O wzgórzu, mnichach i historii

Transkrypt

1 O wzgórzu, mnichach i historii

2 WZGÓRZE TYNIECKIE

3 około 500 lat przed naszą erą Wzgórze tynieckie zamieszkuje ludność kultury późnołużyckiej sosna polowanie na tarpana świnie domowe jęczmień pszenica dąb szpila z brązu owce dziki zwierz żelazna siekierka Takie buciki nosili. wapienne skały mieszkaniec osady mieszkanka osady gliniane naczynie Wisła

4 około 100 lat przed naszą erą Wzgórze zamieszkuje ludność celtycka olsza jęczmień świnie domowe orkisz kozy domowe stodoła pszenica piec len kuźnia warsztat garncarski paciorek mieszkaniec osady mieszkanka osady peplos strój uszyty z prostokątnego kawałka tkaniny, spiętego na ramionach umbo środkowa, wyodrębniona część tarczy, wzmacniająca jej konstrukcję

5 około 800 roku jesion Wzgórze tynieckie jest niezamieszkane przez ludzi Na pobliskim wzgórzu, zwanym Grodziskiem, istnieje osada. łoś zając szarak bagna wiąz

6 druga połowa XI wieku Na wzgórze tynieckie przybywają benedyktyni kamienne ciosy do budowy kościoła Tu powstaje wieś. pastorał* zakończony motywem zwierzęcej głowy opat Tu powstanie klasztor benedyktynów. Mnisi na razie mieszkają w drewnianych chatkach. sakiewka W tamtych czasach chętniem podróżowano na osiołkach. mieszkanka wsi tonsura wygolony krążek na czubku głowy Benedyktyni nazywani są czarnymi mnichami ze względu na kolor habitu. * pastorał długa, ślimakowato zakończona, zdobiona laska, atrybut m.in. opatów

7 1124 Na wzgórze przybywa papieski legat* Idzi, aby poświęcić kościół cietrzew kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła zbudowany w stylu romańskim Z kościoła na krużganki ** prowadzi ozdobny portal. klasztor Wirydarz ogród wewnątrz zabudowań klasztornych przyklasztorna wieś Stąd można było przeprawić się na drugą stronę rzeki. Mnisi hodowali róże. legat Idzi * legat wysłannik papieża ** krużganki długie korytarze okalające wewnętrzny dziedziniec klasztoru

8 1259 Najazd tatarski Armia tatarska składała się głównie z lekkiej jazdy. spalona wieś Kościół ocalał. zniszczony klasztor hełm kołczan ze strzałami Mieszkańcom udało się w porę uciec przed wrogiem. łuk refleksyjny zbroja łuskowa szabla wojownik tatarski

9 1339 Bulla* Benedictina Wieś Tyniec rozrasta się na wschód od wzgórza. obronna rezydencja opata bulla* Benedictina dokument papieski, na mocy którego planowano utworzyć tzw. niezależną prowincję benedyktyńską w Polsce, której przewodzić miało opactwo tynieckie Na sąsiednim wzgórzu Winnica uprawiana jest winorośl. mury obronne kaptur z długim ogonem tratwa kupiec * bulla z łaciny to słowo znaczy: kula, bąbel, guz. Bullą nazywane są listy lub dokumenty wystawiony przez papieża, z przymocowaną okrągłą pieczęcią papieską.

10 1478 sady owocowe nowy kościół zbudowany w stylu gotyckim Druga połowa XV wieku Klasztor przebudowano w stylu gotyckim. Na terenie klasztoru mieściło się skryptorium miejsce, w którym ręcznie przepisywano księgi. ślady palców cegła palcówka użyta do przebudowy klasztoru Według kronikarza Jana Długosza, w tym czasie do opactwa tynieckiego należało 5 miasteczek i 86 wiosek.

11 1655 Potop szwedzki* Kościół przebudowano w stylu barokowym. baniaste hełmy sygnaturka Na wieść o zbliżających się wojskach szwedzkich mnisi szykują się do ucieczki. rapier studnia na dziedzińcu klasztornym hełm typu morion pika szwedzki pikinier rapier muszkiet * POTOP SZWEDZKI szwedzki najazd na Polskę w latach W tym czasie opactwo tynieckie zostało zniszczone i ograbione z wielu cennych dóbr. szwedzki muszkieter

12 1770 Okres konfederacji barskiej* W 1769 roku do opactwa tynieckiego wprowadzili się konfederaci barscy i zamienili wzgórze w prawdziwą twierdzę. Wzgórze tynieckie oraz sąsiednie wzgórza otaczały bastiony. karabela wysokie wzmocnione mury obronne ryngraf** konfederat barski * konfederacja barska zbrojny związek szlachty powstały w obronie granic i niepodległości Rzeczpospolitej ** RYNGRAF blacha osłaniająca górną część piersi. Konfederaci barscy nosili charakterystyczne ryngrafy z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej Konfederaci w Tyńcu posiadali 16 armat.

