50LAT. Gwarancjaobejmuje

Transkrypt

1 D M I M C / P V C P L 7 s y s t e m i n s t a l a c y j n y p v c c / p v c u P r o j e k t o w a n i e i m o n t a ż z k a t a l o g i e m

2 LAT Gwarancjaobejmuje ruryizłączkizpvcc/pvcu NIBCOINCtoamerykańskafirmazdługoletnią tradycją wbranżyinstalacjisanitarnych.odział produkcyjnohandlowyzlokalizowanywłodziobsługujesieć dystrybucjiwkrajacheuropejskichm.in. Polskę,Czechy,Słowację,Ukrainę,osję orazkrajebałkańskie.jakość naszychwyrobów,produkcjaoraz sposóbdystrybucjijestpotwierdzonacertyfikatemdineniso9:.ponadtowyrobynaszespełniają wymaganenormyeuropejskieorazwymogiaprobatechnicznychihigienicznychkrajów,wktórychjesteśmy obecni. Podstawą produkcjinibcosą kompletneinstalacjezpvcc(/ do )orazpvcu(/ do8 )złączki instalacyjnemiedziane,mosiężneizbrązuwzakresieśrednic8mdo8m,armaturaprzemysłowa mosiężnaibrązowa,zastosowaniemwchłodnictwie,klimatyzacji,technicebasenowej,systemach uzdatnianiawody,oczyszczalniachściekóworazwbudownictwiemieszkaniowym.wofercienibcoznajdą Państworównież systemzaprasowywanynibconextheatopartyorurę wielowarstwową PET/Al/PET. NIBCOtonietylkojakość produktów,alerównież zgranyzespół pracownikówzpasją realizujących powierzonemuzadania.naszazałogaskładasię zludzizwieloletnimdoświadczeniemzdobywanym zarównonapolskim,jakizagranicznymrynku.staramysię sprostać oczekiwaniomnaszychklientów odającdoichdyspozycjiszeroką gamę narzędzidlaprojektantów(programdoprojektowania wewnętrznychinstalacjisanitarnychinstalsan)dlafirmwykonawczych(kalkulatordobliczania kompensacjirurpvcc,kalkulatordobliczeń hydraulicznychorazróżnegorodzajuakcesoria).ponadto organizujemyszkolenia,prezentacjeorazpokazywmiejscuwskazanymprzezzainteresowanych. Konsultujemyprojektyorazdokonujemyodbiorupodkątempoprawnościmontażuinstalacjiwykonanychz produktównibco.

3 SPIS TEŚCI I. INFOMACJE OGÓLNE II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. WŁAŚCIWOŚCI PVCU I PVCC JAKO MATEIAŁÓW INSTALACYJNYCH. Właściwości fizyczne. Właściwości chemiczne. Właściwości ognioodporne. Podstawowe zalety PVCC i PVCU jako materiałów instalacyjnych PODUKOWANE TYPY I PAAMETY U Z PVCU I PVCC DANE POJEKTOWE. Uderzenia wodne. Straty ciśnienia w przewodach z rur PVCU i PVCC. Straty ciśnienia na łącznikach. Straty ciśnienia na zaworach KOMPENSACJA WYDŁUŻEŃ TEMICZNYCH UKŁADANIE INSTALACJI MOCOWANIE U OZWIĄZANIA KLIMATYZACYJNE W SYSTEMIE NIBCO PVCC FlowGuard Gold IZOLACJA TEMICZNA PZEWODÓW WYTYCZNE MONTAŻOWE. Prowadzenie rur natynkowe. Prowadzenie rur w przegrodach. Zabezpieczenie urządzeń grzewczych. Próby szczelności instalacji. Płukanie i dezynfekcja przewodu 6. egulacja MAGAZYNOWANIE I SKŁADOWANIE ŁĄCZENIE ELEMENTÓW Z PVCC I PVCU UWAGI MONTAŻOWE UKŁADANIE U W GUNCIE NAPAWY U Z PVCU I PVCC PODSUMOWANIE TABELA ODPONOŚCI CHEMICZNEJ U PVCC i PVCU KATALOG GWAANCJA

