biura: będziesz pracować

Transkrypt

1 m a g a z i n e p i e r w s z y d l a o u t s o u r c i n g u i k o r p o r a c j i biura: będziesz pracować Numer 2 Czerwiec nakład 25 tys. egzemplarz bezcenny zabłocie przystanek zmiana cena lojalności umowy okiem prawnika z kanapy lwów najtrudniej dojechać sukces oślepia Mączyńska o reshoringu trzy minuty kulinarne DIY

2 2 what s up? Enter spis treści temat numeru 3 Biura wymyślone na nowo 5 Zielone biura Oto przed Wami drugi numer What s Up Magazine pierwszego dla outsourcingu i korporacji. Debiutanckie wydanie rozeszło się błyskawicznie. Dziękujemy! I od razu bierzemy się do pracy, aby dostarczać Wam jak najświeższych informacji o tym, co w korporacyjnej trawie piszczy. Nadstawiamy uszy i... proszę: za nami coroczne spotkanie branży pod egidą Aspire, przed nami czerwcowa konferencja ABSL z udziałem m.in. Tony ego Blaira. Plus kolejna 8. już Konferencja Krakowska Polskiego Towarzystwa Ekonomistów. Wszystko to dla tzw. pasjonatów gatunku. Nie zapominamy jednak o lżejszych tematach. Podczas kilku wolnych dni polecamy wybrać się do Lwowa. I nie bójcie się ukraińskiej wojny, ta toczy się ponad 1000 km od Krakowa. Wystarczy tylko przecierpieć chwilę na granicy, aby w ciągu kilku godzin trafić do europejskiego miasta pełną gębą, które w innych okolicznościach biłoby się z Krakowem o turystyczny sukces. Na Lwów warto się skusić zwłaszcza teraz ukraińska waluta osłabła tak bardzo, że za śmieszne pieniądze spędzimy tam kawał intensywnego czasu. Oprócz tego ponownie patrzymy na Kraków z Waszej perspektywy. W cyklu przedstawiania dzielnic portretujemy Zabłocie część miasta najmłodszą duchem i z najciekawszą atmosferą. Wsadzamy też kij w mrowisko, przekomarzając się z prof. Mączyńską, czy outsourcing musi być jedną z najjaskrawszych wizytówek Krakowa. Zastanawiamy się też, co by było, gdybyście nagle zmienili otoczenie i zaczęli pracować w nietypowo projektowanych biurach, kontrowersyjnie aranżowanych przestrzeniach Przed Wami numer DWA. Roznoście wieść o What s Up Magazine nie tylko tam, gdzie my roznosimy jego papierowe egzemplarze. Czytajcie nas też ciekłokrystalicznie: na tabletach, smartfonach i ekranach komputerów. Owocnej czerwcowej lektury! Redakcja What s Up Magazine rozmowa numeru 6 Elżbieta Mączyńska o różnych stronach outsourcingu hr 9 Pracownik na smyczy 10 Pod lupą: Jak przyciągnąć pracownika przedstawiamy 12 GE Healthcare 13 Harimata Singu CarPooling nieruchomości 14 Kraków Zabłocie 15 Zbuduj zdolność kredytową tys. krakowskich kamienic dbamy o ciebie 18 trx Takie ładne oczy siesta 19 Dotrzeć do Lwowa 20 Project Escape wokół stołu 21 Kulinarne diy siedem uciech głównych 22 Kulturalny czerwiec What s up, Kraków? what s up magazine pierwszy dla outsourcingu i korporacji redaktor naczelny Rafał Romanowski zastępca Magda Wójcik wydawca Fundacja Aktywnych Obywateli im. Józefa Dietla dyrektor artystyczny & ilustracje Joanna Sowula fotografie Piotr Banasik editor (english) Łukasz Cioch korekta Krzysztof Malczewski reklama Anna Głuc reklama@whatsupmagazine.pl kreacja i marketing Agencja Kreatywna Lemon Media facebook Whatsupmagazine.pl kontakt kontakt@whatsupmagazine.pl Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. Dear Readers, In the spirit of remarkable, relevant and revolutionary, What s Up Magazine s key hallmarks, for us, last month had a bit of all three. The launch of our magazine across Kraków s corporate landmarks has been a roaring success! So much so that we re already in the process of advanced planning for the parallel release of What s Up s English edition, available in electronic format. Green-thinking, we call it! Meanwhile, with the promising feedback we re getting from last month s release, it makes us truly proud and happy to bring you No.1 s natural successor our brand-new, fresh-from-the-printingpress, June edition. And yes, it s overflowing with interesting facts, commentary and insights. Kraków s vibrant constellation of business process services (BPO/SSC/IT) is no longer an industry as in one of many it is the industry! In terms of size, growth curve and impact on the city s economy and global-business reputation, it simply has no match! The figures speak for themselves: 20% growth in size, year-on-year, for the last 5 years, is hardly a trifle. The industry has literally doubled its size in less than 5 years (16,000 employees in 2010, over 38,000 in 2015) making Kraków No. 1 destination in Poland for prospective investors. To use a more vivid reference, 21 new employees join the ranks of these interwoven sectors every day in Kraków alone. According to ASPIRE data, with every 1000 employees added to the sector, 270 more jobs are created on the outside the so-called multiplier effect. Comparative compensation figures, average salary growth and increasingly competitive environment for top talents are also reasons for optimism. A few interesting questions remain stubbornly unanswered. With all this growth blossoming (uncontrollably?) behind its back, how SMART is Kraków when it comes to building bridges and creating effective city-to-business communication platforms that, sooner or later, contribute measurable value (for all parties) through cross-sector projects? Has the city already recognized the value of putting in place proactive dialogue tools for facilitating bilateral (multi-stakeholder / project-centric) communication with business (both for existing and wish we had them here categories) or is Kraków a classic case of random urban sprawl? Proliferation of smart public-private initiatives, or, at the very least, effective city-driven tools for helping companies prioritize their CSR efforts, would be a simple proof of the above. Perhaps the easiest way to measure progress and put things in perspective would be to pose a few simple questions to the top companies in the city, e.g. Have you ever been asked by a city (department) representative what the city could do to facilitate your company s growth? or Over the last year, has a city representative approached you with a proposal for a public-private partnership or a joint CSR project that is relevant to your company? Businesses and public administration, by definition, speak different languages a fact, which, no matter how much time passes, the latter side of the table finds puzzlingly difficult to recognize. Reaping the benefits of increasingly sophisticated project management know-how already available in Kraków (including top executives with international experience) by creating smart cross-sector consultation platforms and communication interfaces is simply a must if one really wants to be serious about fostering innovation. May and June see two pivotal events for the BPO/SSC/IT sectors. On May 20-21, ASPIRE, Kraków s leading business-networking organization, held its annual event, with stellar (if not galactic) ambitions to consolidate and strengthen the sector s single-window approach, with its common development goals and potential future challenges in mind. By mid June, Kraków will have witnessed yet another event on a similar scale, that of ABSL, with Tony Blair performing what one would imagine to be a much-welcome function of a magnet for selfie-loving crowds. Both events have been scheduled at Kraków s new favourite location, fondly referred to as ICE. Welcome to June & the dawn of summer in the city! Łukasz Cioch

3 temat numeru Czerwiec Ogromna hala, po której ktoś, pozornie bez większego ładu, porozrzucał biurka i białe, zamknięte kubiki. Nad głową odsłonięte wszelkie bebechy budynku: błyszczące stalowe płuca układu klimatyzacyjnego, szkielet pomalowanych na czarno dwuteowników. Kolor pojawia się na muralach i koszulkach siedzących przy biurkach inżynierów. To prawdopodobnie największy open space na świecie, a na pewno w Dolinie Krzemowej. Jego autorem, na zlecenie Marka Zuckerberga, jest Frank Gehry, który na koncie ma m.in. Muzeum Guggenheima w Bilbao. Nowa siedziba Facebooka który już zapowiada, że planuje powiększenie przestrzeni biurowej o kolejne budynki to pean na cześć nowej filozofii biura jako miejsca przypadkowych zdarzeń i spotkań. Spotkań, z których w przypadku biur przy Hacker Way w Menlo Park mają wypłynąć pomysły, które zmienią Twój sposób korzystania z Internetu. A więc nie oszukujmy się zmienią świat. Wydawać by się mogło, że idea otwartych powierzchni biurowych renesans ma już za sobą. Na fali powojennej potrzeby zmian w Niemczech masowo rezygnowano z biur poszatkowanych dyrektorskimi gabinetami, których układ i wielkość miały wskazywać na ważkość lokatora. Zastępowano je wspólną przestrzenią, podzieloną jedynie lekkimi ściankami i roślinami w donicach. Pomysł szybko podchwycono w innych krajach Europy. Prędko jednak okazało się, że pracujący w takim środowisku ludzie źle się czują, są poddenerwowani i mniej produktywni. Do biur wkroczyły więc boksy, których wysokie i solidne ściany miały izolować Pożegnanie z boksem pracowników i chronić ich przed hałasem, pozwalając na pracę w skupieniu. A wszystko to w ciągu niespełna dwóch dekad. Już wcześniej biura, których historia sięga pierwszej połowy XVIII wieku, przechodziły wielkie ewolucje, nigdy jednak wcześniej tak dynamiczne jak współcześnie. Obecnie jednym z najważniejszych trendów zdobywających przebojem uznanie CEO największych koncernów świata jest activity-based working (ABW), termin ukuty przez Erika Veldhoena, który wyszedł z prostego założenia: pracownik, który sam zdecyduje gdzie i jak będzie pracował, spędzi dzień bardziej produktywnie. Przemyśleć pracę Na początku XXI wieku 7 proc. pracujących Polaków deklaruje, że spędza w pracy ponad 50 godzin tygodniowo (wg danych OECD). Podczas tych godzin wykonujemy różne czynności, zależnie od charakteru naszej pracy, a sztaby ludzi główkują nad tym, byśmy czynności te wykonywali w możliwie komfortowy, a więc i efektywny sposób. Tym bardziej, że zmienia się też sposób naszej pracy, a także urządzenia, z których podczas niej korzystamy. Kluczowym elementem pozostaje jednak nasza wiedza, umiejętności oraz pomysły, i to, czy się nimi dzielimy z odpowiednimi ludźmi. Z pewnością to spostrzeżenie było jednym z powodów, dla których Mark Zuckerberg postanowił otworzyć przestrzeń biurową w nowej siedzibie swojej firmy. I nie on jeden. Zależnie od stanowiska nasze zadania wymagają mniejszej lub większej interakcji z innymi członkami zespołu. W biurach, w których ludzie siedzą pozamykani w osobnych pokojach, do nieformalnych spotkań dochodzi na drodze do łazienki czy w pomieszczeniach socjalnych. Tymczasem poziom współpracy i więzi pomiędzy pracownikami przenosi się w istotny sposób na wyniki ich pracy i to niezależnie od tego, jakie funkcje pełnimy i jak dużej kreatywności wymaga nasze stanowisko. Nowy kampus Google został zaplanowany właśnie tak, by pozwolić pracownikom samodzielnie wybierać miejsce i sposób pracy, a także by doprowadzać do jak największej liczby przypadkowych spotkań wśród pracowników. Kawa a dochody Niebagatelne znaczenie ma... przerwa na kawę. Eksperci firmy Sociometric Solutions zajmującej się badaniem środowisk pracy zauważyli, że w pewnym koncernie farmaceutycznym częstotliwość spotkań handlowców z osobami z innych działów miała wyraźny wpływ na finansowe wyniki firmy. Postanowiono więc zlikwidować część ekspresów do kawy: po zmianach jeden eks- fot. Michał Łepecki

4 4 temat numeru międzynarodowego standardu. Aby ułatwić pracownikom zaakceptowanie zmian, prowadzone są warsztaty i szkolenia. Pokazuje się na nich, z jakimi oszczędnościami wiąże się zmiana organizacji biura i na jakie udogodnienia (np. lepsze meble czy darmowy bar kawowy) przełożyły się zaoszczędzone na wynajmie mniejszych powierzchni pieniądze. fot. materiały prasowe, Atrium 1 w Warszawie, biuro Skanska Property Poland fot. materiały prasowe, Atrium 1 w Warszawie, biuro Skanska Property Poland pres przypadał na 120 pracowników, urządzono też kawiarnię dla całego personelu. Ta drobna zmiana spowodowała, że w kolejnym kwartale sprzedaż wzrosła o 20 proc., czyli 200 mln dolarów. Amerykańskie firmy IT tworząc swoje siedziby prześcigają się w sposobach na organizowanie pracownikom miejsc do spontanicznych spotkań. Tym samym na biurowej mapie pojawiają się obszary przeznaczone do stymulującego zespołowego relaksu. Umieszcza się w nich przeróżne urządzenia: od stołów do ping ponga po tablice multimedialne, na których można zamówić kawę, ale żeby to zrobić, trzeba wykonać jakieś zadanie. Wspólne aktywności integrują grupę. Ale ich wykorzystanie zależy od charakteru firmy i tego, co dany zespół ma osiągnąć. Stąd tego typu rozwiązania spotkamy w firmach z branż IT i R&D (Research and Developement). Firmy zajmujące się np. księgowością poszukiwać będą klasycznych biur, pozwalających pracownikom na pracę w ciszy i skupieniu. Status firmy podkreślą jakością materiałów wykończeniowych i mebli. Tu stół do ping ponga się nie sprawdzi zauważa Monika Sułdecka-Karaś z Knight Frank, międzynarodowej firmy doradczej zajmującej się nieruchomościami, i dodaje, że w niektórych firmach niesztampowo wykończona strefa socjalna pełni jedynie funkcję wizerunkową, jak na przykład przypominająca las kuchnia w firmie handlującej papierem. W innych firmach pracownik nie musi przebywać w biurze od, do i jakość pracy mierzy się jej efektami. Pozwala się więc pracownikom korzystać w czasie pracy np. z basenu tak jest na przykład w biurowcach przy ul. Wadowickiej czy Bonarce. Nie tylko oszczędności Inną przyczyną zmiany myślenia o organizacji pracy w biurach jest często potrzeba pozyskania powierzchni dla nowych pracowników w rozrastającej się firmie. Jeżeli w danym budynku nie ma możliwości wynajęcia dodatkowej powierzchni, a zawsze kosztowna przeprowadzka nie jest uzasadniona finansowo, trzeba szukać sposobów na to, by stare biuro wchłonęło nowe stanowiska pracy. Rozwiązań jest kilka: od zlikwidowania gabinetów i wyburzenia części ścian oraz reorganizacji przestrzeni przez pozwalanie pracownikom na pracę z domu i system wspólnego korzystania z biurek. Wprowadzenie takiej polityki wymaga jednak ścisłej współpracy pomiędzy wszystkimi działami firmy nie tylko w jednym biurze, ale i z jej oddziałami w innych krajach. Każdy z oddziałów danej firmy ma swoją specyfikę, do której dodać trzeba różnice kulturowe (np. w krajach dawnego Związku Radzieckiego menedżerowie mają problem z rezygnacją z własnych gabinetów), więc nie da się wypracować jednego, To się nie sprawdzi Activity Based Working na papierze brzmi świetnie. Koncepcja tworzenia przestrzeni, w której ludzie nie mają przypisanych miejsc do pracy, bywa testowana coraz częściej. Choć słychać też głosy jeszcze bardziej radykalne, np. rekomendujące niemal wyłącznie pracę w domu, tzw. homeworking. Na świecie przybywa obecnie zwolenników filozofii Activity Based Working, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozmaite eksperymety znajdują zazwyczaj spory odzew. W założeniu pomysł, aby np. integrować wokół ekspresu z kawą pracowników, którzy w innych okolicznościach pewnie by na siebie nie trafili, jest ciekawą z punktu widzenia psychologii teorią. Ale tylko teorią. Moim zdaniem tego typu działania nie sprawdzają się na dłuższą metę. Dlaczego? Praca ludzka wymaga regularności. A ludzie to istoty obdarzone swoimi przyzwyczajeniami. Czy ktokolwiek chciałby wracać do swojego mieszkania, nie mając pojęcia, w jakim łóżku będzie spać tej nocy? Czy znacie kogoś, kto lubi jeździć samochodem bez swoich ustawień fotela, lusterek i zaprogramowanych ulubionych stacji radiowych, etc.? Identyczne zasady i przyzwyczajenia dotyczą pracy w biurze. Pomysł tworzenia przestrzeni, w której ludzie nie mają przypisanych miejsc do pracy, w założeniu jest interesujący. Problem w tym, że nie sprawdza się w realu. Choć eksperymenty takie Praca z własnej kanapy Niektóre firmy pozwalają na pracę z domu. Home office praktykowany jest tylko w wybranych firmach, tam gdzie nie ma ochrony danych. Ale też nie jest to rozwiązanie permanentne: pomysły rodzą się w domu i wykańczane są w pracy, wraz z zespołem dodaje Monika Sułdecka-Karaś. Na pracę z domu pozwala np. Sabre. W jednej z krakowskich firm pracownicy działu sprzedaży spędzają w biurze jedynie 25 proc. czasu, ale z oczywistych powodów ten tryb pracy nie znajdzie zastosowania w bardzo wielu dziedzinach: od obsługi klienta po księgowość. Zazwyczaj, nawet jeżeli pracownicy uzyskują zgodę na pracę z domu, to mogą pozostawać poza biurem jeden, dwa dni w tygodniu i w godzinach pracy powinni być dostępni. Nie należy mylić elastyczności z dowolnością. W firmach, które pozwalają na pracę z domu, sprawdza się tzw. show up ratio, by w przyszłości w efektywniejszy sposób zagospodarowywać przestrzeń biurową. Wiele firm nie godzi się jednak na pracę mobilną. W Yahoo decyzję o zablokowaniu takiej możliwości podjęła w 2013 roku jego CEO Marissa Mayer. W rozesłanym przez dział HR mailu można przeczytać, że najlepsze decyzje i spostrzeżenia narodziły się podczas dyskusji na korytarzu i w kawiarni, które są też miejscami, w których zarówno poznaje się nowych ludzi, jak i organizuje prowadzi np. Google w USA, to wiele biur, agencji czy zespołów projektowych na różnych szczeblach dochodzi do wniosku, że pewnych mechanizmów przeskoczyć się nie da. Główna idea biur projektowanych zgodnie z filozofią Activity Based Working polega na tym, że codziennie możesz spotkać osoby, które pracują w innym dziale. Zintegrujesz się przy kawie, usiądziesz przy jednym stole, poruszysz swobodnie tematy. Podobno dzięki takim zabiegom możesz dowiedzieć się więcej, pobudzić kreatywność zespołu. Tak, w teorii. W praktyce nie da się jednak wzbudzić tej interakcji automatycznie. Pracowników bardziej interesują korytarzowe plotki, skandaliki, ubiór koleżanek z piętra nad nimi. Tworzy się chaos, a mówiąc przykładowo: po co byłby zawód dziennikarza, skoro ludzie mogą i tak wymieniać informacje między sobą w tłumie? Podobnie rzecz ma się z popularnym ostatnio tzw. homeworkingiem, czyli pracą z domu. Po kilku próbach przeformułowania zespołów w naszej firmie pod tym kątem, okazało się, że efekty pracy są mizerne. Ludzie przeważnie nie chcą siedzieć sami w czterech ścianach. Homo sapiens to istoty stadne i lubią się ze sobą spotykać, rozmawiać, wymieniać doświadczenia. Efekty pracy w samotności mogą być różne, więc dlatego również idea pracy w domowych pieleszach jest chybiona. Szymon Duda, deweloper GD&K Group

