Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie The importance of auditing in the process of quality management in enterprise

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 prof. dr hab. Janusz Toru ski Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie The importance of auditing in the process of quality management in enterprise Streszczenie: Audyt w procesie zarz dzania jako ci stanowi istotny element zarz dzania organizacj. Jest on podstawowym mechanizmem, maj cym zagwarantowa zbie no realizowanych dzia a z przyj tymi planami. Jednym z celów audytu w procesie zarz dzania jako ci jest ocena potrzeby doskonalenia lub podj cia dzia a koryguj cych. W algorytmie przeprowadzenia audytu mo na wyró ni poziom ogólny polegaj cy na planowaniu, szczegó owy obejmuj cy przygotowanie i raportowanie audytu oraz etap praktyczny zawieraj cy si w szczegó owym, dotycz cy rzeczywistego przeprowadzenia audytu 1. Na podstawie bada empirycznych w artykule przedstawiono znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie. S owa kluczowe: audyt wewn trzny, audyt zewn trzny, raport z audytu, funkcje audytu systemu zarz dzania, etapy wdra ania systemu zarz dzania jako ci Abstract: An audit quality management process is an important part of management. It is the primary mechanism for implementing measures to ensure convergence with the approved plans. One of the objectives of the audit in the process of quality management is evaluating the need for improvement or corrective action. The algorithm can be divided into three levels: general, which consists of general planning, more detailed, including the preparation of a detailed audit and reporting, and practical stage, relating to the actual conduct of the audit. Based on empirical research this paper presents the importance of audit in the process of quality management in the company. Key words: internal audit, external audit, the audit report, management audit functions, steps in implementing the quality management system Wst p Audyt stanowi istotny sk adnik systemu zarz dzania jako ci. Jest on podstawowym mechanizmem kontrolnym, maj cym zagwarantowa realizacj za o onego programu doskonalenia jako ci. Jest to okre lona procedura, która spe nia wymagane warunki oceny systemu zarz dzania jako ci zgodnie z wymaganiami zespo u norm S. Wawak, Zarz dzanie jako ci. Teoria i praktyka, Helion, Gliwice 2002, s

2 52 J. Toru ski Zgodnie z norm terminologiczn ISO 8402 audyt jako ci okre lony zosta jako systematyczne i niezale ne badanie, maj ce okre li, czy dzia ania dotycz ce jako ci i ich wyniki odpowiadaj wcze niej przyj tym ustaleniom oraz czy te ustalenia s skutecznie realizowane i pozwalaj na osi gni cie za o onych celów w zakresie doskonalenia jako ci. G ówne cele audytu to: dostarczenie instytucji, która zleci a jego przeprowadzenie, obiektywnych dowodów, e system jako ci w ocenianej instytucji jest w a ciwy, zgodny z ustalonymi wymaganiami, skuteczny i zdolny do realizacji celu; uwypuklenie konieczno ci polepszenia systemu zapewnienia jako- ci oraz zobligowanie kierownictwa do wprowadzenia koniecznych zmian; doskonalenie analizy i potrzeby dzia a projako ciowych dla zagwarantowania skuteczno ci systemu i uniemo liwienia jego deformacji; mo liwo ci porównania rzeczywistych dzia a z odpowiednimi procedurami; sprawdzenie, czy prowadzone dzia ania i procedury, w ramach wdro onego systemu jako ci, odpowiadaj wymaganiom jako ciowym i czy s one w pe ni efektywne; stwierdzenie, czy instytucja jest w wystarczaj cym stopniu zdolna do dostarczenia produktów o wysokiej jako ci i