4 I. INFOMACJE OGÓLNE Właściwości polichlorku winylu (PVCU) i chlorowanego polichlorku winylu (PVCC) zadecydowały o ich szerokim zastosowaniu. Mały ciężar właściwy, duża trwałość, odporność mechaniczna, odporność na korozję, a także na media chemiczne, to główne przyczyny wykorzystywania PVCU oraz PVCC jako materiału instalacyjnego w budownictwie jedno i wielorodzinnym oraz w obiektach przemysłowych. System instalacji z PVCC stosowany jest w USA od ponad lat pod amerykańską nazwą FlowGuard", a po uszlachetnieniu tworzywa, od 99 r. pod nazwą FlowGuard Gold *. Światowym liderem w produkcji termoplastycznego tworzywa PVCC jest amerykański koncern chemiczny LUBIZOL (dawniej NOVEON), a wiodącym producentem rur, złączek i armatury koncern NIBCO Inc. W Polsce produkowane są rury: PVCC Greenline PVCC FlowGuard Gold Type II oraz kształtki z materiału PVCC FlowGuard Gold. TypeII. Spełniają one wymagania amerykańskich norm ASTM, dotyczących stosowania ich jako materiałów instalacyjnych wody pitnej zimnej (ASTM D78) i ciepłej (ASTM D86 i ASTM F ) oraz posiadają dopuszczenie NSF (National Sanitation Foundation) tj. Amerykańskiego Instytutu Higieny. ury i kształtki z PVCU spełniają wymagania normy PN EN oraz wymagania aprobaty technicznej (dla typoszeregu Schedule ) wydanej przez ITB. ury i kształtki z PVCC również posiadają aprobatę techniczną wydaną przez COB TI INSTAL. Zarówno system instalacji z PVCU jak i system z PVCC posiadają odpowiednie atesty higieniczne PZH uprawniające je do stosowania w instalacjach wody pitnej. Amerykańskie instalacje z PVCC są z powodzeniem stosowane w Polsce od 99 roku. Wykonane instalacje zimnej i ciepłej wody zarówno w budownictwie jednorodzinnym jak i wielokondygnacyjnym budownictwie wielorodzinnym, a także instalacje przemysłowe, pracują bezawaryjnie, nie sprawiając żadnych kłopotów użytkownikom. Po wielu latach przygotowań Europa wprowadziła zunifikowaną normę na PVCC PNEN ISO 877. Norma ta określa techniczne warunki produkcji i kontroli wyrobów z PVCC. Jakość systemu NIBCO gwarantuje program ciągłej kontroli potwierdzony certyfikatem jakości ISO 9:. II. WŁAŚCIWOŚCI PVCU I PVCC JAKO MATEIAŁÓW INSTALACYJNYCH. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE Tabela. Właściwości PVCU PVCC Jednostka Mechaniczne przy temp. C. Gęstość. Wytrzymałość na rozciąganie. Wytrzymałość na zginanie. Wytrzymałość na ściskanie. Moduł sprężystości Younga 6. Twardość wg. ockwella g/cm MPa MPa MPa MPa Termiczne. Wsp. rozszerzalności liniowej. Wsp. przewodności cieplnej X /K W/mK ury i łączniki z PVCC wytrzymują próbę, MPa przez 8 godzin w temperaturze 99 C. Taką samą wytrzymałość ma system instalacyjny, co jest dużą zaletą w stosunku do systemów instalacyjnych z innych tworzyw. W temperaturze 8 C PVCC wytrzymuje przez godziny ciśnienie,6 MPa oraz przez 6 minut ciśnienie,7 MPa. Trwałość instalacji z PVCC oraz PVCU ocenia się na minimum lat w przypadku PVCC są to dane w oparciu o szczegółowe badania laboratoryjne przyspieszone próby starzeniowe, gdyż jako system instalacje z PVCC zostały zatwierdzone w USA w 968 roku i zgodnie z opinią użytkowników spisują się bezawaryjnie (oczywiście przy właściwej eksploatacji). * Uszlachetnianie tworzywa miało na celu umożliwienie montażu instalacji w niskich temperaturach. PVCC FlowGuard Gold ma znacznie zwiększoną odporność udarową (IZOD Impact).

