamy się do wszystkich bez względu na wiek. O ile szczególnie ważne są pokolenia, które w przyszłości będą odbiorcami kultury, o tyle Legalna Kultura jest kampanią wspólnotową i istotne jest, aby temat i namysł nad korzystaniem z legalnych źródeł nie był nikomu obcy. Cele projektu: promocja korzystania z legalnych źródeł kultury tworzenie BAZY LEGALNYCH ŹRÓDEŁ na stronie legalnakultura.pl; edukacja w zakresie prawa autorskiego z uwzględnieniem etyki jako źródła pochodzenia tych praw i wszelkich wyborów; tworzenie wspólnoty twórców i odbiorców; kreowanie mody na świadome uczestnictwo w kulturze, nierozłącznie związane z korzystaniem z legalnych źródeł kultury; popularyzowanie cyfryzacji zasobów publicznych; umożliwienie odbiorcom kultury znalezienia odpowiedzi na pytania dotyczące praw autorskich własności intelektualnej, ochrony wizerunku w teorii i w praktyce; propagowanie ochrony własności intelektualnej i postulowanie stosowania prawa wobec tych, którzy zarabiają na nielegalnym rozpowszechnianiu dóbr kultury; propagowanie crowdfundingu jako nowoczesnej metody finansowania przedsięwzięć kulturalnych. Jak je realizujemy? Legalna Kultura to kampania pozytywna. Mówimy o pozytywnych aspektach korzystania z legalnych źródeł kultury. Realizujemy szereg przedsięwzięć w przestrzeni publicznej, których zadaniem jest zwrócenie uwagi na kwestie związane z dostępem do kultury z legalnych źródeł: 9

10 Strona miejsce, które skupia wszystkie aktywności Legalnej Kultury. Tu znajduje się licząca blisko 600 pozycji BAZA LEGALNYCH ŹRÓDEŁ, oraz porady prawne z zakresu prawa autorskiego, informacje kulturalne i interesujące rozmowy z twórcami wspierającymi nasze idee. Edukacja programy adresowane do uczniów i nauczycieli: warsztaty, wykłady, prelekcje. Przełamujemy barierę w mówieniu o tak trudnej kwestii, jak nielegalne korzystanie z dorobku twórców w kontekście obecności kultury w Internecie. Wskazujemy drogę legalnego i odpowiedzialnego korzystania z dorobku twórców, prowadząc zakrojone na szeroką skalę działania edukacyjne, z naciskiem na kształtowanie etycznych postaw, wynikających z wiedzy o prawie autorskim, zagadnieniach związanych z ochroną własności intelektualnej, sposobach świadomego korzystania z dóbr kultury oraz metodach dystrybucji kultury w cyfrowych czasach. Prawo współpracujemy z renomowanymi specjalistami z dziedziny prawa autorskiego. Dzięki ich wsparciu, za pośrednictwem naszej strony www, każdy może uzyskać odpowiedzi na nurtującego go pytania. Może też korzystać z przejrzystego przewodnika po prawie autorskim. Crowdfunding zachęcamy do tworzenia społeczności wspierających twórców, zarówno znanych, jak i zupełnie początkujących, ale mających znakomite pomysły. Dlatego m.in. regularnie informujemy o najciekawszych projektach, którym partnerujemy i rozmawiamy z artystami, którzy korzystają ze wsparcia miłośników kultury. Akcja W czerni kina we wszystkich dobrych kinach w Polsce, przed seansami najważniejszych polskich produkcji, emitowane są spoty głosowe wypowiedzi znanych artystów na temat korzystania z legalnych źródeł kultury. Kino objazdowe Legalna Kultura uczestniczy w kinie objazdowym, organizowanym przez firmę Outdoor Cinema. Projekcje filmów fabularnych odbywają się w miejscowościach, w których nie ma kin (minimum 30 km od najbliższego kina). Przed seansami promujemy legalne źródła, poprzez prezentację strony internetowej Legalnej Kultury i bazy legalnych źródeł oraz rozdawnictwo materiałów promocyjnych i edukacyjnych. Kawiarenki internetowe Legalnej Kultury podczas wydarzeń kulturalnych zapewniają one dostęp do festiwalowych repertuarów. Jest to doskonała okazja do prezentowania zasobów bazy legalnych źródeł na 10