uzyskania na tej podstawie zaufania do samej siebie, a przede wszystkim innych instytucji do niej. Przes ankami dla przeprowadzenia audytów jako ci sta a si ch zapewnienia odbiorców i zleceniodawców o solidno ci; wymusza to przeprowadzenie bada i dokonywanie ocen mo liwo ci utrzymywania stabilnego poziomu jako ci dostaw, zgodnie z wymaganiami technicznymi zawartymi w umowie. W zale no ci od postawionych celów audyt mo e mie charakter: wewn trzny dla osi gni cia zaufania instytucji do samej siebie, zewn trzny dla zdobycia zaufania u odbiorców, certyfikacyjny dla uzyskania zaufania innych instytucji, systemu zapewnienia jako ci, polegaj cego na ocenie, czy w instytucji w a ciwie udokumentowano i wdro ono system jako ci zgodnie z za o onymi wymaganiami, jako ci produktu, który zagwarantuje, e wdra ane procesy i procedury prowadz do wytworzenia produktu o ci le okre lonych wymaganiach technicznych, jako ci us ugi, oceniaj c jako wiadczonych us ug, prewencyjny, zapobiegaj c powstawaniu wad w wytwarzanych produktach, koryguj cy, obejmuj c metodyczne badanie okre lonej sytuacji i porównywanie jej z okre lonym modelem po to, by ustali ewentualne wielko ci odchyle i sposoby korekty. Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

3 Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie 53 Celem audytu jako ci nie jest wyszukiwanie winnych osób, lecz sprawdzenie, czy przyj te procedury dzia ania s rzeczywi cie przestrzegane i doskonalone 2. Po zako czeniu audytu osoby go przeprowadzaj ce powinny wspólnie z kierownikami liniowymi przedyskutowa, które informacje czy wnioski powinny by w czone do dokumentacji auditu jako ci, a które s wynikiem nieporozumienia, lub przypadku których dzia ania zmierzaj ce do przezwyci enia problemu s ju bardzo zaawansowane. Obszary, dla których uzgodniono podj cie okre lonych dzia a, powinny zosta zbadane ponownie w celu upewnienia si, e wszystko jest ju w normie. Audyt jako ci dyscyplinuje pracowników, bowiem jego dzia aniem jest dopilnowanie, by uzgodnione procedury projako ciowe by y wdra ane i utrzymywane w praktycznej dzia alno ci. Mo emy powiedzie, e idealnym rozwi zaniem jest sytuacja, w której audytor ma do wiadczenie zarówno jako pracownik liniowy, jak i w zakresie systemu zapewnienia jako ci. Z punktu widzenia potencjalnych efektów, jakie daje przeprowadzony w organizacji audyt systemu zarz dzania, mo emy mu przypisa nast puj ce funkcje 3 : weryfikuj c podstawowym zadaniem audytorów jest potwierdzenie, czy ustanowiony i utrzymywany system zarz dzania jest zgodny z wymaganiami normatywnymi i wewn trznymi; warto ciuj c dobrze przeprowadzony audyt pozwala oceni skuteczno badanego systemu zarz dzania, a wi c stopie w jakim ten system przyczynia si do realizacji przyj tych przez organizacj celów; informuj c dla pracowników organizacji, jej kierownictwa i innych stron zainteresowanych audit dostarcza informacji na temat funkcjonowania badanego systemu. Pe ni w tym znaczeniu rol narz dzia informowania kierownictwa i wspomagania procesów decyzyjnych na ró nych szczeblach zarz dzania; koryguj c w przypadku dostrze enia niezgodno ci podczas audytu, mo na wprowadzi dzia ania koryguj ce, maj ce na celu wykrycie i wyeliminowanie przyczyn stwierdzonych niezgodno ci; dzi ki temu wzrasta prawdopodobie stwo, e niepo dane dla organizacji zjawiska nie powtórz si w przysz o ci; zapobiegawcz w przypadku dostrze enia potencjalnych mo liwo ci powstania niezgodno ci w przysz o ci, wskutek spostrze e audytora, mo na wprowadzi dzia ania zapobiegawcze, wyprzedzaj ce wyst pienie niezgodno ci; instrukta ow podczas audytu do wiadczony audytor mo e podpowiedzie audytowanemu prawid owe metody post powania, dobre praktyki, itd.; 2 M. Bugdol, Zarz dzanie jako ci w administracji samorz dowej, Uniwersytet Opolski, Opole 2000, s P. Jedynak (red.), Audyt w zarz dzaniu przedsi biorstwem, Wyd. Uniwersytetu Jagiello skiego, Kraków 2004, s. 11. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