5 temat numeru Czerwiec spontaniczne spotkania zespołu. We need to be one Yahoo, and that starts with physically being together konkludowano w liście do załogi. Firma, która umożliwia pracę z domu, staje się atrakcyjniejsza dla pracowników, którzy dzięki temu mają większy wpływ na organizację swojego czasu. Mitem jest jednak, że wszyscy mogą pracować w domu. Zależy to zarówno od typu pracy, jak i przełożonego danego zespołu i preferowanego przez niego modelu pracy. Zresztą, jak mówi Louis Lhoest, partner w Veldhoen + Company, to od przekonania menedżerów, że nie TO ZMIANA MENTALNOŚCI PRACOWNIKÓW NA KAŻ- DYM SZCZEBLU STAJE SIĘ KLUCZOWA DLA SUKCESU NOWEJ POLITYKI ORGANI- ZACJI BIURA muszą mieć swojego zespołu w zasięgu wzroku, zależy powodzenie stosowania modelu ABW. W niektórych międzynarodowych firmach sytuacja ta jest po prostu faktem członkowie zespołu pracują w różnych miejscach na ziemi. Przykładem takiej firmy jest Cisco. Spacer po Cisco W krakowskiej siedzibie firmy Cisco przy ul. Powstańców Wielkopolskich, znany z większości biur open space został rozbity na kameralne zaułki, pomiędzy którymi znajdują się liczne salki konferencyjne, zwane tu pokojami spotkań. Pokoje te są różnorodnie pomyślane: od formalnych sal mieszczących ponad trzydzieści osób, wyposażonych w projektory czy narzędzia do telekonferencji, przez pokoje cichej pracy (Quiet Rooms), po nieformalne pokoje, w których można rozsiąść się na wygodnej, czy może bardziej w duchu korporacyjnym: ergonomicznej kanapie i spędzić dzień z laptopem na kolanach bądź wstąpić tu tylko na krótką rozmowę. Spotkania i telekonferencje są nieodłącznym elementem pracy w krakowskiej siedzibie Cisco, ponieważ pracuje ono z biurami z wielu krajów EMEAR (Europa, Bliski Wschód, Afryka, Rosja). Na niektórych stanowiskach telekonferencje zajmują około 75 proc. czasu pracy. Część z nich polega w dużej mierze na słuchaniu, więc może być prowadzona w open space bez ryzyka, że przeszkadza się sąsiadom. Inne wymagać będą skorzystania z pokoju spotkań. Poszczególne zespoły są przypisane do tzw. neighbourhoods, które gromadzą w jednej okolicy osoby pracujące np. w sferze finansów czy HR, ale najczęściej w zupełnie różnych, międzynarodowych zespołach. Również menedżerowie nie mają własnych pokoi. Pracownicy większości działów mogą dowolnie zajmować biurową przestrzeń. Biurek jest tu mniej niż zatrudnionych pracowników. Firma wprowadziła więc system rezerwacji miejsc do pracy. Nie zdarza się jednak, by był problem z ich znalezieniem. Taka strategia wymusiła wprowadzenie polityki czystego biurka. Po pracy prywatne rzeczy należy schować do swojej szafki. W końcu, jeżeli jest to możliwe, pracę powinniśmy mieć w jednym miejscu, czyli w laptopie, a nie w postaci rozrzuconych w szufladzie karteluszków i notatników. Zdjęcia? Tylko na tapecie W Cisco nie powtórzy się więc historia Agaty, pracownicy jednej z krakowskich korporacji, która obecnie pracuje w biurze, które stosuje politykę czystych biurek. Zanim znalazła się w tej firmie, zdarzyło jej się przy przeprowadzce spakować zgromadzone w pracy szpargały w dziewięć kartonów. Wtedy wydawały się niezbędne. Wsadziła je do piwnicy i przez kilka lat do nich nie zajrzała. Ostatnio poświęciła kilka godzin, żeby je przejrzeć. Wszystko zostało zutylizowane. W nowym miejscu Agata zauważyła, że inny system pracy likwiduje też mentalny balast, jak choćby konieczność pamiętania o odręcznych notatkach. W Cisco podjęto też starania, by odzwyczajać pracowników od gromadzenia na biurkach przyborów piśmienniczych. Można bez pytania i w każdej chwili pobrać potrzebne materiały z wyznaczonych, ogólnodostępnych miejsc. Z drugiej strony z rozmów z pracownikami wynika, że to właśnie brak możliwości spersonalizowania biurka jest najtrudniejszym momentem przyzwyczajania się do nowego sposobu pracy. Ścianki dzielącej nas od sąsiada nie można obkleić pocztówkami z wakacji i dowcipnymi rysunkami, a zdjęcia najbliższych trzeba trzymać na tapecie telefonu komórkowego. Po zakończeniu pracy trzeba usunąć z miejsca, w którym się pracowało, wszystkie przyniesione przez siebie rzeczy. Jeżeli przestrzeń, w której pracujesz, jest urządzona w ciekawy sposób, naprawdę nie musisz dodatkowo jej dekorować twierdzi Clive Wilkinson, architekt, który projektował m.in. biura siedziby Google w Mountain View. Przeistoczenie miejsca pracy w środowisko oparte na aktywności nie polega na wymianie mebli, lecz na wprowadzeniu zmiany. Istnieją trzy wymiary tej zmiany: środowisko fizyczne, cyfrowe oraz organizacja i zarządzanie. W zarządzaniu zaufanie zaczyna zastępować kontrolę. W niektórych przypadkach powinniśmy również znaleźć nowy sposób na pomiar wydajności pracy niekoniecznie przez ilość spędzanego w niej czasu mówi Henrik Axell, który w firmie Kinnarps zajmuje się tworzeniem koncepcji środowisk pracy opartych na aktywności. Tak więc to zmiana mentalności pracowników na każdym szczeblu staje się kluczowa dla sukcesu nowej polityki organizacji biura. Pracownicy muszą zrozumieć, że ich praca, to nie ich krzesła, biurka, ale środowisko, w którym przebywają cały czas, a także ich mobilność, kreatywność. Magda Wójcik Zielono mi! Nie bez powodu Agnieszka Osiecka pisząc o stanie szczęścia, spokoju i równowagi używa zwrotu zielono mi. Badania wskazują, że kolor ten ma doskonały wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Relaksuje, ale również poprawia koncentrację, zwiększa kreatywność, a co się z tym wiąże efektywność naszych działań. Nic więc dziwnego, że po modzie na surowe, minimalistyczne wnętrza, przyszedł czas na zwrot w kierunku natury. Według opublikowanego w 2014 roku raportu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, umieszczenie roślin w biurze może zwiększyć produktywność pracowników aż o 15 proc. Dlaczego? Ich obecność zmniejsza poziom kortyzolu hormonu stresu, a przede wszystkim wpływa na jakość powietrza, którym oddychamy. To one dbają o odpowiedni poziom wilgotności, wchłaniają kurz i zanieczyszczenia z otoczenia, działają więc jak naturalny filtr. Dlatego też pracodawcy chcąc poprawić komfort swoich podwładnych, a dzięki temu efekty ich pracy, uzupełniają biurowe przestrzenie o naturalne elementy. Zapomnij jednak o wielkich donicach z paprotkami, zwisającym nad głowami bluszczem, stojących na drodze jukach czy kaktusach, które zawsze znajdują się akurat tam, gdzie sięgasz ręką. Zielone ściany i żywe obrazy są nowoczesnym rozwiązaniem, łączącym elegancki design z bezcennymi właściwościami przyrody. W związku z postępującą urbanizacją, coraz bardziej dotkliwy dla ludzi staje się fakt oderwania od środowiska naturalnego. Człowiek wywodzi się z natury i w jej otoczeniu czuje się najlepiej. Przyzwyczajeni do życia w betonie zapomnieliśmy o swoich korzeniach. Staramy się sukcesywnie przywracać zieleń do wnętrz mówi Agata Lęczar, projektant, architekt krajobrazu, współzałożycielka MossDecor. Krakowska firma proponuje szereg pomysłów na zielone udekorowanie biura: żywe obrazy z roślin, np. mchu leśnego, ziół, wielkogabarytowe zielone ściany, tzw. ogrody wertykalne, czy mobilne moduły mogące służyć jako ścianka działowa. Dzięki automatycznemu systemowi nawadniania nie trzeba pamiętać o podlewaniu tych dzieł sztuki, a umieszczanie ich pionowo pozwala oszczędzić biurową przestrzeń. Moda na bycie eko, a także najnowsze trendy aranżacji wnętrz sprawiły, że ściany zielone wkraczają coraz mocniej w polską architekturę. Zielone instalacje można znaleźć w krakowskich biurach firm Base czy Schibsted Tech Polska, a także hotelach, restauracjach, prywatnych mieszkaniach czy nawet... toalecie w warszawskich Złotych Tarasach. Jednak nie tylko obecność roślin działa kojąco i motywująco na pracowników. Zielone budownictwo to dbanie o wszystkie elementy architektury: od wentylacji i jakości powietrza poprzez dostęp do światła dziennego, komfort termiczny, akustykę aż po aranżację przestrzeni kolor ścian oraz bliskość udogodnień. Takie rozwiązania wprowadziła Skanska w swoim Atrium 1, określanym mianem najbardziej zielonego budynku w Polsce. Ekologiczny biurowiec korzysta m.in. z systemu automatycznej regulacji natężenia sztucznego oświetlenia, co pozwala zredukować zużycie światła o 55 proc. Zielone budownictwo dbałość o wszystkie elementy architektury: od wentylacji i jakości powietrza poprzez dostęp do światła dziennego, komfort termiczny, akustykę aż po aranżację przestrzeni Skanska zdecydowała się na architekturę bliską naturze właśnie ze względu na samopoczucie zatrudnionych tam ludzi. Przeprowadzka do zielonego budynku może zmniejszyć liczbę godzin nieobecności w pracy spowodowanych chorobami o blisko 40 proc. Ilość świeżego powietrza w pomieszczeniach jest tu nawet o proc. większa niż wskazują normy. Dzięki temu w zielonym budynku po prostu dobrze się pracuje mówi Katarzyna Zawodna, prezes Skanska Property Poland. Raport World Green Building Council wskazuje, że 90 proc. kosztów operacyjnych firm stanowią zazwyczaj wydatki na pracowników. Warto więc odpowiednio o nich zadbać. Skanska żartuje, że wkrótce firmy będą zatrudniać Dyrektorów ds. Dobrego Samopoczucia, czuwających nad poziomem zadowolenia ludzi wykonujących swoje obowiązki. Kto wie? Jeśli tak się stanie, to na pewno wszyscy pracownicy będą o godz opuszczać biuro radośnie śpiewając Zielono mi!. Dagmara Marcinek fot. materiały prasowe