11 Wydarzenia kulturalne Legalna Kultura w 2013 roku była uczestnikiem 65 wydarzeń kulturalnych festiwali filmowych, festiwali muzycznych, koncertów, targów książki. The TIDE Experiment eksperymentalna inicjatywa będąca elementem programu, w którym poszukuje się nowych rozwiązań dystrybucyjnych w cyfrowej erze. W ramach tego programu wsparliśmy dystrybucję filmu Viramundo, która po raz pierwszy miała miejsce jednocześnie w kinach i na platformach VOD. Jest to przełomowa inicjatywa, która premierowo umożliwia odbiorcom szeroki dostęp do kina niekomercyjnego filmu dystrybuowanego w małej ilości kopii w kinach. Co nam się udało? Udało nam się zwrócić uwagę społeczną na to, że kultura to wspólnota twórców i odbiorców, i że to w jaki sposób korzystamy z kultury ma na nią ogromny wpływ. Udało nam się zachęcić do aktywności tych, którzy korzystają z legalnych źródeł ich głos w kampanii jest bardzo ważny. W oczach znaczącej części opinii publicznej, udało się nam sprowadzić świadome korzystanie z nielegalnych źródeł do kategorii obciachu. Co jest trudne? Fakt, że temat poszanowania własności intelektualnej nie jest popularny ani atrakcyjny. To w dalszym ciągu nowość, opozycja do zakorzenionych przekonań, że zasoby w Internecie są powszechnie dostępne i powinny być za darmo. Wybór źródeł, z których korzystamy często podyktowany jest brakiem wiedzy i łatwością dostępu. Problem o szczególnie istotnym znaczeniu to rosnąca liczba pirackich źródeł. Użytkownicy nie mają świadomości, że często płacą za kulturę pochodzącą z nielegalnych źródeł oraz że kultura ze źródeł legalnych może być płatna lub bezpłatna. Nie można też pominąć faktu, że prawo nie nadąża za zmianami, które wprowadza rozwijająca się technologia. Co jest ważne? Ważny jest potencjał, który tkwi w odbiorcach kultury i w ich świadomych wyborach. Na pewno każdy chciałby być fair wobec twórców, zwłaszcza ulubionych. Bo niezależnie od tego, co nas dzieli, może nas połączyć wspólny cel wsparcie artystów i ich twórczości. Cieszymy się sukcesem, jaki kampania Legalna Kultura odnosi wśród internautów, uczniów, rodziców, studentów, nauczycieli. Z myślą o nich powtarzamy prezentacje, wykłady, warsztaty, spotkania z prawnikami. Powstają także nowe źródła wiedzy, przeznaczone dla uczniów i nauczycieli. Rozwijamy na naszej stronie BAZĘ LEGALNYCH ŹRÓDEŁ. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń wiemy, że 11

12 bardzo istotną rolę w popularyzowaniu wiedzy na temat ochrony własności intelektualnej stanowi interakcja z konsumentami kultury. Ważne jest, by na temat piractwa i korzystania z legalnych źródeł rozmawiały wszystkie pokolenia. Nie może być to temat tabu, bowiem sposób w jaki kształtujemy przyszłość kultury musi mieć formę umowy społecznej. Zajmujemy się realizacją aktywności w wielu dziedzinach. Mamy nowe pomysły, które realizujemy w całym kraju. Niczego nie unikamy, podstawą naszego działania jest konfrontacja. BADANIA W 2014 roku Interaktywny Instytut Badań Rynkowych na zlecenie Fundacji Legalna Kultura przeprowadził badania dotyczące znajomości, rozpoznawalności i działań kampanii społecznej Legalna Kultura. Badanie omnibusowe zostało przeprowadzone na próbie osób. Za grupę docelową uznano Internautów powyżej 15 roku życia. Przeprowadzone badanie wykazało, że: Prawie 1/3 ankietowanych internautów deklaruje znajomość kampanii Legalna Kultura. 33% pytanych internautów deklarujących kontakt z kampanią Legalna Kultura przyznaje, że znajomość projektu zmieniła ich stan wiedzy na temat tego, co w sieci można uznać za legalne źródła, a co nimi nie jest. Aż 58% uczestników badań popiera idee Legalnej Kultury, a tylko 6% jest przeciw. W porównaniu do badań z 2012 roku liczba popierających Legalną Kulturę wzrosła o 3% Ten wynik pokazuje, że użytkownicy Internetu coraz lepiej rozpoznają kampanię Legalna Kulturę i podzieją jej idee. Co czwarty internauta (26%), który spotkał się z kampanią przyznaje, że kontakt z nią zmienił jego poglądy. Dodatkowo 16% deklaruje, że pod wpływem kampanii przestało korzystać z nielegalnych źródeł kultury. Wyniki te wskazują, że kampania Legalna Kultura przyniosła rzeczywisty skutek i ma realny wpływ na przekonania Polaków. Pokazuje to, że adekwatne reagowanie może bezpośrednio wpływać na nawyki odbiorców. 51% uczestników badań przyznało, iż nadal korzysta z nielegalnych źródeł, gdyż nie jest w stanie odróżnić ich od źródeł legalnych. Pokazuje to, że projekt Legalna Kultura powinien być kontynuowany i jak najszerzej obecny w mediach oraz podczas eventów. Dzięki temu, możliwe stanie się podniesienie wiedzy obywateli na 12