4 54 J. Toru ski doskonal c chocia audyt sam w sobie nie jest dzia aniem doskonal cym, to jednak identyfikuje s abo ci organizacji i wskazuje obszary, które powinny by doskonalone. Usytuowanie audytu w procesie opracowania i wdro enia systemu zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie Sposób przygotowania i wdro enia systemu zarz dzania jako ci w du ym stopniu wp ywa na jego efektywno, a tak e na dzia alno ca ej organizacji. B dy pope nione na wczesnych etapach projektowania zwykle zauwa alne s dopiero pod koniec wdro enia, zatem niezb dne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy i do wiadczenia przez osoby uczestnicz ce w procesie opracowania i wdro enia systemu zarz dzania jako ci. W procesie opracowania i wdro enia systemu zarz dzania jako ci mo na wyodr bni nast puj ce etapy: Etap 1 i 2. Przygotowanie do wdra ania systemu zarz dzania jako ci - przyst pienie do wdra ania systemu zarz dzania jako ci musi by poprzedzone analiz strategii przedsi biorstwa oraz okre leniem celów systemu zarz dzania jako ci. Przed rozpocz ciem formalnych prac nad wdro eniem systemu jako- ci nale y dokona analizy, która umo liwi rozpoznanie, w jakim stopniu aktualny system jako ci przedsi biorstwa odbiega od systemu jako ci zgodnego z wymaganiami wybranego modelu normy 4. Etap 3. Powo anie pe nomocnika ds. jako ci - pe nomocnik odgrywa istotn rol w przygotowaniu do wdro enia systemu jako ci oraz we wdra- aniu tego systemu. Odpowiada on mi dzy innymi za: wdro enie, utrzymanie i doskonalenie systemu zarz dzania jako- ci, koordynacj prac przy opracowywaniu, zatwierdzaniu, weryfikowaniu, aktualizacji i rozpowszechnianiu dokumentacji systemu zarz dzania jako ci, inicjowanie, przygotowanie i nadzorowanie przebiegu audytów wewn trznych systemu zarz dzania jako ci, przygotowanie materia ów na posiedzenie kierownictwa w celu przeprowadzenia przegl du systemu zarz dzania jako ci, inicjowanie dzia a koryguj cych i zapobiegawczych, przedstawianie najwy szemu kierownictwu sprawozda dotycz cych funkcjonowania systemu zarz dzania jako ci, koordynacj dzia a zwi zanych z jako ci na terenie ca ego przedsi biorstwa, reprezentowanie przedsi biorstwa w sprawach dotycz cych systemu zarz dzania jako ci, upowszechnianie w ca ej organizacji wiadomo ci dotycz cej wymaga klienta, 4 M. Wi niewska, Droga przedsi biorstwa do uzyskania certyfikatu ISO Praktyczny poradnik mened era, ODDK, Gda sk 2000, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

5 Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie 55 nadzorowanie pracy koordynatorów i administratora systemu informatycznego, przypisywanie odpowiedzialno ci, rozdzielanie zada, ustalanie daty realizacji, zbieranie propozycji usprawnie, odpowiadanie za szkolenia personelu przedsi biorstwa w zakresie systemu zarz dzania jako ci. Etap 4. Szkolenie personelu - aby wszyscy pracownicy, uczestnicz cy we wdro eniu systemu jako ci, a w szczególno ci naczelne kierownictwo firmy oraz wybrany pe nomocnik ds. jako ci w firmie, zrozumieli czym jest i na czym polega system jako ci powinni by przeszkoleni. Etap 5. Przeprowadzenie audytu zerowego i opracowanie koncepcji systemu zarz dzania jako ci (wraz zaleceniami jej