6 6 rozmowa numeru Elżbieta Mączyńska Obecnie rynek biur rośnie bez jakiegokolwiek planu, czy nawet świadomości tego, co mamy, i czym chcemy dysponować A pracownik myśli: nie zależy mi na tej firmie. Tylko niektórzy zauważają mimowolny wzrost kosztów transakcyjnych. Brakowi zaufania i lojalności prawie zawsze towarzyszy konieczność zwiększania nakładów na kontrole, w tym na sprzęt z nią związany (kamery, rozmaite rejestratory, koszty obsługi prawnej itp.). Polacy myślą inaczej. Ich zdaniem największym zagrożeniem są niskie płace. Zarabiają mało, wydają jeszcze mniej. O kredycie często mogą tylko pomarzyć. I to się wszystko ze sobą wiąże. Polska ustanowiła rekord umów na czas nieokreślony. Wytyka to nam nawet Komisja Europejska. Duży udział umów na czas nieokreślony ma swoje następstwa w postaci gorszych warunków płacowych i okołopłacowych. Nieprzypadkowo też sytuujemy się w ogonie płacowym Europy. W całym okresie transformacji od 1989 roku dominował model niskopłacowy. Model taki przeważnie tworzy bariery innowacyjności i prowadzi do niskiej marżowości. Trzeba sobie z tego zdawać sprawę. Taki model powoduje, że popularne stają się montownie, dominują relatywnie nisko płatne usługi dla innych gospodarek i podwykonawstwo. W skrajnym przypadku mogą pojawiać się symptomy parakolonializmu. fot. archiwum prywatne Monokultura centrów usług, tak jak każda monokultura, może stać się zagrożeniem ostrą analizę branży outsourcingowej przeprowadza dla What s Up Magazine prof. Elżbieta Mączyńska, prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. rafał romanowski: Outsourcing. Dobrze czy źle? prof. elżbieta mączyńska: Oczekuje pan ode mnie jednoznacznej odpowiedzi? Tak. W dyskusji na tematy ekonomiczne zwykle trudno o taką odpowiedź. I dlatego ekonomiści tak chętnie używają formuły: to zależy. Dotyczy to też outsourcingu. To, czy i w jakim stopniu jest on korzystny, zależy od wielu czynników. Dotyczy to zresztą całej ekonomii. Interesująco przedstawione jest to w książce Tomáša Sedláčka pt. Ekonomia dobra i zła. Dotyczy to także outsourcingu. Może być on dobry i zły. Outsourcing realizowany w Polsce na rzecz firm zagranicznych to nowe miejsca pracy i szanse na ograniczenie bezrobocia, a także emigracji. Zgoda. Ale wyczuwam, że więcej rozda Pani minusów. Niekoniecznie. Zaproponował pan rozmowę o outsourcingu, a akurat ten termin zawiera w sobie zbitkę trzech słów (outsideresource-using). Ta zbitka wyraźnie odzwierciedla też cel takiego modelu. Chodzi o to, aby daną działalność przemieścić gdzieś na mapie (outside) w celu najlepszego wykorzystania (using) przez firmę zasobów (resource) dostępnych w jej bliższym czy dalszym otoczeniu. Chodzi o najbardziej efektywny, opłacalny, tani dostęp do rozmaitych zasobów, w tym przede wszystkich zasobów pracy, ale też powierzchniowych. Gdzie pułapka? Każdej działalności gospodarczej nieodłącznie towarzyszy ryzyko. Zawsze jest jakaś druga strona. To, co dla jednego kontrahenta jest przychodem, dla innego jest kosztem. Zdarzają się też pułapki. Dotyczą rożnych sfer działalności gospodarczej. Np. jeśli dana firma nie inwestuje w rozwój czy innowacje, to na krótką metę zaoszczędzi i nie będzie miała wydatków, ale z czasem zostanie wyeliminowana przez bardziej innowacyjną konkurencję. Także outsourcing może mieć różne oblicza. Przeważnie jest stosowany po to, aby obniżyć koszty i poprawić produktywność oraz jakość usług. Zamierzenie szczytne, ale w praktyce zwykle pojawia się właśnie ta druga strona. Może pułapka. Weźmy przykład najprostszy: sprzątanie. Sprzątanie? Model w skali mikro, który posłuży nam do bardziej wyrafinowanych wniosków. Tak. Załóżmy, że firma X zleca firmie Y sprzątanie. Sama nie zatrudnia, nie zajmuje się tym, czy pracownik np. jest chory, nie kupuje środków czystości, sprzętu, w tym odkurzaczy, mopów itp. Wszystkim zajmuje się firma Y. Po drodze pojawiają się jednak nieuniknione koszty transakcyjne, np. wynikające z braku przywiązania pracownika Y do firmy X. A skoro zanika identyfikowanie się z zatrudniającym, łatwo o erozję takich pojęć, jak lojalność, zaufanie... Chce mi Pani powiedzieć, że kradzież danych, np. z kosza na śmieci pod biurkiem prezesa firmy X, to domena sprzątaczek firmy Y. To się też może zdarzyć. Osoba zatrudniona etatowo w danym przedsiębiorstwie również może wynosić takie dane, ale prawdopodobieństwo jest mniejsze. A przy tym łatwiej wykrywalne. To tylko jeden z przykładów. Firma główna myśli tak: oszczędzamy na pracownikach, bo nie musimy się nimi zajmować. Zatem model niskopłacowy opłaca się tylko pozornie. Ma swoje zalety, ale tworzy bariery innowacyjności. Nieprzypadkowo też Polska sytuuje się w ogonie nie tylko pod względem wysokości płac, lecz także pod względem innowacyjności. Niska innowacyjność to niska produktywność i wydajność pracy, a niska wydajność to niskie płace, a niskie płace to niski popyt. Ten zaklęty krąg można jeszcze poszerzać. Oczywiście przedsiębiorcy nie lubią, gdy zmusza się ich do podporządkowania się regulacjom urzędowym typu płaca minimalna. Uważają, że ich to krępuje, zwiększa koszty ich działalności i zmniejsza decyzyjność. To jednak dość jednostronne myślenie. Wyższe koszty pracy motywują pracodawców do wdrażania nowych technologii. Za tym idzie wytwarzanie innowacyjnych produktów, co zwiększa szanse na eksport. Powstają dzięki temu warunki, bodźce do tworzenia nowych miejsc pracy, zmniejszania bezrobocia, a tym samym warunki wzrostu popytu. I to nie jest życzeniowe myślenie. To mechanizm, który potwierdza się w praktyce innych krajów. Outsourcing dobry, zły i brzydki Ale firmom w Polsce opłaca się utrzymywać model niskopłacowy. Szybko się to nie zmieni. Powtarzam: niskie płace oznaczają mniejszy popyt. Problemem współczesnego świata nie jest przecież wyprodukowanie czegokolwiek. Wyprodukować można wszystko, wszystkiego jest w bród. Mamy problem nadprodukcji w stosunku do rozmiarów popytu. Wskazuje na to m.in. János Kornai, nestor węgierskich ekonomistów. Parę dekad wcześniej ekonomista ten w głośnej wówczas książce charakteryzował gospodarkę socjalistyczną jako gospodarkę trwałego niedoboru. Minęły lata, i choć w najnowszym swym dziele podkreśla, że z dwojga złego lepsza jest gospodarka nadmiaru niż niedoboru, to zarazem wskazuje, że w warunkach nadprodukcji pojawia się trudny problem zdobycia klienta. Stąd też obecnie jesteśmy świadkami zażartej walki o rynki i klientów. Nieprzypadkowo też uprzykrza nam życie coraz bardziej natrętna reklama. Kształtuje się nawet nowa dziedzina badań ekonomicznych i socjologicznych: ekonomia uwagi. Chodzi o metody, koszty i efekty pozyskiwania uwagi klientów. W poprzednim numerze What s Up Magazine rozmawiałem z Krzysztofem Krzysztofiakiem, wiceprezesem zarządu Krakowskiego Parku Technologicznego wielkim orędownikiem outsourcingu. Pytałem o opinie w stylu: niewolnictwo XXI wieku, praca za miskę ryżu... Zadał mu pan bardzo ważne pytanie, na które jednak padła chyba niepełna odpowiedź. Jeśli nawet bowiem outsourcing odnosi

7 rozmowa numeru Czerwiec w Polsce, a w szczególności w Krakowie niebywały sukces, to nie oznacza braku zagrożeń. Sukces nierzadko oślepia. Ważne jest zatem, żeby zwłaszcza w warunkach sukcesu nie przeoczyć tych zagrożeń. Centra usług z definicji generują i umacniają model niskopłacowy. Tym bardziej, że dominującymi cechami outsourcingu są raczej mniej ambitne rodzaje działalności i przeważnie nie jest to dziedzina wysokich technologii ani ich kreowania. Często sprowadza się to do wykonywania rutynowych czynności. Zaraz, zaraz, nie jest chyba tak źle. Z Krakowa niemal zupełnie wyparowało call center. Ludzie pracują przy coraz bardziej odpowiedzialnych zadaniach. Motorola, Cisco, IBM... Zgoda. I bardzo dobrze, bo dla wielu ludzi outsouringowe korporacje to szanse na miejsca pracy, nierzadko relatywnie nie najgorzej płatne. Ale zagrożenie nadal występuje. Mimo krytyki kreśli Pani pozytywne prognozy przed polskim sektorami BPO oraz SSC... Zdecydowanie tak. Outsourcing będzie się tu rozwijał dynamicznie. Nowe technologie, w tym przede wszystkim cyfrowe, informacyjne, zwiększają znacznie możliwości przemieszczania i decentralizacji działalności przedsiębiorstw. Zarówno BPO, czyli Business Process Offshoring, jak i SSC (Shared Services Centers, czyli Centra Usług Wspólnych) choć stanowią dwa różne modele biznesu, to w gruncie rzeczy zawsze chodzi o obniżenie kosztów działalności. Stąd nasza rywalizacja z Dublinem, Pragą, Indiami. I Kraków numerem 9. na liście Tholons Top 100 Outsorcing Destinations 2015? Polska nie wymyśliła outsourcingu. Warto przypomnieć, że np. brytyjskie biura rachunkowości przegrały w konkurencji z tańszą obsługą księgową z Indii. Byłoby to niemożliwe bez technologii cyfrowych. Firmy w Wielkiej Brytanii powierzały swoje prace księgowe do wykonania w Delhi, Mumbaju czy Bangalore. Hindusi byli tańsi od Anglików. Znali świetnie języki, znakomicie adaptowali coraz nowsze technologie cyfrowe. Sektor bankowy w Indiach wypuścił rzesze świetnych bankowców, którzy aktualnie pracują w londyńskim City, Canary Wharf, na giełdach we Frankfurcie czy Tokio. Zgoda, ale z biegiem czasu zauważono, że główny argument za przenoszeniem części zachodniego biznesu, np. do Indii czyli niskie płace przestaje mieć dominujące znaczenie. Obecnie to technologie w coraz większym stopniu wypierają ludzką pracę. Widać to np. wyraźnie w bankowości czy ubezpieczeniach. Niedawno w Polskim Towarzystwie Ekonomicznym odbyła się debata, w czasie której prezes jednej z globalnych firm ubezpieczeniowych stwierdził, że mimo dobrych wyników finansowych firma ta zwolni wkrótce część pracowników. Zastąpi się ich komputerami. Wśród zwalnianych znajdą się nawet aktuariusze, czyli wysoko wykształceni, wykwalifikowani specjaliści, znawcy matematycznych metod szacowania ryzyka ubezpieczeniowego i prawdopodobieństwa wystąpienia szkód. To kluczowi eksperci w ubezpieczeniach. Okazuje się, że programy komputerowe umożliwiają zrobienie tego samego w kilka sekund. To samo czeka Polskę i Kraków? Zmiany technologiczne są nieuchronne. Wysokie kwalifikacje, kultura, kadry to wszystko ma znaczenie. Podobnie jak umiejscowienie kraju w kręgu kultury europejskiej, popularność marki miasta w świecie. Ale technologia gna do przodu, o czym zresztą przekonująco pisze Raymond Ray Kurzweil w książce Osobliwość nadchodzi. Dowodzi on, że wypieranie pracy ludzkiej będzie tak powszechne i szybkie, że miejsc pracy będzie ubywało. Choć nowe technologie zawsze kreują też nowe miejsca pracy i nowe zawody, to wiele wskazuje, że nie zrównoważy to ubytku miejsc pracy. Prognostycy przestrzegają, że należy się liczyć ze światem, gdzie wszystkiego będzie w nadmiarze, a jedynym czynnikiem brakującym będą miejsca pracy. Zwłaszcza, że czeka nas zapewne już obserwowane w świecie zjawisko reshoringu, czyli odpływania międzynarodowego biznesu z powrotem do krajów ich pochodzenia. Reshoringu absolutnie należy się spodziewać. Dlatego właśnie monokultura centrów usług może być zagrożeniem. Oczywiście to również wielka szansa na pracę, z czego korzystamy. Zwłaszcza, że dzięki temu redukujemy bezrobocie. Gdyby nie centra usług, to jedynym wyjściem dla wielu zatrudnionych tam osób byłby wyjazd za granicę w poszukiwaniu pracy. Nawet kosztem tego, że pracowaliby tam poniżej swoich kwalifikacji. Mamy też krajowy outsourcing... Tak. I to w wielu różnych formach. Jedną z bardziej nowoczesnych są centra usług wspólnych, np. Contact Center PKO Banku Polskiego zlokalizowane w Lublinie. Lublin to miasto akademickie, średnie NALEŻY SIĘ LICZYĆ ZE ŚWIA- TEM, GDZIE WSZYSTKIEGO BĘDZIE W NADMIARZE, A JE- DYNYM CZYNNIKIEM BRAKU- JĄCYM BĘDĄ MIEJSCA PRACY płace są niższe niż w Warszawie, więcej jest ludzi poszukujących pracy, niższe są ceny nieruchomości, a tym samym niższe koszty utrzymania biznesu. Mniejsze miasta podbiorą Krakowowi klientów? Pas biur w miastach ma roztaczać się od Bielska-Białej przez Kraków aż po Podkarpacie. Otwarcie o chęci ściągania tego typu inwestorów mówi np. Rzeszów... Aby zapobiec chaotycznemu rozwojowi niezbędne byłoby koordynowanie rozwoju tego typu biznesu z polityką przestrzennego zagospodarowania kraju. Można bowiem postawić pytanie, czy to dobrze, że na północnej flance Krakowa stoi biurowiec na biurowcu? Za chwilę będzie tu jak w Los Angeles, które faktycznie funkcjonuje jako dwa osobne miasta. Jedno najeżone wieżowcami i martwe już pod wieczór, drugie jako normalna przestrzeń do egzystowania. Mam wrażenie, że obecnie rynek biur rośnie bez jakiegokolwiek planu, długookresowej wizji czy nawet świadomości tego, co mamy, i czym chcemy dysponować. Nazywam to syndromem Borodino... Nowy termin ekonomiczny? Nie. To moje trochę żartobliwe określenie. Miałam okazję być kiedyś w Borodino. To miejscowość znana z wojen napoleońskich, odległa około 100 km od Moskwy. Po horyzont ciągną się tam ogromne łąki, pasą się krowy, panuje sielanka. Mleko od tych krów transportowane jest do Moskwy, tam w wielkim zakładzie jest butelkowane, przetwarzane na sery i inne mleczarskie produkty. Natomiast ludzie z Borodino w poszukiwaniu pracy wyjeżdżają do Moskwy. Znajdują prace m.in. w przetwórni mleka. W Moskwie pracują przez 5 dni w tygodniu, a w końcu tygodnia wracają do Borodino. Stoją w korkach, żyją w tanich mieszkaniach, niekiedy w urągających warunkach, zostawiają rodziny w Borodino, widują dzieci tylko od święta. Nasuwa się pytanie: czy ta fabryka mleka nie powinna być zlokalizowana w Borodino? Powinna. No właśnie. Łatwiej chyba przemieszczać produkty niż pracowników. Gdyby zmieniono ten model, przestałby on generować tak duże koszty społeczne i inne. Chętnych do pracy w Borodino znalazłoby się z pewnością sporo, zwłaszcza że okolica ciąg dalszy na str. 8 Fotofelieton wtorek, godz. 7:14 Kraków Łobzów Pracownicy Kraków Business Park w Zabierzowie czekają na pociąg. Gdy pada deszcz większość podróżnych szuka schronienia w przejściu podziemnym fot. Piotr Banasik