13 temat dostępności bazy legalnych źródeł i uświadomienie, że są one łatwo i często bezpłatnie dostępne w sieci. Ponad 1/3 badanych (w grupach 15-18, 19-24, lat) uważa ściąganie plików za kradzież. W starszych kategoriach i 50+, za kradzież pobieranie plików za kradzież uznaje prawie połowa respondentów. Analiza wyników badań nasuwa refleksje socjologiczną, że wciąż niska jest świadomość traktowania kradzieży cudzej własności intelektualnej jako przestępstwa. Jest to niestety wciąż widoczne w polskich szkołach, gdzie ściąganie (przeciwnie niż w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych) nie jest traktowane jako oszustwo. Przy tej okazji ważne jest, aby w procesie kształcenia zwrócić się w kierunku szeroko rozumianej edukacji najmłodszych pokoleń w zakresie etyki i podstawowych wartości moralnych. Szczególnie w odniesieniu do cyfrowej rzeczywistości. Legalna Kultura stara się nadrabiać te braki w edukacji organizując specjalne warsztaty dla młodzieży, nauczycieli i wychowawców. Badania przeprowadzone na zlecenie Fundacji pokazują również, że w obliczu niesamowitego tempa powstawania nowych nielegalnych źródeł kultury wyzwaniem staje się zmiana mentalności użytkowników produktów kultury w Internecie. Z tego powodu kluczowe dla podnoszenia świadomości internautów w najbliższym czasie będą: szeroko zakrojone akcje edukacyjne, które od najmłodszych lat będą uświadamiały użytkownikom, że korzystanie z legalnych źródeł to niejako obowiązek świadomego konsumenta kultury. zmiany nawyków odbiorców, a także zwiększanie i upowszechnianie dostępu do bazy legalnych źródeł. współpraca z mediami, które mają największy wpływ na kształtowanie się gustów i stylów życia. monitorowanie na bieżąco poprzez badania (takie, jakie prowadzone od trzech lat przez Legalną Kulturę) powodów rosnącej popularności nielegalnych źródeł. długoterminowe kampanie (z udziałem twórców, właścicielami praw autorskich przy wsparciu Legalnej Kultury), która przyczynią się do wzrostu świadomości i podniesie poziom kontroli społecznej. BAZA LEGALNYCH ŹRÓDEŁ Podstawowym celem Legalnej Kultury jest promocja oraz popularyzowanie dobrego obyczaju korzystania z kultury za pośrednictwem legalnych źródeł w sieci poza nią, a przez to kształtowanie poczucia odpowiedzialności za kulturę, wspólnotę jej twórców i odbiorców. 13

14 Najważniejszym osiągnięciem Legalnej Kultury jest udostępnienie na stronie unikalnej na skalę kraju BAZY LEGALNYCH ŹRÓDEŁ. Legalne źródła kultury to wszelkie miejsca, w których są udostępniane odpłatnie lub bezpłatnie dobra kultury, rozumiane jako utwory. Krótko mówiąc zawierają legalny kontent, udostępniany zgodnie z prawem co oznacza, że także z poszanowaniem praw twórców. Natomiast Baza Legalnych Źródeł to miejsce, gdzie prezentowane są serwisy, które działają właśnie w taki sposób. Znajdują się tutaj zarówno serwisy komercyjne, jak i te, które gromadzą zasoby oparte na wolnych licencjach. Aby ułatwić użytkownikom korzystanie z bazy, stworzona została funkcja sortowania według informacji, w jaki sposób dany serwis jest dostępny za darmo czy odpłatnie. Warto jednak pamiętać, że płatne serwisy często udostępniają również bezpłatny kontent. Korzystając z tych serwisów można: oglądać filmy; słuchać muzyki; korzystać z audiobooków i e-booków; uzyskiwać dostęp do artykułów prasowych; wirtualnie zwiedzać muzea i galerie; poznawać