Oddziaływanie przestrzeni na psychikę człowieka

Transkrypt

1 Anna Różycka Zajezierze1/ Łobez Oddziaływanie przestrzeni na psychikę człowieka Czyli jak stworzyć przyjazne wnętrze.

2 Przestrzeń wpływa bezpośrednio na nasze zmysły i uczucia. Organizm człowieka reaguje na takie elementy kompozycji przestrzennej, jak zamknięcie czy otwarcie, pion czy poziom, przestrzenność i światło. Przestrzeń jest bezpośrednio doświadczana podczas poruszania się w niej. Przestrzeń możemy doświadczać w sposób totalny, to znaczy wszystkimi naszymi zmysłami a ponieważ człowiek jest częścią przyrody- jego zmysły i potrzeby orientacyjnie przystosowane są do przetrwania w środowisku przyrodniczym. W dużej mierze orientacja przestrzeni przez człowieka zależy od wzroku. Te wrażenia to połączone działanie kształtu, koloru i światła. Kolor oddziałuje na nas najsilniej, poza środowiskiem przyrodniczym wykorzystujemy ułamek barwoczułości oka, ponieważ nasz wzrok jest szczególnie uczulony na barwę zieloną. Ludzie reagują na kolory w bardzo różny sposób, ale generalnie czerwień, pomarańcz, żółcie, złoty, brzoskwiniowy działają na nas pobudzająco, natomiast błękity i zielenie wywołują stany odprężenia, spokoju, im większa powierzchnia jest pokryta danym kolorem, tym silniejszy jest jego wpływ. Możemy zaobserwować, jak w miarę utraty naszego naturalnego środowiska przyrodniczego ludzie próbują, swoje upodobania estetyczne wobec przyrody realizować przez zakładanie ogrodów. Prawdopodobnie jest to wynik tego, że sami jesteśmy częścią natury. Rośliny towarzyszą życiu człowieka od jego początku. W pierwszym okresie były wykorzystywane do jedzenia, schronienia, z czasem człowiek posiadł, w wyniku obserwacji, coraz większą wiedzę o uprawie i pielęgnacji roślin. Tak więc naturalną koleją rzeczy zieleń zaczęła być kształtowana i przekształcana przez człowieka, stała się ozdobą ludzkich rezydencji i świątyń. Duży wpływ na kształtowanie ogrodów miała filozofia i trendy w modzie. Poprzez rozwój miast i zmianę krajobrazu, człowiek ma bezpośredni wpływ na otaczającą go przyrodę. Zanieczyszczenie powietrza i wody, hałas, śmieci, rozbudowa miast i zanikanie terenów zieleni ma duży wpływ na zdrowie psychiczne człowieka. Zanieczyszczenie środowiska naturalnego stwarza duże niebezpieczeństwo dla odporności człowieka. Gdy to działanie zostanie zaburzone np. przez zanieczyszczone środowisko dochodzi do uszkodzenia mechanizmów obrony zwiększona jest wtedy skłonność do zachorowań. Czynniki zmniejszające odporność organizmu, znajdują się w powietrzu, którym oddychamy, w pokarmach i pożywieniu, które spożywamy, właściwie w środowisku, w którym żyjemy. Na terenie miast powstają parki, zieleńce i miejsca odpoczynku, ponieważ zieleń wpływa pozytywnie na nasze emocje, uspokaja nas i wycisza. Obecność dużych drzew, które latem zatrzymują silne promieniowanie słoneczne sprawia, że powietrze staje się świeższe, lepiej się nim oddycha, i dobrze wypoczywa się w takim zakątku. Stare drzewa to najskuteczniejszy filtr zanieczyszczonego powietrza, jak również wpływają na polepszenie dotlenienia, wydzielają również różnego rodzaju substancje gazowe i organiczne. Różne rodzaje drzew sprawiają, że w najbliższym swoim otoczeniu tworzą swoisty fitoklimat, zwany też ekoklimatem. Oddziaływuje on w sposób bodźcowy na wszystkie organizmy żywe, w tym na człowieka i jest podstawą fitoterapii, znajdującej szerokie zastosowanie w rekreacji, rehabilitacji i leczeniu chorób przewlekłych. Pewne gatunki roślin wydzielają substancje czynne tzw. fitoareozole, które mogą powodować w organizmie ludzkim określone skutki, czy to