5 . WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ury i kształtki wykonane z PVCC i PVCU posiadają znakomitą odporność chemiczną. Dla jej określenia próbki z PVCC oraz PVCU zanurzano na okres 9 dni w różnych chemikaliach. ejestrowano zmiany wagi oraz naprężenia przy różnych temperaturach. Wyniki badań stały się podstawą do opracowania tabeli odporności PVCC i PVCU na różne media chemiczne. Tabela ta znajduje się na końcu poradnika (rozdz. XVII). Dla zastosowań przemysłowych zaworów z PVCC i PVCU firma NIBCO dysponuje danymi nt. odporności chemicznej różnego rodzaju materiałów stosowanych do ich uszczelnienia.. WŁAŚCIWOŚCI OGNIOODPONE Zarówno PVCC jak i PVCU wykazują znakomite właściwości ognioodporne. Temperatura zapłonu PVCU jest wyższa niż 88 C, a PVCC wyższa niż C. Tzw. wskaźnik graniczny tlenu LOI (Limitting Oxygen Index) dla PVCU jest równy, a dla PVCC 6. Oznacza to, iż materiały te wymagają przy spalaniu % tlenu (PVCU) oraz 6% (PVCC FlowGuard Gold ). W atmosferze ziemskiej zawartość tlenu wynosi %, tak więc zarówno PVCU jak i PVCC nie podtrzymują procesu palenia i w momencie usunięcia źródła ognia następuje ich samoczynne zgaszenie. Dla porównania LOI dla polipropylenu wynosi 7, polibutylenu 8, bawełny, nylonu. Innym parametrem mówiącym o właściwościach ognioodpornych jest tzw. współczynnik rozprzestrzeniania ognia (FLAME SPEAD). Współczynnik ten dla azbestu jest równy, dla PVCC jest równy, PVCU, PP, nylonu 6, akrylu 9, drewna. Im mniejszy FLAME SPEAD tym mniejsze pochłanianie tlenu, mniejsze wydzielanie ciepła i mniejsze wytwarzanie substancji niebezpiecznych dla życia ludzkiego np. CO. Spalaniu się PVCU, a zwłaszcza PVCC towarzyszy wytwarzanie niewielkiej ilości dymu. Tzw. SMOKE DEVELOPED dla PVCC jest < podczas gdy dla PP jest c.a.. Jak stwierdzili naukowcy z Uniwersytetu w Pitsburgu, toksyczność produktów spalania PVCU i PVCC nie jest większa niż przy spalaniu drewna, a mniejsza niż przy spalaniu wełny czy bawełny. Wymienione właściwości spowodowały, iż materiały te są powszechnie stosowane w budownictwie.. PODSTAWOWE ZALETY PVCC I PVCU JAKO MATEIAŁÓW INSTALACYJNYCH Trwałość określana na minimum lat. Odporność na osadzanie się kamienia oraz zanieczyszczeń. Odporność na korozję. Odporność na kilkaset związków chemicznych. Obojętność pod względem fizjologicznym i mikrobiologicznym możliwość szerokiego stosowania w obiektach Służby Zdrowia. Łatwość, szybkość i bezpieczeństwo montażu, bez konieczności stosowania specjalizowanych narzędzi. Wysoka wytrzymałość na naprężenia (ciśnienie). Właściwości tłumienia wibracji i szumów. Kilkakrotnie mniejszy ciężar w stosunku do materiałów tradycyjnych. Duża gładkość wewnętrzna rur zmniejszenie oporów przepływu, możliwość zmniejszenia średnic instalowanych rurociągów. Konstrukcja kształtek i sposób łączenia zapewniające zmniejszenie miejscowych oporów przepływu przepływ pełnym przekrojem. Wysoka izolacyjność termiczna możliwość rezygnacji, bądź znacznego zmniejszenia grubości warstwy izolacji termicznej rury, ograniczenie zjawiska roszenia na rurociągach wody zimnej. Najmniejszy współczynnik liniowej rozszerzalności termicznej spośród tworzyw sztucznych stosowanych w instalacjach sanitarnych (dwukrotnie mniejszy niż PP). Doskonałe właściwości ognioodporne. Izolacyjność elektryczna brak korozji galwanicznej i elektrochemicznej, szczególnie dla rurociągów układanych w gruncie. Nie występuje dyfuzja tlenu do instalacji. Wysokie walory estetyczne instalacji rury w systemie są sztywne. Podobieństwo "sztywnej" technologii do instalacji z materiałów tradycyjnych (stal, miedź), możliwość łączenia na kształtki i kołnierze łatwość modernizacji starych instalacji. Niska i stabilna cena w porównaniu z innymi materiałami instalacyjnymi. letnia gwarancja. III. PODUKOWANE TYPY I PAAMETY U Z PVCU I PVCC ury i kształtki z PVCU oferowane są w systemie calowym w zakresie średnic od ½ do 8. W całym tym zakresie średnice zewnętrzne rur odpowiadają wymiarom rur stalowych (system IPS Iron Pipe Size). System z PVCU proponowany jest w dwóch wersjach (szeregach wymiarowych): amerykańskiej (wg normy ASTM D78), w której rury produkowane są jako typoszereg Sch (rury grubościenne) europejskiej, w której rury produkowane są zgodnie z normą PNEN w określonych grupach ciśnieniowych PN, PN oraz PN9.