zdigitalizowane zasoby archiwalne. Bazę Legalnych Źródeł współtworzą użytkownicy sieci dzięki zakładce Dodaj źródło. Obecnie na stronie w bazie znajduje się 590 źródeł, legalnie udostępniających utwory i treści. Liczba ta stale rośnie. EDUKACJA LEGALNEJ KULTURY Projekt Legalna Kultura to swoisty fenomen wśród działań społecznych. Przełamał barierę w mówieniu o tak trudnej kwestii, jak nielegalne korzystanie z dorobku twórców w kontekście obecności kultury w Internecie. Od dwóch latach od uruchomienia, projekt wskazuje drogę legalnego i odpowiedzialnego korzystania z dorobku twórców, prowadząc zakrojone na szeroką skalę działania edukacyjne wśród nauczycieli i młodzieży, z naciskiem na kształtowanie etycznych postaw, wynikających z wiedzy o prawie autorskim, zagadnieniach związanych z ochroną własności intelektualnej, sposobach świadomego korzystania z dóbr kultury oraz metodach dystrybucji kultury w cyfrowych czasach. 14

15 WARSZTATY EDUKACYJNE W obszarze działalności edukacyjnej Legalna Kultura tworzy i realizuje specjalne programy, które obejmują: warsztaty, wykłady, prelekcje, dyskusje dla uczniów, studentów, nauczycieli, bibliotekarzy i grup zawodowych, które zgłaszają akces do udziału w zajęciach poprzez formularz kontaktowy, udostępniany na stronie Warsztaty z nauczycielami wzmacniają kompetencje w następującym zakresie: przestrzegania praw autorskiego w dydaktyce i w codziennej pracy szkoły; znajomości pojęć związanych z pracami pisemnymi, tj. prawo cytatu, plagiat, twórczość równoległa, ochrona idei; projektów i zasobów dydaktycznych w Internecie, które można wykorzystać w pracy z uczniem; korzystania z zasobów dydaktycznych dla uczniów dostępnych w Internecie. Zajęcia z uczniami koncentrują się na następujących zagadnieniach: czy i co można ściągać i udostępniać w Internecie; kiedy praca pisemna stanowi przywłaszczenie, a kiedy jest utworem inspirowanym; co to jest utwór równoległy; czym jest plagiat jawny, a czym ukryty; czym jest cytat - jak dużo tekstu można umieścić w swojej pracy; czy zawsze trzeba podpisać źródło i autora; czy wszystkie licencje Creative Commons są takie same, i jakie dają możliwości. Zakres warsztatów dla grup zawodowych (dziennikarze, fotograficy, artyści) dotyczy twórcy i jego prawa do swojej twórczości: jakie prawa chronią twórcę; jak odróżnić plagiat od utworu inspirowanego; w jaki sposób dobrze konstruować umowy; jak i gdzie dochodzić swoich praw, jeśli ktoś wykorzystał utwór bez zgody autora. Szkolenia odbywają się z udziałem ekspertów Legalnej Kultury: kulturoznawców, metodyków, prawników. Uczestnikom przyznawany jest certyfikat potwierdzający uczestnictwo w szkoleniu. Podczas spotkań edukacyjnych Legalna Kultura korzysta również z materiałów edukacyjnych partnerów kampanii, między innymi Urzędu Patentowego RP. Legalna Kultura organizuje imprezy własne o charakterze otwartym, a także bierze udział w imprezach organizowanych przez inne 15

16 podmioty podczas konferencji i warsztatów prezentuje bazę legalnych źródeł oraz najważniejsze informacje na temat legalnego korzystania z dóbr kultury. Od 2013 roku Legalna Kultura zorganizowała w Polsce blisko 70 spotkań warsztatowych dla nauczycieli, uczniów i studentów oraz osób związanych z dziennikarstwem, fotografią, DJ ów, i animatorów kultury. W podobnych zajęciach brali udział również uczestnicy prestiżowych wydarzeń kulturalnych: Festiwal Łodzią po Wiśle ; Festiwal Filmów Niezwykłych; Miesiąc Fotografii w Krakowie; Forum wokół Kina; Festiwal Filmoteki Szkolnej; Sopot Film Festiwal; Letnia Akademia im. Łazarkiewicza w Jarocinie; Festiwal Filmowy Hommage a Kieślowski; Camerimage; Wrocławskie Targi Dobrych Książek; Transatlantyk Festival ( Otwarte Drzwi do Kultury w Teatrze Polskim w Poznaniu); Krakowski Festiwal Filmowy ( Otwarte Drzwi do Kultury w Alvernia Studios); Festiwal Muzyki Filmowej ( Otwarte Drzwi do Kultury w