13 1772 Po 20 maja 1771 wojska rosyjskie pod wodzą generała Aleksandra Suworowa rozpoczęły oblężenie Tyńca. I rozbiór Polski podpisanym w 1772 roku traktacie rozbiorowym Tyniec znalazł się pod zaborem austriackim. Oblężenie trwało kilkanaście miesięcy i obróciło opactwo w ruinę. bezwzględny wobec Polaków generał Suworow

14 koniec Przy drodze prowadzącej do klasztoru opat Janowski posadził lipy. XVIII wieku wysokie, strzeliste wieże Opactwo zostało odbudowane dzięki staraniom opata Floriana Amanda Janowskiego Opat Janowski bardzo lubił książki i dbał o tyniecką bibliotekę. pozostałości fortyfikacji z czasów konfederacji barskiej opat Janowski Odłamy skalne, które oberwały się podczas trzęsienia ziemi w 1768 roku.

15 1816 Kasata* klasztoru benedyktynów przez władze austriackie Zakonnicy rozjechali się do innych domów w Kalwarii Zebrzydowskiej, Staniątkach i Wieliczce. Po kasacie bogate zbiory biblioteczne zostały wywiezione (między innymi do Tarnowa). Mnisi muszą opuścić klasztor. Dekret o kasacie wydał cesarz Austrii Franciszek I. * kasata zamknięcie, likwidacja, rozwiązanie

16 maj 1831 Pewnej majowej nocy miała miejsce straszna burza... Nie było już gospodarzy opactwa benedyktynów, którzy mogliby naprawić powstałe szkody. Jeden z piorunów uderzył w zabudowania opactwa powodując pożar. Od tej pamiętnej daty opactwo powoli zaczyna zamieniać się w ruinę...

17 przełom XIX i XXwieku drewniana chałupa przy drodze do opactwa Po pożarze kościół pokryto nowym dachem oraz naprawiono wieże. Zaniedbany klasztor popadł w całkowitą ruinę. Ruiny opactwa budzą zainteresowanie mieszkańców Krakowa i okolic Profesorowie UJ Stanisław Smolka i Marian Sokołowski wygłaszają wśród ruin wykłady. Prof. Józef Rostafiński przeszukuje pozostałości po ogrodzie opackim. Kilka epizodów w powieści Krzyżacy ma miejsce w Tyńcu. Henryk Sienkiewicz

18 1925 jeden z pierwszych samochodów w Tyńcu Dwudziestolecie międzywojenne chusta w kwiaty mieszkanka wsi gorset Mieszkańcy wsi zwiedzają dziedziniec klasztorny. plener malarski u stóp wzgórza łódź flisacka

19 30 lipca 1939 Na wzgórze tynieckie powracają benedyktyni Miejscowa ludność cieszyła się bardzo z powrotu benedyktynów. TYNIEC OO. BENEDYKTYNOM Mieszkańcy wsi witali mnichów w strojach ludowych. Karol von Oost mnich z Belgii, który przewodził grupie powracających do Tyńca zakonników.

20 styczeń 1945 Wieże i dach kościoła zostały zniszczone podczas ostrzału artyleryjskiego* wojsk sowieckich. Podczas II wojny światowej w Tyńcu znajdował się garnizon niemiecki * artyleria rodzaj wojska, którego uzbrojenie stanowią działa (w tym armaty, haubice, moździerze) oraz wyrzutnie rakietowe działo samobieżne

21 1963 W latach sześćdziesiątych na wzgórzu trwa wielka akcja badawcza Równolegle do badań archeologicznych prowadzone są prace remontowo-budowlane. odbudowany w latach 50-tych południowo-wschodni narożnik klasztoru Na łąkach wypasają się gęsi. Podczas badań archeologicznych znaleziono między innymi: kielich podróżny z pateną romańskie kapitele pastorał pierwszych opatów W akcji brała udział Klementyna Żurowska znana badaczka, autorytet w dziedzinie sztuki romańskiej.

22 1985 zabytkowe lipy przy drodze Lata osiemdziesiąte prowadzącej do opactwa (posadzone przez opata odbudowana część zachodnia, północna Janowskiego) i środkowa klasztoru budynek dawnej biblioteki klasztornej tak zwana Wielka Ruina klamka w kształcie ryby przeprawa promowa na drugi brzeg Wisły

23 2008 Uroczyste otwarcie Wielkiej Ruiny Zakończyła się trwająca prawie 70 lat odbudowa opactwa. W odbudowanej Wielkiej Ruinie mieści się między innymi muzeum i Benedyktyński Instytut Kultury. Tyniec z Krakowem łączy ścieżka rowerowa. Odrestaurowaną część klasztoru poświęcił kardynał Franciszek Macharski. o. Leon Knabit

24 2012 W kościele odbywają się koncerty organowe. Zapraszamy do Tyńca! W zrekonstruowanym skryptorium można poznać tajniki kaligrafii i iluminacji. Na dziedzińcu odbywają się warsztaty. krakowski tramwaj wodny spływ kajakowy

25 Tyniec, dzień miesiąc rok Jak wygląda wzgórze tynieckie w dniu Twojej wizyty?

26 Opracowanie: Marta Graczyńska, Teresa Ścisłowicz Ilustracje: Teresa Ścisłowicz Opracowanie ilustracji i grafika: Renata Surowiec, DoLasu pracownia graficzna Konsultacje merytoryczne: dr Michał Gronowski OSB, Monika Kamińska, Marcin Przybyła, Witold Szczygieł, Marta Sztwiertnia ISBN Projekt i realizacja: Partnerzy: Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu Patriotyzm Jutra