6 ury i kształtki z PVCC w zakresie średnic od ½ do produkowane są również w systemie calowym, ale zgodnym ze standardem rur miedzianych system CTS (Copper Tube Size) jako szereg wymiarowy SD. W ramach tego systemu oferujemy dwa typy rur: Greenline w kolorze beżowym z zielonym paskiem. FlowGuard Gold w kolorze beżowym z żółtym paskiem, charakteryzujące się większą elastycznością i lepszą udarnością szczególnie w niskich temperaturach. W zakresie średnic od ½ do rury i kształtki z PVCC są produkowane wkolorze jasnoszarym systemie IPS (podobnie jak PVCU) rury w typoszeregach Sch i Sh 8, kształtki jako Sch 8. ury i złączki z PVCU przeznaczone są do zimnej wody pitnej, natomiast rury i złączki z PVCC przeznaczone są do zimnej i ciepłej wody. W przypadku stosowania do zimnej wody zarówno rur PVCC jak i PVCU, należy je łączyć ze sobą za pomocą specjalnych złączek przejściowych. Uwagi:. Nie należy stosować rur PVCC i PVCU w instalacjach sprężonego powietrza oraz instalacjach gazowych.. W przypadku gwintowania rur (tylko Sch 8) przyjmować dopuszczalne ciśnienie pracy =, ciśnienia rury bez gwintu.. Dla temperatury powyżej C maksymalne ciśnienie pracy ulega zmniejszeniu. Współczynnik zmniejszający Kr przedstawiono w tabeli nr a,b,c. UY Z PVCU DO WODY ZIMNEJ SCH ozmiar / / / / 6 8 Max. ciśn. pracy ( C) typ / kpa Sch / Sch / Sch / Sch / Sch / 8 Sch / 9 Sch / 7 Sch / 79 Sch / Sch / Sch / Min. średnica zewn. mm. ± ±.. ±..6 ±. 8.6 ±. 6. ±. 7. ± ±.. ±. 68.8±.8 9.8±.8 Min. gr. ścianki mm Tabela a ciężar kg/mb ,.6.8 UY Z PVCU DO WODY ZIMNEJ WG PN (Typoszereg ciśnieniowy PN, PN I PN9) ozmiar / / / 6 8 Max. ciśn. pracy ( C) PN/kPa PN / PN / PN / PN / PN / PN / PN / PN / PN9 / 9 PN9 / 9 Min. średnica zewn. mm Min. gr. ścianki mm Tabela b ciężar kg/mb UA PVCC DO CIEPŁEJ I ZIMNEJ WODY ozmiar / / / / Max. ciśn. pracy ( C) typ/kpa CTS(SD ) / 76 CTS(SD ) / 76 CTS(SD ) / 76 CTS(SD ) / 76 CTS(SD ) / 76 CTS(SD ) / 76 SCH 8 / 9 SCH 8 / SCH 8 / Min. średnica zewn. mm.9 ±.8. ± ±.8.9 ±.8. ±.. ±. 7. ± ±.. ±. Min. gr. ścianki mm ciężar kg/mb Tabela c

7 Tabela c WSPÓŁCZYNNIK Kr O Temp. C Kr PVCC O Temp. C SŁOWNICZEK: Tabela a Kr PVCU PN,9,8,7,6 O Temp. C Tabela b Kr PVCU Sch,9,7,6,,,, ,96,9,8,77,7,6,,7,,,,8, CTS ang. Copper Tube Size. Jest to system wymiarowy rur, stosowany dla rur miedzianych (calowych). Oznacza to, że np. rura z PVCC będzie miała taką samą średnicę zewnętrzną jak rura miedziana. IPS ang. Iron Pipe Size. Jest to system wymiarowy rur, stosowany dla rur stalowych (calowych) SD ang. Standard Dimension atio. Jest to bezwymiarowe, liczbowe oznaczenie szeregu rur z punktu widzenia stosunku nominalnej średnicy zewnętrznej rury do grubości jej ścianki. Oznacza to, że maksymalne ciśnienie robocze jest stałe dla wszystkich rur z typoszeregu. Dla SD stosunek średnicy zewnętrznej do grubości ścianki wynosi. SCH skrót od ang. Schedule. Druga, obok średnicy nominalnej, wielkość charakteryzująca rozmiar rury w systemie amerykańskim (np. SCH, SCH 8). Schedule dotyczy grubości ścianki rury a tym samym maksymalnego ciśnienia roboczego rury. Im większa jest ta wielkość tym grubsza ścianka rury i tym większe ciśnienie maksymalne ale też i droższa rura. ury i kształtki SCH 8 wyprodukowane zostały z myślą o zastosowaniach przemysłowych. PN ang. Pressure Nominal ciśnienie nominalne. Jest to liczbowe oznaczenie ciśnienia związane z mechanicznymi właściwościami elementu systemu. Odpowiada ono stałemu maksymalnemu ciśnieniu roboczemu wody w temperaturze + C wyrażonemu w barach ( barów = MPa). Zasadniczo rury z typoszeregu PN (czyli maksymalne ciśnienie wynosi, MPa) mają cieńsze ścianki niż z typoszeregu SCH czyli mogą przenosić mniejsze ciśnienie maksymalne, ale za to są tańsze a w wielu zastosowaniach nie jest wymagane duże ciśnienie maksymalne. IV. DANE POJEKTOWE. UDEZENIA WODNE Uderzenie wodne występuje w przypadku gwałtownego otwierania lub zamykania zaworów. Może mieć również miejsce w przypadku gdy pędząca z dużą szybkością masa wody zmienia kierunek np. wskutek napotkania kolanka. Powstający udar ciśnienia, nawet chwilowy, może spowodować zniszczenie złączek lub zaworów. ównanie pozwalające obliczyć powstający udar ciśnienia ma postać: Całkowite ciśnienie w instalacji tj. ciśnienie pracy wraz z udarem ciśnienia nie może przekraczać maksymalnego ciśnienia pracy elementów instalacji. Wartość k można wyznaczyć z rys., gdzie oś odciętych stanowi iloraz średnicy wewnętrznej rury (d) i grubości ścianki (e) k P =, k V w gdzie: P udar ciśnienia w [ MPa ] k stała udaru ciśnienia V w prędkość przepływu wody w [ m/s ] d e d ys.. Wykres wartości k w funkcji ilorazu e