Alvernia Studios). STREFA DLA NAUCZYCIELI na Z inicjatywy Legalnej Kultury zostały przygotowane scenariusze lekcji z zakresu prawa autorskiego oraz edukacji medialnej i filmowej. Zostały one nieodpłatnie udostępnione na stronie w zakładce STREFA DLA NAUCZYCIELI. Na stronie znajduje się również jako dodatkowa wartość i narzędzie wspierające baza zasobów dydaktycznych dla nauczycieli i materiały pomocnicze dla uczniów. Materiały edukacyjne obejmują 64 scenariusze lekcji z podziałem na: zajęcia z zakresu prawa autorskiego i ochrony własności intelektualnej (16), edukację medialną (12), edukację filmową (12), innowacyjne materiały do pracy z filmem Sugar Man (6), scenariusze związane z 25-leciem Wolności (14) oraz scenariusze dotyczące twórczości Stanley Kubricka (4). W tym 27 dla gimnazjów i 37 szkół ponadgimnazjalnych. Scenariusze przygotowane są według najwyższych standardów edukacyjnych, zgodne z podstawą programową określoną w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r., udostępnione na podstawie licencji CC BY-NC-ND (Uznanie autorstwa Użycie 16

17 niekomercyjne Bez utworów zależnych 3.0 Polska). Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (bez prawa tworzenia utworów zależnych). Na stronie w strefie dla nauczycieli znajduje się łącznie 25 stron zawierających programy i zasoby dydaktyczne. Witryna daje także możliwość kontaktu z metodykiem, uzyskania odpowiedzi na pytania oraz opcję zgłaszania własnych pomysłów. STREFA DLA UCZNIÓW na Podobnie jak nauczyciele, uczniowie również mają w portalu Legalnej Kultury własną strefę i dostęp do wiedzy pomocnej w nauce, w przejrzystym podziale na przedmioty: język polski (5), język angielski (2), matematyka (4), historia (8), fizyka (5), chemia (7), biologia (6), informatyka (3), geografia (7). Uczniowie otrzymują też rekomendacje stron poświęconych zjawiskom i tematom kulturalnym, które warto odwiedzić (32) oraz dostęp do słowniczka objaśniającego pojęcia niezbędne w edukacji szkolnej i do najbardziej popularnych wśród uczniów rozdziałów z Przewodnika po prawie autorskim. PRAWO W KULTURZE na Rzymianie wieki temu powtarzali: Ignorantia iuris nocet, czyli: nieznajomość prawa szkodzi. To jedna z podstawowych zasad prawa, która mówi, że warto znać reguły i normy postępowania, aby stosować się do nich, podobnie, jak do biblijnego przykazania Nie kradnij. Przykładając tę zasadę do sposobów korzystania z dóbr kultury, oznacza ona, że należy szanować prawa twórców tych dóbr. W portalu działa starannie przygotowana podstrona Prawo w kulturze. Jej najważniejszym elementem jest unikalny w sieci Przewodnik po prawie autorskim, przygotowany z myślą o wszystkich odbiorcach kultury. Został on zaprojektowany tak, by dzięki pomocnym powiązaniom przeprowadzić czytelnika przez różne aspekty najważniejszych zagadnień związanych z prawem autorskim. Przechodząc z rozdziału do rozdziału, można zapoznać się z definicjami najważniejszych, z punktu widzenia prawa autorskiego, haseł i pojęć, które każdemu laikowi pozwalają oswoić się z terminologią prawniczą. Aby usprawnić poruszanie się, Przewodnik został wyposażony w szereg specjalnych odnośników do określonego przepisu prawa, w przykłady oraz pytania użytkowników, które pomagają zrozumieć zapisy zawarte w Ustawie o Ochronie Praw Autorskich i Pokrewnych. 17

18 Przewodnik po prawie autorskim uzupełnia Słowniczek kompendium wiedzy, które pozwala na szybkie i sprawne poruszanie się wśród przepisów i terminów zawartych w Ustawie o ochronie praw autorskich i pokrewnych. Zawiera hasła uporządkowane według kolejności alfabetycznej z odnośnikami do innych pojęć pomocnych w zrozumieniu poszczególnych definicji. Odrębną sekcję w dziale Prawo w kulturze stanowią Wykłady Video poświęcone podstawowym zagadnieniom związanym z prawem autorskim, przygotowane w nowoczesnej formie wizualnej. Cykl ten prowadzi dla użytkowników portalu Legalnej