modyfikacji) oraz architektury procesów - etap ten polega na opracowaniu ankiety w oparciu o wymagania okre lone w normie PN-ISO 9001 i jej analizy. Ankieta umo liwia prze o enie wymaga normy ISO 9001 na istotne podstawy projektowanego systemu zarz dzania jako ci, w odniesieniu do specyfiki funkcjonowania firmy. Ankiet przeprowadza si w ród kierowników komórek organizacyjnych obj tych systemem zarz dzania jako ci. Przeprowadzenie ankiety pozwala tak e na diagnoz i analiz, w jakim stopniu spe nione s na dzie przeprowadzania ankiety wymagania normy PN-ISO 9001 (wst pna ocena istniej cej dokumentacji, okre lenie zakresu odpowiedzialno ci za poszczególne obszary funkcjonowania przedsi biorstwa, przedmiot dzia alno ci w okre lonych obszarach, wst pne okre lenie przebiegu procesów w podstawowych obszarach funkcjonalnych zak adu) 5. Etap 6. Tworzenie polityki jako ci Polityka jako ci dotyczy: Priorytetowego charakteru dzia a projako ciowych. Wizerunku przedsi biorstwa i opinii o nim, ze wzgl du na poziom jako ci. Roli personelu jednostki odpowiedzialnego za wdro enie polityki. Rozwoju i doskonalenia kadry, wyrobów oraz potencja u produkcyjnego przedsi biorstwa. Etap 7. Wybór i analiza procesów - nowa norma serii ISO 9001:2000 podkre la znaczenie procesów. Za o ony wynik osi ga si bardziej efektywnie, gdy zasoby i dzia ania zarz dzane s jako proces. Wymagania normy mówi o tym, e organizacja powinna podj dzia ania w celu identyfikacji, opisu i podnoszenia jako ci procesów zachodz cych w firmie, która ma zamiar wdro y system zarz dzania jako ci. Analiza procesów obejmuje: Okre lenie hierarchii obszarów i procesów - Hierarchia obszarów i procesów, odzwierciedla podzia firmy na piony (obszary) funkcjonalne. Obszary powinny by wyodr bniane w oparciu o jedn generaln zasad - ka dy obszar mo e zawiera dzia ania wy cz- 5 H. Wojciechowski, ISO 9000 w praktyce. Dokumentowanie, wdra anie, przyk ady, ODDK, Gda sk 2000, s. 72. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

6 56 J. Toru ski nie z jednego pionu funkcjonalnego. Z zasady tej wynika tak e, e w jednym pionie mo na wyró ni dwa lub wi cej obszarów. Definiowanie procesów elementarnych - (zestawu dzia a, realizowanych w ca o ci wewn trz jednego elementu struktury organizacyjnej, najcz ciej dzia u). Procesy elementarne charakteryzowane s poprzez: zdarzenie (zdarzenia) pocz tkowe; list (lub ogólny opis) dzia a sk adowych; zdarzenie (zdarzenia) ko cowe; wykonawc. Okre lenie procesów przekrojowych - (zestawu powi zanych procesów elementarnych, realizowanych w ró nych elementach organizacyjnych) 6. Etap 8. Tworzenie dokumentacji systemu zarz dzania jako ci lub weryfikacja istniej cej - ocena zgodno ci i skuteczno ci systemu zarz dzania jako ci rozpoczyna si od weryfikacji dokumentacji systemowej. Etap 9. Audyt wewn trzny - w celu upewnienia si, czy dokumentacja jest wdra ana i przestrzegana w poszczególnych obszarach i na poszczególnych stanowiskach, konieczne jest systematyczne przeprowadzanie auditów wewn trznych oraz przegl dów systemu zarz dzania jako ci 7. Audyt wewn trzny s u y do oceny zgodno ci dzia a realizowanych w ramach systemu zarz dzania jako ci oraz do oceny ich skuteczno ci, a tak e do podejmowania i ewentualnych dzia a koryguj cych i zapobiegawczych. Nale- y wyra nie podkre li, e audyt wewn trzny nie jest specjalnym rodzajem kontroli. Jego zadaniem jest jedynie bezstronna ocena realizacji przyj tych za o e i zobowi za. Dlatego wa ne jest, aby by przeprowadzany przez osoby nie ponosz ce bezpo redniej odpowiedzialno ci za obszar systemu poddawany audytowi 8. Audyt