Jubileusz 25-lecia Angielsko-Polskiego Programu Szkolnego

Transkrypt

1 P POLISH a n o r a m a Niezalezny magazyn kulturalny Independent Cultural Magazine POLSKA VO L. 1 7, N O 1 1 ( ) N OV E M B E R / L I S TO PA D Jubileusz 25-lecia Angielsko-Polskiego Programu Szkolnego Obchody jubileuszu 25-lecia Angielsko Polskiego Programu Szkolnego im. Jana Pawła II w Edmonton rozpoczęto 10 października br. uroczystą Mszą świętą w kościele Różańca Świętego, na której obecni byli uczniowie wraz z nauczycielami i rodzinami. Uroczyste nabożeństwo dziękczynne odprawił ks. proboszcz Roman Majek. Po tej uroczystości odbyła się Akademia w Domu Polskim. Uczniowie przedstawili ciekawy program prezentując różnorodne talenty. W Domu Polskim pokazano również specjalnie na tę okazję zaprojektowane pamiątki i wyroby plastyczne wykonane przez uczniów. Podczas wieczornego bankietu w Domu Polskim okolicznościowym mówcą była pani Bogumiła Szulc, pionierka Angielsko Polskiego Programu Szkolnego im. Jana Pawła II. Przypomniała okoliczności w jakich powstał Program, oraz wyraziła uznanie tym, którzy się do tego przyczynili. Pani Greta Derus, która streściła to wystąpienie w języku angielskim, podkreśliła rolę lokalnych mediów polonijnych w systematycznym informowaniu o działalności szkoły. Przedstawiciele licznych organizacji polonijnych przekazali okolicznościowe życzenia i gratulacje. Uroczystość zaszczycił swą obecnością Sandy Gillis, były dyrektor Programu, który jak powiedziała pani Szulc był najbardziej polskim dyrektorem w dotychczasowej historii szkoły. Jubileusz był okazją do refleksji, przywołania wspomnień o osobach związanych ze szkołą, w tym śp. pani Marii Savy inicjatorki tego ambitnego przedsięwzięcia. Szkolnictwo polonijne to niezwykle ważny składnik życia Polaków na obczyźnie. Odzwierciedla odrębność etniczną oraz pragnienie podtrzymania znajomości języka polskiego i narodowych tradycji. Sprzyja też niewątpliwie w zacieśnienu związków z Macierzą. Polonia w Edmonton może być dumna z tego, że w stolicy Alberty znajduje się jedyna w Ameryce Północnej szkoła tego rodzaju, utrzymywana z funduszy publicznych w ramach katolickigo systemu edukacyjnego. Zygmunt Cynar Chór Polonia ma przyjemność zaprosić na Koncert Galowy połączony z bankietem i zabawą z okazji 10-lecia swojego istnienia, który odbędzie się w Domu Polskim w Edmonton, w sobotę 14 listopada br. o godz. 18:00. Bilety w cenie 65 dolarów do nabycia u pań: Elżbieta Popińska, , Elżbieta Ostapowicz, , Elżbieta Tomczyk,

2 2 Kiedy w wrześniu ubiegłego roku cały Świat stał w obliczu kataklizmu finansowego, pisałem w Panoramie Polskiej o stosunkowo nowym produkcie oferowanym na rynku inwestycji personalnych. Mimo iż już wtedy doświadczeni zawodowcy wyrażali się, że jest on najważniejszym wynalazkiem w dziedzinie finansów osobistych od chwili wprowadzenia Funduszy Inwestycyjnych, to jednak mam wrażenie że konsumenci nie byli w pełni przekonani o zaletach tego produktu. Kilka tygodni trzęsienia ziemii na rynkach finansowych Świata, spadek wartości naszych inwestycji, spowodował że już na początku roku 2009 indywidualni inwestorzy wręcz poszukiwali zalet i gwarancji jakie dają właśnie GMWB (Guaranteed Minimum Withdrawal Benefit). Te kilka tygodni recesji zmieniły mentalność TODZIA AIRD Urzędnik Stanu Cywilnego Daje śluby cywilne w języku polskim i angielskim telefon: (780) aird@telusplanet.net MIS & MIS LLP BARRISTERS & SOLICITORS corporate commercial income tax real estate wills & estate planning Suite 2107, Avenue Edmonton, Alberta T5J 2Z1 Tel: (780) Fax: (780) wmis@mislaw.ca GMWB skrót warty poznania i potrzeby inwestorów. Raz jeszcze miliony klientów uznało ofertę banków za niewystarczającą i zwrócili się do firm ubezpieczeniowych, aby ratować to co zostało z ich życiowych oszczędności. Jesienią 2009 roku statystyki potwierdziły, że cykliczna panika na rynku, jak zwykle spowodowała transfer kapitału w tak zwaną gotówkę, ale jak nigdy dotąd również w Segregated Funds z grupy GMWB. Jak uważają dzisiaj doświadczeni komentatorzy, w ciągu najbliższych dwóch lat wszyscy będą wiedzieli co oznacza skrót GMWB. Tak się składa że trudno z nimi polemizować, ponieważ w tym momencie jest to jedyna inwestycja która rozwiązuje dwa ważne problemy dla emerytów i dla osób do piętnastu lat przed emeryturą, a mianowicie: ryzyko przeżycia własnych funduszy i systematyczność wypłat. Jeszcze do niedawna nie można było swoich oszczędności emerytalnych (bez zmykania ich w terminowym kontrakcie) przekształcić w inwestycję, która nie tylko gwarantuje wypłaty do końca życia, ale również eliminuje ryzyko straty włożonego kapitału. A ponieważ nie jest to kontrakt zamknięty, jak choćby typowe emerytury (Annuites), to w każdej chwili możemy się z niego wycofać lub wypłacić większą niż początkowo ustaloną sumę. Można powiedzieć, że inwestycje te umożliwiają nam zyski, eliminują możliwość strat, a jeśli nie wycofamy się z kontraktu to nasze oszczędności nie mogą nas przeżyć i starczą do końca życia. Warto też zauważyć, że jeśli nie potrzebujemy wypłat Żart sezonu Canada Savings Bonds W bieżących tygodniach wielu urzędników wszystkich szczebli rządu, pracowników uniwersytetów, szpitali, szkół oraz niektórych firm prywatnych otrzymało ofertę grupowego oszczędzania w Canada Savings Bonds (New Canada Savings Bond Payroll Savings Program). Jest to masowe (ponad firm kanadyjskich uczestniczy w tym programie) propagowanie wspomagania rządu przez nieświadomych wyzysku obywateli. Przypomnijmy że CSB są oferowane od 1946 roku. Są one jedną z form pożyczania pieniędzy przez rząd federalny od mieszkańców Kanady i ze względu na najwyższe na rynku bezpieczeństwo wkładu są przeznaczone dla najbardziej konserwatywnych inwestorów. W odróżnieniu od innych obligacji rządowych czy korporacyjnych nie ma nimi obrotu na rynku wtórnym co powoduje, że cena jest stała i można je tylko wymieniać w bankach i niektórych instytucjach finansowych. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli trzymamy je krócej niż trzy miesiące to nie należy się nam żadne oprocentowanie. W ciągu ostatnich dwudziestu lat popularność Canada Savings Bonds stale spada. W latach sprzedano $17,5 miliarda CSB, w 2000 $3,2 miliarda w roku minionym tylko $1,9 miliarda. Mam nadzieję że nikt nie spodziewa się wzrostu sprzedaży w tym roku skoro oprocentowanie wynosi tylko 0.4%. Takie oprocentowanie w najlepszym wypadku November/Listopad 2009 natychmiast, to niezależnie od sytuacji na rynku otrzymujemy roczny bonus w wysokości 5% orginalnej wpłaty. Powyżej wspomniane gwarancje, bonusy i możliwość wycofania się z kontraktu sprawiają, że jeśli ktoś jest starszy niż pięćdziesiąt lat a planuje swoje dochody emerytalne przy pomocy GIC, to po prostu przyznaje się do własnej niewiedzy. Jak łatwo się domyślić produkty z grupy GMWB są przeznaczone dla osób potrzebujących teraz lub w przyszłości gwarantowany, pewny i korzystnie opodatkowany dochód. Jeśli ktoś w dodatku nie ma zakładowej emerytury, to tym bardziej powinien rozważyć ten rodzaj bezpiecznej inwestycji. Nie bez powodu oferuje ją coraz więcej firm. Nie bez powodu jest to rodzaj konta o które, jak rzadko kiedy, doświadczeni inwestorzy pytają pierwsi. Prawdopodobnie jest to największy finansowy wynalazek ostatnich sześćdziesięciu lat. A zatem drogi czytelniku jeśli chcesz aby twoje oszczędności emerytalne starczyły Ci do końca życia, nie zwlekaj, dzwoń do niżej podpisanego i sprawdź czy jest to dla Ciebie. Niestety i tym razem banki nie mogą nam zaoferować tego bardzo pożytecznego produktu. Raz jeszcze potwierdza się to, że im bliżej do emerytury tym mniej banki mają nam do zaoferowania. Mieczysław Piórkowski Tel. (780) można nazwać żartem. W zwązku z tym aktualna promocja rządu jest zmuszona żerować na dobroci jego obywateli i bardziej niż w przeszłości sugerować wygodę reguralnych potrąceń z wypłaty. Moim zdaniem, kupują je tylko zakochani w rządzie patrioci. Oferowane dzisiaj oprocentowanie jest najniższe od 69 lat, czyli od wprowadzenia Canada Savings Bonds. W tej sytuacji bardziej logiczne wydaje się dla superkonserwatywnych klientow choćby otworzenie konta oszczędnościowego w banku ING. Daje ono nie tylko ponad dwa i pół raza wyższe oprocentowanie ale też pełną gwarancję tego samego rządu (do $100 tysięcy), plus wygodę. Klient nie musi nawet wychodzić z domu a przy mojej kurtuazyjnej pomocy w ciągu 10 minut ma otwarte konto, które jest pod każdym względem lepsze od Canada Savings Bonds. Dla wygody można oczywiście mieć też systematyczne wpłaty. Aktualne oprocentowanie CSB jest następnym dowodem świadczącym o tym, jak bardzo nasi politycy są oderwani od rzeczywistości. Tak się jednak fortunnie składa, że czytelnicy Panoramy Polskiej wiedzą od lat, że jeden telefon do ich przyjaznego doradcy finansowego uchroni ich przed tą formą wyzysku. Mieczysław Piórkowski Tel. (780)