Kultury, Wiesław Johan dziennikarz, prawnik, nauczyciel akademicki, wykładowca w Collegium Civitas i autor książek oraz publikacji naukowych z zakresu prawa prasowego i autorskiego. Każdy użytkownik, który ma wątpliwości lub nie, rozumie specyfikę prawa autorskiego i różnych zależności, jakie wynikają z jego stosowania lub niestosowania, może skorzystać z utworzonej na podstronie Prawa w kulturze zakładki Prawnik odpowiada z funkcją umożliwiającą zadawanie pytań. Jednocześnie wszystkie pytania i odpowiedzi są rejestrowane i wchodzą na stałe do określonych kategorii umieszczonych na stronie tak, by nowi użytkownicy mogli korzystać z tych zasobów w przypadku, gdy szukają rozwiązania podobnego problemu. Kategorie grupują zagadnienia dotyczące: cytatu, filmu, fotografii, grafiki, książek, licencji, muzyki, prawa autorskiego, radia i telewizji, reklamy, serwisów internetowych, szkół i bibliotek. Wszystko to czyni z opracowanego przez Legalną Kulturę Prawa w kulturze nowoczesne i unikalne w polskim Internecie kompendium wiedzy z zakresu ochrony własności intelektualnej. WYPOWIEDZI TWÓRCÓW Mam bzika na punkcie zwracania uwagi na to, z jakich źródeł korzystam. Nigdy niczego z sieci nie ściągałam. Nie wyobrażam sobie, bym mogła np. za darmo (czy nawet odpłatnie!) ściągnąć czyjąś muzykę z nielegalnego źródła, bo wiem, ile nakładu ciężkiej pracy, czasu, pieniędzy, ofiary to autorów kosztowało. Kiedy szczególnie spodoba mi się jakaś płyta, a widzę, że słono trzeba zapłacić, wolę poczekać, aż będzie mnie stać na jej kupno. Czasem trwa to latami, bo inne potrzeby są ważniejsze. Nie wyobrażamy sobie z mężem, byśmy mogli za darmo oglądać filmy z nielegalnych źródeł w Internecie. Jest to ewidentna kradzież. Nie mam sumienia robić takich rzeczy. Wyniosłam takie podejście z domu rodzinnego. Są to dla mnie rzeczy po prostu bezdyskusyjne. Natalia Niemen, wokalistka 18

19 Patrząc na młodzież, która przyzwyczajona jest do tego, że wszystko jest dostępne, nie sądzę, by kwestie piractwa mogły się same uregulować. U młodych ludzi jest coraz większy problem z określeniem tego, gdzie są granice. Potrzebna jest edukacja na szeroką skalę. Praca u podstaw. Trudno mi ocenić na ile tego typu działania będą skuteczne, mam jednak nadzieję, że tak. Roma Gąsiorowska-Żurawska, aktorka Największym zabezpieczeniem przed kradzieżą czy złym wykorzystywaniem dzieł sztuki jest rozwój edukacji. Biorąc pod uwagę, że w Polsce kupuje się od piratów, a nie ściąga za darmo, widać, że ludzie chcą płacić za sztukę. Cała praca powinna więc polegać na tym, by robić jak najlepsze rzeczy i informować ludzi jaka to jest praca i ile czasu wymaga. Obudzić w widzach świadomość czym jest film. Bo wierzę, że skoro ludzie chcą płacić za rzeczy w Internecie, to im większą będą mieć wiedzę, tym chętniej będą kupować legalnie. Ważne jest też, by uruchamiać kanały, które będą odpowiadać zapotrzebowaniu. By ludzie mieli szybki dostęp do materiałów w jak najlepszej jakości. Dlatego że to, co jest najgorsze w piractwie, to dewaluacja sztuki, przez choćby obniżanie rozdzielczości obrazu. Widzowie nie dostają pełni tego nad czym pracowali twórcy, a nie mając porównania, mogą poczuć się oszukani, nie przez piratów, ale właśnie przez twórców. Piotr Głowacki, aktor, laureat Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego W XVI wieku piratowano Jana Kochanowskiego potem Szymona Szymonowica. Zawsze wydawcy z tym walczyli i podobnie jest teraz. Tyle, że technologia cyfrowa pozwala na szybkie kopiowanie i udostępnianie. Przed rynkiem wydawniczym stoi pytanie jaki model biznesowy wybrać w tej sytuacji. Obawiam się, że technologii nie da się powstrzymać i trzeba będzie wymyślić jakieś konkretne rozwiązania, by utrzymać stabilny rynek wydawniczy. Dla mnie jest bardzo ważne, aby wydawcy mieli solidne podstawy funkcjonowania. Bo to, że dzisiaj wszyscy piszemy, to za mało. Potrzebny jest wydawca, który jest pośrednikiem i kreuje konkretnych autorów, wpływa na świat pisarski i na to, co się czyta. dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, Przewodniczący Krajowej Rady Bibliotecznej Jestem jak najbardziej za tym, żeby te dobra, które wytwarza kultura miały jak najszerszy zasięg, żeby ich obieg był jak największy. Myślę jednak, że mało kto rozumie pozycję autora, którego wartością 19