8 8 temat numeru dokończenie ze str. 8 jest piękna. Dzięki temu zmniejszałyby się różnice rozwojowe, nie byłoby tej wielkiej asymetrii przestrzenno-społecznej. Również w Polsce za mało się robi, żeby skłonić biznes do lokowania się w mniejszych ośrodkach. Nie wszyscy zatrudnieni ekspaci, np. z południa Europy, chcieliby tam mieszkać. Wolą Kraków. Ale chyba przestrzenne zagospodarowanie nie powinno być podporządkowywane interesom ekspatów. Owszem, przenoszą do Polski doświadczenie, wiedzę, know-how wywiedzione z dotychczasowej pracy w korporacjach w bardziej rozwiniętych krajach. I bardzo dobrze. Jednak na szczęście ekspaci nie są przecież niezastępowalni A z ich pomocą bijemy się z miastami, które nie mają z nami praktycznie nic wspólnego. Co oprócz centrów usług łączy Kraków z odległą o 13 tys. km stolicą Filipin? Pewnie niewiele. Istotne jest to, żeby sukces nie oślepiał. Trzeba dążyć do tego, aby inwestowali tu tacy gracze, którzy oferują coś więcej niż rutynowe, odtwórcze zadania. Warto tu korzystać z doświadczeń innych krajów. Np. takich, jak Singapur, który bardzo staranie dba o dobór inwestorów zagranicznych. Nie każda firma może tam zainwestować. Nie każdy ekspat może się w Singapurze osiedlić. Dobór jest ściśle podporządkowany długookresowej strategii rozwojowej kraju. To procentuje wysokim tempem wzrostu gospodarczego i niskim bezrobociem. Można tu co prawda postawić zarzut, że Singapur nie jest krajem o ustroju demokratycznym. Jednak podobne jak w Singapurze rozwiązania są możliwe do zastosowania także w systemie demokracji rynkowej. Przekonują o tym choćby doświadczenia skandynawskie. Argument, że Polska jest krajem biedniejszym, nie przekreśla tych możliwości. A strefy ekonomiczne? Przychodzi inwestor z zachodu, dostaje ulgę na start i dzięki temu wykańcza bardzo szybko polską konkurencję. Dobry krok? To niestety nierzadkie przypadki. Wiążą się z tym nie tylko kwestie ekonomiczne, ale i problemy społeczne. Trzeba oczywiście doceniać w outsourcingu zagranicznym siłę aktywizującą zatrudnienie i wykorzystywanie innych zasobów. Jednak outsourcing powinien być podporządkowany długoletniej krajowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego. I powinno się go skoordynować z długookresową polityką przestrzennego zagospodarowania kraju. Bezwzględnie potrzebny jest zatem Kraków chce być jak najwyżej Andrew Hallam, sekretarz generalny ASPIRE monitoring tej branży, aby nie dopuszczać do społecznie i ekonomicznie kosztownego dryfu. Można co prawda uznać, że wolny rynek doskonale rozwiąże ewentualne problemy. Owszem, rozwiąże, ale z ofiarami. Czyli prawdą jest, że wolny rynek nie ma wrogów, ale ma wiele ofiar... Nie da się tego nie zauważyć. Dlatego też niezbędne jest podejście długookresowe w polityce społeczno-gospodarczej. Tego niestety wciąż w naszym kraju brakuje. rozmawiał Rafał Romanowski Zgadzam się z dużą częścią tego, co mówi pani prof. Mączyńska. Szczególnie, że uderza w sedno, kiedy mówi o kluczowym zagadnieniu, jakim jest zaufanie w firmie. Zauważamy ten problem, właśnie dlatego stworzyliśmy organizację zrzeszającą firmy ASPIRE, aby poznawać z sobą ludzi i pomagać budować zaufanie. Owszem, w zasady świata outsourcingu wpisana jest migracja z jednego miejsca do drugiego, aby wszędzie tam, gdzie firma się znajdzie, miała najlepszy stosunek jakości i kosztów. Kraków jest absolutnie na fali i nie tylko dla stanowisk z niskimi płacami. Nie we wszystkim zgadzam się więc z prof. Mączyńską. Kraków ma przewagę, bo ma niezwykle solidny ekosystem, dzięki któremu okazał się mistrzem w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby inwestorów. Moim zdaniem nie docenia ona stopnia rozwoju, w jakim jest teraz Kraków. Jesteśmy najmocniejsi w Europie na rynku outsourcingu i mówi się o nas jako o aktywnym, a nie pasywnym graczu w outsourcingowej branży. Wyraźnym przykładem jest tempo, w jakim w ciągu ostatnich 18 miesięcy Kraków stał się światowym centrum dla RPO (Recruitment Process Outsourcing). Aż sześciu kluczowych globalnych graczy chce rozwijać RPO z Krakowa. Odnośnie reshoringu tego trendu nie zauważam. Niektóre usługi mogą oczywiście z powodzeniem wrócić do swych krajów, ale aktualnie nie widzę chęci do powrotów. Podejrzewam, że kluczowa różnica między moją analizą a stanowiskiem pani Mączyńskiej jest to, że widzi ona Kraków jako miasto drugoligowe, podczas gdy w rzeczywistości na naszych oczach stał sie on już ekstraklasowym. Jej obserwacje bardziej pasują do mniej rozwiniętych od Krakowa miejsc w Polsce, które mają takie same problemy jak Bułgaria i Rumunia. One jeszcze będą musiały znaleźć swoją niszę. Trzeba też zdać sobie sprawę, że rzeczywistość swobodnego przepływu pracowników polega na tym, że ludzie mogą przenosić się wszędzie tam, gdzie zobaczą najlepsze możliwości dla siebie. Dokładnie tak samo jak firmy. W ciągu ostatniej dekady mnóstwo Polaków przeniosło się do innych części świata, a teraz to Kraków działa jak magnes dla talentów, polskich i zagranicznych. Zdolność Krakowa do przyciągania talentów jest kolejnym dowodem na jego dominującą pozycję. ABSLutnie ważna impreza Po Sopocie, Łodzi i Poznaniu, Kraków w połowie czerwca stanie się stolicą europejskiego biznesu. Do Centrum Kongresowego ICE 16 i 17 czerwca zjadą najważniejsi przedsiębiorcy i menedżerowie Europy na debatę o sektorze nowoczesnych usług biznesowych. Gościem specjalnym będzie Tony Blair Miejsce tegorocznej konferencji, jak przekonują organizatorzy, wybrano nieprzypadkowo. Nie ma wątpliwości, że Kraków odgrywa kluczową rolę w sektorze usług biznesowych mówi Łukasz Pytko z biura prasowego ABSL, organizacji zrzeszającej firmy z branży usług zewnętrznych. Przypomina, że według najnowszego rankingu firmy Tholons, zajmującej się doradztwem biznesowym, to właśnie Kraków jest najlepszym miejscem do inwestowania w Europie, a w światowym rankingu plasuje się na 9. pozycji. Następne europejskie miasto Dublin spadło na 12. Jednym z kluczowych zasobów Krakowa jest szeroki dostęp do dobrze wykształconych specjalistów, w tym także ekspertów z ugruntowanym doświadczeniem m.in. w pracy w sektorze usług biznesowych ocenia Michał Stępień, wiceprezes ABSL, General Manager UBS Kraków. Dotychczasowe edycje zjazdu odbyły się m.in. w Sopocie, Łodzi i Poznaniu. W kongresach regularnie biorą udział czołowi polscy ekonomiści i politycy. W trakcie obrad poruszane są takie tematy, jak pozyskiwanie młodych pracowników przez rozwijające się firmy czy przyciąganie inwestorów przez samorządy. Rok temu kongres zorganizowano w Poznaniu, a przyjechało nań 650 osób, w tym prawie stu prelegentów. Tym razem, 16 i 17 czerwca kongres odbędzie się w Krakowie. O sukcesie miasta i Polski w dziedzinie usług zewnętrznych mówi nawet hasło konferencji The powerhouse of Europe Poland as the undisputed leader in business services on the Continent. Szósta edycja konferencji ABSL ma być zdaniem organizatorów jedną z ważniejszych dat w kalendarzu wydarzeń gospodarczych w Polsce. Już dziś wiadomo, że do ICE Kraków przyjedzie m.in. Johan Karlstrom, prezes firmy Skanska, jednego z największych przedsiębiorstw budowlanych na świecie. Będzie też Christian Ulbrich, członek zarządu międzynarodowej firmy doradczej JLL, czy Steve Bandrowczak, Senior Vice President w HP, GBS & BPO. Będzie też gość specjalny. W zeszłym roku była Tony Blair będzie gościem specjalnym konferencji ABSL fot. materiały organizatora nim Madeleine Albright, sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych podczas prezydentury Billa Clintona. W tym roku organizatorzy zaprosili Tony ego Blaira, swego czasu jednego z bardziej wpływowych przywódców, premiera Wielkiej Brytanii w latach Blair weźmie udział w dyskusji, jak Polska może kontynuować umacnianie swojej politycznej i gospodarczej pozycji na arenie międzynarodowej. Organizatorem wydarzenia, w którym uczestniczą także przedstawiciele branży finansowej i inny przedsiębiorcy z Polski, jest ABSL największa organizacja branżowa w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. ABSL zrzesza najważniejszych inwestorów z sektora nowoczesnych usług dla biznesu. Związek powstał 21 maja 2009 roku z inicjatywy największych firm działających w branży: Capgemini, Hewlett-Packard, IBM, Infosys, Thomson Reuters czy UBS. Związek współpracuje m.in. z Ministerstwem Gospodarki czy Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ), a także z lokalnymi samorządami. Obecnie członkami organizacji jest 140 firm z sektora oraz ponad 250 menedżerów wyższego szczebla z 15 polskich miast. W Krakowie w branży usług zewnętrznych pracuje dziś ok. 40 tys. ludzi w większości młodych absolwentów wyższych uczelni. Prognozy ekspertów wskazują, że liczba ta będzie sukcesywnie rosła. Aneta Mucha

9 HR Czerwiec Pracownik na smyczy Cenionym pracownikom często proponowane są dodatkowe kursy zawodowe czy studia podyplomowe. Ich koszty ponosi pracodawca w zamian za zobowiązanie się pracownika do pozostania w firmie przez dany okres. O to, na co zwracać uwagę przy podpisywaniu umów lojalnościowych, pytamy adwokata Tomasza Cockiewicza. Magda Wójcik: W jakich wypadkach pracodawca może od nas zażądać podpisania umowy lojalnościowej? Tomasz Cockiewicz: Po pierwsze trzeba zaznaczyć, że od strony prawnej pracodawca nie może sformułować żądania ani inaczej przymusić pracownika do podpisania umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, tzw. umowy lojalnościowej. Jednak odmowa jej podpisania może rodzić konkretne skutki prawne. Każdy pracodawca ma plany rozwoju firmy, inwestuje więc w szkolenia i dokształcanie pracowników, a nawet kieruje ich na studia podyplomowe. Tymczasem wielu z nich nieustannie szuka nowej, atrakcyjniejszej pracy. Umowa lojalnościowa jest więc sposobem na zatrzymanie cenionego pracownika, a z drugiej strony zasygnalizowaniem pracownikowi dobrej oceny jego pracy i umocnieniem jego pozycji w firmie. Tym samym, jeżeli pracownik odmawia udziału w szkoleniu, które może się wiązać z koniecznością podpisania umowy lojalnościowej, naraża się na wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę. W przypadku pracowników wysokiego szczebla czy kadry kierowniczej odmowa podnoszenia kwalifikacji zawodowych może być uznana przez pracodawcę za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i w konsekwencji spowodować rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, z winy pracownika. Na jakie zapisy zwracać uwagę w przypadku podpisywania umów przed rozpoczęciem finansowanych przez pracodawcę szkoleń? Na wstępie podkreślmy, że kodeks pracy mówi, iż umowa o kształcenie zawodowe musi mieć formę pisemną. Ustalenia ustne nie są tu wiążące. Przyglądając się samej umowie pracownik musi zwrócić uwagę, czy to, co proponuje mu pracodawca, jest ekwiwalentne do tego, jakie korzyści przyniesie mu dane szkolenie oraz czy jest ono zbieżne z jego planami dalszego rozwoju zawodowego. Jeżeli jest to niewiele znaczący w jego ścieżce kariery kurs lub szkolenie, a w zamian pracodawca żąda maksymalnego okresu zatrudnienia, który wynosi trzy lata od momentu ukończenia szkolenia, to pracownik powinien poważnie się zastanowić, czy udział w takim kursie rzeczywiście poprawi w przyszłości jego sytuację na rynku pracy. Pracodawca powinien też pouczyć pracownika o przysługującym mu dodatkowym, płatnym urlopie szkoleniowym oraz o prawie do zwolnienia z całości lub części dnia pracy, celem przybycia na zajęcia szkoleniowe. Pracodawca może również opłacić pracownikowi świadczenia dodatkowe w postaci kosztów szkolenia, zakwaterowanie, przejazdu czy niezbędnych podręczników. Studia, szkolenie lub kurs zawodowy, których dotyczy umowa, powinny być w niej szczegółowo opisane wraz z zakresem przedmiotowym, ramami czasowymi, a zwłaszcza uprawnieniami zawodowymi, jakie możemy nabyć po ich ukończeniu. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do treści umowy i jej konsekwencji warto poprosić niezależnego prawnika o poradę, gdyż każde stanowisko pracy ma swoją specyfikę, wymagającą głębszej analizy sytuacji pracownika w relacji z pracodawcą. Co istotne, jeżeli w umowie o podnoszenie kwalifikacji znalazł się zapis o okresie zatrudnienia po przeszkoleniu, który jest dłuższy niż ten przewidziany w kodeksie pracy (maksymalnie trzy lata), to zapis taki jest nieważny. Zaznaczyć jednak należy, że taki zapis nie powoduje utraty mocy prawnej całej umowy, a jedynie samego okresu jej obowiązywania, który automatycznie wyniesie tyle, ile przewiduje kodeks. Kodeks pracy o umowach lojalnościowych: Dział IV Obowiązki pracownika i pracodawcy, Rozdział III Kwalifikacje zawodowe pracowników, Art Jakie są konsekwencje w przypadku zerwania umowy przez pracownika? Co jeżeli zostaniemy zwolnieni w okresie obowiązywania umowy lojalnościowej? Czy mamy oddać pieniądze? Kodeks pracy zobowiązuje pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe na koszt pracodawcy do zwrotu poniesionych przez niego świadczeń dodatkowych w następujących sytuacjach: po pierwsze, jeżeli pracownik bez uzasadnionej przyczyny nie przystąpi do szkolenia albo rozpoczęte szkolenie przerwie; po drugie, w razie rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne) w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po zakończeniu szkolenia, w okresie nie dłuższym niż wspomniane wyżej trzy lata; po trzecie, gdy pracownik rozwiąże umowę o pracę za wypowiedzeniem, za wyjątkiem sytuacji, w której przyczyną wypowiedzenia będzie mobbing. Trzeba jednak zauważyć, że w razie sporu sądowego wykazanie praktyk mobbingowych po stronie pracodawcy jest trudne pod względem dowodowym, gdyż najczęstszym dowodem w takiej sprawie są zeznania pracowników firmy. A ci, postawieni w roli świadków w procesie przeciwko pracodawcy, zwyczajnie obawiają się utraty pracy. Dlatego decydując się na taki krok, pracownik musi mieć pewność, że dysponuje wystarczającymi dowodami; i po czwarte, gdy pracownik rozwiąże z pracodawcą umowę o pracę bez wypowiedzenia, pomimo braku przyczyn określonych w kodeksie pracy, a obciążających pracodawcę (jak np. niewypłacanie wynagrodzenia lub inne ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika). W opisanych wypadkach pracownik zobowiązany jest zwrócić pracodawcy poniesione przez niego świadczenia dodatkowe w rozmiarze proporcjonalnym do PRACOWNIK MUSI ZWRÓCIĆ UWAGĘ, CZY TO, CO PROPO- NUJE PRACODAWCA, JEST EKWIWALENTNE DO KORZY- ŚCI ZE SZKOLENIA zatrudnienia. Jeśli na przykład ktoś złożył wypowiedzenie w rok od zakończenia szkolenia, a dalsze zatrudnienie miało trwać przez dwa lata, to pracownik zwraca połowę kosztów poniesionych przez pracodawcę. Jak jest w przypadku rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron lub gdy nasze stanowisko zostanie zlikwidowane? W takiej sytuacji pracownik z pracodawcą mogą swobodnie umówić się, że stosunek pracy ulega rozwiązaniu bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów szkolenia przez pracownika albo z częściowym ich rozliczeniem. Istotne jest jednak, aby postanowienia umowne zawarte w takim porozumieniu nie naruszały kodeksu pracy, gdyż wówczas będą nieważne. Czym innym jest natomiast rozwiązanie umowy o pracę z powodu likwidacji stanowiska pracy. W takim przypadku przepisy nie nakładają na pracownika obowiązku zwrotu kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych poniesionych przez pracodawcę. Zdarzają się również sytuacje, gdy pracownikiem, który związany jest umową lojalnościową, zainteresowana jest już inna firma. Wówczas nowy pracodawca skłonny jest pokryć koszty szkolenia za cenę pozyskania nowego wykwalifikowanego pracownika. rozmawiała Magda Wójcik Tomasz Cockiewicz adwokat praktykujący m.in. w zakresie prawa pracy i pracowniczych sporów sądowych.