3 bezpośrednie, powstające przez wdychanie lub kontakt ze skórą, czy też pośrednie poprzez ograniczenie liczby bakterii i grzybów chorobotwórczych. Poza jałowcem lecznicze aerozole produkują także m.in.: sosna, wrzos pospolity, dąb, brzoza, topola czarna, głóg, lipa, grusza i jabłoń dzika, przy czym cztery ostatnie gatunki czynią to głównie za pośrednictwem kwiatów. Jonizacja powietrza to także niezmiernie istotna dla fitoterapii funkcja przyrodnicza drzew. Najbardziej aktywnie proces ten zachodzi w okresie wegetacji roślin, a szczególnie podczas ich kwitnienia i rozwijania się pączków. Ujemnie zjonizowane powietrze wzmaga siły obronne organizmu, przyspiesza gojenie się ran, wytrąca alergeny. Najwięcej jonów ujemnych wytwarzają takie rośliny jak: sosny, jałowce, brzozy, lipy, jarzębiny oraz paprocie. Dęby i większość roślin zielnych jonizują powietrze w równym stopniu ujemnie, co dodatnio. Zdecydowanie negatywnie pod tym względem na organizm ludzki wpływają natomiast modrzewie. Optymalnymi warunkami dla wypoczynku będzie przebywanie wśród rosłych, zdrowych drzew, rosnących na polanach lub w strefie brzegowej lasu. Tu właśnie, w jego wnętrzu istnieją najkorzystniejsze, cenne fitoklimatycznie warunki dla wypoczynku człowieka. Przesądzają o tym: lepsze warunki świetlne, cieplne i mniejsza wilgotność powietrza w tej strefie, nasycenie lotnymi substancjami roślinnymi, aktywniejsza jonizacja, większa zawartość tlenu i ozonu, oraz brak cisz atmosferycznych i duszności, ale także silnych podmuchów wiatru. Bogate w omówione substancje powietrze dzięki pionowym i poziomym ruchom (tzw. dzienny leśny wiatr) migruje w kierunku od ośrodków chłodnych (las) do ośrodków cieplejszych (przestrzeń otwarta). Co takiego sprawia, że miejsce nas zaprasza do swojego wnętrza i czujemy się w nim bezpiecznie? To właśnie klimat dużych drzew połączony z mniejszymi krzewami, stwarzające atmosferę intymności,

4 bezpieczeństwa, harmonia kolorów, miły zapach, szum wody, śpiew ptaków. W ogrodzie najważniejsze są kwiaty i krzewy, które wywołują korzystny wpływ na równowagę. Odpowiednie dobrane rośliny, czy to na klombie, na tarasie, w ogródku, parku, podwórku kamienicy w istotny sposób mogą wzmocnić energetycznie człowieka, pobudzić go, zachęcić do przebywania w nim, ochraniać przed szkodliwym wpływem środowiska a nawet leczyć. Miejsce takie powinno być zbliżone jak najbardziej do ogrodu o naturalnym wyglądzie z krętymi ścieżkami, wzdłuż których co jakiś czas posadzone są grupy roślin, które z pewnej odległości przyciągają wzrok, ale nie pozwalają swym zasięgiem objąć całego ogrodu, ponieważ wijące się ścieżki giną za przesłaniającymi je roślinami. Ściany i ogrodzenia w ogrodzie wpuszczają lub odgradzają zewnętrzny świat od wnętrza naszego miejsca, powinny być możliwie dobrze wkomponowane w przestrzeń i krajobraz, zakrywać nieestetyczne budowle, słupy telegraficzne, linie wysokiego napięcia, przejścia, drogi po których jeżdżą hałasujące samochody i chodzą ludzie, którzy zakłócali by spokój w ogrodzie. Jeżeli widok za płotem jest korzystny warto wpuścić ten widok do wnętrza ogrodu, obniżając w tym miejscu płot. Jeżeli jest to tylko możliwe należy wykorzystać pejzaż znajdujący się w otoczeniu naszego miejsca odpoczynku i relaksu. Powinniśmy pamiętać o harmonii nasadzeń roślinności z wystawą nieba, ażeby żaden z elementów nie przeważał nad drugim. We wnętrzu w którym chcemy odpoczywać powinna panować harmonia, ład i porządek, roślinność powinna być zdrowa i zadbana, bez oznak chorób. Przedmioty małej architektury winny być w jednakowym stylu i charakterze, komponować się pasować do otoczenia, bez przepychu i niepotrzebnych ozdobników. W małym ogrodzie elementów ozdobnych powinno być mało, natomiast w parku mogą stać piękne rzeźby, majestatyczne fontanny. Planując założenie ogrodu w którym będziemy odpoczywać cały rok, powinniśmy mieć na uwadze również zmienność pór roku. Roślinność liściasta przebarwia swoje liście na czas spoczynku

