Słońce nie! IPL tak!

Transkrypt

1 Słońce nie! IPL tak! Skóra człowieka stanowi jego największy organ. Ze względu na swoją lokalizację, jest ona narażona na działanie licznych, szkodliwych czynników zewnętrznych, spośród których promieniowanie ultrafioletowe w największym stopniu przyczynia się do zwiększonego nasilenia procesów jej starzenia. Procesy starzenia skóry można podzielić na fizjologiczne oraz zewnątrzpochodne, w uproszczeniu fotostarzenie. Procesy fizjologicznego starzenia skóry oraz całego organizmu związane są z genetycznie zaprogramowanym zużyciem komórek wchodzących w skład tej tkanki i nie zależą od czynników zewnętrznych. Starzenie zewnątrzpochodne natomiast wywołane jest czynnikami środowiska zewnętrznego, pośród których najczęściej mamy do czynienia z promieniowaniem ultrafioletowym. Skóra potrafi bronić się przed niekorzystnym wpływem warunków środowiskowych. Przed zimnem chroni ją gęsta sieć naczyń krwionośnych rozprowadzających ciepło wraz z biegiem krwi. Działaniu wody przeciwstawia się naturalna warstwa fosfolipidów, stanowiąca barierę hydrofobową. Wreszcie przed promieniowaniem ultrafioletowym zabezpiecza nas barwnik występujący w skórze melanina. Jego poziom jest uwarunkowany genetycznie, w związku z czym wyróżniamy 6 różnych fototypów wg Fitzpatricka (tab. 1). Na ich podstawie można określić predyspozycje osobnicze do oparzeń słonecznych, stopień nasilenia opalenizny oraz skłonność do występowania nowotworów skóry zależnych od promieniowania ultrafioletowego. Melanina jest produkowana przez komórki warstwy podstawnej naskórka i następnie wydzielana do jego bardziej powierzchownych warstw pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Stanowi ona filtr, tarczę przed zabójczym dla komórek promieniowaniem. Dzięki niej najważniejsze struktury mikroskopowej budowy organizmu ludzkiego nie zostają uszkodzone przez naładowane energią elektrony. Łatwo zatem zrozumieć, dlaczego osoby o jasnej karnacji nie są zabezpieczone przed tym niebezpiecznym promieniowaniem tak dobrze, jak osoby o karnacji ciemniejszej. Na domiar złego, w przypadku osobników o niskim fototypie, ochronny barwnik jest produkowany o wiele wolniej niż u osób o ciemnej karnacji, co zwiększa ryzyko oparzeń i uszkodzenia kwasów nukleinowych oraz białek skóry. W efekcie pojawia się szereg niekorzystnych procesów, prowadzących do przedwczesnego starzenia się skóry. Zauważamy drobne zmarszczki, skóra traci swą elastyczność, coraz bardziej wyraźne stają się przebarwienia i odbarwienia skóry spowodowane nierównomierną dystrybucją melaniny. Naczynia krwionośne mikrokrążenia skórnego zostają uszkodzone, co prowadzi do pojawienia się

2 teleangiektazji ( pajączków ) oraz mikrowylewów. Upośledzone zostaje tym samym odżywienie skóry, co zaostrza jeszcze jej zmiany degeneracyjne. Co najbardziej niebezpieczne, w wyniku uszkodzenia materiału genetycznego komórek, może dojść do ich niekontrolowanego wzrostu, prowadzącego do rozwinięcia się nowotworów skóry (Ryc. 1-4). Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, należy dążyć do ograniczenia ekspozycji na promieniowanie UV poprzez zmniejszenie czasu przebywania na w miejscach nasłonecznionych, noszenie ubrania chroniącego przed promieniowaniem, rezygnowanie z nadmiernego korzystania z solarium oraz stosowanie kremów z filtrem o SPF (indeks ochrony UV) 50+. Jak zatem, w kontekście szkodliwości promieniowania ultrafioletowego (a także promieniowania widzialnego) odnieść się do metod opartych na najszerzej ujmując świetle zarówno widzialnym, jak i obejmującym inne jego długości, mających za zadanie leczenie szkód związanych z fotostarzeniem? Zarówno na Słońce, jak i na urządzenia medyczne można spojrzeć jak na źródło interesującego nas promieniowania elektromagnetycznego. Słońce to źródło wysokiej energii o szerokim spektrum fal, natomiast nowoczesne urządzenia medyczne emitują wiązkę o określonej długości fali (lasery) lub o określonym przedziale długości fal (Źródła Intensywnego Światła ang. Intense Pulsed Ligot IPL). O ile spektrum światła pochodzącego ze Słońca zawiera zarówno szkodliwe, jak i lecznicze długości fal elektromagnetycznych, to IPL i urządzenia laserowe emitują jedynie takie promieniowanie, które jest potrzebne, aby walczyć z określonymi zmianami chorobowymi. Fala elektromagnetyczna docierająca do określonego celu w skórze (ang. target) przekazuje mu swoją energię, co prowadzi do jego wzbudzenia lub zniszczenia. Może to mieć skutek zarówno negatywny (uszkodzenie DNA prowadzące do powstawania nowotworów, destrukcja włókien kolagenowych i elastynowych skutkująca zmniejszeniem elastyczności skóry) lub pozytywny w przypadku stosowania ściśle określonych długości fali w zamierzonym celu terapeutycznym, np. w epilacji laserowej (Ryc.5). W przypadku urządzeń IPL emitowane przez nie spektrum fal elektromagnetycznych pozbawione jest niekorzystnego zakresu UV, przez co nie wywołuje zmian charakterystycznych dla niefiltrowanego promieniowania słonecznego. W zależności od rodzaju filtra odcinającego, uzyskuje się zakres częstotliwości działający na specyficzne cele, tzw. chromatofory, czyli barwniki odbierające energię. Należą do nich m. in. melanina zawarta w skórze i cebulkach włosowych oraz hemoglobina zawarta we krwi. Poprzez odpowiedni dobór wielu parametrów (filtr odcinający, długość impulsu, odstęp pomiędzy