10 10 HR hr pod lupą testu Siła przyciągania what s up magazine: Opieka medyczna, karta Multisport i dodatkowe ubezpieczenia to standard. Czym jeszcze pracodawcy starają się przyciągnąć do siebie pracowników? dorota bodek: Wszystko zależy od specyfiki danej firmy. Poza standardowym pakietem, jak opieka medyczna i dopłaty do zajęć sportowych, centra usług wspólnych przyznają dodatkowo benefity związane z ich działalnością. Najczęściej są to zniżki na usługi i produkty danej firmy. Na przykład, jeśli firma związana jest z branżą samolotową, to oferuje swoim pracownikom zniżki na bilety lotnicze. Standardem jest też organizowanie szkoleń i dopłata do kursów językowych. Firmy inwestują w pracowników, płacąc za szkolenia. Pracownik zobowiązuje się do tego, że przez kilka lat nie złoży wypowiedzenia lub zwróci część kosztów, jakie pracodawca przeznaczył na szkolenie. db: Tak, ale głównie w przypadku studiów podyplomowych i drogich, specjalistycznych kursów zakończonych certyfikatem. Takich zobowiązań nie zwykło się podpisywać w przypadku wysłania pracownika na zajęcia w szkole językowej. Jednak w przypadku kursów specjalistycznych, takich jak na przykład PRINCE (szkolenie z zarządzania projektami, kończące się odpowiednim certyfikatem), pracodawca może zawrzeć w umowie zabezpieczenie na wypadek złożenia wypowiedzenia przez pracownika. Podobnie w przypadków studiów MBA. Jak firmy przyciągają najmłodszych pracowników? db: Dla ludzi z pokolenia Y, oprócz atrakcyjnego wynagrodzenia, ważna jest też atmosfera, jaka panuje w pracy. Chcą pracować w znanej firmie o dobrej renomie wśród znajomych i z pozytywnym wizerunkiem w mediach. O ile dla pracownika z pokolenia X dopłata do przedszkola może być atrakcyjna, o tyle Y-greka bardziej zainteresuje pokój do relaksu, w którym będzie mógł zagrać w piłkarzyki. A co z pokoleniem Z? db: Jeszcze tak naprawdę nie weszło na rynek pracy albo dopiero się wdraża. To ludzie urodzeni w latach 90., którzy jeszcze studiują i zdobywają pierwsze doświadczenia zawodowe podczas praktyk i stażów. Social media to dla nich codzienność, dlatego cenią sobie pozytywny wizerunek firmy. Ważne są dla nich także opinie znajomych na temat tego, jaka atmosfera panuje w konkretnym miejscu pracy, jakie są obowiązki i jak wyglądają możliwości rozwoju. Rozmawiając o pracy stają się więc ambasadorami firmy, w której pracują. A niestandardowe benefity? marcin sojka: Obecnie większość tradycyjnych wabików to już standard. Wysokiej klasy laptop czy elegancki smartfon mało kogo jest w stanie przyciągnąć. Bardziej już opłacona karta MPK czy miejsce w centrum do parkowania. O karcie Multisport nawet nie wspominam, bo to oczywistość na wstępie każdej niemal rozmowy. Spotkałem się za to z ciekawymi przypadkami, jak negocjowanie rozszerzonego pakietu medycznego dla... męża pewnej pani, który chciał sobie naprawić zęby (śmiech). Niektóre firmy nagradzają lojalność poprzez dodatkowy dzień urlopu za każdy przepracowany rok czy też spore zniżki na np. bilety lotnicze swoich linii. Jeszcze ciekawiej wygląda to poza branżą outsourcingu przykładem jest znana firma z branży spożywczej, w której zmiana floty samochodów służbowych ze Skody na BMW poskutkowała ogromnym spływem CV po umieszczeniu tej informacji w ogłoszeniu. mówi na mieście, lub nowego inwestora otwierającego centrum. Często 500zł więcej jest już tym wyznacznikiem chęci do zmiany. Czy pracownika można skusić jedzeniem? ms: Oczywiście. Znam firmy, które w Krakowie oferują np. całodzienne wyżywienie dla swojego zespołu: tarty, kanapki, soki, tortille wszystko smaczne, na wysokim poziomie, do woli i za darmo. Część firm co już jest standardem w branży IT ma bardzo ciekawie zaaranżowane chillout roomy, w których można odpocząć, pomieszczenia z konsolami do gier, piłkarzykami, stołami do ping ponga. Jeszcze dalej idą firmy z branży FMCG, które organizują dla swych pracowników tzw. open bar z piwem przed weekendem. Może dobra atmosfera jest dla nich tak ważna, ponieważ to właśnie konflikty z przełożonym są najczęstszym powodem rezygnacji z pracy. db: Według badań obecnie odchodzi się od szefów, a nie od firm. Dorota Bodek Project Manager w dziale Analiz i Raportów Płacowych Advisory Group TEST Human Resources Marcin Sojka Business Development Manager w Advisory Group TEST Human Resources Dwie nagrody dla Lufthansy Centrum Lufthansa Global Business Services (LGBS) w Krakowie zdobyło dwie nagrody Excellence Awards, w kategoriach Improvement i Culture Creation, podczas jednej z najważniejszych dla branży usług wspólnych konferencji SSON Europe. SSON Shared Services & Outsourcing Excellence Awards to znana na całym świecie ceremonia wręczenia nagród dla wyróżniających się centrów usług wspólnych. Nagrody zostały przyznane przez panel niezależnych ekspertów z branży na podstawie oceny nadesłanych aplikacji. LGBS została nominowana i zwyciężyła w dwóch, spośród pięciu kategorii konkursu. Dla nas to ważna nagroda. Z tzw. back-office centrum przekształciliśmy się w firmę będącą częścią Grupy Lufthansa, niemal całkowicie przebudowana została struktura firmy i model jej działania oraz współpracy z klientami. Ta nagroda potwierdza, że idziemy w dobrym kierunku cieszy się Lars J. Christophers, prezes LGBS w Krakowie, które tylko w ubiegłym roku zatrudniło tu ponad 300 osób. Usługi świadczone w centrum w Krakowie skoncentrowane są głównie na rynku europejskim. W siedzibie głównej LGBS (Frankfurt nad Menem) oraz w centrach operacyjnych w Krakowie, Meksyku, Hamburgu, Kolonii i Bangkoku pracuje łącznie ok osób, władających 15 językami świata. Każdym wabikiem da się skusić? ms: Krakowscy pracownicy są coraz bardziej wybredni. Może to brutalne, ale benefity przestają mieć znaczenie, kiedy kandydat dostanie lepszą ofertę od znanego pracodawcy, o którym dobrze się Aspire z aspiracjami Dwa dni obrad, kilkuset gości z całego świata, mnóstwo interesujących wniosków tak można podsumować How Far Can We Go? Jak daleko dotrzemy?, kolejną konferencję Aspire, stowarzyszenia zrzeszającego największe światowe firmy z sektora nowoczesnych usług biznesowych, działające na terenie Polski. Przez kilkadziesiąt godzin 21 i 22 maja Centrum Kongresowe ICE Kraków wypełniły branżowe rozmowy i wykłady na związane z sektorem outsourcingu tematy. Na zaproszenie Aspire pojawili się przedstawiciele miast, instytucji sektora publicznego, firm HR, branży real estate i deweloperów, konsultanci oraz przede wszystkim sektor outsourcingu procesów biznesowych (BPO) i centra usług wspólnych (SSC) z kraju, jak i z zagranicy. Wśród głównych wątków spotkania przewijały się m.in. pytania: jak daleko można udoskonalić jakość usług dostarczanych w Krakowie, jak bardzo poszerzyć liczbę zatrudnionych, jak daleko Krakowowi do zostania superlokalizacją. Przysłuchując się dyskutantom można było usłyszeć prognozy, że Kraków, 9. obecnie najlepsze miasto świata pod względem lokowania tu centrów usług, jeszcze w tym roku może wskoczyć nawet do pierwszej piątki zestawienia Tholons. Poprzez wspólną markę How Far Can We Go? Aspire promowało kilka głównych wydarzeń: Inside Out wernisaż zdjęć portretujących sektor korporacyjny w Krakowie, Aspire 4 kids nauki i zabawy pod skrzydłami Uniwersytetu Dzieci, oraz Aspire 4 all dla wyróżniających się młodych ludzi tworzących branżę IT oraz zaawansowanych usług biznesowych. Najważniejsze obrady miały jednak miejsce na Acting Local branżowym szczycie, głosie sektora outsourcingu, usług biznesowych i IT w sprawie wyzwań i szans pojawiających się na horyzoncie. Kolejna konferencja za rok. Bądźmy innowacyjni Innowacja to nie tylko produkt czy usługa, lecz cała kultura firmy mówi Zuzanna Skalska, analityczka trendów ds. designu, innowacji i biznesu, gość konferencji Dizajn motor napędowy biznesu. Od światowych trendów po lokalne wdrożenia, która odbyła się 25 maja w Krakowie. Z danych Eurostatu, opublikowanych w raporcie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, wynika, że z 30 krajów Europy, Polska znajduję się na 29. miejscu pod względem innowacyjności gospodarki, wyprzedzając tylko Rumunię. Eurostat wskazuje, że 28 proc. polskich przedsiębiorstw prowadzi jakąś działalność innowacyjną, podczas gdy średnia Unii wynosi 52 proc. Skalska zwróciła uwagę na to, że w wielu krajach dizajn (wzornictwo) to element strategii gospodarczej. Współpraca z projektantami pozwala nie tylko na wzmocnienie pozycji firmy na rynku, ale także na poprawę efektywności, oszczędności w materiałach, procesie produkcji, magazynowaniu czy transporcie. W Wielkiej Brytanii inwestycje firm w rozwój dizajnu zwróciły się w ciągu roku w 50 proc., a sprzedaż wzrosła średnio o 41 proc. W Danii zysk firm zwiększył się o 20 proc., w Norwegii o 400 proc. Podczas panelu dyskusyjnego analizowano przypadki komercyjnego wykorzystania dizajnu i sięgnięto po polskie przykłady: fabrykę PESA w Bydgoszczy i porcelanę z Ćmielowa.

11 reklama

12 12 przedstawiamy neralnie wzrost GE Healthcare w Krakowie obecne jest od dawna. Ale ambicje, aby się tu rozwijać, ma niczym firma inwestująca po raz pierwszy. Tylko do końca 2015 roku zatrudni kolejnych 100 specjalistów IT. Krakowski Park Technologiczny, budynek Avia Office Building. Po świeżo otwartych biurowych przestrzeniach powiększonego oddziału międzynarodowej korporacji GE Healthcare oprowadza mnie Eoin McCoy, piastujący w firmie stanowisko Executive IT Leader-Solutions Delivery & Krakow Site Lead. Zdecydowaliśmy się na Kraków z prostych przyczyn: dostęp do wykształconych kadr, korzystny w świecie wizerunek miasta, i wreszcie coraz silniejsza tu obecność światowych gigantów w rozmaitych dziedzinach wylicza. Podkreśla też, że inwestycje w Kraków zarządzający GE Healthcare traktują zdecydowanie długofalowo. Czym zajmuje się GE Healthcare? W skrócie: pracą nad rozmaitymi technologiami i usługami medycznymi, których celem jest podwyższenie standardów opieki nad pacjentami. Poszczególne działy firmy chwalą się rozległą wiedzą specjalistyczną w dziedzinach technologii obrazowania medycznego oraz medycznych systemów informatycznych, diagnostyki medycznej, systemów do monitorowania pacjentów, odkrywania nowych leków, technologii produkcji biofarmaceutyków oraz rozwiązań i usług zwiększających wydajność zajmowania się pacjentami. Uff, sporo tego. To tylko część zadań, jakie przed swoimi pracownikami stawia GE Healthcare, który jest częścią światowego giganta General Electric (w samej Polsce koncern zatrudnia blisko 10 tysięcy osób). Wyodrębnione GE Healthcare to typowe międzynarodowe przedsiębiorstwo. Prowadzi działalność niemal na całym świecie zatrudniając ponad 46 tys. pracowników w ponad 100 krajach. W Europie posiada 18 fabryk i pięć centrów w naszym regionie obecne jest od kilkunastu lat w Budapeszcie. GE HEALTHCARE PROWADZI DZIAŁALNOŚĆ NIEMAL NA CAŁYM ŚWIECIE. ZATRUDNIA PONAD 46 TYS. PRACOWNI- KÓW W PONAD 100 KRAJACH Zatrudnienie rośnie W Polsce GE Healthcare ma biura w Warszawie i Krakowie. W ostatnich miesiącach firma m.in. dostarczyła do Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej pierwszy w kraju sprzęt do wykonywania rezonansu magnetycznego z wykorzystaniem hiperpolaryzatora. Podpisała też kontrakt z akademickim konsorcjum ECOTECH-COMPLEX na aparat do badań naukowych 7 Tesla MRI (ma on pomóc polskim naukowcom badać choroby mózgu). Polski oddział GE Healthcare zatrudnia niemal 250 pracowników, z czego prawie 100 w krakowskim IT Centre of Excellence. I tu właśnie szykuje prawdziwą ekspansję, bowiem w eleganckich biurach Avia Office Building chce umieścić kolejnych 100 specjalistów IT. Do końca tego roku zwiększymy liczbę etatów w Krakowie ze 100 do 200 osób deklaruje Eoin McCoy. Krakowskie plany GE Healthcare zakładają nie tylko znaczny rozrost kadry, ale też rozszerzenie zakresu usług. Rekrutacja ma być prowadzona na stanowiska specjalistyczne, a także na menedżerskie. Oferty kierowane będą głównie do programistów, architektów oprogramowania, analityków systemowych, ekspertów e-commerce i big data (pobieranie, przetwarzanie i analiza danych), konsultantów biznesowych i menedżerów projektów. Globalne Centrum Doskonałości IT to jedyne tego typu centrum usług wspólnych GE Healthcare, a zarazem jedna z naszych najważniejszych inwestycji nie tylko w Polsce, ale i całej Europie Centralnej mówi Beata Stelmach, prezes GE w Polsce i krajach nadbałtyckich. Mnóstwo do zrobienia Komunikaty firmy o jeszcze mocniejszym postawieniu na Kraków są lakoniczne: GE Healthcare wybrało Polskę nie tylko z uwagi na cieszących się doskonałą opinią ekspertów w dziedzinie technologii. Decyzja o stworzeniu tutaj globalnego centrum wpisuje się także w długofalowe plany firmy jako inwestora i dostawcy technologii w regionie Europy Środkowo-Wschodniej czytamy. Ale w mniej oficjalnych rozmowach z przedstawicielami firmy słychać sporo głosów zadowolenia, zarówno z dotychczasowej działalności w Krakowie, jak i z zaplanowanych działań. Mamy w Krakowie mnóstwo do zrobienia. Wraz ze wzrostem zatrudnienia myślimy o kolejnych przestrzeniach do pracy dla naszych specjalistów. Jak na razie wyniki krakowskiego oddziału są bardzo obiecujące. A co za tym idzie, w kolejnym roku możemy znów potrzebować więcej ludzi na wysoko wykwalifikowane stanowiska. Możliwe, że w 2016 roku zatrudnimy nawet 70 nowych osób słyszymy od menedżerów GE Healthcare. Wiktor Urbański 100 osób zatrudnia GE Healthcare w krakowskim IT Centre of Excellence fot. Rafał Romanowski