mo e by planowany, czyli inaczej rutynowy, przeprowadzany w ramach przyj tego harmonogramu lub dora ny przeprowadzany np. w celu znalezienia przyczyn wyst powania okre lonych niezgodno ci. Prawid owo przeprowadzony i opracowany audyt wewn trzny jest skutecznym narz dziem utrzymywania, a tak e podnoszenia poziomu jako- ci. Mo e ponadto generowa sygna y o konieczno ci podejmowania dzia a w celu doskonalenia systemy zarz dzania jako ci. Etap 10. Procedura certyfikacyjna systemu zarz dzania jako ci. Certyfikacja systemu zarz dzania, jako ci - zgodnie z norm, zawieraj c ogólne kryteria dotycz ce jednostek certyfikuj cych systemy zapewnienia jako ci, certyfikacja jest to dzia anie niezale nej osoby trzeciej, która wyka e, e odpowiednio oznaczone produkty, metody i us ugi s zgodne z okre lon norm lub innym okre lonym normatywnym dokumentem. W zwi zku z tym w przypadku zapewnienia jako ci, proces certyfikacji polega na wykazaniu przez jednostk certyfikuj c, e funkcjonuj cy w przedsi biorstwie system jest zgodny z okre lon norm ISO serii Na po A. Hamrol, W. Mantura, Zarz dzanie jako ci. Teoria i praktyka. PWN, Warszawa Pozna 1998, s Ibidem, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

7 Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie 57 twierdzenie tego faktu przedsi biorca otrzymuje dokument zwany certyfikatem. Natomiast formalne uznanie kompetencji danej organizacji do przeprowadzania oceny zgodno ci i wydawania certyfikatów, okre lane jest mianem akredytacji 9. Szerokie zainteresowanie popraw jako ci krajowych produktów i us ug oraz potwierdzanie tego uzyskiwaniem certyfikatów zgodno ci wed ug norm ISO jest najlepszym dowodem na to, e europejska polityka gospodarcza zgodna z has em: Jako to oczywisto na dobre zago ci a w ród polskich przedsi biorców 10. Realizacja audytów w badanym przedsi biorstwie Procedura przeprowadzania audytu w ka dej organizacji posiada swoja specyfik. Celem audytów w badanym przedsi biorstwie jest okre lenie skuteczno ci i efektywno ci systemu zarz dzania jako ci. Audyty wewn trzne w badanym przedsi biorstwie przeprowadzane s w celu sprawdzenia czy zintegrowany system zarz dzania jest: zgodny z zaplanowanymi ustaleniami, z wymaganiami normy PN-EN ISO9001, PN-ENISO14001, PN-N oraz wymaganiami okre lonymi w dokumentach zintegrowanego systemu zarz dzania; skutecznie wdro ony i utrzymany. W badanym przedsi biorstwie audyty wewn trzne s planowane i przeprowadzane zgodnie z harmonogramem audytów. Plan audytów wewn trznych jest sporz dzany raz do roku przez Komórk ds. Jako ci i zatwierdzany przez Pe nomocnika Zarz du ds. Zintegrowanego Systemu Zarz dzania, który zawiera: kryteria audytów, audytowany obszar, zakres procesy, terminy. Audyty pozaplanowe przeprowadzane s na polecenie Pe nomocnika Zarz du ds. Zintegrowanego Systemu Zarz dzania. Prezes na wniosek Pe nomocnika ds. Zintegrowanego Systemu Zarz dzania powo uje zespó audytorów (formularz 2/PS-ll) spo ród osób b d cych w rejestrze audytorów wewn trznych (prowadzonym przez Pe nomocnika ds. Zintegrowanego Systemu Zarz dzania), wyznacza audytora wiod cego i audytora specjalist rodowiskowego i ds. bezpiecze stwa i higieny pracy oraz okre la zakres audytu. Przy doborze audytorów uwzgl dnia si ich niezale no s u bow od osób bezpo rednio odpowiedzialnych za audytowane obszary dzia a. 9 Ustawa o systemie oceny zgodno ci z 30 sierpnia 2002 roku, Dz.U. Nr 166, poz P. Gr ziak, Pomoc publiczna u atwiaj ca MSP dost p do uzyskania certyfikatów. rodki unijne i rodki bud etowe. Mat. Konf. Certyfikacja a wzrost zaufania do twoich wyrobów. UKIE, Pozna 2003, s. 54. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