3 November/Listopad 2009 FOR SALE well established meat market. Fabulous opportunity for sausage maker to get rich. Building can also be purchased. Phone Using Geothermal Energy to Heat your Home Now that the days are getting colder and winter is coming, our thoughts turn to our homes and staying warm, while keeping our costs down. Geothermal energy has caught our attention as a relatively novel and cost-efficient way of heating our homes. Geothermal heat originates from the earth s core and is formed from the radioactive decay of minerals and absorbed solar energy. In the past, most high temperature heat was found close to tectonic plate boundaries and volcanic activity, but with recent advances in technology it can be extracted even from the cold ground. The invention of the geothermal pump and its efficiency improvements, have made geothermal heating more readily available (Conservation Handbook, 2008). Unlike traditional systems, geothermal energy works more efficiently because instead of producing heat it moves heat. The system is responsible for heating during colder months, but the earth s energy can also be used to cool the home in the summer. Installers dig below the frost line and install pipes which transfer energy to reduce a home s heating and cooling loads. Pipes are drilled to descend 4 to 6 inches down vertical wells and bring lukewarm water in through the basement. The number of pipes used usually depends on the house s size and location. Inside the house pumps cycle the water through the system of the geothermal unit, for heating and cooling. This device uses refrigerant and water from the underground pipes to heat and cool the air which is circulated through standard ducts. In addition a device called desuperheater, uses the excess heat emitted to warm up your domestic water without any additional costs. The results of geothermal heating feel the same as a traditional forced-air heating system, but are produced at a lower cost (Sawyers, 2009). If you are implementing the system for the long run than you can expect savings, however the biggest hurdle for homeowners is the initial cost. While the cost of a conventional heating system is about $9,600 the cost of a geothermal system is approximately $20,000. The costs can vary significantly according to soil type, availability of surface or ground water and quality of home insulation. According to the International Ground Source Heat Pump Association geothermal technology is the most efficient residential heating and cooling system currently available. One can expect heating efficiencies 50 to70 per cent higher than other heating systems and cooling efficiencies 20 to 40 per cent higher than commonly used air conditioners. Home owners can expect annual savings after third year of installation (King, 2008). Before investing your money in a geothermal energy project it is important to find out if it can be implemented in your neighbourhood. Additionally, you need to research the initial set-up -costs, as they can vary based on the size or location of your home. If you are planning to stay in your house for a number of years, this might be a great option as in the long run this system will save you money. Using the earth s energy to heat your home provides an excellent opportunity to be environmentally conscious and conserve energy. If you are interested in pursuing geothermal technology as a heating option, make sure to check your local yellow pages for a list of companies who have experience in this type of work and inquire about references. In addition, this type of a heating upgrade also falls under the government s ecoenergy Retrofit program and individuals may be eligible for a rebate of up to $5000 once approved. Eva Wolicki Realty Executives Polaris (Edmonton) evasells@realtyexecutives.com Heat Pumps, Energy Management and Conservation Handbook, pp Sawyers, Harry. Geothermal: Dig It, Popular Mechanics. New York: Oct Vol. 186, Iss. 10; pg Retrieved frompro Quest database on October 9,2009. King, Mike. Tapping the earth energy market. CanWest News. Don Mills, Ont.: Jun 10, Retrieved frompro Quest database on October 9, $100,000 $250,000 $500,000 M M M wiek K K K $101 $109 $129 $154 $205 $295 $428 $115 $124 $149 $199 $256 $385 $584 $148 $175 $220 $275 $393 $603 $958 $193 $205 $273 $375 $532 $785 $1353 $200 $245 $320 $445 $670 $1085 $1795 $300 $320 $440 $665 $965 $1585 $2573 3

4 4 Poland in the Rockies is an 11-day international educational program bringing together university students, young professionals and distinguished speakers from Canada, the United States, Great Britain and Poland for an immersion in identity, community, and the history that formed us. Set in the beautiful Rocky Mountain town of Canmore, Alberta from July 21-31, 2010, Poland in the Rockies is an intensive, intellectually stimulating program covering history and culture, discussing contemporary issues and the Polish heritage, making new friends, and strengthening our local communities while creating links with the world-wide Polish community. Formal lectures, films, and discussions, together with opportunities for one-on-one conversations with speakers during communal meals, hikes, sightseeing, and campfires create a unique learning experience. The participants range from recent immigrants to 4 th generation descendents of immigrants; ethnically Polish or part Polish or not Polish at all; fluent in Polish, having limited Polish or speaking no Polish at all. But whatever their background, they are drawn together in a discovery of a rich cultural heritage: literature and art both classical and avant-garde, a democratic tradition based on freedom and respect for the individual, and a history of multi-cultural harmony. They are drawn together by the common experience of immigration and the political, social and economic crises that brought their forbears to America. Knowledge breaks down barriers among them while also creating a deeper understanding of their country of origin. Our objective is to stimulate an interest among Englishspeaking Canadians and Americans in the Polish narrative; to create a network of well-informed and dynamic friends of Poland; and to encourage them to participate actively in Canadian and American affairs while integrating their identity and heritage into the mainstream. Organized on a not-for-profit basis, by the Polish Canadian Association of Calgary in partnership with the Canadian Foundation for Polish Studies in Montreal, Poland in the Rockies has the support of many Polonia organizations, professional groups, businesses and individual Canadians and Americans. Their financial contributions, as Sponsors or as Friends of Poland in the Rockies, are a reflection of their belief that a symposium of such high standards is much needed. Successful applicants receive a full scholarship that includes tuition, accommodation (11 nights), three meals per day, transportation costs in Alberta, and group excursions. It does not include the cost of return airfare to Calgary. Application information is available on our website. Speakers for 2010 The following speakers have confirmed their attendance, other guests to be announced:a Wesley Adamczyk is the author of When God Looked the Other Way, (University of Chicago Press, 2004), the story of his 1940 deportation to Siberia, where his mother died. His father was murdered at Katyn. He was a major contributor to Children of the Katyn Massacre, published by McFarland and Co.; and a contributor to Polskie dzieci na tulaczych szlakach , published in 2008 by IPN in Poland. He is also an activist devoted to the dissemination of information about the deportation of Polish people to Siberia and the Katyn massacre. Bill Johnston, associate professor of comparative literature and of second language studies at Indiana University is one of the leading translators of Polish literature in the English speaking world in both prose and poetry. He has translated such authors as Witold Gombrowicz, Tadeusz Rózewicz, Magdalena Tulli, Andrzej Stasiuk, Krzysztof Kamil Baczynski, Juliusz Slowacki, Boleslaw Prus, and Stefan Zeromski. Johnston has held fellowships from both the National Endowment for the Arts and the National Endowment for the Humanities. In 2005 his translation of Magdalena Tulli s Dreams and Stones won the AATSEEL Translation Award. Karen Majewski received her Ph.D. in American Culture from the University of Michigan with an emphasis on immigration and ethnicity. She served as Executive Director of the Polish American Historical Association from , speaks and publishes extensively on Polish American history and culture, November/Listopad 2009 Polish Canadian Association of Calgary th Street N.E, Calgary, Alberta, Canada T2E 7L8 tel: (403) , fax: (403) rockies@ polandintherockies.com and is the author of the award-winning book, Traitors and True Poles: Narrating a Polish-American Identity, Since 1996 she has been Curator of Polish and Rare Books for the Polish Mission of the Orchard Lake Schools in Orchard Lake, Michigan, where she is also Archivist. In 2005, she was elected mayor of Hamtramck, Michigan. Neal Pease is professor of history at the University of Wisconsin-Milwaukee, where he has taught courses in the modern history of Poland and central Europe since He received his Ph.D. from Yale University, and also studied at the University of Kansas, New York University, and two universities in Poland. He is the author of Poland, the United States, and the Stabilization of Europe, (Oxford, 1986) and Rome s Most Faithful Daughter: The Catholic Church and Independent Poland, (Ohio, 2009). Shana Penn is a visiting scholar in Jewish studies at the Graduate Theological Union in Berkeley, California. She is the author of Solidarity s Secret: The Women Who Defeated Communism in Poland (2005), which was awarded the Heldt Prize for Best Book in Slavic/East European/Eurasian/Women s Studies by the Association of Women in Slavic Studies. She also directs the Jewish Heritage Initiative in Poland for the Taube Foundation for Jewish Life & Culture, in San Francisco. Mary Skinner is a graduate of University of California, Berkeley. She studied theater and screenwriting in San Francisco and New York and historical documentary filmmaking at the New School in New York. Over the past two decades, she held corporate marketing executive positions with several Fortune 500 companies in New York and San Francisco, where she produced dozens of ad campaigns, TV commercials, corporate videos, seminar programs, and web sites. She continues to work as a writer and independent marketing consultant to a wide range of clients, including independent filmmakers. She will be presenting her documentary about Irena Sendler and the women of Zegota scheduled for release in November Alex Storozynski, president of the Kosciuszko Foundation in New York, is the author of the biography, The Peasant Prince: Thaddeus Kosciuszko and the Era of Revolution. He has won many awards in journalism, including the Pulitzer Prize, and is a former member

5 November/Listopad 2009 of the New York Daily News editorial board, founding editor of amnewyork and former city editor of the New York Sun. A distinguished leader of the Polish American community, he has served as chairman of the Polish and Slavic Federal Credit Union, the largest ethnic credit union in the United States. His many honors include the Polish-American World s 2005 Man of the Year award, the Gold Cross of Service from the President of Poland in 2006, and a distinguished achievement award from the American Center of Polish Culture in Washington, DC in Tamara Trojanowska is the director of the Polish Language and Literature Program at the University of Toronto where she teaches undergraduate and graduate courses in Polish literature and culture, and in 20th and 21st centuries theatre and drama. She is also Director of the University College Drama Program. She studied at Jagiellonian University, the Royal Theatre in Stockholm, at Oxford University and completed her PhD at the University of Toronto. Information about how to apply, and how to make tax-exempt contributions to support Poland in the Rockies, is available on Since 2004, PitR alumni have been instrumental in creating an online magazine, com, a cross-country Polish Canadian youth leadership conference, Quo Vadis, (to be joined in 2010 by participants from the United States, (see www. may3quovadis.com), and are a strong presence in many other networking initiatives. Comments from participants in Poland in the Rockies Class with Professor Norman Davies Poland in the Rockies hit on exactly the right formula In my opinion, Poland in the Rockies is the best Polonia summer school that I have seen (and I have seen many). Norman Davies, PitR speaker in 2004 and If a program like this had been offered at the time when I was a student, I m sure I would have jumped at the opportunity. Andrew Nagorski, Director of Public Policy, East West Institute, New York, former editor Newsweek International, PitR speaker in Stimulating days, sleepless nights, Newsweek s senior editor, a Globe and Mail journalist, history, literature, politics, art scholars and 33 students: The seminar was not only an intellectual journey, but an opportunity to accept my dual identity by discovering people who share similar experiences and interests. Kinia Adamczyk, Concordia University, Montreal; College of Europe, Warsaw, Editor-in-Chief, The Cosmopolitan Review, PitR 2006 and 2008 Thanks to you and your outstanding dedication to the Polish youth in North America, you have ignited a spark in each and every one of the PitR students to do the same. Kamil Mroz, University of Ottawa, founder of Quo Vadis Polish Canadian Youth Leadership Conference and Quo Vadis II, May 7-9, 2010 in Windsor, Ontario, PitR 2006 The program is important because it cultivates a younger and more aware generation of Poles and Polish enthusiasts, teaching them how to pursue their interests and make an impact. Kasia Dryja, U of Chicago, Stanford Law, PitR 2008 Many universities do not offer such programs so it is imperative that Poland in the Rockies continues Vincent Chesney, Psychological Service Associate, Pennsylvania, PitR 2008 What a privilege it was to have attended Poland in the Rockies. The last weeks have really been among the most important in my life being immersed in all things Polish. Eric Bednarski, National Film Board of Canada, Director, The Strangest Dream, PitR 2006 and 2008 I must thank you again for all that PitR did for me the program did a wonderful job of getting me in touch with my Polishness and really inspired me to act in my community, and, of course, pursue research in Poland. Katherine Cioch, Loyola University, Chicago, Fullbright Scholar in Poland, PitR 2008 The program is truly one-of-a-kind. It opened my eyes to several pertinent issues concerning Polish-American and Polish-Canadian communities The participants themselves were top-notch. Jonathan Sidor, U of Florida, PitR [The program] allowed me to bridge the two cultural sides that I exist in Further, it allows participants to interact with important scholars, journalists, film makers, and other speakers and creates a comfortable space within which students can build important networks. Joanna Kordus, University of British Columbia, Vancouver PitR 2008 The programme is invaluable for the way it develops networks of young, informed leaders who are uniquely positioned to improve Polish foreign relations, whether on the ground in Poland itself, or abroad The participants and speakers were top-notch, and I would go on the programme again in a heartbeat. Judith Browne, South Africa and New York, Editor, The Cosmopolitan Review, PitR 2008 It is an incredible venue for creating an international network of Polonia I hope to bring some of the issues raised in the conference into my contemporary life, and share the information with fellow students and associates. Marta Rzechowka, University of Alberta, Edmonton, Alberta, PitR 2008 Honestly, this was the best experience I ve had in my entire university career. It really meant a lot to me. Jakub Sawicki, Queen s University Medical School, Kingston, Ontario, PitR 2006 Towarzystwo Kultury Polskiej w Edmonton zaprasza na spektakl OPOWIEŚCI POLI NEGRI z udziałem: Agaty Pilitowskiej i Marii Nowotarskiej w piątek, 13 listopada br., o godz Stan A. Milner Theatre, Edmonton Public Library (Central Branch) 7 Sir Winston Churchill Square Edmonton * O Poli Negri napisano wiele, m.in.: Jedyna polska aktorka, która na trwałe zapisała się w historii światowego kina, a jej osobowość i styl życia były dla wielu kobiet wzorem do naśladowania. W tym spektaklu zaś mówi Ona sama... 5