13 przedstawiamy Czerwiec Kwadrans przeciwko autyzmowi Pokaż mi, jak korzystasz z telefonu, a powiem ci kim jesteś tak w skrócie można opisać działalność krakowskiego start-upu Harimata. Nie jest to jednak kolejny psychotest, a technologia badająca emocje użytkowników na podstawie sposobu trzymania smartfona w dłoni, poruszania nim czy zachowania się w konkretnej aplikacji. Harimata wspiera diagnozowanie autyzmu u najmłodszych. Obecnie trwają prace nad rozwiązaniem pomagającym wykrywać ADHD u małych dzieci, ale w przyszłości krakowski start-up chciałby stworzyć technologię umożliwiającą wczesne rozpoznanie depresji u dorosłychi. Zanim jednak pomysł zaczął podążać w kierunku medycznej diagnostyki, zainteresowane jego zakupem były przede wszystkim kasyna online oraz firmy, które poprzez monitorowanie emocji użytkowników pragnęły lepiej celować ze swoimi reklamami. Autorzy rozwiązania nie chcieli jednak wykorzystywać jego potencjału w ten sposób. Od początku istnienia Harimaty naszym priorytetem było dobro użytkownika. Pomyśleliśmy, że skoro nasza technologia ma tak duże możliwości, to warto wykorzystać ją, by zrobić coś o dużym znaczeniu społecznym mówi Anna Anzulewicz, współzałożycielka Harimaty. Badanie pomagające wykryć ryzyko wystąpienia autyzmu przy użyciu urządzeń mobilnych trwa zaledwie kwadrans. Dla samego dziecka jest dobrą zabawą, ponieważ odbywa się w czasie grania w specjalnie do tego przystosowaną grę (obecnie jest to zmodyfikowana wersja DuckieDeck). Na podstawie około 140 wskaźników sensorycznych znajdujących się w tablecie, technologia Harimata monitoruje interakcje malucha ze sprzętem, a także z samą aplikacją, i porównuje je ze wzorcami, jakie pojawiają się u dzieci cierpiących na autyzm oraz tych rozwijających się prawidłowo. Już podczas pierwszych testów okazało się, że algorytm stworzony przez krakowską firmę działa z ponad 90- proc. skutecznością. Wkrótce efektywność działań zostanie potwierdzona certyfikatem ISO dla wyrobów medycznych. Wczesne wykrycie autyzmu jest bardzo ważne, bo dzięki temu 15 min. trwa badanie pozwalające wykryć ryzyko wystąpienia autyzmu możliwe jest złagodzenie objawów choroby, a jak pokazują ostatnie badania nawet całkowite jej wyleczenie. Harimata nie jest w stanie zastąpić działań psychologów czy psychiatrów, pozwala jednak na szybsze zauważenie syndromów wskazujących na nieprawidłowości w rozwoju dziecka. Na razie technologia wdrożona została tylko w wybranych ośrodkach specjalistycznych w Polsce, Hiszpanii i Szwajcarii. Do końca roku oferta zostanie poszerzona o aplikację działającą po wykupieniu abonamentu, która dostępna będzie dla wszystkich zainteresowanych ośrodków diagnostycznych. Natomiast jeszcze w maju pojawi się aplikacja przeznaczona dla rodziców, pozwalająca im monitorować zachowanie swojego dziecka bez wychodzenia z domu. Naszym celem jest stworzenie platformy, dzięki której rodzic miałby dostęp do informacji o tym, w jaki sposób pracować ze swoją pociechą, czy do którego specjalisty się zwrócić tłumaczy współzałożycielka start-upu. Harimata rozpoczęła działalność w marcu 2013 roku. Rok później firma otrzymała nagrodę Digital Health Award 2014, dzięki czemu do końca sierpnia jest uczestnikiem programu akceleracji venture capital XLHealth w Berlinie. W kwietniu Harimata zwyciężyła w zorganizowanym przez Singularity University Global Impact Competition w Budapeszcie. Zespół, działający w Polsce i Niemczech, tworzy obecnie zaledwie dwanaście osób są wśród nich zarówno programiści, jak i specjaliści od analizy danych oraz psycholodzy. Harimata to prawdziwie interdyscyplinarny projekt, którego autorzy połączyli technologie mobilne z wiedzą z zakresu medycyny i psychologii. Dagmara Marcinek fot. materiały prasowe Weź korpooling 51 % osób zadeklarowało chęć wspólnego podróżowania Razem raźniej, taniej i bardziej ekologicznie takie motto przyświeca twórcom platformy Singu CarPooling, przeznaczonej głównie dla pracowników korporacji. Carpooling, nazywany też autostopem XXI wieku, nie jest niczym nowym. W Stanach Zjednoczonych już podczas II wojny światowej rząd zachęcał do wspólnego podróżowania, natomiast w PRL-owskiej Polsce tę ideę promowano kampanią Podwieź sąsiada. Zalety współdzielenia przejazdów są oczywiste: niższe koszty podróży, redukcja spalin emitowanych do atmosfery, mniejsze korki w godzinach szczytu, a na końcu mniej problemów ze znalezieniem miejsca parkingowego. Nie można również zapomnieć o integracyjnym aspekcie tego zjawiska. Nic dziwnego, że portale i aplikacje ułatwiające znalezienie samochodowego towarzysza podbijają serca podróżujących zarówno w celach turystycznych, jak i zawodowych. To właśnie z myślą o tych, którzy codziennie docierają do pracy, firma Velis uruchomiła system Singu CarPooling. Ideę wypełniania aut udoskonaliła przygotowując samodzielne platformy dla konkretnych biurowców czy kompleksów budynków. W praktyce oznacza to łatwiejsze poszukiwanie kierowcy bądź pasażera, których trasa przejazdu będzie atrakcyjna, gdyż komunikacja odbywa się tylko wśród pracowników danego obiektu. Ciągle rozwijamy algorytmy umożliwiające wyszukiwanie osób chętnych do wspólnych przejazdów, tak by wymagały jak najmniejszego zaangażowania użytkownika podkreśla Adam Penkala, wiceprezes firmy Velis. Twórcy zapewniają, że ich system uwzględnia specyfikę pracy w korporacjach zwraca uwagę zarówno na cykliczność przejazdów, jak i przedłużające się popołudniowe spotkania. Pierwszym kompleksem biurowym, w którym wdrożony został system Singu CarPooling, jest New City na warszawskim Mokotowie. Platforma działa od marca 2015 dzięki współpracy z zarządcą i właścicielem obiektu, firmą Hines Polska, oraz firmą Samsung. Dla każdego z 51 najemców budynku przygotowano stanowisko z ekranem dotykowym, umożliwiające dołączenie do programu. Już po kilku godzinach kilkadziesiąt osób zarejestrowało się w platformie, co pokazuje pozytywne nastawienie klientów do tego typu inicjatywy mówi Adam Penkala. W badaniach przeprowadzonych przez Velis w jednym z warszawskich biurowców klasy A 51 proc. pracowników zadeklarowało chęć wspólnego podróżowania. Carpooling opłaca się także właścicielom biurowców. Jego popularyzacja oznaczałaby zmniejszenie problemu brakujących miejsc parkingowych, a także zwiększenie prestiżu nieruchomości jako przyjaznej środowisku i dbającej o komfort jej użytkowników. Autorzy platformy zachęcają do nagradzania osób, które nie wożą w samochodzie powietrza np. bonami na kawę czy lepszym pakietem świadczeń socjalnych. W krakowskich korporacjach zatrudnionych jest około 70 tys. osób. Każdego dnia dojeżdżają do pracy. Korzyści płynące z carpoolingu (ograniczenie smogu czy usprawnienie ruchu drogowego) powinny więc zainteresować także władze miasta. Na zachodzie popularne są specjalnie wydzielone pasy dla samochodów przewożących co najmniej 2 3 osoby, tzw. pasy HOV (ang. High Occupancy Vehicle). W Polsce takie rozwiązanie pojawiło się już w Rzeszowie. W Krakowie natomiast jedyną do tej pory promocją wspólnych podróży były naklejki Jedźmy razem rozpowszechniane pod koniec 2013 roku. Teresa Żukowska

14 14 nieruchomości przystanek Zabłocie Jeśli szukać słów dobrze oddających czym jest Zabłocie, świetnie pasowałoby start i up. Nieprzypadkowo ta postprzemysłowa dzielnica jest zagłębiem startupowych pomysłów i setek niezależnych projektów. I wciąż kluczowym terenem pod biurowe i mieszkaniowe inwestycje MOCAK, Garden Residence, fabryka Schindlera, PKP Kraków Zabłocie, Cafe Cargo, Bal, Enterprise Park, lofty Młyn, szkoła Majchrowskiego to pierwsze skojarzenia. Kolejne to bliskość historycznego centrum Krakowa, sąsiedztwo kulturalno-rozrywkowego Podgórza, ale też cisza, spokój... Zabłocie. Jeśli spojrzeć na mapę miasta, pełni rolę Williamsburga czy Greenpointu na brooklyńskim brzegu Nowego Jorku, oddzielonych tylko wodami East River od wieżowców Manhattanu. W Krakowie prawdziwego downtownu nie ma, za to stojąc na peronie stacji kolejowej Zabłocie wieże kościoła Mariackiego i Wawelu widać jak na dłoni. I też dzieli nas od nich rzeka. Na jej drugim brzegu rozpościerają się Grzegórzki, Kazimierz i słynne w świecie krakowskie Old City. Wszędzie blisko. Poniżej, tunelem pod torami przechodzą raz po raz grupy turystów. Nieopodal parkują autobusy, krążą meleksy i taksówki. Bo choć Zabłocie wg wielu to jedna z brzydszych dzielnic Krakowa, jej turystyczno-kulturalny potencjał ściąga coraz więcej ludzi. Również chętnych do zamieszkania, tak jak na brooklyńskim wybrzeżu, które w ciągu ostatniej dekady zaroiło się od mieszkających tam i dojeżdżających do pracy yuppies i białych kołnierzyków z Wall Street. Ale jeszcze 10 lat temu nikt o zdrowych zmysłach nie zastanawiał się nad zamieszkaniem na Zabłociu. Dzielnica kojarzyła się z upadłymi zakładami przemysłowymi (jak choćby fabryka kosmetyków Miraculum czy młyn Ziarno), pałętającymi się żulami, punktami skupu metalu i butelek, walącymi się budynkami. Mieszkańców na Zabłociu nigdy nie było wielu, więc i moment gremialnej wyprowadzki musiał umknąć świadomości krakowian. Zabłocie po prostu było, stało, i nikt specjalnie się nim nie przejmował. Do czasu... Mekka artystów? Pierwszym impulsem zmian były w okolicach 2005 roku własnościowe przekształcenia, które zainicjowały firmy skupione wokół krakowskiego biznesmena Grzegorza Hajdarowicza. Unikający wówczas rozgłosu przedsiębiorca skupił po okazyjnej cenie sporo nieruchomości i terenów w okolicach położonej centralnie ulicy Lipowej (to właśnie adres Emalii, dawnej fabryki Oskara Schindlera, obecnie muzeum historii II wojny światowej w Krakowie), stając się błyskawicznie jednym z tych, którzy w opuszczonym Zabłociu upatrywali twórczej tkanki miejskiej na wzór londyńskich Docklands, portowych dzielnic Hamburga, rewitalizowanych konurbacji Zagłębia Ruhry. Niech Zabłocie stanie się mekką artystów wzywał Hajdarowicz, ale jak to zwykle bywa artyści woleli pójść gdzie indziej (czyli siedzieć w knajpach na Kazimierzu) niż pracować na Lipowej nawet za groszowe czynsze. Marketing szeptany zrobił jednak swoje. Na Zabłociu pojawili się nieśmiało pierwsi inwestorzy, którzy dość szybko zdecydowali się zarobić na przekształceniu zrujnowanych pustostanów w eleganckie przestrzenie apartamentowców i biur. Nieśmiałość szybko przeobraziła się w drastyczne przeszacowanie. W 2009 roku (był to wciąż okres boomu na mieszkania w Krakowie w szalonych cenach) stawkę za metr eleganckich loftów w dawnym młynie Ziarno windowano nawet do 20 tysięcy za metr. Wszyscy potrzebowali chwili, aby ochłonąć... trwa intensywna rozbudowa apartamentowców Pasaż Podgórski między ulicami Ślusarską a Przemysłową. Niepodal wybudowano biurowce Enterprise Park oraz Diamante Plaza, co ewidentnie wskazuje na kierunek myślenia deweloperów: Zabłocie ma stać się dzielnicą mieszkaniowo-rekreacyjną, ale z bliskim dostępem do coraz większych przestrzeni biurowych. Właśnie one decydują ostatnio o wizerunku tego coraz bardziej atrakcyjnego dla inwestorów i potencjalnych klientów miejsca. Potrzeba zieleni Myśląc o kupnie mieszkania na Zabłociu pamiętajmy, że to bodaj najbardziej skontrastowana część aglomeracji Krakowa. Właśnie tu pojeździmy samochodem po najbardziej podziurawionych ulicach, potkniemy się o najbardziej krzywe krawężniki. Z drugiej strony dojedziemy tu nowoczesną linią tramwajową, na kolejowym nasypie migną nam eleganckie pociągi podmiejskie na trasie do Wieliczki i Skawiny, a kawę wypijemy w eleganckich hipsterskich kawiarniach MOCAK-u i w Balu (za płotem muzeum). Bacznym obserwatorom nie umknie też fakt, że Zabłocie z racji swej dawnej funkcji praktycznie pozbawione jest terenów zielonych. Wznoszone tu inwestycje mieszkaniowe projektowane są więc często z wewnętrznymi dziedzińcami obsadzanymi zielenią. Wszystko po to, aby kupujący tu mieszkanie klient miał do dyspozycji choć skrawek trawnika. Wciąż jednak wiele miejsc na Zabłociu pokrytych jest liszajem i patyną. Wciąż straszą nieremontowane budynki jak dawna willa Schindlera przy ul. Romanowicza czy położony naprzeciwko gigantyczny budynek dawnej fabryki Telpod. Ten ostatni stał się chyba największym pod względem liczby biur biurowcem w Krakowie. Na sześciu piętrach, estetycznie wyjętych z PRL-u (migające jarzeniówki, malowane wieloma warstwami farby olejnej korytarze, archaiczne windy, wszechobecne tabliczki w stylu uwaga, wysokie napięcie czy nakaz chodzenia w kasku ) działa kilkaset podmiotów gospodarczych: minidrukarnie, agencje reklamy, studia projektowe, agencje foto, drobni wytwórcy, a nawet... wytęsknione tu niegdyś pracownie artystów. I to właśnie artyści mogą stać się w najbliższej przyszłości wio- dącą grupą w zmianie wizerunku Zabłocia. Towarzystwo mają zacne: Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK, tłumnie odwiedzaną Fabrykę Schindlera, coraz więcej drobnych bistro, sklepów z winem i specjałami, industrialne Cafe Cargo skomponowane z okrętowych kontenerów, działający okazjonalnie klub Fabryka w zabudowaniach dawnego Miraculum... Świątynia coworkingu Co ważne, Zabłocie skrzętnie poukrywało przed wzrokiem ciekawskich wiele miniinicjatyw, głównie coworkingowych, które każdego dnia ściągają do pracy rzesze młodych ludzi. W budynkach trójkąta ulic Ślusarska/Przemysłowa/Lipowa działa m.in. Wytwórnia, która zapisanym doń ludziom oferuje przestrzeń do pracy, szybki Internet, dostęp do drukarki, ksera, skanera, sal konferencyjnych, wspólną kuchnię z kawą i herbatą, a nawet możliwość wzięcia prysznica. Bywalcy Wytwórni mogą dzięki niej uzyskać adres korespondencyjny dla swej firmy bądź skorzystać z porad księgowego. To właśnie te miejsca stały się główną areną rozwoju niezwykle prężnej sceny startupowej, z jakiej Kraków coraz bardziej słynie. W starych postprzemysłowych budynkach pracują twórcy podbijających światowe rynki drukarek 3D, aplikacji mobilnych, technologii sterowanych smartfonem, innowacyjnych stron www, nowych form grafiki itd. Wizerunek Zabłocia jako dzielnicy głównie dla młodych podkreśla obecność po drugiej stronie ulicy Klimeckiego Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Frycza Modrzewskiego (zwanej potocznie szkołą Majchrowskiego ). Usługowo-shoppingowe centra to położona po drugiej stronie Wisły Galeria Kazimierz oraz przeobrażony w King Square kompleks popularnej dawniej Tandety przy ul. Powstańców Wielkopolskich. Dodajmy do tego najmłodszą grupę zatrudnionych w aglomeracji Krakowa pracowników, a dostaniemy odpowiedź na pytanie: czy Zabłocie będzie się dalej rozwijać? Tak. Będzie. Przecież za wypełniony polskimi ciucholandami, wędlinami od Józia i barami ze schabowym nowojorski Greenpoint też nie dawano złamanego grosza. A nagle okazało się, że na Manhattan najprościej wystartować właśnie stamtąd. I hula. Rafał Romanowski Biura i bloki Kamień poruszył jednak lawinę. Zabłocie zaczęło się mocno zmieniać. Wybudowano ogromny kompleks mieszkaniowy Garden Residence (blisko 30 tys. m kw. powierzchni mieszkalnej) z wewnętrznym terenem rekreacyjnym i zapleczem usługowym, fot. Piotr Banasik

15 nieruchomości Czerwiec Zdolni budują zdolność Nie tylko podwyżka poprawi zdolność kredytową. Wpływ na nią mają bowiem nie tylko zarobki, ale również inne zobowiązania. Kiedy będziecie starać się o kredyt hipoteczny bank prześwietli wszystkie Wasze obciążania: niezapłacone mandaty, rachunki czy zaległe alimenty. 1. Pożegnaj się z kartą kredytową Regularnie spłacana karta kredytowa teoretycznie nie powinna mieć wpływu na zdolność kredytową przekonuje Konrad Mitręga z Private Brokers. Jak jednak dodaje to tylko teoria. Banki opierają swoje wyliczenia nie na tym, ile właściciel karty wydał, ale ile dzięki karcie kredytowej wydać może. Oznacza to, że przy limicie 5 tys. zł i braku jej zadłużenia, bank uzna, że potencjalny kredytobiorca ma do spłacenia kredyt z ratą na poziomie 250 zł miesięcznie. Rezygnacja z takiej karty podniesie naszą zdolność kredytową o około 20 tys. zł szacuje Konrad Mitręga. 2. Spłać wszystkie pożyczki Nie tylko karty kredytowe, ale również pożyczki gotówkowe i kredyty obniżają zdolność kredytową zauważa Łukasz Dudek z Noble Bank. Dudek tłumaczy, że bank sprawdzając potencjalnego kredytobiorcę liczy, ile z comiesięcznej pensji zostaje mu w portfelu. Według ekspertów każde 100 zł spłaconej raty może podnieść zdolność kredytową nawet do 18 tys. zł. 3. Zbierz wkład własny Od 2015 roku niezbędny wkład własny do kredytu hipotecznego wynosi 10 proc. wartości kupowanej nieruchomości. Od przyszłego roku będzie to już 15 proc. przypomina w rozmowie z What s Up Magazine Konrad Mitręga. Im więcej środków własnych kredytobiorca przeznaczy na kupno mieszkania, tym mniej musi pożyczyć od banku. 4. Wspólny kredyt Nie tylko małżonkowie mogą zaciągać wspólny kredyt hipoteczny. Osoby żyjące w nieformalnych związkach mogą zawrzeć stosowną umowę notarialną i bank udzieli im wspólnie kredytu na zakup mieszkania przyznaje Łukasz Dudek. Kredyt na zakup mieszkania można zaciągnąć również wspólnie z rodzicami dodaje. Bank może doliczyć dochód dodatkowej osoby do dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwo domowe i w ten sposób uznać, że razem osoby te mogą spłacać wyższą ratę. Decydując się na takie rozwiązanie trzeba jednak pamiętać, że osoby przystępujące do kredytu są traktowane tak samo jak główni kredytobiorcy. 5. Dobra historia konta Każdy potencjalny kredytobiorca musi dostarczyć do banku, w którym chce zaciągnąć kredyt hipoteczny, wydruk wszystkich operacji na swoim koncie. Zwykle banki żądają wykazu operacji za okres od trzech do sześciu miesięcy. Jeśli planujemy zaciągnąć kredyt hipoteczny uczulmy swojego pracodawcę, by przelewał nam wynagrodzenie w terminie przekonuje Konrad Mitręga. Należy zwrócić uwagę na regularne wydatki. Jeśli co miesiąc ktoś wydaje 500 złotych na swoje hobby, to bank uwzględni ten wydatek wyliczając zdolność kredytową dodaje. 6. Tylko udokumentowane dochody Obliczając zdolność kredytową bank nie uwzględni pieniędzy wypłacanych pod stołem. Analitycy bankowi wezmą pod uwagę tylko i wyłącznie wynagrodzenie opodatkowane. Wiele osób dowiaduje się o tym, że pracodawca odprowadza do ZUS składki tylko od wynagrodzenia minimalnego, właśnie starając się o kredyt kończy nasz rozmówca. Marcin Kwaśny reklama