5 zimowego, otaczając nas paletą kolorów od brązów, żółci, pomarańczy, czerwieni nawet do purpury. Każdy kolor w zależności od powierzchni i połączenia wpływa na nasz nastój w różny sposób. Często spotykamy się z miejscami, które wzbudzają w nas niepokój, strach, apatię, są to miejsca, gdzie nie zachowana jest harmonia, rośliny zamierają i panuje chaos. Jeżeli w przestrzeni panuje nieporządek, to powoduje to nasz wewnętrzny niepokój, rozdrażnienie, ospałość, niechęć do działania i myślenia, przez przebywanie w takim wnętrzu stwierdzamy, że brakuje nam energii. Bałagan spowodowany złą obsadą roślin- za duża ilość na m2, za dużą ilością mebli i architektury ogrodowej i innych niepotrzebnych rzeczy zatrzymuje nas w przeszłości i nie pozwala na nowe wydarzenia w życiu. Zaczynamy wracać do przeszłości, do powracających problemów, trudniej przychodzi nam podejmować nowe, ważne decyzje, popadamy w odrętwienie a nawet w depresję. Bałagan to główna przyczyna sprzeczek i kłótni, przebywając w takim wnętrzu łatwiej dochodzi do rozdrażnienia i niechlujstwa. Często w przestrzeni, gdzie panuje nieporządek, walają się śmieci, można spotkać półświatek miejski, który w takim zaciszu spożywa napoje alkoholowe, tacy ludzie czują się tam zintegrowani, ponieważ oni wyrośli na takich śmieciach i z takim środowiskiem się utożsamiają, są brudni, niezadbani- jak miejsca w których przebywają.

6 We wnętrzu gdzie zamierają rośliny, wysycha trawa, nie ma powtórzeń nasadzeń, gdzie panuje chaos odmianowy czujemy się zagubieni, co nie wpływa na naszą psychikę odpowiednio, czujemy się przygnębieni ilością i mnogością roślin. Jeżeli w ogrodzie zostaną posadzone same iglaki nasze odczucia będą podobne, przytłoczenie i przygnębienie, ponieważ rośliny iglaste są z wyglądu cięższe od roślin liściastych. Proste ścieżki, ostre kąty, długie korytarze nie działają pozytywnie na naszą energię i powinniśmy się wystrzegać takich miejsc, gdzie nie panuje harmonia i komfort psychiczny.

7 Reasumując, aby wnętrze miało pozytywne oddziaływanie na psychikę człowieka, należy unikać symetrii i linii prostych, wprowadzając linie faliste, zakręty, formy zaokrąglone i spiralne. Zakręty nie tylko pozwalają na swobodny przepływ energii bez zakłóceń, blokad, zatrzymań i rozproszeń, lecz są również przyjemniejsze wizualnie. Dla zapewnienia równowagi żaden z elementów ogrodu nie powinien dominować nad innym. Typowe ogrody, w których na środku króluje widoczne z daleka drzewo, nie są zharmonizowane. Równowaga i harmonia są skutkiem tak dobranej kombinacji form, wielkości i mieszanki krzewów i ozdób, że, żadne z nich ani pojedynczo ani grupowo nie wybija się ostentacyjnie spośród innych. W sztuce ogrodowej ważne miejsce zajmuje woda- symbol życia, pieniędzy, dlatego też w ogrodzie wpływa korzystnie na powodzenie mieszkańców, przyciąga ptaki, które sprawiają, iż założenie ogrodowe zaczyna żyć swoim życiem i stwarzać wrażenia naturalnego ogrodu. Zastosowanie elementu wody wprowadza spokój, wywołuje wrażenie zwiększenia optycznego przestrzeni. Zieleń od dawna towarzyszyła ludzkości, powinna więc ona być zadbana i pielęgnowana aby dawała nam poczucie bezpieczeństwa, intymności, relaksu, dlatego ogród powinniśmy traktować jako organizm żywy, rozwijający się, dynamiczny, zmienny o każdej porze dnia i roku.

8 Literatura wp%c5%82yw_cz%c5%82owieka_na_%c5%9brodowisko.html 5. Feng Shui sekret szczęścia, miłości i bogactwa Marzena Gęsiarz, Białystok Ogród japoński elementy i zasady kompozycji Marek Majorowski, Multico Oficyna Wydawnicza