6 6 SYRENA POLISH CLUB - SPECIALIZING IN TRADITIONAL POLiSH CUISINES - CATERING FAMILY OCCASIONS AND BUSINESS PARTIES FOR UP TO 150 PERSONS - HOSTING VARIOUS CULTURAL AND ENTERTAINMENT EVENTS Street 2nd Floor of Polish Hall Fax: Tel: Thursady 5:00-10:00 Friday 5:00-1:00 Saturday 5:00-2:00 Sunday 1:00-10:00 Dr. Elizabeth M. Opara, D.D.S Ave., N.W. Edmonton, AB T5L 4Y8 Phone: Fax: Meat Products & Delicatessen ACADIA SHOPPNG CENTRE 347 Heritage Drive S.E. Calgary, Alberta, Canada T2H 1H8 Tel: (403) Bezstresowe KURSY JĘZYKA ANGIELSKIEGO dla osób starszych Aktualnie dostępne w Edmonton: - bezpłatny kurs dla początkujących, - bezpłatny kurs dla średniozaawansowanych. W przygotowaniu kurs dla zaawansowanch. Nr telefonu kontaktowego: (780) Ukraina - wrzesień 2007 Tuż przed rozpoczęciem drugiego roku studiów wybrałam się z tatą na zorganizowaną wycieczkę autokarową na zachodnią Ukrainę. Lubię podróżować, a ponieważ dotychczas wakacje spędzałam wyłącznie w Polsce pora była wybrać się gdzieś dalej. Tym razem za naszą wschodnią granicę... Przejście graniczne w Hrebennem, słynące od lat z kilometrowych kolejek samochodów oczekujących na odprawę, przywitało nas dodatkowo remontem pełnienie funkcji wschodniej granicy UE i planowanej jeszcze wówczas granicy strefy Schengen zobowiązuje. Mieliśmy dzięki temu dużo czasu, by zza szyb autokaru obserwować Ukraińców wwożących do swojego kraju dość osobliwe zakupy. Używane lodówki, kupione gdzieś okazyjnie okno, ogromne worki cebuli. Wszystko czego dusza zapragnie. Wreszcie po odprawie. Mogliśmy wysiąść i iść do długo wyczekiwanej toalety. Jednak wyraz TOALETA był zdecydowanie zbyt wyszukany dla tego, co zastaliśmy po ukraińskiej stronie granicy. Barak, podzielony na część damską i męską, a w kabinach dziury. Wszędzie brud i smród. I brak papieru. Z współtowarzyszkami podróży odnalazłyśmy go przy stanowisku łypiącej na nas groźnie pani pobierającej opłaty (tak, TO COŚ było płatne). Jedna z pań chwyciła Na przejściu granicznym rolkę papieru i udała się do kabiny. Wtem wszyscy obecni w baraku usłyszeli rozdzierający krzyk Gdzie jest papier! Ukradły papier! Oddawać!. Bezcenne. Papier toaletowy na Ukrainie widocznie nadal budzi emocje. Na trasie z przejścia granicznego do Lwowa atrakcje gwarantowane, ponieważ więcej tam dziur niż asfaltu (łudzę się, że przed Euro2012 coś się zmieni). We Lwowie zakwaterowano nas w hotelu Tustań, który powinien nazywać się raczej Tu-nie-stań. I w tym właśnie miejscu zrozumiałam dlaczego dotychczas najdalej na wschód byłam w Sandomierzu. Sypiący się budynek, windy, które jak sądzę dawno nie widziały konserwatora i wystrój sprzed co najmniej November/Listopad lat. Pokoje przypominające te ze starych hoteli robotniczych. Trudno nie wspomnieć tu choćby o dwóch niedziałających lampkach nocnych (jedna bez żarówki), meblach po przejściach (w tym szafy, do której nie mieściły się wieszaki), nieszczelnych oknach i braku ogrzewania (a wrzesień był wyjątkowo chłodny). Absolutnym hitem były jednak łazienki. Jeden kran dla wanny i umywalki, przesuwany zgodnie z życzeniem. Woda w określonych porach (Lwów ma duże problemy z zaopatrzeniem w wodę), wrząca lub lodowata (w zależności od pokoju my akurat mieliśmy lodowatą). Te warunki tłumaczą dlaczego do Polski wrócił autokar kichających i chrypiących podróżników. Cmentarz Orląt Lwowskich z blokowiskiem w tle

7 November/Listopad 2009 Choć zwiedziliśmy kilka miejscowości (m.in. Stryj, Żółkiew, Sambor, Drohobycz), skupię się przede wszystkim na Lwowie. To ponad siedemsettysięczne miasto jest niestety bardzo zaniedbane. Wyróżnia się kilka budynków, np. gmach główny Politechniki Lwowskiej, cerkiew Św. Jura czy też przepiękna eklektyczna opera z końca XIX wieku. Poza tymi nielicznymi akcentami dominuje szarość. Nadal w centrum miasta, na rynku, spotkać można nieciekawie wyglądający (ale tani) dom towarowy czy też małe, niezbyt zachęcające knajpki. Zdumiewa zupełna beztroska tutejszych kierowców i pieszych. Samochody parkuje się na środku jezdni, a na węższych uliczkach pojazdy są często pozostawiane na poboczu w dowolnej pozycji wzdłuż, w poprzek, na skos. Nikt nie przejmuje się pasami dla pieszych. Najbardziej rozbroił mnie widok matki z wózkiem dziecięcym, przeciskającej się przez środek ulicy, pomiędzy jadącymi samochodami. Widać niestety, że na Ukrainie za Polakami generalnie się nie przepada. Przypuszczam, że nasze tłumnie odwiedzające choćby Lwów wycieczki odbierane są jak obszerne grupy hałaśliwych Niemców spacerujących po polskich miastach. Poza tym zauważyć można pewną tendencję, wieloletnie próby uczynienia Lwowa miastem czysto ukraińskim, jednolitym narodowościowo, jakim przecież nigdy nie było. Zaniedbano wiele zabytków kultury polskiej, ale również na przykład żydowskiej. Przepiękny Cmentarz Łyczakowski, miejsce pochówku wielu naszych wybitnych rodaków (np. Gabrieli Zapolskiej, Artura Grottgera, Władysława Bełzy czy Marii Konopnickiej), który to był przez lata systematycznie dewastowany. Tak samo jak Cmentarz Orląt Lwowskich, odbudowany w latach Dzięki wysiłkowi oddanych sprawie Polaków udało się przywrócić świetność tego miejsca. Ale aby nie było zbyt pięknie, pobliskie tereny przeznaczono pod budowę bloków mieszkalnych, a poniżej biegnie szosa szybkiego ruchu. Zupełnie przypadkiem. Na terenie wschodniej Ukrainy spotkać można wiele zrujnowanych kościołów katolickich, które blisko 50 lat stały zamknięte lub zostały wykorzystane np. na magazyny. Dawną świetność budynków starają się przywracać mieszkający tam Polacy i księża katoliccy. Nie jest to jednak łatwe ze względu na małą liczbę wiernych, ciągłe trudności formalne i ograniczone środki finansowe. Z nieopisaną ulgą wróciliśmy do naszej europejskiej Polski. Może się taką nie wydawać na co dzień, jednak ja już wiem, że taka jest. Żadna wycieczka na zachód nie dostarczyła mi takich emocji i atrakcji. Była okazją do docenienia warunków, w jakich żyjemy w naszym kraju i dobrą lekcją patriotyzmu. Polacy mieszkający na Kresach Wschodnich, zwłaszcza ci starsi, oddaliby wiele by Lwów mógł być polski, by oni sami mogli żyć wśród swoich, a nie na obczyźnie. Niestety nie miałam okazji poznać Ukraińców, porozmawiać z nimi, co być może pomogłoby mi lepiej zrozumieć ten rozległy kraj. Ukraina posiada niewątpliwie duży potencjał rozwojowy. Pozostaje tylko trzymać kciuki za ustabilizowanie sytuacji politycznej i wykorzystanie szansy jaką daje chociażby organizacja Euro Agnieszka Sztukiewicz Strach się bać. Ostatnie dni ówno w jak i za granicą przyniosły dość niepokojące wiadomości. Przymusowe referendum w Irlandii, oczywiście w stylu unijnej demokracji zwyciężyło (ciekawe czemu to ostatnie łosowanie ma być wiążące, a nie pierwsze, ja też bym chciał by w czasie wyborów do polskiego Sejmu i Senatu tyle razy chodzić do urny by lewicę odsunąć od władzy, no właśnie czemu jedni mogą głosować do skutku, a inni już nie?). Czy to nie prorocze słowa, wyśpiewane przez polski zespół Lady Punk, a które brzmią: strach się bać, normalnie strach się bać, niema jak przed demokracją zwiać. No właśnie, czy aby nie czas by wziąć nogi za pas i schronić się przed taką demokracją w jakimś egzotycznym kraju! Irlandczycy przecież wypowiedzieli się na temat Traktatu, ale Brukseli się taka decyzja nie spodobała, więc przystąpiła do nachalnej propagandy jak za czasów Stalina w Polsce. Białe ma być czarne, czerwone ma być niebieskie, bo tak urzędasy unijni ustalili i koniec. Nie ma gadania, oni wiedzą lepiej, bo to są mędrcy wybrani z poszczególnych państw, elita elit. A w Polsce, jest chyba jeszcze gorzej. Bo czymże jest wyrok (na szczęście jeszcze nie prawomocny) jaki zapadł w sprawie mówienia prawdy na temat aborcji. Stanowisko Kościoła jest jednoznaczne (i znane każdemu, kto ogląda telewizję lub czyta gazety) i czy w państwie demokratycznym może zapaść wyrok wobec naczelnego tygodnika katolickiego, który przyznaje się do swojej wiary i publicznie głosi katolickie credo. Dlaczego w tej pseudodemokratycznej pajęczynie prawnej umieszczenie penisa na krzyżu jest dozwolone, a nazwanie zabójstwo zabójstwem już nie? Na marginesie, ciekawy jestem jak ta pani spojrzy w oczy swojemu dziecku za jakieś 10 lat i powie jej, że otrzymała pieniądze za to, że nie pozwolono jej zabić swojego dziecka (oczywiście pewnie będzie podkreślać, że to ze względów zdrowotnych). Ja bym tak nie umiał, patrzeć na syna czy moją córkę, dla których jeżeli byłaby taka potrzeba oddało by się wszystko (z własnym życiem na czele) i mówić, że ze względów zdrowotnych chciałem cię zabić, a że nie mogłem, to oskarżyłem całe państwo i dostałem odszkodowanie. Straszny egoizm musi drzemać w człowieku by tak postępować (chyba, że jest to prowokacja lobby aborcyjnego, takich chwytów było już kilka, na szczęście nieudanych). Czy to aby nie skutki demokracji? W Wikipedii bardzo ładnie napisano; Demokracja (gr. δημοκρατία demokratia rządy ludu, od wyrazów δμος demos lud + κρατέω krateo rządzę ) ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli, przy respektowaniu praw mniejszości. Prawda, że bardzo ładnie i pięknie brzmią powyższe słowa. Jaką wolę większości ma unijny obywatel, któremu narzuca się przymusowo Traktat Lizboński (niech państwo sami zobaczą, w ilu unijnych państwach przeprowadzono referendum, w tak ważnej dla każdego kraju sprawie, bo chodzi o utratę suwerenności na rzecz tworu brukselskiego). Jakimi sprawami zaprzątają sobie głowę europosłowie? Nie walczą z bezrobociem, z ochroną dzieci, rodzin, a zajmują się szerokością kroku na chodniku jaki musi unijny niewolnik dokonać by żyć w zgodzie z przepisami. Absurd. A czy dyskryminowanie chrześcijan za noszenie symboli religijnych nie wpisuje się w ten system tresury obywatelskiej. Chrystofobia w UE przybiera coraz bardziej na sile, profanowanie symboli religijnych, niszczenie cmentarzy, zakłócenia nabożeństw, nienawiść wobec wierzących, palenie Biblii, krzyże wrzucane do rzek to ułamek wyczynów tolerancji demokratów. Co ciekawe dotyczy to większości (jeszcze) obywateli unijnych, którzy są chrześcijanami. I nikt nawet palcem nie kiwa w obronie większości. Więc ja się pytam o jaką demokrację walczy Unia, czy aby nie demokrację za drutami kolczastymi? Obym się mylił, bo jak pomyślę to naprawdę strach się bać. Przybyłeś do Edmonton? Citizen and New Arrival Information Centre w ratuszu miejskim to pierwszy krok by uzyskać informacje o: Usługach miejskich Usługach społecznych Programach w parkach Mieszkaniach Szkolnictwie Wypoczynku Osadnictwie Komunikacji Usługach dla seniorów Po informacje możesz również dzwonić pod numer Marek Kopaczyk