8 . PZYKŁAD: ura z PVCU Sch o średnicy prowadzi wodę o ciśnieniu kpa i prędkości, m/s. Jakie pojawi się ciśnienie w przypadku gwałtownego zamknięcia zaworu? Dla rury PVCU Sch : d (wewnętrzna średnica rury) wynosi, e ( grubość ścianki rury) wynosi,9 stąd: d e, = =,9, 6 d Dla rury Sch e wynosi, Zgodnie z wykresem wartości tej odpowiada k=. P =,, =,69 MPa =69 kpa Całkowita wartość ciśnienia w rurze wynosi: kpa + 69 kpa = 7 kpa Maksymalne ciśnienie pracy rury PVCU Sch tabela a wynosi 9 kpa, a zatem zastosowana rura jest właściwa dla wspomnianych warunków pracy. Dla uniknięcia problemu udarów wodnych należy: a. ograniczyć prędkość przepływu wody do, m/s, b. stosować zawory z wyzwalaczami, dzięki którym nie będzie możliwe gwałtowne zamknięcie lub otwarcie zaworu. c. upewnić się, że instalacja została prawidłowo odpowietrzona. STATY CIŚNIENIA W PZEWODACH Z U PVCU OAZ PVCC Całkowitą stratę ciśnienia obliczeniowego odcinka instalacji określa zależność: gdzie: Dp = S L i i + Sx i Pd i i jednostkowa liniowa strata ciśnienia w wyniku tarcia w [Pa/m] L i długości obliczeniowych działek obiegu w (m), na których występują opory tarcia i w [Pa/m]. x i współczynnik straty miejscowej Pd i wartość ciśnienia dynamicznego strumienia wody pokonującego dany opór miejscowy w [Pa]. Straty ciśnienia w przewodach z rur PVCC i PVCU zależą od wielu czynników m.in. prędkości przepływu i układu połączeń (ilość łączników). Jednostkowe liniowe straty ciśnienia dokładnie można wyliczyć z równania HazenaWilliamsa : =68,8 ( ) c,8,8,86 Q (,d) gdzie: straty ciśnienia w wyniku tarcia w [Pa/mb] d średnica wewnętrzna rury w [mm] Q przepływ wody w [l/s] c stała gładkość wewnętrznej powierzchni rury. Prędkość przepływu wody zaś można przeliczyć z wzoru: V = 7 w Q d gdzie: V w prędkość przepływu wody w [m/s] d średnica wewnętrzna rury w [mm] Q przepływ wody w [l/s] Dla rur z PVCC oraz PVCU przyjmuje się c=. Dla porównania dla rur miedzianych c =. Dla rur stalowych, ocynkowanych letnich c=. 6

9 W praktyce dla określenia strat ciśnienia na tarcie korzysta się najczęściej z nomogramów. Zwykle znany jest przepływ wody Q [l/s] wynikający z zalecanych lub normatywnych wypływów z punktów czerpalnych. Zalecane minimalne ciśnienie wypływu i obliczeniowego natężenia przepływu wody z punktów czerpalnych podaje tabela (wg. normy DIN 988 E) i tabela ( wg PNB76:99). NOMOGAM DO OBLICZANIA PZEPŁYWU STAT HYDAULICZNYCH W UACH Z PVCC [Pa/m] / / / , / V=, [m/s] ,,8,,, ,,7,, Q [l/s] 7

10 [Pa/m] / / /, /, 6 8 V=, [m/s] ,,,,7,,,8,6 6 Q [l/s] NOMOGAM DO OBLICZANIA PZEPŁYWU STAT HYDAULICZNYCH W UACH Z PVCU wg PN 8

11 NOMOGAM DO OBLICZANIA PZEPŁYWU STAT HYDAULICZNYCH W UACH Z PVCU wg Sch [Pa/m] / / /, / 6 8 V=, [m/s] ,,,,,8,,7,,6 6 Q [l/s] 9

