Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Agnieszka Pietkiewicz

Transkrypt

1 Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Agnieszka Pietkiewicz Promocja karmienia piersią w Gdańsku - ewaluacja programu zdrowotnego Rozprawa doktorska Promotor: dr hab. n. med. Anna Liberek Gdańsk 2015

2 8. Streszczenie Wstęp: Karmienie piersią jest najlepszą metodą żywienia, która zapewnia niemowlętom optymalny rozwój psychofizyczny oraz przynosi szereg korzyści zdrowotnych zarówno dziecku, jak i matce. Zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka, a następnie kontynuowanie przynajmniej rok lub dłużej, przy jednoczesnym wprowadzaniu żywności uzupełniającej. Rekomendowane metody promocji naturalnego karmienia obejmują wielopoziomowe działania w obszarach polityki zdrowotnej, edukacji społeczeństwa, a także praktyk realizowanych przez placówki ochrony zdrowia. Wskaźniki karmienia piersią ulegają zwiększeniu, jeśli placówki ochrony zdrowia stosują spójne procedury sprzyjające naturalnemu karmieniu, prawidłowo przeszkolony personel medyczny promuje tę formę żywienia dziecka, a kobiety mają wsparcie w środowisku i dostęp do poradnictwa laktacyjnego. W rejonie Gdańska ze szczególnym natężeniem występują choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca, nowotwory i choroby układu sercowo-naczyniowego, wobec których karmienie piersią ma wartość ochronną. W latach prowadzono pionierski program zdrowotny Karmienie naturalne dziecka jako profilaktyka niekorzystnych wpływów środowiska. Realizowana w ramach programu promocja karmienia piersią miała na celu zwiększenie w Gdańsku odsetka dzieci karmionych wyłącznie piersią w szóstym miesiącu życia. Cel pracy: Celem pracy jest ocena, jakie działania w zakresie promocji karmienia piersią oraz które obszary opieki sprawowanej przez placówki ochrony zdrowia sprzyjają inicjacji i utrzymaniu karmienia piersią zgodnie z rekomendacjami. Metody i materiał badawczy: Działania podejmowane w ramach w/w programu zdrowotnego obejmowały edukowanie mieszkańców nt. karmienia piersią, prowadzenie bezpłatnego poradnictwa laktacyjnego oraz szkoleń laktacyjnych głównie dla personelu medycznego z placówek położniczych. Materiał badawczy stanowiła analiza autorskich ankiet wypełnionych przez matki niemowląt w drugim, czwartym, szóstym miesiącu życia. W 2011r. w badaniu uczestniczyło 386 kobiet, które nie zostały objęte w/w programem zdrowotnym, a po dwóch latach realizacji programu w 2013r. w badaniu wzięło udział 309 kobiet. Wyniki: Nastąpił wzrost odsetka niemowląt karmionych wyłącznie piersią (WKP) w szóstym miesiącu życia z 18% w 2011r. do 33% w 2013r. Wśród matek, u których wystąpiły problemy laktacyjne, w 2013r. wzrósł odsetek WKP. Nastąpiła poprawa opieki laktacyjnej w placówkach położniczych: w 2013r. wzrósł odsetek stosowania odciągniętego pokarmu matki do dokarmiania noworodka, wzrosła liczba kobiet, które uzyskały praktyczna pomoc oraz były informowane nt. laktacji, badane osoby wyżej oceniły skuteczność opieki laktacyjnej. W 2013r. spadła liczba matek, które musiały zdecydować się na żywienie sztuczne z powodu zbyt dużej ilości obowiązków domowych. Do wzrostu odsetka KP i/lub WKP przyczyniało się: doświadczenie z karmieniem piersią starszego potomstwa powyżej 6 m (KP i WKP), uzyskiwanie podczas ciąży informacji nt. laktacji od rodziny i znajomych (WKP), przystawienie noworodka do piersi w pierwszych dwóch godzinach po porodzie (WKP), podczas pobytu w szpitalu karmienie piersią (KP i WKP) oraz podawanie noworodkowi odciągniętego pokarmu (KP i WKP), uzyskanie w placówce położniczej praktycznej pomocy oraz informacji nt. laktacji (KP i WKP), wskazanie położnej/pielęgniarki ze szpitala lub doradcy laktacyjnego jako osoby, która miała największy wpływ na sposób karmienia (KP i WKP), udzielanie przez pediatrę matce karmiącej wsparcia informacyjnego (WKP) i emocjonalnego (KP i WKP). Uzyskanie porady laktacyjnej od położnej rodzinnej w trakcie połogu podnosiło wskaźniki WKP tylko u kobiet, które miały problemy laktacyjne, a u pozostałych nie miało to wpływu na poprawę wskaźników. Do obniżenia odsetka KP i/lub WKP przyczyniało się: planowanie podczas ciąży stosowania żywienia sztucznego (KP i WKP), opieka sprawowana przez położną rodzinną w trakcie ciąży (KP), poród przedwczesny i cięcie cesarskie (WKP), podawanie noworodkowi podczas pobytu w szpitalu mieszanki (KP i WKP),