16 16 nieruchomości Rekord Polski Źródło prestiżu Zespoły kamienic obejmują najstarszą część miasta dzielnice Śródmieście, Krowodrza i Podgórze. Uznawane za najlepsze lokalizacje w Kraw kamienicach Pod Wawelem jest dziś 10 tys. kamienic, z tego tysiąc chronionych wpisem do rejestru zabytków. Co trzecie mieszkanie w mieście powstało ponad 60 lat temu, co sprawia, że Kraków jest dziś jedynym miastem w Polsce, w którym w tak dużym stopniu zachowała się przedwojenna tkanka mieszkaniowa. Zabytkowe centrum Krakowa zabudowane jest kamienicami stanowiącymi ogromny i wyjątkowy zbiór różnych stylów architektonicznych. Poszczególne budynki mają unikatowy charakter i wystrój, a znaczna ich część wpisana jest do rejestru zabytków. Jak wynika z raportu Instytutu Analiz Monitor Rynku Nieruchomości, aż 7 tys. przedwojennych kamienic zlokalizowanych jest w samym tylko śródmieściu Krakowa. Ponadto na Krowodrzy zachowało się ich ok. 2 tys., a w Podgórzu prawie tysiąc. To jednak na Starym Mieście jak w soczewce koncentruje się historyczna zabudowa mieszkaniowa Krakowa; jest to zarazem obszar z najdroższymi kamienicami w kraju, flankującymi pierzeje Rynku Głównego, a także wzdłuż ulic Floriańskiej, Grodzkiej i Szewskiej. Tuż obok, kolejną atrakcyjną enklawą jest dzielnica Kazimierz z rozsławioną w świecie, nie tylko przez finał Festiwalu Kultury Żydowskiej, ulicą Szeroką, ale także Krakowską i Starowiślną. Dalej plasują się, będące przedłużeniem przecznic wewnątrz pierwszej obwodnicy, ulice: Stradomska, Zwierzyniecka, Karmelicka, Długa oraz Lubicz. Stale wzrastają też ceny kamienic położonych w sąsiedztwie Wawelu, w tym wokół placu Na Groblach. Na atrakcyjności, a zarazem cenie zyskuje również obszar wokół Dworca Głównego, z ul. Pawią jako najdroższą obecnie ulicą komercyjną miasta. Z roku na rok rośnie także zainteresowanie nobliwej dawniej, acz zaniedbanej obecnie Wesołej od Lubicz do Prażmowskiego oraz osiedla Oficerskiego, ulubionych lokalizacji krakowskich kancelarii prawnych relacjonuje raport Krzysztof Bartuś z IAMRN. I dodaje: Na Krowodrzy najdroższy jest Salwator wokół placu Na Stawach i ul. Kościuszki, atrakcyjny jest też obszar wokół parku Krakowskiego oraz ulic: Lea, Królewskiej, Mazowieckiej i Wrocławskiej. Stare Podgórze to przede wszystkim komercyjne ulice Kalwaryjska i Limanowskiego, ale także coraz częściej poszukiwane i znacznie atrakcyjniej położone kamienice na Wzgórzu Lasoty (plac Lasoty, ul. Krzemionki, Zamojskiego, Parkowa) z pięknym widokiem na stary Kraków oraz Stare Dębniki, dzielnica z tradycjami i wyjątkowym podmiejskim charakterem. Kamienica Drukarnia Związkowa secesyjny budynek powstał w latach według projektu Rajmunda Meusa kowie, generują najwyższe dochody z czynszów i usług (handel, turystyka i gastronomia), a unikatowość formy jest źródłem prestiżu dla właściciela takiego budynku podkreśla Bartuś. Dlatego też kamienice zawsze stanowiły odrębny segment rynku nieruchomości inwestycyjnych, z jego własną dynamiką, popytem i podażą. Rynek kamienic najmocniej skorelowany jest z rynkami: mieszkaniowym (a zwłaszcza apartamentowym), powierzchni komercyjnych oraz hotelowo-turystycznym, które najczęściej realizowane są w tych budynkach. Specyfiką rynku kamienic jest elastyczny, zmienny jednak popyt dostosowany do koniunktury, w przeciwieństwie do dość sztywnej podaży ofert sprzedaży obiektów zabytkowych. Podobnie jak na rynkach mieszkaniowym, komercyjnym i hotelowym od połowy 2013 roku obserwowany jest duży optymizm inwestorów, czego przykładem są publiczne licytacje kamienic gminnych, w których brało udział nawet 20 licytantów. Cena = lokalizacja + stan techniczny Lata to szybki wzrost cen kamienic, wynikający z hossy na całym rynku nieruchomości. W 2008 rozpoczęła się korekta i ceny spadały aż do 2012 roku. Ostatnie dwa lata to okres stabilizacji na poziomie z 2010 i 2011 roku (6,8 7,1 tys. zł/m kw. pow. użytkowej kamienicy w Śródmieściu). Biorąc pod uwagę jednoczesny wzrost liczby transakcji, może to oznaczać, że rynek osiągnął najniższy poziom cenowy w 2012 roku, a od tego czasu nastąpiła zmiana trendu ze spadkowego na wzrostowy. Obecne ceny kamienic są jeszcze w dalszym ciągu niższe o 30 proc. (ceny nominalne), a po uwzględnieniu inflacji o prawie 40 proc. (ceny realne) od rekordowych notowanych w 2007 roku. Najwyższa cena odnotowana dotychczas w 2014 roku za kamienicę wyniosła 15,5 mln zł przy średniej cenie rynkowej takich nieruchomości 4,4 mln zł. Dla porównania w 2013 roku najdroższa kamienica osiągnęła cenę 25,3 mln zł, a średnia cena rynkowa nieruchomości wyniosła 5,3 mln zł podaje Bartuś. Podkreśla również, że immanentną cechą tego rynku jest znaczne zróżnicowanie cen jednostkowych kamienic (2,3 12 tys. zł/m kw. pow. użytkowej), wynikające z dużych dysproporcji w atrakcyjności lokalizacyjnej (ul. Węgierska w Podgórzu Rynek Główny), stanu technicznego (od kamienic luksusowych do pustostanów wymagających kapitalnego remontu) i w wielkości dochodu z najmu (od pow. handlowych wynajmowanych po zł/m kw. do mieszkań z najemcami płacącymi czynsz regulowany zł/m kw.). A właśnie oczekiwana stopa zwrotu dla większości inwestorów jest podstawą kalkulacji opłacalnej ceny zakupu kamienicy. Dobre prognozy W okresie hossy do 2007 roku wzrastał przede wszystkim popyt zagraniczny. Np. na Kazimierzu udział obcych inwestorów (głównie z UE i Izraela) w obrocie rynkowym wzrósł z 13 proc. w 2003 roku do 75 proc. w 2008 roku. Od 2009 zainteresowanie kamienicami z ich strony spadało. Obecnie udział kapitału zagranicznego nie przekracza 40 proc. Dane z 2014 roku w dalszym ciągu wskazują na przewagę inwestorów z branży mieszkaniowej i apartamentowej oraz stabilny popyt ze strony rynku hotelowo-turystycznego (zakupy pod hotele, hostele, pensjonaty, gastronomię). Od roku rośnie także zainteresowanie inwestorów poszukujących kamienic pod wyróżniające się lokalizacją biura i siedziby firm. O inwestycyjnej atrakcyjności kamienic świadczą nowe inwestycje apartamentowe w centrum miasta, tzw. plomby (uzupełnienie zabudowy pomiędzy istniejącymi już kamienicami). Od początku 2014 roku na rynek kamienic oddziałuje dobra koniunktura na rynku luksusowych apartamentów. Dlatego prognozy dla rynku kamienic w Krakowie są optymistyczne. W najbliższym czasie nadal będzie napływał nowy kapitał krajowy i zagraniczny, przyciągany bardzo dobrą marką Krakowa jako stolicy turystycznej Polski, a ostatnio także międzynarodowym centrum usług biznesowych i nauki pointuje Bartuś. Modernizacja i adaptacja obiektów zabytkowych czy poprzemysłowych do celów komercyjnych jest na ogół bardziej wymagająca i kosztowna niż stawianie nowych budynków. Deweloperzy podejmują się jednak takich wyzwań ze względu na atrakcyjną lokalizację w centralnych rejonach miasta, gdzie nie ma już wolnych gruntów inwestycyjnych. Rewitalizacja dawnych, niejednokrotnie wpisanych do rejestru zabytków zabudowań wiąże się nie tylko z ich atrakcyjnym położeniem, ale także z możliwością wykreowania przestrzeni komercyjnej o niepowtarzalnym charakterze. Takich biur w Krakowie jest około 35 tys. m kw., co w skali całego rynku biurowego w mieście stanowi niecałe 6 proc. Krakowski rynek biurowy w całości to bowiem 650 tys. m kw. nowoczesnej powierzchni. Obecnie w ofercie biur w zabytkowych obiektach są: Szara Kamienica w Rynku Głównym, Drukarnia Związkowa przy ul. Mikołajskiej 13 oraz pałace Goetzów i Pugetów. Dawid Hajok fot. materiały prasowe

17 reklama

18 18 dbamy o ciebie TRX trening komandosa TRX to przyrząd, dzięki któremu możemy poprawić swoją kondycję, wytrzymałość, spalić tkankę tłuszczową i wyrzeźbić sylwetkę. Ten specjalny zestaw regulowanych pasów cieszy się ogromną popularnością w klubach fitness, chociaż... został wymyślony na potrzeby amerykańskiej armii. Randy Hetrick, były komandos Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, zauważył, że żołnierze biorący udział w akcjach wojskowych mają problem z utrzymaniem wysokiej sprawności fizycznej. Jego zdaniem powodem takiego stanu rzeczy był brak odpowiednich przyrządów do ćwiczeń. Postanowił to zmienić. Jego zdaniem idealne urządzenie powinno być małe, lekkie, łatwe do transportowania, a ponadto pozwać na kompletny trening całego ciała. Jak Hetrick zabrał się za obmyślanie idealnego przyrządu do ćwiczeń? Postanowił wykorzystać to, co żołnierze i tak mieli przy sobie pasy nośne od karabinów wojskowych. Pierwsze ćwiczenia z ich wykorzystaniem polegały na podciąganiu się z różnych pozycji w celu pobudzenia do wysiłku jak największej liczby grup mięśniowych. Po wielu próbach i udoskonaleniach, byłemu komandosowi udało się opatentować niezwykle lekki, poręczny i wytrzymały zestaw pasów, umożliwiający wykonywanie wielu wariantów ćwiczeń nawet w najtrudniejszych warunkach. TRX stopniowo zyskiwał popularność wśród sportowców, trenerów oraz amatorów fitnessu, szukających skutecznej alternatywy dla przyrządów dostępnych wyłącznie w siłowniach. Trening z wykorzystaniem pasów TRX to rewelacyjny sposób na zaangażowanie całego ciała mówi Karolina Ciurka-Baster. Największymi zaletami wykonywania ćwiczeń złożonych jest wzrost wydolności organizmu i poprawa funkcjonowania układu krążenia. Dodatkowo trening na TRX ma korzystny wpływ na wzmocnienie mięśni całego ciała. A to dlatego, że w przeciwieństwie do tradycyjnych metod treningowych, TRX pomoże poprawić kondycję, wytrzymałość, spalić tkankę tłuszczową i wyrzeźbić sylwetkę aktywizuje do pracy wszystkie rodzaje włókien mięśniowych. Pomimo tego, że taśmy TRX zostały wymyślone na potrzeby amerykańskiej armii, trenować z nimi może praktycznie każdy, niezależnie od stopnia wytrenowania. Wszystko zależy od stopnia intensywności, jaki sobie ustawimy, dlatego trening ten stosowany jest zarówno podczas rehabilitacji i zajęć grupowych oraz jako trening uzupełniający dla sportowców. Dzięki treningowi na TRX-ie nie wyrobimy sobie imponujących muskułów, możemy za to poprawić swoją kondycję, wytrzymałość, spalić tkankę tłuszczową i wyrzeźbić sylwetkę. W zależności od tego, jaką ustawimy długość pasów, możemy ćwiczyć różne grupy naszych mięśni: najkrótsza ćwiczenia na plecy, średnia nogi, obręcz barkowa, ramiona, najdłuższa klatka piersiowa, do połowy łydek dolne partie ciała. Poziom trudności możemy natomiast, w zależności od ćwiczenia, kontrolować poprzez zbliżanie się lub oddalanie, złączenie stóp, oderwanie jednej nogi od podłogi. Przykładowe ćwiczenia: 1. Ćwiczenie na klatkę piersiową Chest Press (długość TRX-a maksymalna) Stań tyłem do TRX-a, stopy rozstawione w zależności od poziomu zaawansowania, na początek na szerokość bioder. Całe ciało utrzymujemy w jednej linii, brzuch i pośladki napięte. 2. Ćwiczenie na plecy Low Row (długość TRX-a minimalna) Stań przodem do TRX-a, całe stopy na podłożu. Im bliżej będziesz TRX-a, tym będzie trudniej. Wyprostuj ręce i zacznij się podciągać. Pamiętaj łopatki ściągnięte, plecy proste, łokcie blisko ciała. Całe ciało ma być ułożone w jednej linii, a wzrok skierowany na karabinek TRX-a. 3. Pompki na TRX (długość TRX-a do połowy łydek) Całe ciało powinno być w jednej linii, brzuch i pośladki napięte. Wykonujemy pompki z nogami w zawieszeniu. 4. Ćwiczenie na uda i pośladki przysiad, czyli squat (długość TRX-a do połowy) Stajemy przodem do TRX-a, stopy rozstawiamy na szerokość bioder, wykonujemy przysiad. Kolana nie mogą wyjść za linię stóp. Wiktor Urbański fot. Piotr Banasik Karolina Ciurka -Baster koordynator ds. treningu funkcjonalnego oraz instruktorka w klubach Fitness Platinium Takie ładne oczy. Zadbaj o nie 17 razy na min. niestety, większość z nas mruga dużo rzadziej Czy wiesz, że w czasie ośmiogodzinnej pracy przed komputerem oczy wykonują około 30 tysięcy ruchów? Gdy spędzamy cały dzień przed monitorem nasze oczy nie mają chwili na odpoczynek. Nic więc dziwnego, że na swędzenie, pieczenie i suchość gałki ocznej narzeka prawie 50 proc. pracowników biurowych. Przypadłość doczekała się nawet swojej nazwy Syndrom Widzenia Komputerowego. Najprostszym i najtańszym lekarstwem na bolące oczy jest mruganie. Normalnie ten ruch powiek wykonujemy około 17 razy na minutę, ale zapatrzeni w to, co dzieje się na ekranie komputera, najzwyczajniej o nim zapominamy. A nie powinniśmy, bo dzięki mruganiu nie tylko nawilżamy nasze oczy i wypłukujemy z nich bakterie oraz kurz, ale także rozluźniamy powstające wokół nich napięcie. Dajmy więc naszym oczom trochę wytchnienia. Wystarczy co 20 minut na zaledwie 30 sekund oderwać wzrok od komputera i spojrzeć w biurową przestrzeń, za okno lub po prostu pomrugać, albo zamknąć na chwilę powieki. Oczy, jak i całe nasze ciało potrzebują gimnastyki, więc gdy poczujesz zmęczenie, poruszaj przez kilka minut gałkami w prawo, lewo, do góry i na dół. Kluczowym aspektem są oczywiście warunki, w jakich korzystacie z komputera. Monitor powinien znajdować się w odległości od 40 do 75 centymetrów od twarzy, a jego środek na wysokości naszej brody. O odpowiedni sposób korzystania ze stanowisk komputerowych, zgodny z przepisami BHP, powinien zadbać pracodawca. Jego obowiązkiem jest też zagwarantowanie właściwego oświetlenia w przypadku pracy przed monitorem jest to co najmniej 500 lx. Najlepiej, gdy światło wpada z zewnątrz, dlatego stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić nie mniej niż 1:8. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, pracodawca zobowiązany jest do zwrotu kosztów zakupu okularów korekcyjnych. Zanim jednak wybierzesz najdroższe szkła i najmodniejsze oprawki, pamiętaj, by upewnić się, na jakiej wielkości refundację możesz liczyć ta bowiem ustalana jest indywidualnie wewnątrz firm. Sam komputer również podpowie, jak zadbać o wzrok. Programy takie, jak Anti-EyeStrain czy EyeCareReminder przypomną o robieniu przerw, a także zaproponują proste ćwiczenia dla wzroku. Wiele podobnych aplikacji znajdziemy również na smartfonach. Zaawansowanym programem, który ma za zadanie poprawić wzrok, jest UltimEyes, opracowany przez amerykańskiego neurologa dostępny niestety tylko w wersji płatnej ($9,99). Przydatną aplikacją jest również f.lux, który steruje jasnością oraz temperaturą obrazu pokazywanego na monitorze, zadba więc by ustawienia ekranu były optymalne dla naszego wzroku w zależności od pory dnia i oświetlenia. Pomocy przy czerwonych, piekących czy zmęczonych oczach należy też szukać w aptece. Produktem podstawowym, który warto zawsze mieć przy sobie, są sztuczne łzy. Są bezpieczne i można jest stosować długotrwale bez konsultacji z lekarzem. To one zastąpią prawdziwe łzy, gdy będziemy zapominać o mruganiu, pomogą także pozbyć się zanieczyszczeń, a także zadbają o odpowiednie nawilżenie gałki ocznej w klimatyzowanych pomieszczeniach. Pamiętaj też o witaminach: A, E, C, a także cynku, selenie i miedzi oraz luteinie w aptekach dostępny jest szeroki wybór kompleksów witaminowych przeznaczonych specjalnie z myślą o naszych oczach. Niezwykle istotna dla wzroku jest także odpowiednia dieta. Wybieraj produkty bogate w kwas tłuszczowy omega-3: morskie ryby (halibut, makrela, łosoś), rośliny strączkowe (fasola, soja) czy orzechy włoskie. Warto sięgać również po pełne antyoksydantów fioletowe i pomarańczowe owoce oraz warzywa, zwłaszcza że sezon na jagody i borówki właśnie się zaczyna. Produkty spożywcze w walce ze zmęczonymi oczami wykorzystaj także po pracy. Pomysłem, który zna chyba każdy, są okłady z plastrów ogórka, ale dobrze sprawdza się również surowy ziemniak. Zdrowotne kompresy można przygotować maczając płatki kosmetyczne w ciepłym mleku, czarnej herbacie bądź naparach ze świetlika czy rumianku. Jeśli domowe sposoby nie poprawią samopoczucia twoich oczu, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Wizyty u specjalisty nie należy jednak odbywać tylko wtedy, gdy odczuwamy ból. Okulistyczne kontrole powinniśmy przeprowadzać co najmniej raz, a najlepiej dwa razy w roku. Teresa Żukowska