12 MINIMALNE CIŚNIENIE WYPŁYWU I OBLICZENIOWY PZEPŁYW W ÓŻNYCH UZĄDZENIACH. Wyciąg z DIN 988 E odzaj punktu czerpalnego zawór czerpalny bez sitka napowietrzającego z sitkiem napowietrzającym prysznic spłukiwacz zgodny z DIN 6 () spłukiwacz dla pisuaru narożny zawór przepływowy dla pisuaru domowa maszyna do zmywania naczyń domowa pralka bateria mieszająca dla: prysznica kąpielowego wanny zlewozmywaka umywalka bidetu bateria mieszająca płuczka zgodnie z DIN 9 bojler wody pitnej dla zasilania punktów odbioru (włączając armaturę mieszającą) podgrzewacz elektryczny elektryczny zbiornik ciepłej wody i bojler zdolność przepływu do l zdolność przepływu do l przepływowy podgrzewacz wody hydraulicznie sterowany (bez ogranicznika przepływu) wydajność nominalna gazowy przepływowy podgrzewacz wody *) przy zaworze całkowicie otwartym. DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN DN KW 8 KW KW KW KW wody mieszanej Q zimna l/s,,,,7,7,7, Tabela. Obliczanie obiegów dla: Q ciepła l/s,,,,7,7,7, tylko zimnej lub ciepłej wody Q l/s,,,,,,,7,,,,,,,, *),,,6,8,9,, Minimalne ciśnienie Pmin MPa,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,9,,, NOMATYWNY WYPŁYW Z PUNKTÓW CZEPALNYCH I WYMAGANE CIŚNIENIE PZED PUNKTEM CZEPALNYM (WG. PNB76:99). Tabela. Normatywny wypływ wody: odzaj punktu czerpalnego Zawór czerpalny: bez perlatora z perlatorem dn dn dn dn dn Wymagane ciśnienie MPa,,,,, q n zimna dm /s mieszanej ) q n ciepła dm /s tylko zimnej lub ciepłej qn dm /s,,,,, Głowica natrysku Płuczka ciśnieniowa Zawór spłukujący do pisuarów Zmywarka do naczyń (domowa) Pralka automatyczna (domowa) dn dn dn dn dn dn dn,,,,,,,,,,,7,,,,, Baterie czerpalne dla natrysków dla wanien dla zlewozmywaków dla umywalek dla wanien do siedzenia dn dn dn dn dn,,,,,,,,7,7,7,,,7,7,7 Bateria czerpalna z mieszalnikiem dn,,, Płuczka zbiornikowa dn,, Warnik elektryczny dn,, ) woda zimna = C, ciepła = C

13 . STATY CIŚNIENIA NA ŁĄCZNIKACH Straty ciśnienia na oporach miejscowych oblicza się z zależności: Z = n Sx Pd i= i i gdzie: Z strata ciśnienia na oporze miejscowym w [Pa] x i współczynnik straty miejscowej Pd i wartość ciśnienia dynamicznego strumienia wody pokonującego dany opór miejscowy w [Pa] n liczba oporów miejscowych Wartości współczynników strat miejscowych dla najczęściej występujących łączników zestawiono w tabeli 6. Często dla obliczeń projektowych przyjmuje się spadek ciśnienia na łącznikach jako równoważny spadkowi ciśnienia na rurze odpowiedniej długości. Tabele 7a i 7b podają dla typowych łączników zastępczą długość rury w metrach. WATOŚCI WSPÓŁCZYNNIKÓW OPOÓW MIEJSCOWYCH Tabela 6. Opór miejscowy Symbol graficzny x Złączka równoprzelotowa, Złączka zwężkowa o dwie średnice o trzy srednice,,8 Kolano równoprzelotowe 9, Kolano równoprzelotowe, Trójnik równoprzelotowy odpływ, Trójnik równoprzelotowy dopływ,8 Trójnik równoprzelotowy obustronny dopływ, Trójnik równoprzelotowy rozpływ,8 Czwórnik,7 Czwórnik, Dwuzłączka ( śrubunek ),

14 PVCC CTS ZASTĘPCZA DŁUGOŚĆ UY W METACH. Tabela 7a Typ łącznika O Kolanko 9 O Kolanko Trój. przelot. Trój. rozgał. /".9... ",6,,,,79,,,8 /,6,,7, /,,6,8,7,67,8,,66 PVCU IPS ZASTĘPCZA DŁUGOŚĆ UY W METACH. Tabela 7b Typ łącznika O Kolanko 9 O Kolanko Trój. przelot. Trój. rozgał. /",6,,,6 ",6,,,,77,,,8 /,6,,7, /,,6,8,7,7,8,,68,,,87,,9,6, 6,7 6,,,77,. STATY CIŚNIENIA NA ZAWOACH Podobnie jak dla łączników podaje się dla zaworów straty ciśnienia jako równoważne spadkom ciśnienia na rurze odpowiedniej długości. Tabela 8a podaje dla różnych zaworów zastępczą długość rury w metrach. ZASTĘPCZA DŁUGOŚĆ UY W METACH. Zasuwa Zawór grzybkowy Zawór kątowy /",,6,7 ",7 7,, ", 9,,99 /",8,9,7 /",,9 6, Tabela 8a. ", 7,9 7,86 Straty ciśnienia na zaworach kulowych można wyliczyć ze wzoru: P=7 Q k Wartości tego współczynnika dla zaworów kulowych podane są w tabeli 8b. gdzie: P strata ciśnienia na zaworach kulowych [kpa] Q przepływ w [l/s] k współczynnik zależny od średnicy i konstrukcji zaworu. WATOŚCI WSPÓŁCZYNNIKÓW K DLA ZAWOÓW KULOWYCH Tabela 8b. ozmiar /" / / k Producenci zaworów podają współczynnik przepływu dla zaworów C v, gdzie k = C v. W praktyce straty ciśnienia na zaworach kulowych są pomijane ze względu na małą wartość strat. V. KOMPENSACJA WYDŁUŻEŃ TEMICZNYCH Przyrost długości rury dspowodowany zmianą temperatury można wyznaczyć wg wzoru: d= l a Dt d przyrost długości rury [m] l długość rury [m] awspółczynnik rozszerzalności temp. dla PVCC a= 6, [/K] dla PVCU a=, [/K] Dt przyrost temperatury [ K ] gdzie: Dt = t i tm t i temperatura czynnika w rurze t m temperatura montażu Dla PVCC oznacza to praktycznie przyrost,6 mm/m K. Przyrost długości rur PVCC dw [mm] w zależności od przyrostu temperatury przedstawiono graficznie na rysunku.