3 pulsami, gęstość energii, czas ekspozycji) działamy na określone chromatofory, uzyskując efekt epilacji (podgrzanie i zniszczenie cebulki włosowej w stadium wzrostu), fotoodmładzania (pobudzenie fibroblastów, zniszczenie barwnika odpowiedzialnego za przebarwienia) lub zamykania naczynek krwionośnych (poprzez wywołanie stanu zapalnego indukowanego ciepłem). Bardzo istotny jest odpowiedni dobór przedziału długości fali oraz jej energii do leczonej zmiany chorobowej. Szeroki zakres charakterystyczny dla urządzeń IPL daje co prawda możliwość leczenia wielu różnych zaburzeń od usuwania nadmiernego owłosienia, poprzez fotoodmładzanie, aż do leczenia dużych naczyniaków ale również jest obciążony wysokim ryzykiem wywołania skutków ubocznych oparzeń, przebarwień oraz bliznowacenia skóry. Podkreśla się konieczność wykonywania tego zabiegu lub kwalifikacji do niego i doboru parametrów przez doświadczonego lekarza. Niedopuszczalne jest wykonywanie tak niebezpiecznych zabiegów przez personel średni lub kosmetyczki, nie posiadające do tego formalnych uprawnień. Pamiętajmy, iż światłolecznictwo, którego częścią jest IPL i laseroterapia stanowi jedynie część planu leczniczego i jedynie w tej formie może zapewnić osiągnięcie zamierzonego efektu. Nie bez znaczenia jest stosowanie się do zaleceń lekarza wykonującego lub zlecającego zabiegi, m. in. zakazu ekspozycji na promieniowanie UV, przyjmowania niektórych leków, odpowiedniej pielęgnacji obszaru poddanego terapii. Co najważniejsze, w przypadku wystąpienia jakichkolwiek powikłań, lekarz ma możliwość wdrożenia odpowiedniej terapii, co nie jest realne w przypadku prowadzenia zabiegów jedynie przez personel średni lub kosmetyczkę. Podobnie jak w innych gałęziach medycyny, łatwiej i taniej jest zapobiegać niż leczyć. Tak więc tym, którzy jeszcze nie zdążyli uszkodzić swojej skóry promieniowaniem ultrafioletowym, proponujemy kapelusz z rondem, długi rękaw, ciemne okulary i kremy z fitrem. Miłośników solariów i dolce far niente na południowych plażach lub pracujących w pocie czoła w palącym słońcu polskiego lata kierujemy na konsultacje do gabinetów dermatologicznych i medycyny estetycznej. Typ skóry Oparzenie słoneczne Ściemnienie skóry Populacja I Zawsze Nigdy Celtowie II Zawsze Czasami Rasa kaukaska III Czasami Zawsze Rasa kaukaska IV Nigdy Zawsze Rasa kaukaska V Możliwe po dawce Możliwe po dawce Osoby o b. ciemnej karnacji

4 VI Możliwe po dawce Możliwe po dawce Murzyni Tab. 1. Fototypy wg Fitzpatricka Ryc. 1. Typowy przykład zmian wywołanych przez promieniowanie UV (fotostarzenie).

5 Ryc. 2. Nowotwór złośliwy skóry w przebiegu fotostarzenia. Ryc. 3. Przebarwienia spowodowane ekspozycją słoneczną.

6 Ryc. 4. Przykład nasilonych zmian wywołanych przez promieniowanie UV (fotostarzenie). Ryc. 5. Absorpcja poszczególnych długości fal przez różne chromatofory.