20 intelektualną się obraca. Reżyser pracuje czasem kilka lat, żeby powstał film. A wynagrodzenie otrzymuje tylko na pewnym etapie i musi ono wystarczyć na kolejne lata, które poświęci na przygotowanie następnego projektu. To naprawdę nie jest łatwy kawałek chleba, jeśli stroni się od komercyjnych pokus, jakimi są reklama czy serial. Domaganie się, by ten obrót był wolnym obrotem, żeby nie było żadnej odpłatności za korzystanie z książek, filmów, muzyki jest zamykaniem drogi rozwoju ludziom, którzy tworzą. Anna Kazejak, reżyserka filmu Obietnica Film Jesteś Bogiem zobaczyło 1,7 mln widzów w kinie, a w Internecie zobaczyło go nielegalnie 4 miliony. Jeśli każda z tych osób, które zobaczyły ten film nielegalnie, zapłaciłaby choćby złotówkę za jego oglądanie, to daje kwotę, którą łatwo sobie wyobrazić. Niech to pójdzie z powrotem na sztukę. Wydaje mi się, że w ten sposób łatwo sobie uzmysłowić, jaka jest skala tego problemu. Kultura jest tym, co nas buduje. W momencie, w którym nie będziemy jej dofinansowywać przez to, że legalnie z niej korzystamy, będziemy sami siebie jej pozbawiać. Magdalena Boczarska, aktorka Myślę, że należy uzmysławiać władzy, że kultura przestała być rozrywką, stała się elementem kształtowania więzi społecznych i musi stać się elementem troski i budżetu rządzących. Nie tylko w postaci dotowania teatrów i zespołów pieśni i tańca, opieką należy objąć kulturę miejską, kulturę Internetu. Tu też państwo musi wydać odpowiednie środki, żeby ją kształtować, wspomagać i żeby mogła się ona rozwijać, bo to ona będzie nas w przyszłości scalać, a nie bitwa pod Grunwaldem czy rzeź wołyńska. ( ) Trzeba kulturę zalegalizować w budżecie państwa. Piotr Najsztub, dziennikarz Z jednej strony jestem wielkim zwolennikiem wolności w Internecie, bo to jest, być może, ostatnia sfera demokracji społeczeństw kontrolowanych coraz staranniej. Począwszy od coraz bardziej opresyjnego państwa, przez narzędzia elektroniczne i wielkie korporacje, które gromadzą dane na nasz temat. Dlatego Internet, jako ostatnia sfera wolności i ucieczki, jest bezcenna. Z drugiej strony, jako artysta, który żyje z tego, że ludzie słuchają mojej muzyki i płacą za to nie mogę być szczęśliwy, jeżeli ktoś konsumuje owoce mojej pracy, nie płacąc za nie. Uważam, że trzeba znaleźć jakąś mądrą formułę, żeby połączyć te dwie wartości. Jan A.P. Kaczmarek, kompozytor 20

21 Dzisiaj ten rynek zmienia się w tak nieprawdopodobnym tempie, że trudno jest przewidzieć, jak on będzie wyglądał za rok. Nikt tak naprawdę nie wie, jak ewoluuje prawo autorskie, jakie w nim zmiany pojawią się za trzy lata. To jest fantastyczne, że powstał taki projekt, jak Legalna Kultura. Moim zdaniem to jest projekt, który wymusi też zmiany prawne na poziomie legislacyjnym. Ma niebywałą rolę edukacyjną, a o tym trzeba mówić! Uważam zresztą, że z problemem piractwa wiąże się konflikt sztucznie wygenerowany przez providerów niepotrzebne konfliktowanie odbiorców z twórcami. Nam chodzi o to samo, a zarabia na tym ktoś inny. Trzeba też ludziom uświadamiać, że nie ściągam film z sieci, ale zwykle KRADNĘ... Joanna Kos-Krauze, reżyserka filmu Papusza Chcę mówić publicznie o legalności. Słyszałam zdziwienie w głosie słuchacza radiowego, który był przekonany, że zapłacił za utwór, który ściągnął z chomikuj.pl, ponieważ zapłacił za jego transfer. Nie wiedział, że uiścił tylko należność portalowi za przesłanie dużego pliku, natomiast autor utworu pieniędzy nigdy nie otrzyma. Ludzie ściągający