8 58 J. Toru ski Pe nomocnik ka dorazowo powiadamia bezpo rednich prze o onych o fakcie powo ania ich pracowników na audytorów. Bezpo redni prze o eni audytorów zobowi zani s do zapewnienia warunków umo liwiaj cych terminowe wykonanie przez ich pracowników zada zwi zanych z audytem wewn trznym. W przypadku wyst pienia trudno ci z terminowym wykonaniem zleconego audytu, audytor lub jego prze o ony powiadamia o tym niezw ocznie Pe nomocnika. Po otrzymaniu powo ania audytor wiod cy, w porozumieniu z kierownikiem komórki audytowanej opracowuje plan audytu (formularz 3/PS-01). Audytor wiod cy przekazuje uzgodniony plan audytu do komórki audytowanej nie pó niej ni na tydzie przed terminem audytu. W dniu audytu Zespó audytorów spotyka si z kierownikiem oraz wyznaczonym personelem komórki audytowanej na spotkaniu otwieraj cym. Zespó audytorów, zgodnie z podzia em zada, przeprowadza metodyczne badanie funkcjonowania systemu zarz dzania jako ci w audytowanym obszarze, w zakresie przewidzianym w planie audytu (formularz 3/PS-01). Audyty wewn trzne przeprowadzane s przez zespó niezale nych, przeszkolonych audytorów, tak by spe niony zosta warunek niezale no ci audytora wobec badanego obszaru. Audyty wykonywane s przez przeszkolonych i upowa nionych do tego celu audytorów wewn trznych, niezale nych od audytowanych obszarów. Zespo ami audytuj cymi kieruj najbardziej do wiadczeni audytorzy. Audytorzy przygotowuj si do audytów wykorzystuj c stosowne normy, procedury i inne dokumenty systemowe, prowadz c analiz zapisów. Audytorzy prowadz c audyt, poszukuj obiektywnych dowodów, czy audytowane czynno ci s zgodne z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001, PN-EN ISO 14001, PN-N oraz dokumentami Zintegrowanego Systemu Zarz dzania. Dowody s zbierane poprzez prowadzenie wywiadów z pracownikami, ledzenie czynno ci i sprawdzanie zapisów systemowych. Przypadki niezgodno ci i spostrze e s dokumentowane zgodnie z przyj tymi w procedurze za o eniami. Raz do roku dokonywana jest ocena audytorów. Wyniki audytów wewn trznych s dokumentowane w formie raportów, kart dzia a koryguj cych/zapobiegawczych. Je eli podczas audyitu zosta y stwierdzone niezgodno ci, kierownik odpowiedzialny za audytowany obszar proponuje dzia ania maj ce na celu usuni cie niezgodno ci i po ich zatwierdzeniu przyst puje do ich wdro enia tak, aby wyeliminowa wykryte nieprawid owo ci i ich przyczyny. Formularz karty dzia a koryguj cych / zapobiegawczych jest u ywany do monitorowania i rejestrowania wdro enia dzia a poaudytowych. Skuteczno dzia a jest sprawdzana po ich zrealizowaniu przez audytora prowadz cego audyt (audytor wiod cy) lub pracownika Komórki ds. Jako ci. Raporty z audytów s na bie co analizowane przez Kierowników Wydzia ów i Dzia ów na spotkaniach dotycz cych przegl dów dzia alno ci, pracowników Komórki ds. Jako ci oraz na Przegl dzie Zintegrowanego Systemu Zarz dzania. Kierownicy komórek, w których stwierdzono niezgodno ci zobowi zani s do podj cia dzia a koryguj cych. Pe nomocnik ds. zinte- Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98