8 8 Dr ANITA DORCZAK ADWOKAT / NOTARIUSZ CALGARY Tel lub Services also available in Spanish ODSZKODOWANIA POWYPADKOWE EDMONTON Tel November/Listopad 2009 Dwadzieścia lat Niektóre środowiska starają się dokonać podsumowania XX-lecia III RP. Rok 1989 przedstawiany jest jako ten, który przyniósł ze sobą ogromne zmiany. Nasuwa się jednak skojarzenie innego Dwudziestolecia. Dwudziestolecia międzywojennego. Dwudziestolecia II Rzeczpospolitej. Jakie są podobieństwa, a jakie różnice? Czy od Polski międzywojnia dzielą nas tylko lata i nazwa czy coś więcej? Polska Niepodległa do 1939 roku to kraj o powierzchni 388 tys. km kw. Kraj, w którym głównymi ośrodkami kulturalnymi i naukowymi były cztery miasta: Kraków, Wilno, Lwów, Warszawa. Wyjątkowe były też, między innymi, Grodno czy Zaleszczyki. Kresowe miasta, w których piękno przeplatało się z kolorytem wielu narodowości. Obecnie Rzeczpospolita ma zaledwie 312 tys. km kw. Lwów i Wilno są administrowane przez Litwę i Ukrainę. Przedwojenna Warszawa praktycznie zniknęła. Żadna inna stolica w Europie nie była tak bardzo i tak sukcesywnie niszczona jak nasza. Po wojnie powstało miasto, w którym elementy architektury komunistycznej są niezwykle silne. Wieżowce wciśnięte pomiędzy kamienice i niskie budynki. Rodowici warszawiacy stanowią w swoim mieście mniejszość. Współcześnie Polska nie posiada barwy wielu narodów i religii. Została sztucznie, czego nigdy nie było, skondensowana do jednego narodu i jednej religii (z małymi wyjątkami). II Rzeczpospolita to kraj, w którym historia i patriotyzm odgrywały niezwykłą rolę. Dzięki nim wychowano wyjątkowe pokolenie. Pokolenie dla którego wartości i honor były ważniejsze od życia. Pokolenie, które umierało po to, by dzieci mogły żyć w wolnym kraju. Niestety marzenia się nie spełniły. Walczący o niepodległość w II RP otrzymywali ziemię jako wyraz docenienia przez Państwo. Dzisiaj żołnierze AK, działacze Solidarności, prześladowani przez komunistów żyją często za 700 złotych miesięcznie albo i mniej. Wielu z nich musiało wyjechać za granicę. III RP nie zrobiła nic by emigracja powróciła do Ojczyzny. Patriotyzm jest wyśmiewany, a ci którzy się o niego upominają okrzyknięci zostali już dawno oszołomami. Naród, który nie docenia bohaterów nie ma przyszłości. W Dwudziestoleciu mieliśmy najszybszą lokomotywę. Osiągała ona prędkość 140 km/h. Ostatnio przemierzałem polską koleją dystans niecałych 400 km. Zajęło mi to osiem godzin. W II RP powstały programy rozwoju kraju. Gdynia, aktywizacja Kresów, COP. Dzisiaj stocznie sprzedawane są za bezcen. III RP to kraj, w którym żyje się niezwykle trudno. Począwszy od brudu na ulicach, krzywych chodnikach, poprzez samochody stojące na nich, po życie ekonomiczne. Znam wielu ludzi, którzy mając na przykład doktorat nie pracują na uczelniach bo nie ma dla nich miejsca. Blokowane są pieniądze na naukę. Pracownicy uniwersytetów czy akademii muszą znajdować różne inne zajęcia, bądź łapać dodatkowe godziny po to, by w miarę normalnie zarobić. Zapada się służba zdrowia, system funkcjonuje fatalnie. Prywatyzowane są szpitale. Zwykły człowiek nie czuje, że jest u siebie. Niesprawiedliwość moralna sądów sięga często zenitu. Jest wielu emerytów otrzymujących 600 czy 700 złotych miesięcznie. Sfera budżetowa zarabia niezwykle mało. Na ulicach miast i na prowincji słychać przekleństwa. Są one normą. Nienormalną normą. Polska dzisiejsza to zupełnie inny kraj niż II Rzeczpospolita. Więcej różnic niż podobieństw. Dlaczego? Jaka jest przyczyna? 23 sierpnia 1939 roku. Data, która była początkiem końca prawdziwej Polski. Pakt pomiędzy Rosją sowiecką i Niemcami dzielił nasz kraj na dwie części. Stanowił IV rozbiór. Część tego paktu obowiązuje do dzisiaj. Mam na myśli zaanektowane Kresy. Oprócz podziału terytorium, okupanci rozpoczęli w czasie II wojny światowej wyniszczanie polskich elit. Takiej straty nie da się naprawić. Skutkiem wspomnianego paktu była wojna, a także wprowadzenie w Polsce komunizmu. Do dzisiaj jego klątwa ciąży w kraju nad Wisłą. I niewiele wskazuje na to, by została kiedykolwiek zdjęta. Tomasz Kornecki

9 November/Listopad 2009 Odświeżyć pamięć Sojusze i umowy międzynarodowe zawsze mają oprawę medialną i są nagłaśniane czy to w elektronicznych mediach czy też w prasie i telewizji. Przed wojną też rozpisywano się na te tematy dość często, kładąc nacisk na mocarstwowość danego państwa, z którym zawarto układ. 12 września 1939 roku, w północnej Francji w miasteczku Abbeville sztaby wojsk Wielkiej Brytanii i Francji zadecydowały, wbrew ustaleniom traktatowym i zobowiązaniom wynikającym z podpisania umów, że nie zostanie udzielona pomoc wojskowa walczącemu sprzymierzeńcowi jakim była Polska. 1 września Niemcy napadają na naszą ojczyznę, rozpoczynającym tym aktem najokrutniejszą wojnę w historii ludzkości. Polska opierając się na gwarancjach swoich sprzymierzeńców (Francji i Wielkiej Brytanii) miała nadzieję na pomoc. Oczekiwano, że dywizje francuskie przekroczą granicę z Niemcami i Hitler będzie musiał walczyć na dwa fronty, dzięki czemu szybko zakończą się marzenia niemieckie o przestrzeni życiowej dla rasy panów. Na początku wojny prasa polska podawała do wiadomości publicznej sensacyjne wiadomości: a to Anglicy zbombardowali Berlin, a to Francuzi ruszają nam z pomocą itp. Wiele takich tytułów prasowych można znaleźć w gazetach polskich z pierwszych dni wojny. W większość te kłamliwe Na przestrzeni wieków, różne instytucje jak i poszczególni ludzie dążyli do zminimalizowania konfliktów międzynarodowych. W XIX wieku zrodziła się pierwsza inicjatywa, wyrazem której były konferencje odbyte w Hadze w r i Dzięki nim powstał Międzynarodowy Sąd Rozjemczy w Hadze, który miał rozstrzygać spory między państwami. I wojna światowa spowodował, że jeszcze przed wprowadzeniem traktatu wersalskiego (18 czerwca 1919 r.) zainicjowano powołanie międzynarodowej instytucji najwyższego rzędu, pod nazwą Związku, która później przybrała oficjalną nazwę - Liga Narodów. Związek ten powstał z inicjatywy prezydenta Wilsona i miał na celu: rozwoju oraz współdziałania narodów, jak i zapewnienia im pokoju i bezpieczeństwa. Członkami Ligii mogły być państwa niezależne lub kolonie autonomiczne. Jednak mimo pięknych deklaracji jak i szafowaniem artykułami, na prawo i lewo był to twór, patrząc z pespektywy czasu dość śmieszny (notabene dzisiejsza ONZ, która jest następczynią Ligii Narodów, też jest martwym instrumentem, który straszy niegrzeczne narody). Już na samym początku istnienia Liga zajmowała się sprawami bardzo błahymi, a ignorowała wydarzenia wagi światowej. Poniżej podam jeden z wielu faktów bierności instytucji, która powinna właśnie interweniować i bronić przed konfliktami międzynarodowymi. Będzie to przykład totalnej ignorancji owej instytucji wobec najazdu bolszewickiego na Polskę w roku Jest to urywek wspomnień jednego z dyplomatów wiadomości były zabiegiem propagandowym, który miał na celu podtrzymanie wiary w zwycięstwo. Z relacji świadków tamtych dni wynika, że wierzono w nadejście pomocy, wierzono w zapewnienia sojuszników. Jednak ustalenia z 12 września były gwoździem do trumny dla walczących Polaków. Późniejszym efektem tych deklaracji było umożliwienie zrealizowanie planów Stalina, który jak wiemy bezczelnie 17 września wyzwala uciskanych Białorusinów i Ukraińców napada na Polskę i wbija nam nóż w plecy. Jakby nie patrzeć Sowieci zawsze szukali absurdalnych pratekstów do zrealizowania swojej imperialistycznej polityki. Czy II wojna światowa potoczyłaby się takim torem jakim się potoczyła gdyby nie 12 września, czy byłoby inaczej? Może, ale fakt niewywiązania się z danego słowa należy nazwać po imieniu - ZDRADĄ. Dzięki tej zdradzie Polska należy do grona państw przegranych (i to pod względem ludnościowym, jak i materialnym, terytorialnym oraz kulturowym). Tak Sowieci nas wyzwolili od niemieckiego barbarzyństwa, ale sami wcisnęli nasz kraj w nowe niewolnictwo, bardziej demokratyczne tzw. niewolnictwo socjalistyczne. Niestety efekt tego niewolnictwa pokutuje do dzisiaj, pewnie dlatego mamy w naszym kraju tzw. demokrację po polsku. Marek Kopaczyk Problemy Ligii Narodów w 1920 francuskich hr. de Saint-Aulaire z sierpnia tegoż roku. Właśnie w owym czasie zebrała się Rada Ligi Narodów w San Sebastian w Hiszpanii. Podczas obrad zajmowano się artykułami 10,16 i art. 17 (wszystkie wymienione artykuły dotyczyły zbiorowej sankcji, wobec sprawcy nielegalnej napaści na członka Ligii, z możliwością interwencji wojskowej) podczas obrad nikt nie miał odwagi nawet wspomnieć o tym, że pod Warszawą rozgrywa się rozpaczliwa walka w obronie cywilizacji Zachodu przed najazdem hord czerwonych rewolucjonistów. Jedynym pragnieniem zgromadzonych było zamknięcie sesji przed upadkiem Warszawy, który uważano za nieunikniony: Tymczasem w sam dzień rozjechania się, gdy samochody członków Rady warczały już pod gazem na dziedzińcu hotelu Marii Krystyny, nagle panika owładnęła delegatami mocarstw. Biegali w niewymownym przerażeniu. Po kątach słuchać było szepty delegatów, pokazujących sobie nawzajem z obliczem pełnym troski jakiś tajemniczy papierek. Oczywiście musiała to być depesza o upadku Warszawy. Polska, z niewypowiedzianym brakiem taktu nie poczekała ze swoją katastrofą na zamknięcie sesji. W rzeczywistości tajemniczy papierek zawierał coś gorszego: był to rachunek hotelowy. Delegaci opierając się na jakiś nieokreślonych precedensach, przypuszczali, że będzie on zapłacony przez rząd hiszpański. Ten ostatni zaś, przyjmując ich ze wspaniałością i serdeczną gościnnością (bankiety, samochody, wycieczki, przedstawienia teatralne a nawet walki byków). Rząd hiszpański uważał, że obraziłoby delegatów zapłaceniem za nich tych rachunków, Towarzystwo Kultury Polskiej w Edmonton zaprasza na WYSTAWĘ ZDJĘĆ ANDRZEJA PALUCHIEWICZA w sobotę, 7 listopada br., w godz w GALERII OKO, -111A St. Edmonton wstęp wolny * Będzie to niepowtarzalna podróż w czasie... w przestrzeni wyobraźni... na rozmaitych poziomach odczuwania... Strona Internetowa Polonii Kanadyjskiej w Edmontonie na których regulowanie otrzymywali przecież od swoich rządów diety. Co za przykra niespodzianka -powtarzano między sobą. Rachunek był słony. Każdy z szefów delegacji zajmował cały apartament: każdy sekretarz miał własny salon, każda stenotypistka własną łazienkę. Muszę ku honorowi Francji zaznaczyć, że nasza delegacja dawała piękny przykład zimnej krwi i równowagi ducha w obliczu tej klęski. Kiedy Polacy wykrwawiali się na polu walki, jedną bolączką delegatów Ligii były rachunki, za które musieli zapłacić. No cóż, późniejsze wydarzenia historyczne takie jak: zajęcie przez Japończyków Mandżurii, czy napad Włoch na Etiopię, wreszcie wchłonięcie przez III Rzeszę Austrii oraz zajęcie Czechosłowacji świadczą o jednym, deklaracje i dokumenty nic nie znaczą wobec faktów dokonanych i żadne sojusze, czy też bliska współpraca z najlepszym z sąsiadów nic nie da wobec napaści, trzeba liczyć tylko i wyłącznie na własne siły. Niestety taka wypływa nauka z wyżej wymienionego wydarzenia. Marek Kopaczyk Źródła: A. Wereszczyński, Wiadomości o Polsce współczesnej, Lwów S. Pawłowski, J.Bystroń, A. Peretiakowicz, Polska współczesna, Lwów-Warszawa (1936). Anonimowy autor, Czym martwiła się Liga Narodów, Expres Zagłębia z 26 lipca H. Dembiński, Odmowa uznania faktów dokonanych, Lublin (1939). 9