19 siesta Czerwiec fot. Rafał Romanowski dotrzeć do LwowA Wystarczy przebrnąć przez granicę Unii Europejskiej. A dalej... eldorado. Noc dla dwójki w czterogwiazdkowym hotelu za 45 złotych? Taksówką po całym mieście za 10 złotych? Dwudaniowy obiad za cenę polskiej zapiekanki? Tak to wygląda, ledwie 330 km na wschód od Krakowa, we Lwowie, dokąd z rogatek naszego miasta możemy dotrzeć nawet w pięć godzin. To złożenie dwóch przyczyn: niemal gotowej autostrady A4 do ukraińskiej granicy oraz drastycznego spadku wartości ukraińskiej hrywny. Pierwsza informacja napawa optymizmem, druga wieje grozą. Nietrudno zgadnąć, że ma to związek z wojną we wschodniej Ukrainie, która skutecznie odstrasza od tego niezwykle ciekawego kraju rzesze potencjalnych turystów. Uspokajamy jednak: jadący do Lwowa nie mają żadnego powodu do niepokoju. Wojenne wydarzenia rozgrywają się ponad tysiąc kilometrów dalej, co mniej więcej odpowiada odległości z Krakowa do Wenecji. Mało tego, nic nie wskazuje, aby cokolwiek groźnego miało się wydarzyć w tym wyjątkowo pięknym, większym i bardziej monumentalnym od Krakowa mieście. Wartość ukraińskiej hrywny wobec złotówki będzie naszym sprzymierzeńcem podczas krótkiego, trwającego dwa i pół dnia wypadu na zachodnią Ukrainę. Aktualny kurs waha się w okolicach groszy, co powoduje, że zazwyczaj dwukrotnie niższe od polskich ceny stały się niższe nawet czterokrotnie. Z punktu widzenia polskiego portfela gratka nie lada. Dotyczy to zarówno dobrych hoteli, jak i eleganckich restauracji, pubów, wstępów do atrakcji turystycznych czy zwykłych zakupów. Najpoważniejszym wyzwaniem w sprawnym dotarciu do Lwowa jest pokonanie zewnętrznej granicy Unii Europejskiej w Medyce albo Korczowej. Prezentujemy tu obie wersje każdy chętny na tani city break we Lwowie wybierze najbardziej dogodną. Pierwsza opcja zakłada przejazd do Przemyśla kombinowanym transportem (najlepiej Polskim Busem do Rzeszowa, a stamtąd PKP lub jednym z licznych busów do Przemyśla), a potem pokonanie w kwadrans krótkiego odcinka dzielącego nas od granicy (w Medyce znakiem charakterystycznym jest olbrzymi market Biedronka, miejsce pierwszych zakupów Ukraińców po wjechaniu na terytorium Polski). Po pieszym przejściu granicy (nie trwa to długo), w Szeginiach wsiadamy do tamtejszego busa (tzw. marszrutki) o numerze 297 (relacji Szeginie Lwów). Ten ostatni etap naszej wyprawy potrwa ok minut. Całość do pięciu godzin, przy dobrze skomunikowanych przesiadkach. Druga opcja to podróż własnym pojazdem niemal gotową autostradą A4 do naszej wschodniej granicy. Do Korczowej dotrzemy w nieco ponad 3 godziny wygodną drogą, ale to, jak szybko opuścimy terytorium Rzeczpospolitej, stanowi nie lada zagadkę. Czasem trwa to kwadrans, czasem dłużej. Trzeba jednak uświadomić sobie, że Ukraina nie leży ani w Unii Europejskiej, ani tym bardziej w strefie Schengen nasze schengenowskie przyzwyczajenia trzeba odłożyć na bok. O tym, że wjechaliśmy do Lwowa, poinformuje nas drżenie pojazdu, na który się zdecydowaliśmy. Lwowski bruk, który wita przyjezdnych z każdej strony świata, to jedna z charakterystycznych cech tego niezwykle pięknego miasta pełnego zabytków, zacisznych zaułków, pagórków, pnących się uliczek. Miasta multikulturowego, jednak w zupełnie inny sposób niż Berlin, Londyn czy Nowy Jork. Ze śladami po Polakach, Ukraińcach, Żydach, Ormianach, Niemcach... Jak sto lat temu był jednym z najważniejszych miast państwa habsburgów, stolicą zagłębia naftowego, tak i współczesny Lwów to znów miasto na wskroś europejskie. Goszcząc na zabytkowej starówce w szczycie letniego sezonu nie odczujemy żadnych niedogodności ani różnic, które bazując na stereotypach zdążyliśmy sobie wyobrazić. Lwowskie kawiarnie tętnią życiem, śmiechem, rozmowami, a ulice pełne są bogato wyposażonych sklepów, drogich samochodów, wysepek niespodziewanego luksusu. Zagłębiając się bardziej w miasto dostrzeżemy jeszcze nieco postsowieckiego klimatu, jednak z każdym rokiem rządzący miastem stawiają sobie za cel odnawianie coraz większych jego kwartałów, remontowanie ulic, malowanie fasad, rozbiórkę nienadających się do użytku pustostanów. Ślady po Związku Radzieckim znikają. Po Lwowie warto włóczyć się przez długie godziny, by zobaczyć fantastyczne renesansowe kamieniczki na Rynku, wejść do świątyń przeróżnych wyznań (polskich kościołów, ormiańskich kaplic, prawosławnych cerkwi), pospacerować reprezentacyjnym Prospektem Swobody (rozpiętym między bliźniaczo podobnym, choć znacznie większym od krakowskiego Teatru im. Słowackiego, budynkiem lwowskiej Opery a pięknym pomnikiem Adama Mickiewicza z drugiej). Na dłuższy spacer warto wybrać się na wzgórze zwane Wysokim Zamkiem, skąd roztacza się urzekający widok na dachy kamienic i kopuły kościołów, by zejść ulicami dzielnicy zwanej z niemiecka Kaiserwald, bodaj najbardziej romantycznego fragmentu zacisznego Lwowa, rzadziej odwiedzanego przez turystów. Posilić się można m.in. w Puzatej Chacie serwującej pyszne dania ukraińskiej kuchni, a siąść na lampkę wina czy kufel piwa Lwiwskie w kawiarni Dzyga w uroczym zaułku kwartału ormiańskiej zabudowy. Lwów to również arcyciekawy dla Polaków adres poszukiwania śladów polskości: polska katedra z mszami w rodzimym języku, wciąż widoczne polskie szyldy, Cmentarz Łyczakowski, wmurowane w fasady tablice upamiętniające obecność tu sławnych rodaków wszystko to sprawia, że to właśnie Polacy są najczęściej odwiedzającą miasto nacją. O czym rzadko się już pamięta, to Lwów, a nie Kraków był stolicą Galicji, miastem większym, bogatszym i pod każdym względem bardziej światowym. Aktualnie Lwów choć trwa już sezon urlopowy nie przeżywa najazdu turystów, jak w latach poprzednich. Turyści z zachodu Europy omijają Ukrainę szerokim łukiem, a i wielu chętnych do tej pory na wyjazd odkłada go na dalsze czasy, do chwili wyjaśnienia sytuacji. Zdaniem What s Up Magazine to jednak wciąż jeden z najciekawszych adresów do spędzenia weekendu, stosunkowo blisko od Krakowa. I jak wspomnieliśmy, zdecydowanie tanim. A więc... droga wolna! Rafał Romanowski dojazd i koszty opcja 1: Polski Bus do Rzeszowa (10 20 zł) + dojazd do Przemyśla (10 12 zł) + bus na granicę (2 zł) + ukraińska marszrutka (5 zł); łącznie w jedną stronę: zł. opcja 2: Samochodem do granicy w Korczowej: autostradą A4 do Rzeszowa, tam konieczny zjazd drogą nr 19 do drogi krajowej nr 4 aż do ponownego przecięcia z A4 na wysokości węzła Wierzbna (rejon Jarosławia), powrót na A4 i kontynuacja aż do granicy. Po wjeździe na teren Ukrainy drogami M10 (na pewnym odcinku R40) do Lwowa (kierować się za znakami LVIV). Paliwo w jedną stronę około 120 zł (spalanie 7 l 100 km, średnia cena benzyny: 4,8 zł). czas opcja 1: 5,5 godz. przy dobrych skomunikowaniach przesiadek. W drodze powrotnej warto mieć zapas czasu na spokojne przejście granicy w Medyce. Aby dotrzeć na późny wieczór do Krakowa ze Lwowa koniecznie trzeba wyjechać ok. godz. 14. opcja 2: 5 godz. bez konieczności dłuższego postoju na granicy, informacje na temat aktualnej sytuacji na granicy znajdziecie na stronie: ważne Pamiętajmy o zabraniu paszportu, to nie Unia Europejska. Na szczęście Polacy nie potrzebują wizy na Ukrainę. waluta 1 ukraińska hrywna ok. 0,16 zł. Uwaga! Odradzamy podróżowanie lokalnymi drogami na Ukrainie, są bardzo źle oznakowane i często w fatalnym stanie. We Lwowie warto zaparkować na strzeżonym parkingu, np. przed hotelem.

20 20 siesta Uwolnij się! Masz godzinę Porzućcie wszelkie swoje rzeczy, wy, którzy tu wchodzicie. Gdy przekroczycie próg pokoju, możecie liczyć tylko na siebie. Macie godzinę, by się uwolnić. Jeśli wam się uda, o tym co działo się w środku, nie możecie nikomu opowiedzieć. Takie są zasady coraz popularniejszych w Polsce escape roomów pomieszczeń, w których grupa znajomych (zazwyczaj od 2 do 5 osób) zostaje uwięziona i w określonym czasie musi rozwiązać szereg zadań. Cel: odnaleźć klucz bądź szyfr, który umożliwi wydostanie się na zewnątrz. Ideę zamkniętych pokoi zaczerpnięto z gier komputerowych, a dla ich twórców inspiracją były kryminały i thrillery. Po kilkunastu latach pomysł ewoluował i ze świata wirtualnego przeniósł się do realnych przestrzeni, pojawiając się jako real-life room escape w Japonii, Singauprze czy na Węgrzech. W samym Budapeszcie funkcjonuje dziś ponad 100 lokali tego typu. Na Węgrzech poznałem koncepcję escape roomów już kilka lat temu zdradza Péter Nowacki, założyciel otwartego we wrześniu 2014 roku Project Escape w Krakowie. W stolicy Małopolski można próbować uciec już z kilkunastu pomieszczeń, m.in.: Project Escape, Let me out, Trap, Locked up czy Challenge Accepted. Różnią się łamigłówkami, scenariuszem, a także scenografią. Możemy utknąć w laboratorium szalonego naukowca, starożytnym mieście Inków czy też w pełnym krwi pokoju rzeźnika. Pomocnymi w rozwikłaniu zagadki są rekwizyty: porozrzucane pocztówki, stare mapy, książki z wyblakłymi stronami, spisane pamiętniki. Każdy z tych przedmiotów może być wskazówką, każdy też może tam być tylko po to, by zmylić tropy. W escape roomie trzeba wykazać się nie tylko sprytem i logicznym myśleniem, ale także podstawową wiedzą z zakresu matematyki czy geografii. Przyda się także zręczność, zwinność i spostrzegawczość. Ale przede wszystkim trzeba działać drużynowo. Tutaj nikt nie jest zbędny, każdy dodaje coś od siebie i przybliża nas do wydostania się na zewnątrz. To doskonale integruje mówi Matylda, która ze swoim teamem bawiła się już w kilku takich miejscach. Minusem tej zabawy jest to, że wracanie drugi raz do tego samego pokoju nie ma sensu. Wiesz już wszystko i nie ma żadnej przyjemności z rozwiązywania tych samych zadań kolejny raz mówi Marcin po wyjściu z Tajemniczej Komnaty w Locked up. Zafascynowani tego typu rozrywką ludzie szukają więc kolejnych lokali, gdzie będą mogli sprawdzić swoje detektywistyczne umiejętności. Dlatego też żadna z siedmiu firm działających nie może kopiować pomysłów swoich konkurentów musi zapewnić rozrywkę, która będzie unikatowa nawet dla stałych bywalców. Péter Nowacki każdą nową zagadkę wymyśla z pomocą rodziny i przyjaciół. Nie inspirujemy się innymi lokalami, nie odwiedzamy ich, by się sugerować dodaje. Project Escape oferuje także zaaranżowanie escape roomu w pomieszczeniu klienta, co jest dobrą propozycją dla firm na wszelkie integracyjne imprezy. Z zamkniętych pokoi przed czasem wydostaje się około 55 proc. uczestników. Warto więc skompletować grupę znajomych i spróbować podnieść te statystyki. Trzeba pamiętać jednak o wcześniejszej rezerwacji. O weekendowe terminy najlepiej zadbać tydzień, a nawet dwa wcześniej. Za grę trwającą od 45 minut do półtorej godziny cała grupa zapłaci ok. 100 złotych. Po podzieleniu na pięć osób w drużynie wydatek okazuje się zbliżony do ceny biletu do kina, a dostarczone emocje nieporównywalne. Adrenalina, walka z presją czasu, intensywna praca umysłu i wreszcie radość ze zwycięstwa to uczucia utrzymujące się jeszcze długo po opuszczeniu pokoju. Dagmara Marcinek fot. Piotr Banasik reklama A R C H I T E K C I W N Ę T R Z