9 Znaczenie audytu w procesie zarz dzania jako ci w przedsi biorstwie 59 growanego systemu zarz dzania ocenia skuteczno i efektywno przeprowadzonych dzia a. Wyniki przeprowadzonych dzia a stanowi informacje wej ciowe na przegl d zintegrowanego systemu zarz dzania przez najwy sze kierownictwo. Audyt zewn trzny nazywany inaczej audytem drugiej strony ma miejsce wówczas, gdy dane przedsi biorstwo wyst puj c w roli zamawiaj cego. Przeprowadza audyt jako ci u swoich aktualnych lub potencjalnych podwykonawców. Wykorzystuje do tego najcz ciej w asny zespó audytorów lub zleca wykonanie audytów wyspecjalizowanej firmie. Audyty zewn trzne przeprowadza si zgodnie z programem audytów zewn trznych, tak e w miar potrzeby oraz przed zawarciem kontraktu z nowym podwykonawc. Audytorzy delegowani przez przedsi biorstwo audytuj ce powinni posiada oprócz szkolenia wewn trzzak adowego uko czony tak e kurs dla kandydatów na audytorów. W rezultacie tego rodzaju audytów przedsi biorstwo nabiera wi kszego zaufania do swoich podwykonawców. Podsumowanie Obecnie w wiatowej gospodarce wolnorynkowej kluczow rol odgrywa jako produkowanych i dostarczanych klientowi wyrobów 11. Zarz dzanie jako ci jest jednym z podstawowych elementów sukcesu firmy. Jako jest bardzo wa nym zagadnieniem we wspó czesnym konkurencyjnym wiecie. W nowoczesnej organizacji, niezale nie od profilu prowadzonej dzia alno ci, staje si podstaw jej skutecznego funkcjonowania. Jest wyznacznikiem kultury organizacji i g ównym czynnikiem jej sukcesu rynkowego. Przede wszystkim liczy si zadowolenie klienta, czyli wytwarzanie takich towarów i us ug, które posiadaj wysok jako. Przedsi biorstwa oferuj ce wyroby i us ugi najwy szej jako ci, po atrakcyjnych dla odbiorców cenach, mog liczy na zainteresowanie klientów i odniesienie sukcesu. Zagwarantowanie przez firm jako ci wyrobów i us ug zapewnia szeroki rynek zbytu w kraju i za granic. System jako ci to jako organizacji firmy, umo liwiaj ca realizacj w asnej strategii rynkowej, posiadaj ca zdolno do adaptacji w ci gle zmieniaj cych si warunkach rynkowych. Audyt jest jednym z najlepszych i sprawdzonych narz dzi umo liwiaj cych nowe spojrzenie na organizacj. Z jednej strony prowadzi si go w celu okre lenia stopnia spe nienia kryteriów opisanych w dokumentacji systemu, z drugiej strony s u y do oceny zdolno ci, na ile opracowany system pozwala na osi ganie zaplanowanych wyników J. Toru ski (red.), Zarz dzanie jako ci w przedsi biorstwie. Wybrane problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce 2012, s H. Wyr bek, Audyt systemów zarz dzania, [w:] J. Toru ski (red.), Zarz dzanie jako ci w przedsi biorstwie. Wybrane problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce 2012, s. 57. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013

10 60 J. Toru ski Bibliografia Bugdol M., 2000: Zarz dzanie jako ci w administracji samorz dowej, Uniwersytet Opolski, Opole. Gr ziak P., 2003: Pomoc publiczna u atwiaj ca MSP dost p do uzyskania certyfikatów. rodki unijne i rodki bud etowe. Mat. Konf. Certyfikacja a wzrost zaufania do twoich wyrobów. UKIE, Pozna. Hamrol A., Mantura W., 1998: Zarz dzanie jako ci. Teoria i praktyka. PWN, Warszawa Pozna. Jedynak P.(red.), 2004: Audyt w zarz dzaniu przedsi biorstwem, Wyd. Uniwersytetu Jagiello skiego, Kraków. Toru ski J. (red.), 2012: Zarz dzanie jako ci w przedsi biorstwie. Wybrane problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce. Ustawa o systemie oceny zgodno ci z 30 sierpnia 2002 roku, Dz.U. Nr 166, poz Wawak S., Zarz dzanie jako ci. Teoria i praktyka, Helion, Gliwice Wi niewska M., 2000: Droga przedsi biorstwa do uzyskania certyfikatu ISO Praktyczny poradnik mened era, ODDK, Gda sk. Wojciechowski H., 2000: ISO 9000 w praktyce. Dokumentowanie, wdra anie, przyk ady, ODDK, Gda sk Wyr bek H., 2012: Audyt systemów zarz dzania, [w:] J. Toru ski (red.), Zarz dzanie jako ci w przedsi biorstwie. Wybrane problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce. Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98