10 10 ERZY POŁOMSKI piosenkarz-legenda, który nadal koncertuje, bo wciąż ma swoją wierną publiczność. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Zadebiutował w 1957 r. w Teatrze Syrena. W latach 60. i 70. wylansował wiele przebojów, m. in. Cała sala śpiewa z nami, Bo z dziewczynami, Woziwoda. Nagrał kilkanaście płyt, a w tym roku za całokształt twórczości otrzymał Złotego Fryderyka. JESZCZE NIE ODSZEDŁEM W CIEŃ Z JERZYM POŁOMSKIM rozmawia Marek Różycki jr. November/Listopad 2009 nowych płyt, bo trudno o repertuar. Może, gdybym miał liczną rodzinę na utrzymaniu, to bardziej starałbym się o to, prosił, zabiegał, łasił się ; może nawet wywoływałbym skandale, by tylko zwrócić na siebie uwagę Ale to nie leży w mojej naturze, nie muszę tego robić, jestem wolny. Sam wybieram to, co chciałbym jeszcze robić. Nie zaniedbuję też własnych przyjemności. Zaglądam do kina, opery, filharmonii, teatru, na wernisaże. - Jest Pan jednym z nielicznych piosenkarzy, który nigdy nie śpiewał z playbacku!... - Fakt, nigdy. To zresztą nic dziwnego, że czynią to dzisiejsze gwiazdy, zarówno zagraniczne, jak i polskie. Skoro dają po kilka koncertów dziennie, i zarabiają w ciągu roku kilka milionów, to gardło by tego nie wytrzymało. Zresztą już chyba obecnie nie trzeba umieć dobrze śpiewać. Komputer obrobi i wyciągnie każdy głos. Płyty nagrywa się czasem w dwa lata, żeby zadziwić świat. Potem już tylko promocja, reklama i cała ta otoczka: kto z kim, kto kogo, jakim jeździ samochodem, z kim i gdzie bywa itp. itd. Bez tych zabiegów i starań nie uda się wypromować artysty. - Nie tęskni Pan za czasami, kiedy był Pan niekwestionowaną gwiazdą, i gdy wiele rzeczy, przynajmniej w show-biznesie, było znacznie, znacznie mniej skomplikowanych? - Cieszę się, że jestem tu i teraz; że mogę obserwować współczesny świat z perspektywy kogoś, kto już wiele przeżył, ale ciągle jeszcze ma coś do powiedzenia. Ale myślę o tamtych czasach z sentymentem, to przecież okres mojej młodości, pierwszych zawodowych ambicji, sukcesów. Również miłej atmosfery, bo nie było tyle zawiści, dla wszystkich wystarczało miejsca na estradzie. Nie tłoczyliśmy się (śmiech). I nawet jak ktoś śpiewał gorzej, to też śpiewał, i miał swoich słuchaczy. Obecnie dość przeraża mnie łomot tego świata Piosenkarze i zespoły zachodnie nie były dla nas wielką konkurencją, bo radio nadawało często polskie piosenki. Festiwale były dla publiczności wydarzeniem. W telewizji były dwa programy, więc ci, którzy występowali, byli widoczni, docenieni, zapamiętywani. Nie było słychać takiego straszliwego łomotu tego świata - Pana przeboje bardzo mocno wpisały się w minioną epokę. Do dziś budzą dobre wspomnienia tak jak choćby Pana przyjaciółki z estrady - Ireny Santor - Tak, to mnie bardzo cieszy. I chociaż dzisiaj stacje radiowe rzadko nadają moje piosenki, jeszcze nie odszedłem w cień, choć licznik bije, i częściej niż kiedyś nachodzą mnie tak zwane myśli egzystencjalne. Ale nie mogę nie dodać, że bronię się przed tym, nie za wszelką cenę. Nie muszę zostawiać po sobie śladów. Nie mam nawet strony internetowej. Ba, nie mam nawet Internetu. Nie chcę także wydawać swoich pamiętników czy wspomnień, tak, jak robi to wielu. Wielokrotnie mi to proponowano. Odmawiałem. Nie czuję potrzeby, aby zwierzać się ze swojego życiorysu. Wolę śpiewać. Piosenka jest taką formą sztuki, która jest ważna tylko wtedy, gdy ktoś ją wykonuje. Opisywanie życia wykonawcy wydaje mi się bez sensu. Ale jednak wciąż chcę być aktywny. Ciągle przecież żyje moje pokolenie, które chce słuchać moich piosenek. Jeżdżę więc z koncertami. Bywam zapraszany do jury w wielu konkursach muzycznych, wokalnych. Nie nagrywam - Pana entuzjazm, optymizm i dobry wygląd również nie potwierdzają opinii, że artyści Pana pokolenia są tak totalnie zepchnięci na boczny tor. - Nie poddaję się, jestem tu i teraz!... Co jakiś czas spotykam się z Haliną Kunicką, rozmawiam z Santorką, i one też mówią, że mają mnóstwo pracy. Koncerty, zaproszenia, nowe pomysły. Żyję pełną parą, choć trochę z boku i raczej jako obserwator głównego nurtu polskiego show-biznesu: plotek, ekstrawagancji, skandali towarzyskich, rozmaitych niedyskrecji, bo przecież wiadomo, że rynek wciąż szuka młodych, świeżych głosów; nowych twarzy, afer Ja i moi koledzy mamy ugruntowaną pozycję w społeczeństwie, podobne gusta muzyczne, sentymenty i wspomnienia. Chociaż muszę powiedzieć, że o autografy prosi mnie nie tylko moje pokolenie, ale osoby w różnym wieku, także bardzo młode. Może dzięki temu, że nie bronię się przed nowymi wyzwaniami i, nagrywając na przykład z zespołem Big Cyc nową wersję piosenki Bo z dziewczynami, niespodziewanie przysporzyłem sobie nowego grona fanów? Bo młodzi potrafią szybko, jednym słowem obciach skreślić to, co im się nie podoba, ale dla niektórych to, co robię, może wydawać się interesujące, inne. Nie ma w tym zawodzie prawd ostatecznych. Ładne, fajne, ciekawe jest to, co się komu podoba, a nie to, co powiedzą krytycy. - Często Pan słyszy: Pan się nic nie zmienia!? - Często, ale w to nie wierzę. Wszyscy się zmieniamy. I nawet kiedy wiele osób twierdzi, że mój głos jest taki sam jak przed laty, przymykam na to oko. Aby uspokoić tego typu czcze komplementy, po wielu latach przerwy poprosiłem Jacka Cygana o tekst piosenki Czas nas MAGDA KLIMA Real Estate Agent (19 lat praktyki w Vancouver i okolicach) Tel: magdaklima@shaw.ca AMEX BROADWAY WEST REALTY Vancouver, BC Pomogę Państwu znaleźć najlepsze okazje, decyduj przed wprowadzeniem tax HST