3 występowanie problemów laktacyjnych po opuszczeniu placówki położniczej (KP i WKP), wskazanie pediatry jako głównego źródła nt. żywienia dziecka (KP i WKP). Wnioski: Realizacja programu zdrowotnego istotnie zwiększyła wskaźniki karmienia piersią w badanej populacji. Najskuteczniejszym źródłem wsparcia dla matek karmiących są doradcy laktacyjni oraz położne i pielęgniarki w szpitalu. Korzystnie na wskaźniki karmienia piersią wpływa dostęp do bezpłatnego poradnictwa laktacyjnego oraz zaangażowanie członków najbliższej rodziny matki karmiącej. Wydaje się, że w celu poprawy wskaźników karmienia piersią wskazane jest szkolenie pediatrów oraz położnych rodzinnych w zakresie zasad postępowania podczas laktacji. Uzasadnione jest upowszechnienie programów zdrowotnych mających na celu promocję karmienia naturalnego, poprzez łączenie różnych form wsparcia dla matek, zapewnienie ciągłości opieki laktacyjnej oraz szkolenie personelu medycznego. Słowa kluczowe: karmienie piersią, program zdrowotny, poradnictwo laktacyjne

4 9. Summary Introduction: Breastfeeding (BF) is the best method of nutrition, which provides infants with optimal physical and psychological development and brings wellbeing to both mother and child. Exclusive breastfeeding (EBF) is recommended up to 6 months of age, it should be later continued to 1 year with support of a supplementary food. Advocated methods of breastfeeding promotion include multilevel actions related to health policies, public education programs and direct practices implemented by various health units. Breastfeeding indices increase if health units promotes natural feeding by well trained medical staff and women can get support in their environment and access to lactation counselling. In Gdańsk region non-communicable diseases are especially common with high incidence of diabetes, cancer and cardio-vascular diseases. Breastfeeding appear to protect against these diseases. In a pioneer health project was introduced "Breastfeeding as a prophylaxis against harmful environmental influences". The breastfeeding promotion aimed to increase proportion of infants exclusively breastfed in the sixth month of life. Aim: The aim of this study was the analysis which activities in breastfeeding promotion and which areas of care executed by health units encourage initiation and continuation of breastfeeding according to recommendations. Material and methods: Actions taken in an implementation of this project included education of population about breastfeeding, introduction of free lactation counselling and lactation education mainly for medical personnel from obstetric units. Study material was the analysis of original questionnaires answered by mothers of infants in 2nd, 4th, and 6th months' of life. The study included 386 mothers in 2011, before implementation of the program, and 309 mothers in 2013, 2 years after project introduction. Results: There was an increase in the proportion of infants exclusively breastfed (EBF) in the sixth month of life from 18% in 2011 to 33% in Also among mothers who experienced lactation problems the percentage of EBF increased in There have been improvements in lactation care in obstetric units. In 2013 the increase of use of expressed mother s milk to feed the newborn was observed, the number of women who received practical help and information on lactation increased, and these subjects appreciated the effectiveness of lactation care. In 2013 the number of mothers who choose artificial nutrition because of too many domestic responsibilities decreased. To the increase in BF and/or EBF apparently contributed the experience of breastfeeding for more than 6 months of age in an older offspring (BF and EBF), obtaining the information on lactation during pregnancy from family and friends (EBF), breastfeeding in the first two hours after birth (EBF). During the stay in the hospital it was affected by breastfeeding (BF and EBF) and feeding of the infant with the expressed mother s milk (BF and EBF), obtaining practical assistance and information on lactation in the obstetric facility (BF and EBF), indication of a midwife, nurse from the hospital or lactation consultant as a persons who have had the greatest impact on the method of feeding (BF and EBF), and providing the breastfeeding mother informational (EBF) and emotional support (BF and EBF) by a pediatrician. Getting lactation advice from midwives during the post-partum period raised the EBF rates only in women who had lactation problems, and in the other it did not affect these indicators. The reduction of the rate of BF and EBF was facilitated by planning of artificial nutrition during pregnancy use of (BF and EBF), care provided by family midwife during pregnancy (KP), preterm delivery and cesarean section (EBF), the administration to the newborn in the hospital artificial milk formulas (BF and EBF), the

5 experiencing of lactation problems after leaving the obstetric facility (BF and EBF), an indication of the pediatrician as a primary source of information on child nutrition (BF and EBF). Conclusions: Implementation of a health program significantly increased breastfeeding rates in the study population. The most effective sources of support for mothers in the hospital are lactation consultants and midwives/nurses. Access to free access to support services of lactation consultants and the involvement of members of the close family of a nursing mother affect positively the breastfeeding rates. It seems that in order to improve breastfeeding rates is desirable to train pediatricians and midwives in practical issues of lactation care. It seems reasonable to publicize health programs aimed at promoting breastfeeding, by combining different forms of support for mothers, ensuring continuity of lactation care and training of health care staff. Key words: breastfeeding, health program, lactation counselling.