15 Mając przyrost długości rury spowodowany temperaturą oblicza się długość ramienia kompensacyjnego L. W tym celu należy się posłużyć wzorem : L= E D * * * δ σ gdzie: E moduł sprężystości Younga [MPa] D średnica zewnętrzna [mm] δ przyrost długości rury [m] σ dopuszczalne naprężenia rozciągające [MPa] Należy zaznaczyć, że wartości zarówno modułu Younga jak i dopuszczalnych naprężeń rozciągających zmieniają się wraz ze zmianą temperatury. Ilustruje to tabela 9. ZMIANY MODUŁU YOUNGA JAK I DOPUSZCZALNYCH NAPĘŻEŃ OZCIĄGAJĄCYCH Temp. C E [MPa] σ [MPa],8,, 9, 6,9,, Tabela 9. Nieco szybciej i prościej wartość tę można wyznaczyć z nomogramu, który został przedstawiony na rys.. Wydłużenie termiczne można skompensować stosując (rys. ): kompensator "U" odsadzka "Z" ramię kompensujące "L L/ L/ L/ L/ L x x L/ ys.. odzaje kompensatorów L długość ramienia kompensującego wydłużenie podpora ślizgowa dodatkowe punkty mocowania wydłużki gdy wystąpi taka konieczność (punkt stały) x odległość mocowania od wydłużki. Przyjmuje się ją do, m dla rur o małych średnicach (do " mm) i do, m przy większych średnicach. o Uwaga: Dla instalacji PVCU pracującej w temperaturze powyżej C nie należy zapominać o kompensacji termicznej. Z naszej strony internetowej można pobrać kalkulator do obliczania kompensacji wydłużeń termicznych rur z PVCC. Możliwe jest również zainstalowanie takiego kalkulatora w telefonie komórkowym. Program ten NIBCO CC (Nibco Compensation Calculator) można zainstalować poprzez kabel dla danego typu telefonu albo pobrać ze strony internetowej lub korzystając z technologii WAP. W większości przypadków należy wejść w zakładkę Aplikacje bądź ozrywka i skorzystać z opcji zakładki. Następnie nowa zakładka i wpisujemy jeden z wyżej wymienionych adresów. UWAGA: wielkość liter ma znaczenie. Po zatwierdzeniu zapisujemy aplikację.

16 YS.. WYDŁUŻENIA U Z PVCC W FUNKCJI PZYOSTU TEMPEATUY długość l d[mm]

17 YS.. DOBÓ TYPU I WIELKOŚCI KOMPENSACJI DLA INSTALACJI CIEPŁEJ WODY PVCC (t i= C, t m= C) L /" (6mm) " (mm) " (mm) /" (mm) /" (mm) " (mm) L/ L [cm] Długość ramienia kompensującego wydłużenia

18 VI. UKŁADANIE INSTALACJI Zasady układania instalacji z PVCC i PVCU nie odbiegają od zasad obowiązujących w instalacjach z rur stalowych. Dodatkowe wymagania wynikają głównie z powodu większej rozszerzalności cieplnej zastosowanego materiału. ozszerzalność uwzględnia się w projektowaniu stosując odpowiednie kompensacje (ozdział V). Na etapie projektowania trasy rurociągu trzeba uwzględnić warunki budowlane tj. w maksymalny sposób wykorzystać np. uskoki i załamania ścian dla naturalnej kompensacji wydłużeń termicznych oraz możliwość wykonywania punktów stałych przy przejściach przez ściany i stropy. Istotnym jest również, by instalację montować i układać możliwie bez naprężeń. Oznacza to, że przejścia przez przegrody budowlane oraz montaż uchwytów należy wykonywać w dostatecznej odległości od punktów zmiany kierunku instalacji. Konieczny jest również wystarczający luz w przejściach przez ściany. W prowadzonych szachtami instalacyjnymi trasach pionowych i rozgałęzieniach na piętra należy zwrócić uwagę na to, żeby odgałęzienie miało zapewnioną możliwość kompensowania zmian długości trasy pionowej. Uzyskuje się to przez odpowiednią lokalizację pionowej rury w kanale (rys. a), odpowiednio przewymiarowany otwór dla wyprowadzenia odgałęzienia (rys. b) lub przez montaż ramienia kompensującego (rys. c). o D L L ys.. Kompensacja wydłużeń termicznych w kanałach pionowych Pod tynkiem w bruzdach instalacja może być na całej długości izolowana powszechnie stosowanymi materiałami. W punktach zmiany kierunku kształtki i ramię kompensacyjne należy izolować materiałami elastycznymi, tak aby nie krępowały one ewentualnych zmian długości. Jest to tzw. izolacja rejonów gięcia (rys. 6). Należy upewnić się, iż stosowane otuliny mogą pracować z PVCC oraz PVCU. izolacja ys. 6 Izolacja rejonów gięcia W podtynkowym układaniu wodociągu, zarówno w przypadku izolowania instalacji jak i prowadzeniu jej w peszlu, niezbędne jest stosowanie kompensacji wydłużeń termicznych przewodów. Wszystkie elementy osłonowe należy dokładnie ze sobą połączyć tak, aby uniknąć zalania instalacji w miejscach przypadkowych (mogą powstać niepożą dane punkty stałe). Instalacja prowadzona bezpośrednio w betonie nie wymaga kompensacji, lecz niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej warstwy betonu utwierdzającej rurę. Minimalne grubości warstwy betonu dla różnych średnic rur podano w tabeli. Tabela.. ŚEDNICA UY D [] Minimalna grubość warstwy betonu Hmin [mm] / / / 66 8 Przebiegi trasy rurociągu betonowanego należy lokalizować w tych miejscach, w których mamy pewność, że nie nastąpi uszkodzenie wylewki spowodowane dylatacją. ysunek 7 natomiast przedstawia przykład poprowadzenia instalacji w osłonie peszlowej. 6