11 November/Listopad 2009 zmienia. To tak, jakby nowy rozdział w moim życiu. Ciekawy. - Ciekawszy niż kiedyś? - Inny. Z zainteresowaniem obserwuję przemiany społeczno-polityczne. Śledzę wiadomości, interesują mnie ludzie, ich poglądy, które często są niczym chorągiewki na wietrze. Teraz na przykład wielkie wrażenie zrobiła na mnie katastrofa airbusa francuskich linii lotniczych. A w każdy weekend przecież, na naszych fatalnych drogach ginie kilkadziesiąt osób. Gdyby to się stało w jednym dniu, rząd często musiałby wprowadzać żałobę narodową. A alkoholizm społeczeństwa? Nędza, wielka bieda, podziały, brak porozumienia, zajadłe kłótnie mimo tego, że większość z nas deklaruje przynależność do kościoła. Znieczulica; obłuda, wielolicowość naszych polityków, pogoń za zyskiem, który ma porządkować wszystko, a tylko wypacza ludzi, ich charaktery, morale. Obserwuję wielki zanik więzi międzyludzkich Ludzie zamykają się w gettach; osobno bogacze i lwia część bardzo biednego społeczeństwa. To wszystko bardzo mnie obchodzi, dotyka. Nie żyję w próżni, w której nie dosięgają mnie problemy. A mogłem zostać w Ameryce. Żyłem wygodnie w Nowym Jorku, Chicago przez trzyletni okres stanu wojennego. Ale wróciłem, bo czułem się obco. Razem z moimi chciałem złościć się, radować i smucić. To może brzmi banalnie, ale taka jest prawda. Żyję nie tylko śpiewaniem. - Ciekawi mnie, czy ma Pan jakiś własny sposób na dobre zdrowie, samopoczucie? - Sen. Jeśli nie muszę, nigdy nie wstaję z łóżka, zanim się nie wyśpię. Kiedyś wstawałem przed siódmą, teraz śpię co najmniej do ósmej. Jak mam chęć, to spaceruję, ale nie zmuszam się do tego. Jedząc, staram się nie łączyć białek z węglowodanami, co nie jest zawsze możliwe, bo w moich podróżach koncertowych jadam nieregularnie. Ale na zdrowie staram się nie narzekać. - Ostatnio, jakie wydarzenie najsympatyczniej Pan wspomina? - Występ w Sopocie na Top Trendach. Koncert z okazji 100-lecia Opery Leśnej, z udziałem mojego pokolenia. Wystąpiła między innymi Halina Kunicka, Irena Santor. I tak jak w Opolu zaśpiewałem w duecie. Właśnie po powrocie, po raz pierwszy w tym roku, odwiedziłem moją działkę i letni domek pod Warszawą. marrjr@interia.pl Z Andrzejem Trojakiem leaderem Grupy Furmana rozmawia Tomasz Kornecki Jak doszło do powstania Grupy Furmana i skąd taka nazwa? Zespół powstał w czasie, który kulturowo był zdominowany przez techno, dance, elektro-beat i inne zupełnie cyfrowe brzmienia. Muzyka gitarowa była w defensywie, akustyczne brzmienia to był całkowity obciach. Country można było zobaczyć w poranku z Disco- Polo, niektórzy country owcy w taki sposób starali się utrzymać na Show Bussinesowej fali. Przyznanie się do fascynacji muzyką Country groziło ostracyzmem w intelektualnym towarzystwie. Ale domeną Gentlemana jest to, że zabiera się on za przegrane sprawy. Grupa Furmana zaczęła grać bluegrass z punkową energią w klubach, w których najłagodniejszą płytą było PoP zespołu U2. Graliśmy słabo na instrumentach, słabo śpiewałem, mieliśmy tanie instrumenty, słaby sprzęt nagłośniającyale mieliśmy taki zapał energię i chcieliśmy śpiewać o rzeczach istotnych. W naszym mieście na naszych koncertach było zawsze tłumnie- to był fenomen. Graliśmy wszystkie oldies- Neila Younga, Fogertiego, Lynyrd Sinnyrd i mnóstwo własnych publicystycznych piosenek (wtedy pisałem magisterkę z Teorii Poznania nigdy nie skończoną) próbowałem w nich walczyć z pączkującą dopiero cywilizacją śmierci. Wyścig trwa, na drogach i w salonach Byle nowszy wóz, byle młodsza narzeczona Jaką muzykę gra teraz Grupa? Muzykę globalnej stodoły. Czyli bardzo ostro podaną mieszankę tanecznych rytmów ludowych z przewagą country i bluegrassu. Często korzystamy z tradycji reggae czy muzyki klezmerskiej, ale dopiero muzyka odziana w teksty przynosi oczekiwane rezultaty. Nierzadko jedyną formą tańca mógłby być Dance Macabre bo treści są nierzadko drażliwe i nieprzyjemne (aborcja, narkotyki, chciwość), jednak sposób podania tych treści jest tak dynamiczny, rytmiczny i zróżnicowany że piosenka zaczyna się podobać wcześniej niż zostanie rozszyfrowany jej przekaz. Zapraszam Państwa na drugą część rozmowy z Andrzejem Trojakiem o muzyce, Grupie Furmana i nie tylko Teksty zespołu nie są o wszystkim i o niczym, ale jest w nich zawarte konkretne przesłanie. Czy dzisiaj ludzie chętnie słuchają zespołów z przesłaniem? innego tak zwani kreatorzy kultury czyli szefowie działów muzycznych w komercyjnych stacjach-oni po prostu boją się o poziom słuchalności. Społeczny dowód słuszności zabija ich samodzielność lęk o wypłatę odbiera odwagę W ten sposób malują oni gębę społeczeństwu frustrując się jego zidioceniem, to dzięki takim kreatorom królują plastikowe lale o wulgarnym języku i piosenkach dla 11- latek.. Zespoły z przesłaniem zazwyczaj mają przed sobą długą drogę do przebycia, ale wytrwałość na pewno popłaca. Jakie są Pana wzorce muzyczne? Żyjemy w czasach Internetu więc nie będę się wahał z odpowiedzią, są to mało znani w Polsce twórcy Nick Cave, Tom Waits, Steve Earle i Shane McGowan. W warstwie literackiej bardzo szanuje Jana Wołka, Tomka Szweda, Jarosława Marka Rymkiewicza czy Wojciecha Wencla. No i oczywiście mam wszystkie płyty Boba Dylana i jego teksty również chętnie tłumaczę Czym różnią się od siebie poszczególne płyty. Grupy Furmana? W Drodze była nagrana na krótkim oddechu w błogosławionej muzycznej ignorancji, ale z niezwykłymi emocjami. To dzięki niej wszystko się zaczęło. I jest na niej kilka piosenek, które przyniosły zespołowi popularność, np. ETZ czy Wyścig Kredki- próbowaliśmy nagrać profesjonalnie, byli muzycy sesyjni, wysiadywanie w studio- niezłe piosenki np. tytułowa czy Modlitwa Wracających. Ale mój wokal był zbyt frajerski i taki bez pomysłu. Następnie był zamiar uchwycenia tej energii która do dzisiaj jest wizytówką Grupy Furmana stąd decyzja na nagranie Koncertu w Stolarni. Był teatr czad ludzie- i jest płyta prawdziwa bardzo brudna i bardzo emocjonalna. Tam znów kilka niezłych piosenek Sen Aktora Pocztówka z Roterdamu takie mocne radykalne teksty Niemartfka- to płyta na której lubię swój głos, lubię te teksty o śmierci i o miłosci. Jest to najlepiej wyprodukowane dzieło naszego zespołu. Instrumenty brzmią pieknie. Ja najbardziej lubię Piosenkę o pociągu i niewidzialnym panu i Z całego serca. Czy Grupa planuje wydanie kolejnej płyty? 11 Wbrew powszechnemu przekonaniu jednak tak. Casus takich zespołów jak Lao Che czy Strachy na Lachy o tym świadczy. Polacy nie są durni, czasami dadzą się omamić przez banał i pierdoły, ale szybko przychodzi refleksja. Co Oczywiście! Przecież tej najpiękniejszej piosenki jeszcze nie napisaliśmy. Najpierw to będą Pieśni Maryjne w bluegrassowym opracowaniu, o ile ktoś nie poplącze naszych języków.

12 12 Mieszkam w RPA z wyboru, nie z przymusu Do napisania tego tekstu skłoniły mnie wydarzenia ostatnich tygodni, e przepełnione nienawiścią oraz komentarze, jakie ukazały się w polskiej prasie. Nie wiem czy autorzy tych artykułów kiedykolwiek byli w RPA i doświadczyli Afryki na własnej skórze, czy po prostu przedrukowują artykuły napisane przez innych, w poszukiwaniu taniej sensacji. Wszystkie, jakie znalazłam pełne są, w najlepszym wypadku, uogólnień i bzdurnych streotypów, które zamierzam obalić w tym artykule. Stereotyp nr 1 : W RPA żyją czarni (większość) i biali (mniejszość) Społeczeństwo RPA jest dużo bardziej zróżnicowane. Czarni mieszkańcy stanowią ok 79% i reprezentują różne grupy etniczne, takie jak:zulu, Xhosa, Ndebele, Tswana, Pedi, Sotho i Swazi, biali mieszkańcy to ok 10 %, kolorowi to następne 9 % a reszta to grupa zakwalifikowana jako Hindusi/Azjaci. Wszystkie te grupy mają odrębny język, kulturę i często religię. Żyją tutaj razem chrześcijanie, wyznawcy hindu, muzułmanie i żydzi, w absolutnej zgodzie, a incydenty na tle religijnym należą do absolutnej rzadkości. Ustawowo, każda grupa religijna ma prawo do obchodzenia swoich świąt religijnych i konstytucja gwarantuje dzień wolny od pracy. Wiem, że z polskiej perspetywy wszyscy, którzy nie mają białej skóry to czarni, jednak te grupy etniczne wyraźnie demonstrują swoją odrębność, co nie znaczy, że się izolują od reszty społeczeństwa. W RPA jest 11 oficjalnych języków, w szkołach uczy się po angielsku, drugim językiem jest afrikaans, jest też trzeci język lokalnej grupy etnicznej, w zależności od części kraju. Stereotyp nr 2: Wszycy biali w RPA to afrykanerzy. W RPA tylko 59,1% rodzin używa afrikaans jako języka domowego, 39,3 % mówi w domu po angielsku, a reszta używa innego języka, jak na przykład w mojej rodzinie, gdzie mówi się po polsku. W tym punkcie chciałabym nawiązać do a po polsku, który został wysłany do mnie i do mojej córki, nawiązujący rzekomo do artykułu byłej afrykanerskiej dziennikarki Adriany Stujit. W u, przesączonym nienawiścią, wspomniano, że milion afrykanerów żyje na granicy ubóstwa i potrzebuje pomocy ze strony państwa. Zróbmy więc kalkulację matematyczną: białych jest około 5 milionów, z czego 60 % to afrykanerzy, czyli 3 miliony. Jeśli 1 milion żyje na granicy ubóstwa, to znaczy że jest to co 3 afrikaans osoba, którą znam. Bzdura! Owszem, widzi się w miastach, a szczególnie w Pretorii, żebrzących białych, co byłby ewenementem 15 lat temu, ale ich twarze nie pozostawiają cienia wątpiwości dlaczego wylądowali na ulicy. Wierzę, że są białe rodziny żyjące w biedzie, tak jak w każdym społeczeństwie, gdzie mamy i ubóstwo i dostatek. Nie wiem kto napisał ten , bo sprawdziłam wszystko co było na internecie zamieszczone przez Adranę Stujit i nie udało mi znaleźć oryginalnej wersji tego a. Stereotyp nr 3: Bogaci biali i biedni Murzyni Ten stereotyp przewijający się przez polską prasę jakby zaprzecza temu co napisałam powyżej. Podczas gdy pani Stujit płacze nad milionem afrykanerów żyjacych na granicy nędzy, w Polsce ciągle postrzegają RPA jako kraj, gdzie biali pławią się w bogactwie a czarni nie mają co jeść. W ciągu ostatnich 15 lat sytuacja zmieniła sie diametralnie, akcja afrimatywna rządu (wyrównówanie szans) oraz edukacja spowodowały powstanie całkiem pokaźnej czarnej klasy średniej, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich, jak Johannesburg, Capetown czy Durban. O wiele więcej słyszy się i czyta o bogactwie czarnych biznesmenów czy przedstawicieli rządu, niż ich białych oponentów. Szczególnie w Johannesburgu, gdzie biznes jest najprężniejszy, w super drogich samochodach zwykle nie siedzą biali, a w najdroższych sklepach zakupy robią raczej czarne elegantki. Stereotyp nr 4: Wspólne imprezy białych i czarnych należą do rzadkości Te słowa do dokładny cytat z podpisu pod zdjęciem z artykułu o RPA. Nie mówimy tutaj o spotkaniach domowych, ale o oficjalnych imprezach sportowych czy kulturalnych. Skąd autor wymyślił tę bzdurę, chyba się nigdy nie dowiem. Wszystkie imprezy oficjalne są otwarte dla każdego i w zdecydowanej wiekszości tych inicjatyw biorą udział ludzie wszystkich ras. Do integracji kulturowej tak zróżnicowanego społeczeństwa potrzeba lat i jest wiele problemów z tym związanych. Sprawy idą jednak w dobrym kierunku, mamy coraz więcej białych grających w piłkę nożną i czarnych grających w rugby czy cricket. Jest wiele inicjatyw, których celem jest zainteresowanie czarnej młodzieży sportami czy hobby, które z powodu tradycji czy względów ekonomicznych były dla nich niedostępne. Jeśli chodzi o kulturę i sztukę to zawsze November/Listopad 2009 były one płaszczyzną porozumienia ludzi różnych ras, niezależnie od ich statusu społecznego, nawet za czasów apartheidu. Tę integrację szczególnie dobrze widać wśród młodszej generacji, wychowanej już po upadku apartheidu. Chodzą do tych samych szkół, klubów czy restauracji. Wiele ich łączy, jednak szanują swoją odrębność kulturową. Jakiekolwiek zachowania czy komentarze o zabarwieniu rasistowskim, na prawdę nie są cool. Stereotyp nr 5: Czarni zabijają białych Przestępczość to temat bardzo bolesny i kontrowersyjny. W u, który wspomniałam, napisano, że czarni zabijają białych nie dla rzeczy materialnych, ale z nienawiści. Sugerowano, że to przestępstwa na tle politycznym. Być może gdzieś coś takiego się przydarzyło, ale przypadki takie należą do zdecydowanej rzadkości. Ofiarami przestępczości, o zastraszających rozmiarach, padają w RPA wszyscy członkowie społeczeństwa. Na 10 morderstw, 9 popełnianych jest w Townships (czarnych, biednych dzielnicach), a ofiarami są zwykle biedni ludzie. Często ktoś traci życie dla tych marnych paru groszy, czy dla pozyskania telefonu komórkowego Myślę, że 15 lat temu, niektórzy myśleli po cichu o napadach na białych jako rodzaju dziejowej sprawiedliwości. Szybko jednak przekonali się, że ten problem dotyczy nas wszystkich, białych, czarnych, kobiet, meżczyzn, bogatych i biednych. To kryminalisci napadają na niewinnych ludzi i nikt nie wymierza tutaj nikomu sprawiedliwości. W 2007, Lucky Dube, czarnoskóry artysta reggae, uwielbiany przez tłumy, został zastrzelony w jednej z dzielnic Johannesburga. Skąd pochodzisz - uliczny project studentów UCT (University of Capetown)