produkty kultury z Internetu nie uświadamiają sobie, że to, co robią, to jest kradzież, i że w ten sposób sami sobie szkodzą. Bo przecież twórca bez wsparcia odbiorców przestaje tworzyć, a zakup dzieła to tak naprawdę inwestycja w samego siebie. Dorota Miśkiewicz, wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów Legalność, to dla mnie traktowanie artysty fair. Jak mam kumpla malarza, z którym piję wódkę, to kupuję od niego obraz, bo wiem, że to jest jego robota. Podobnie, mam nadzieje, jest z naszymi słuchaczami. Te twoje trzydzieści złotych, które wydajesz na płytę, to jest rodzaj wsparcia, podkreślenia, że lubisz tego, a nie innego twórcę. Bo jeśli pisarz czy autor tekstów daje ci z siebie wszystko, co najlepsze to ty też potraktuj go poważnie i uczciwie kup jego produkt. On ci coś dał, to i ty też powinieneś mu coś dać. A co możesz mu dać, jeżeli go nie znasz? Kup jego dzieło. Szacunek, tylko tyle. Proste! Muniek Staszczyk, wokalista grupy T.Love Piractwo oceniam negatywnie, jednak stawiam ale. Ludzi na kulturę powinno być stać. Dobrym przykładem na rozwiązanie takich dylematów jest itunes, na którym muzyka jest łatwo dostępna i w miarę niedroga. Takie działania apelują do naszej uczciwości. Greg Zgliński, reżyser filmu Wymyk 21

22 Jest teraz tak dużo alternatyw w legalnym odbiorze muzyki. Są przecież portale streamingowe, gdzie za niewielki abonament można mieć dostęp do całej masy dobrej muzyki. Można też kupować pojedyncze utwory za naprawdę minimalne kwoty. Najważniejsza jest świadomość, że darmowe ściąganie plików z nielegalnych źródeł to naruszenie cudzych praw i zwyczajny obciach. Kayah, wokalistka i producentka muzyczna W XXI wieku wszystko się zmienia i dlatego my także musimy zmieniać swój stosunek do rzeczywistości. Szczególnie do rzeczywistości elektronicznej i Internetu. To nie jest tak, że w nim stajemy się kimś innym. Musimy dbać o naszą godność, tak samo, jak dbaliśmy o nią wcześniej, gdy Internetu nie było. Oglądając film, czytając książkę, słuchając muzyki zawsze wyobrażam sobie człowieka albo ludzi, którzy je stworzyli. Widzę przed oczami ich twarze. I w związku z tym chcę uszanować ich pracę. Tomasz Raczek, krytyk filmowy Cały czas trzeba przypominać o podstawach, bo one już prawie nie istnieją. Przecież teraz, kiedy się mówi do kogoś na ulicy przepraszam czy dziękuję, można zostać wziętym za niebezpiecznego wariata lub prowokatora. A co dopiero z poszanowaniem twórców muzyki. Proszę mi pokazać dziennikarzy prezentujących muzykę w radiu i podających twórców poza wykonawcą. Jest ich zaledwie kilku. Nierzadko muzyka jest wyłącznie anonimowym wypełniaczem pomiędzy reklamami bądź dyskusjami. Jakże często słyszy się zapowiedź: w przerwie rozmowy posłuchajmy muzyki. A dlaczego nigdy nie słyszy się: w przerwie muzyki posłuchajmy rozmowy? Grzegorz Wasowski, dziennikarz muzyczny, satyryk, aktor Musimy pamiętać, że każdy film, obraz, zdjęcie, utwór muzyczny czy tekstowy ma swojego autora i to twórca musi wyrazić zgodę, na jakich zasadach korzystać z jego pracy i rozpowszechniać jego utwór. Niestety polskie prawo niezbyt precyzyjnie reguluje te kwestie. A nawet jeżeli się stara, to przy takim nawale łamania podstawowych zasad nazwijmy to savoir-vivre'u, legalności, poszanowania własności, nie tylko intelektualnej, egzekwowanie prawa jest bardzo trudne. Jedynym rozsądnym pomysłem jest uświadamianie odbiorców, promowanie idei, że legalne korzystanie z dóbr kultury to jedyny właściwy i uczciwy sposób. To powinno się stać po prostu modne. Nieraz w historii zdarzało się, że państwo nie potrafiło poradzić sobie systemowo w pewnych kwestiach. Udawało się natomiast 22

23 wprowadzić pozytywne mechanizmy kreując ruch społeczny, który budował dobry trend, promował wartości, aż stawały się nawykiem, obyczajem, czymś oczywistym. Być może jest to również pomysł na kulturę. Mateusz Damięcki, aktor 23