19 ys 7. Zalanie instalacji betonem Przed zalaniem instalacji betonem należy przeprowadzić próbę szczelności. Warto również sfotografować przebieg instalacji (lub sporządzić szkic), aby uniknąć w przyszłości przewiercenia rury przy montażu elementów wykończeniowych (np. szafki łazienkowej lub wieszaka na ręczniki). Można udowodnić, że naprężenia występujące w wyniku zmiany temperatur w instalacji w ścianie są absorbowane przez PVCC i ich wielkość jest znacznie poniżej dopuszczalnej granicy. Poniższy przykład pokazuje to przy zmianie temp. o C: e=dt (a a) a współczynnik rozszerzalności cieplnej PVCC a współczynnik rozszerzalności cieplnej ściany e=, mm/mm wydłużenie względne 6, [ /K], [ /K] s= E e[ MPa] Tak więc dla PVCC naprężenie wynosi: s= 8., = 7,9 MPa E moduł sprężystości Younga Dopuszczalne naprężenie ściskające dla PVCC wynosi 6 MPa, tak więc wynikowe naprężenie 7,9MPa jest znacznie niższe od maksymalnego dopuszczalnego naprężenia. VII. MOCOWANIE U Dla zapewnienia prawidłowej pracy rur ich mocowanie (podpory ślizgowe) winno mieć miejsce w określonych odstępach. I tak: OZSTAW PODPÓ [m] (rury poziome ) PVCU Sch Średnica rury [] / / / / 6 8 Temperatura [ C] 6,,,9,,,,,,,6,,,6,6,,9,7,,,9,6,,,8,8,,,,,,6,, OZSTAW PODPÓ [m] (rury poziome) PVCU wg PN //9 Średnica rury [] / / / 6 8 Temperatura [ C],8,9,,,,,9,,6,8,8,8,,,,,6,9,,7 Średnica rury [] / / / / OZSTAW PODPÓ [m] (rury poziome) PVCC Temperatura [ C] 6,7,7,6,8,8,7,9,8,7,,9,8,,,9,,,,,,9,,,,,7, 8 9,6,6,7,7,8,9,,,,,,6,6,7,8,,, 7

20 Uchwyty metalowe z podkładką ściśliwą (wykonaną z EPDM) stosować tylko w przypadkach koniecznych, np. punkty stałe, mocowanie przyborów. Należy używać tylko uchwyty oferowane przez NIBCO lub też takie, co do których mamy pewność, że wkładka jest wykonana właśnie z EPDMu (wymagany atest oraz deklaracja producenta, że wkładka może współpracować z PVCC w temperaturze 8 C). Uwaga: Dla rur prowadzonych pionowo podane odległości można zwiększyć mnożąc je przez, dla temperatury do 6 C i przez, dla wyższej temperatury. Przy montowaniu na rurze przyborów, baterii etc. należy zapewnić im niezależne podparcia. Należy pamiętać, aby rury pionowe miały mocowanie przy każdym przejściu przez stropy oraz przy zmianie kierunku o 9. Mocowania muszą uwzględnić ramię kompensujące. Poniższe rysunki przedstawiają przypadki właściwego, jak i niewłaściwego uwzględnienia ramienia kompensującego: źle dobrze ys. 8. Nieprawidłowe i poprawne uwzględnienie ramienia kompensującego Kompensacje termiczne długich prostych odcinków rur powinny być usytuowane pomiędzy punktami stałymi. Odpowiednio rozmieszczone punkty stałezerowe, mogą służyć instalatorowi do sterowania wydłużalnością termiczną rur. Sposób tworzenia punktów stałych pokazano na rys. 9 i. ys. 9. Podpora stała wykonana na rurze (za pomocą naklejek) ys.. Podpora stała wykonana na rurze (za pomocą złączek) 8