13 November/Listopad 2009 Mordercy chcieli jego samochód. Śmierć Dube była wielkim szokiem dla społeczeństwa i uzmysłowiła wielu ludziom, że przestępczość w RPA to problem wszystkich mieszkańców kraju. Nie wydajemy 40 % dochodów na security, jak to sugerowano w u. Mamy płoty, alarmy i zamki w drzwiach, nie ufamy obcym, nie chodzimy po zmroku po większości ulic. Nie boimy się czarnych, boimy się kryminalistów. Nie żyjemy w ciągłym strachu czy atmosferze zagrożenia, musimy być jednak znacznie bardziej uważni. Policja jest opłacana marnie i skorumpowana a rząd jakoś udaje, że nie ma problemu. Ostatnio dużo mówi się o zwiekszeniu uprawnień policjantów w walce z kryminalistami. Miejmy nadzieję, że wprowadzenie ich w życie zapewni większe bezpieczeństwo zwykłym obywatelom, jak i samym policjantom. To wysoka przestępczość i strach przed tragedią, są dla wielu ludzi powodem decyzji o emigracji. Myśle, że z tego samego powodu wielu czarnych obywateli RPA też by chciało opuscić kraj, tylko nie bardzo mają gdzie jechać. Wszak mają teraz wolność, więc azyl polityczny nie wchodzi w rachubę. I tu dochodzimy do gorącego tematu ostatnich miesięcy: Brandon Huntley, pierwszy biały obywatel RPA, który jako ofiara prześladowań w RPA otrzymał stały pobyt w Kanadzie. No cóż, nie Z Zespołem Forteca rozmawia Tomasz Kornecki Przez wiele lat patriotyzm był co najmniej wyśmiewany. Zmiana nastąpiła dzięki inicjatywie prezydenta Warszawy profesora Lecha Kaczyńskiego powołującej Muzeum Powstania Warszawskiego. W tym kontekście chciałbym zapytać jak doszło do założenia zespołu Forteca? Jak zrodziła się u Państwa, osób młodych, koncepcja śpiewania utworów patriotycznych? Pozwoliliśmy sobie połączyć dwa pytania, ponieważ jak Państwo zauważą w dalszej części wypowiedzi, powstanie zespołu jest silnie związane z jego patriotycznym przekazem. Wszystko zaczęło się parę lat temu, gdy Marcin Siano Tucznio wziął pierwszy raz do swoich rąk gitarę. Ponieważ zawsze miał zamiłowanie do muzyki rockowej i heavy metalu, gdy zaczął tworzyć własną, wiadomo już było jaki kierunek muzyczny obierze. Jednak brakowało mu pomysłu na teksty, a tym samym zastanawiał się, co tak naprawdę chce przekazać poprzez swoją twórczość. I wtedy przypadkiem natrafił na wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia... (o chłopcu polskim) i Żołnierz Polski Władysława Broniewskiego. Stwierdził wtedy, że teksty te idealnie wpasowują się w styl muzyczny. Ale by grać potrzebował jeszcze ekipy, której się ten pomysł spodoba i tak właśnie w zespole pojawił się Marek - perkusista, Dawid gitarzysta basowy, Maksymilian - wokalista i Patryk - gitarzysta. To tak w dużym skrócie. Tak właśnie rozpoczęło się poszukiwanie wierszy o tematyce związanej z II wojną światową i z twórcami tego okresu. Zespół miał już swój cel, a propagowanie patriotyzmu w ten sposób uważali za coś fajnego i będę podważać jego historii o siedmiu napadach, jakich podobno padł ofiarą, ale to, że go lżono na ulicach Capetown to już kompletna bzdura. Mieszkam w Durbanie, jeżdzę dużo po kraju, w Kapsztadzie byłam wielokrotnie. Nigdy, w żadnym miejscu w RPA nie zostałam nazwana żadnymi wyzwiskami i nie znam żadnej osoby, której się to przydarzyło. Kapsztad jest głównie zamieszkały przez kolorowych i białych, a czarni mieszkańcy to głównie ciężko pracujący emigranci z mniej zamożnych krajów afrykańskich. Gdzie Huntley znalazł tych czarnych co go ciągle napadali i wyzywali, nie mam pojęcia. Myślę, że Brandon Huntley to sprytny oportunista, który musiał szybko znaleźć jakiś powód aby zalegalizować swój pobyt w Kanadzie. Udało się. Jedyny pozytywny aspekt tej całej sytuacji to, że rząd RPA nagle zobaczył, że rasizm i prześladowanie może mieć inne oblicze i oni, dawni bojownicy o wyzwolenie, nie zawsze będą mieli niekończący się kredyt zaufania ze strony świata. Paradoksalnie zostali oskarżeni o to samo przeciw czemu walczyli. Czy historia jest prawdziwa czy nie to już inna sprawa. Dwa tygodnie temu byłam w Kapsztadzie aby odwiedzić córkę Joasię, która studiuje tam sztuki piękne. Joasia poprosiła mnie o pomoc w zrealizowaniu uniwersyteckiego projektu, który miał się odbyć na ulicach Kapsztadu, w miejscu, gdzie niewielu białych oryginalnego. Nie myśleli wtedy o tym, żeby pojawiać się w mediach i grywać duże koncerty. Po prostu chcieli grać dla grupy znajomych. Ale tak naprawdę dopiero teraz ich twórczość nabrała prawdziwego sensu. Jest muzyka, są piękne teksty i ludzie, którzy chcą tego słuchać... Związano do tyłu ręce, By w obecności kata, Nie mogły się wznieść błagalnie Do Boga i do świata. Zakneblowano usta! By w tej katyńskiej nocy Nie mogły wołać o litość. To tylko fragment utworu Katyń z tekstem Feliksa Konarskiego w wykonaniu Fortecy. Czy historia jest dzisiaj potrzebna? Czy w świecie ipodów i laptopów warto przypominać bohaterów? Pamięć Historii Siłą Narodu to nasze motto. Nie mamy wątpliwości, że przypominanie o wydarzeniach i bohaterach z II wojny światowej jest bardzo ważne, a tym samym potrzebne. Tylko to może uchronić nas wszystkich od popełniania błędów, jakie popełniały wcześniejsze pokolenia. Jak wszyscy wiedzą, a jeśli nie to zapraszamy do zapoznania się z nasza twórczością lub innym sposobem poznania historii, że wojna to najokrutniejszy i destrukcyjny sposobów rozwiązywania konfliktów. Świadomość tego, co działo się w tamtym okresie ma być swego rodzaju przestrogą. A pamięć o bohaterstwie, oddaniu i odwadze może spowoduje, że i w sercach naszego pokolenia pojawią się te cnoty... Nasza rozmowa ukazuje się po 70-tej rocznicy napaści sowietów na Polskę. A właściwie po 70-tej rocznicy czwartego rozbioru. Jakie były konsekwencje tamtego, strasznego, wejścia Armii Czerwonej do naszej Ojczyzny? Zespół Forteca chce nieść obiektywny przekaz wydarzeń z okresu II wojny światowej. Pozostawiamy naszym słuchaczom ich ocenę. Chcemy zmotywować ich do chęci zagłębiania się w historię, ale sami jej nie komentujemy. się zapuszcza. Pojechaliśmy do centrum, studenci rozłożyli wielki, długi biały papier na deptaku i prosili przechodniów o napisanie skąd są. Jest tam niewielki rynek i miejsce gdzie wielu legalnych i nielegalnych mieszkanców robi zakupy. Ja robiłam zdjęcia. Efekt przeszedł nasze oczekiwania, ludzie gromadzili się wokół kilkumetrowego pasa papieru i z ochotą pisali skąd przyjechali do tej ziemii obiecanej. Kiedy po pół godzinie ochroniarze próbowali przerwać ten happening, cały tłum krzyczał aby zostawić studentów w spokoju. Ludzie byli mili, otwarci, chętni do współpracy. Ludzie emigrują do innych krajów, to prawda. Wielu z nich też wraca, o czym zwolennicy katastroficznych teorii wolą nie wspominać. Myślę, że jest to kraj wielkich możliwości, bogaty w potenciał ludzki i ekonomiczny. Nigdzie transformacja kulturowa i polityczna nie jest łatwa i potrzebny jest czas i dobre zarządzanie. Co do tego drugiego, mam wiele wątpliwości. Teraz wszyscy czekamy na 2010 World Cup i wierzymy, że będzie to wielki sukces, pomimo kassandrycznych przepowiedni malkontentów. Stadiony już stoją i przygotowania są w toku... Tekst i zdjęcia Mariola Pawelczyk Nie chcemy, aby nasi fani mieli nasze zdanie, chcemy, żeby mieli swoje. Dlatego też nie wypowiadamy się na takie tematy. Amerykanie produkują filmy dotyczące ich historii. Znany jest historyczny zespół Sabaton. Dlaczego w Polsce, w sercu Europy, zespół śpiewający o wielkości Rzeczpospolitej, zespół Forteca, jest nadal mało znany? Powstaliśmy dużo wcześniej niż zespół Sabaton zyskał popularność w Polsce. Może i nawet trochę nas zabolało, że szwedzka grupa wypłynęła jako zespół, który kultywuje patriotyczne postawy w naszym kraju i, że to zagranicznej grupy Polacy słuchają. Cudze chwalicie - swego nie znacie. Z drugiej strony jest to pewnego rodzaju porażka dla nas Polaków, że obcokrajowcy pamiętają a my nie. Trochę dziwi nas sformułowanie: zespół śpiewający o wielkości Rzeczpospolitej - Forteca śpiewa o II wojnie światowej i upamiętnia jej bohaterów... Dziękuję za rozmowę i życzę pomyślności w dalszym przypominaniu o tym, co najważniejsze w historii narodów. O ich bohaterstwie. MASTER TAX SERVICES PERSONAL AND SMALL BUSINESS INCOME TAX RETURNS FAST, RELIABLE AND FULL SATISFACTION INFORMATION AND CONSULTING ON SOCIAL SECURITY AGREEMENT POLAND CANADA ZOFIA JANISZEWSKA janiszew@telus.net 13

14 14 Dynamika ołtarzy w Lewoczy Jadąc od polskiej granicy, mijam wspaniałe, pagórkowate tereny, prostokąty pól, soczyste zielenią łąki, wijące się harmonijnie wzdłuż osi wschód-zachód. Jest tu prześlicznie, idyllicznie. Nie zatrzymuję się we wsiach, które należą do tego okręgu i gdzie cygańskie dzieci oferują na skraju dróg grzyby oraz jagody. Jadę dalej, ciągnięty jak przez magnes do mojego celu: kościół św. Jakuba na rynku w Lewoczy, czyli nowoczesne pielgrzymka. Lewocza to stare słowackie miasto, ministolica tych terenów w północnej części tego kraju, utworzonego w bólach historii. Zostawiam samochód w cieniu bocznej ulicy, przylegającej do obszernego rynku, mającego mnóstwo atrakcji (ratusz, domy patrycjuszy). Płacę za parking specjalnym biletem, kupionym w hotelu. Teraz mogę spokojnie też po zakupieniu biletu do kościoła św. Jakuba wejść do tej świątyni, o czym marzyłem od lat. Sama świątynia z zewnątrz nie jest całościowo piękna, robi wrażenie eklektyczne. Wieża to nic specjalnego - dobudowana po pożarze. Ale wnętrze zapiera dech w płucach! Stoję jak wryty już przy wejściu, starając się ogarnąć wzrokiem otaczające mnie piękno tego najważniejszego gotyckiego kościoła w Słowacji. Powoli zaczynam chodzić wzdłuż i wszerz świątyni, omijając grupy Niemców, Węgrów, Japończyków i Polaków. Wszyscy kontemplują 12 ołtarzy gotyckich i renesansowych (12 = liczba apostołów) jeden piękniejszy od drugiego. Unikat na skalę światową! Kościół kiedyś był nawet przez 130 lat ewangelicki, ale teraz znowu jest katolicki. Odnotowuję to kronikarsko: najpierw reformacja, potem kontrreformacja... Najważniejszy, w centrum absydy, główny ołtarz poświęcony jest św. Jakubowi, będącego patronem Lewoczy, która po słowacku nazywa się Levoča [LEwocza], po węgiersku Löcse [LÖ-cze], po niemiecku Leutschau [LOJ-czau], a w zlatynizowanej formie Leutsovia. Ołtarz główny, symbolizujący gotycką monstrancję poraża wręcz swym cichym pięknem. Jest najwyższym ołtarzem gotyckim świata, mierzy bowiem 18,62 m! Zatem plus minus 6 pięter wysokości! Wykonany jest z lipowego drewna, a każda na nim postać jest zrobiona z jednego kawałka. Nieznany nam bliżej Mistrz Paweł z Lewoczy (wiadomo jedynie, iż nie tu się urodził), wyrzeźbił go z uczniami w latach Potem figury schły, później je pozłocono i pokolorowano. Skrzydła ołtarza są zamykane. Przednia strona ukazuje sceny z życia apostołów. Wędruję myślami z nimi ledwie kilka kilometrów od Lewoczy widać w tle płaskorzeźb Mariańską Górę obok miasta. Patrzę na ścięcie św. Jakuba w Jerozolimie i wędruję natychmiast do tego miasta, świętego dla trzech religii. Oglądam apokaliptyczną scenę z wyspy Patmos i zmierzam myślami ku tej greckiej wyspie. W centrum głównego ołtarza nadnaturalnej wielkości postać Madonny z Dzieciątkiem jest ona przepiękna, doprawdy młoda matka skromnego Boga. Obok św. Jan, z twarzą dziewczęcą. Ma na średniowieczną modłę utrefione włosy, spływające mu na kark. No i oczywiście św. Jakub, główny bohater świątyni, czyli stary Żyd z wielką brodą. Twarz ogorzała, poorana zmarszczkami, czerwona, z kosturem w dłoni godnie reprezentuje patrona wędrowców. Wędruję z nim do Santiago de Compostela do Hiszpanii, do celu pielgrzymek na słynnej drodze, czyli el camino. Pod stołem ofiarnym na ołtarzu, czyli w predelli, ucieszny relief: Ostatnia Wieczerza, gdzie apostołowie jedzą i piją, mało zważając na centralną postać skupionego Jezusa. Scena jak ze średniowiecznej karczmy... Zaczynam spacer po innych ołtarzach, wybierając rodzynki. Oto ołtarz św. Piotra i Pawła, administracyjnych twórców chrześcijaństwa. Wędruję za św. Pawłem po jego dramatycznych perypetiach, burzach morskich aż do Malty. Niesłychanie ciekawy jest ołtarz Matki Boskiej Śnieżnej. Jest to polonicum! Ufundowali go czterej bracia Jagiellonowie w roku 1494, kiedy spotkali się tu na tajnej naradzie politycznej! Predella tego ołtarza podkreśla ten fakt: jest tu płaskorzeźba Chrystusa oraz polski piękny orzeł jagielloński! Jak to się zachowało wszystko poprzez zawirowania dziejów? Ołtarz jest podpisany po łacinie: altare beatae Mariae virginis ad nives, czyli dosłownie ołtarz błogosławionej Marii dziewicy od śniegów. Przy ołtarzu św. Mikołaja (dzieło z , zatem November/Listopad 2009 Relief z ołtarza głównego Kościół św. Jakuba - ołtarz główny Tel Petroleum Plaza Street Edmonton, AB T5K 1G8 alicja.palka@marlintravel.ca

15 November/Listopad 2009 starsze od innych) oglądam 14 świętych czyniących miłosierdzie. Wędruję za nimi do niemieckiej Bawarii, gdzie znam przepiękny barokowy kościół w miejscowości Vierzehnheiligen, czyli właśnie Czternastu Świętych. Na prawym skrzydle tego ołtarza w Lewoczy sceny z założenia klasztoru w Klosterneuburg, dziś niemal przedmieścia Wiednia, dokąd dojeżdżam w kwadrans pociągiem z centrum austriackiej stolicy. Podchodzę pod ołtarz Narodzenia Pana, gdzie Matka Boska przypomina figurę Marii z kościoła mariackiego w Krakowie. Zatem wędruję myślami na krakowski rynek, w cień Sukiennic, skąd widzę dwie wieże kościoła jeszcze lepiej. A tam genialne dzieło Wita Stwosza! Przed ołtarzem św. Elżbiety wędruję na Węgry, bo to jest patronka Węgier, czyli kraju, który przez wieki tu panował. Stojąc przed ołtarzem św. Michała Archanioła wędruję do miast w Europie, gdzie oglądałem jego obrazy, przedstawiające go jako ważącego dusze na sądzie ostatecznym: choćby jego przepiękny tryptyk w gdańskim Muzeum Narodowym albo obszerny obraz we francuskim mieście Beaune. Zatrzymuję się po paru krokach przed ołtarzem św. Anny Samotrzeciej, czyli ukazującej trzy pokolenia: babcię Annę w chuście na głowie, jak przystało niemłodej kobiecie, córkę Marię w długiej szacie. Trzyma na kolanie poduszkę, a dopiero na niej siedzi dziecko tej ostatniej, mały Jezus w skromnej koszulce z gołymi kolankami. Gdzie widziałem ostatnim razem tę grupę? Na warszawskim rynku na rogu pewnej kamienicy jest kamienna Anna Samotrzecia! Silnym akcentem przebrzmiałych tu czasów węgierskich jest ołtarz Vir Dolorum, czyli Męża Boleściwego. Chodzi o katowanego Jezusa, który w centrum cierpi z pochyloną skrwawioną głową. Cały zespół został ufundowany przez czołowego króla renesansowego Węgier, czyli Macieja Korwina. Był tu w 1474 roku. Był to monarcha rzutki, aktywny, by nie powiedzieć agresywny. Ale w absolutyzmie było to przecież normalne... Ostatni ołtarz, zatrzymujący moją uwagę dotyczy św. Janów. Stoją obok siebie, w pięknych szatach ale boso. Jeden trzyma Biblię, na której leży mały baranek, drugi trzyma ostentacyjnie złoty kielich. Oczywiście otoczeni są sporą liczbą innych elementów pięknie wyrzeźbionych na początku XVI wieku z lipowego drewna: aniołki, pielgrzymi, inni święci, fantazyjne formy geometryczne oraz w predelli 10 postaci opłakujących Chrystusa, zdjętego z krzyża. Na twarzach przerażenie, smutek, załamywanie rąk, łzy jak grochy. Nie wiedzą, że On zmartwychwstanie i będzie inny koniec tego etapu ewangelii a początek nowej religii. Ján Henckel ufundował ten ołtarz (Jan dla Janów!). Był to lewocki proboszcz na początku XVI wieku, światły humanista, przyjaciel Erazma z Rotterdamu, zatem wędruję do Rotterdamu, gdzie kiedyś zwiedzałem ten holenderski port na turystycznym stateczku. Druga wędrówka skojarzeniowa wiedzie mnie do szwajcarskiej Bazylei, gdzie w katedrze składałem kiedyś kwiaty na grobie Erazma, wspaniałego autora Pochwały głupoty, uroczego dziełka napisanego przez niego oczywiście wówczas po łacinie. Staję, spoglądam w górę i na boki. Sklepienie kościoła św. Jakuba to arcydzieło geometrii. Na ścianach pełno fresków, malowideł, polichromii, wolno stojących rzeźb. Głowa boli od bogactwa zgromadzonej tu sztuki! O, jeszcze są polonica: organy krakowskiego mistrza Hansa Hummela. Niestety, mistrz spadł tu z rusztowania i zabił się w 1630 roku. Budowę tego niebiańskiego instrumentu dokończył Polak, Jerzy Nitrowski. Lewockie organy były do połowy XIX wieku największymi na Węgrzech. A Węgry były wtedy duże... Ostatnie polonicum to ława senatorska, solidny mebel, na której toczyła się tajna narada czterech Jagiellonów, o czym już wspominałem. Nie wspominałem o tym, iż taki kościół stoi statycznie w miejscu. Dla wielu. Dla mnie dialektycznie jest to wspaniały pociąg napełniony sztuką, pędzący po szynach historii. Zabrał mnie w tę podróż niemal po całym świecie boskiej sztuki. Przeszedłem wewnątrz chrámu sv. Jakuba (to po słowacku) ledwie kilkaset metrów wśród 12 ołtarzy i 12 kolumn i trzech naw a byłem przecież skojarzeniami w wielu krajach, epokach, gdzie mnie nakarmiono teologiczną strawą. Czas na ziemskie potrawy. Opuszczam z żalem kościół, czyli wychodzę z lokomotywy sztuki... Jestem na rynku w Lewoczy, czyli na placu Majstra Pavla. Wchodzę oczywiście do lokalu o religijnej nazwie: Reštaurácia U 3 Apoštolov. Wiesław PIECHOCKI Lewocza, Słowacja, sierpień 2009 PA N O R A M A P O L S K A T H E P O L I S H PA N O R A M A Editorial Board Zespół Readakcyjny: Executive Editor- Redaktor Naczelny Marek Stepczyński Mariusz Dastych Edward Możejko Piotr Węcław Conrtibutors Współpraca: Zygmunt Cynar Marek Kopaczyk Tomasz Kornecki Wiesław Piechocki Marek Różycki Jr. Internet Edition Wydanie Internetowe: Marcin Janiszewski Desktop Publishing Skład komputerowy: Asia Zawaduk Advertizing Dział Reklam: redakcja@panoramapolska.ca Tel Reklamy i ogłoszenia oraz życzenia można zamawiać nadsyłając ich treść wraz z odpowiednią opłatą na adres redakcji: Suite 1240, 5328 Calgary Trail S. Edmonton, Alberta T6H 4J8, Canada Czeki lub przekazy pienieżne należy wystawiać na Panoramę Polską. Redakcja nie odpowiada za treść, ani za formę zamieszczonych ogłoszeń, jak również za poglądy autorów publikowanych tekstów, z którymi często się nie zgadzamy. Advertizing Deadlines: advertizing space must be reserved no later than on the 15th of the month preceding publication date (e.g. January 15 for February edition). Advertizing discounts: 6 inserts 10% off, 12 inserts 20% off. Make your cheque or money order payable to Panorama Polska. Please send letters to the editor to: redakcja@panoramapolska.ca. Include address and telephone number. We reserve the right to edit all letters. Przyjmujemy do druku tylko teksty nadesłane pocztą elektroniczną (MS Word z polskimi znakami). Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji tekstów oraz zmiany tytułów. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów. 15

16 Dr Agnieszka Palczak i dr Renata Wachowska przyjmują pacjentów w gabinecie dentystycznym Ave. Edmonton Tel Serenity Funeral Service Princess Elizabeth Avenue NW Edmonton, AB T5G 0X9 Tel Fax YOUR COMMUNITY OWNED NOT-FOR-PROFIT SOCIETY POLISH FOOD CENTER Tel: (780) Princess Elizabeth Ave. (Otwarci 7 dni w tygodniu) AGENT Western Union Pleasantview Professional Bldg. Suite 300, Avenue Edmonton, Alberta T6H 5B4 Fax: (780) (780) We speak English, Polish, and Russian Dr. Margaret Pokroy Dr. Mila Lutsky FAMILY DENTISTS Fundacja Pomocy Dzieciom im. Magdy Tomczak The Magda Tomczak Children s Aid Foundation Celem fundacji jest niesienie pomocy medycznej i humanitarnej zwiazanej ze zdrowiem dzieci. c/o Street, AB T5G 2P8 Tel/Fax fund@telus.net Z dumą wspieramy edmontońską Polonię Kontakt w języku polskim Zofia Kathy servuscu.ca Szybkie bezwysilkowe i bezpieczne odchudzanie s Studio Zdrowia i Urody Cellenergie Studio Cellenergie oferuje pakiety modelujace sylwetke, w ktorych wykorzystuje sie miedzy innymi elektrostymulacje miesni brzucha, plecow ud i posladkow polaczona z masazem prozniowym, terapia laserowa oraz kabina na podczerwien. Ponadto zapraszamy na szeroki zakres zabiegow kosmetycznych, pielegnacyjnych na twarz i cialo jak i usuwanie cellulitu i terapeutyczne masaze. West Edmonton Commerce Park street Edmonton. AB Tel: