WPŁYW WARUNKÓW OBRÓBKI PODCZAS TOCZENIA OSTRZAMI TYPU WIPER NA JAKOŚĆ POWIERZCHNI OBROBIONEJ I SIŁY SKRAWANIA 1. WSTĘP

Transkrypt

1 InŜynieria Maszyn, R. 15, z. 4, 2010 toczenie, siła skrawania, Wiper, MQL, chropowatość Bogdan KRUSZYŃSKI 1 Wojciech STACHURSKI 1 Piotr ZGÓRNIAK 1 WPŁYW WARUNKÓW OBRÓBKI PODCZAS TOCZENIA OSTRZAMI TYPU WIPER NA JAKOŚĆ POWIERZCHNI OBROBIONEJ I SIŁY SKRAWANIA Dokonano oceny wpływu warunków obróbki na chropowatości powierzchni obrobionej oraz składowe całkowitej siły skrawania podczas toczenia stali węglowej C45. W badaniach zastosowano płytki skrawające z naroŝem promieniowym oraz płytki ostrzowe dogładzające typu Wiper. Oceny dokonano w oparciu o wyniki badań z zastosowaniem podawania cieczy obróbkowej w trybie obfitym, z minimalnym wydatkiem (MQL), przy uŝyciu schłodzonego spręŝonego powietrza oraz bez udziału cieczy obróbkowej. Opisano stanowisko do pomiaru składowych całkowitej siły skrawania oraz przedstawiono metodykę pomiarów. 1. WSTĘP Spośród wszystkich obróbek ubytkowych obróbka skrawaniem jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod kształtowania przedmiotów, obejmując swym zasięgiem wszystkie gałęzie przemysłu. Współczesny rozwój technik wytwarzania wymusza opracowywanie nowych technologii i środków produkcji, mających na celu wzrost wydajności i obniŝenie kosztów wytwarzania przy jednoczesnym uzyskaniu wysokiej jakości produktów. Zwiększanie tak rozumianej produktywności jest głównym celem producentów narzędzi stosowanych w obróbce skrawaniem. W celu jej podwyŝszenia firmy narzędziowe wciąŝ udoskonalają materiały narzędziowe, oferują nowe powłoki na ostrza oraz modyfikują geometrię ostrzy oferowanych płytek skrawających. Zabiegi wymienione powyŝej umoŝliwiają zwiększenie parametrów skrawania, które w liniowy sposób wpływają na wydajność obróbki [1]. Jednak zwiększanie poszczególnych parametrów napotyka na ograniczenia, takie jak m.in. [2]: dopuszczalne siły skrawania, wynikające z określonej sztywności lub wytrzymałości elementów OUPN, dokładność wymiarowo-kształtowa obrabianych powierzchni, dopuszczalna moc napędu obrabiarki, 1 Politechnika Łódzka, Instytut Obrabiarek i TBM, Łódź, ul. Stefanowskiego 1/15

2 8 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK pogarszająca się chropowatość i dokładność obróbki, wytrzymałość płytek skrawających. Jednym z rozwiązań, które umoŝliwia pracę płytek skrawających z podwyŝszonymi posuwami przy zachowaniu małej chropowatości obrobionej powierzchni, są płytki ostrzowe dogładzające z geometrią naroŝa typu Wiper [5,21]. W płytkach tego typu zmodyfikowano tradycyjne naroŝe promieniowe tak, aby fragmenty krawędzi bezpośrednio kształtujące powierzchnię obrabianą miały znacznie większy promień zaokrąglenia lub były prostoliniowe (rys. 1). Zastosowanie takiej geometrii pozwala, zwiększając dwukrotnie posuw, na uzyskiwanie niektórych parametrów chropowatości powierzchni jak przy skrawaniu tradycyjną płytką. W sposób oczywisty prowadzi to do poprawienia efektywności wytwarzania poprzez zwiększenie wydajności i obniŝenie kosztów produkcji [3]. Jednocześnie zachowanie tego samego posuwu pozwala, według danych producentów [5], na dwukrotne zmniejszenie chropowatości obrobionej powierzchni. W efekcie tego w wielu przypadkach istnieje moŝliwość eliminacji kosztownych procesów obróbki ściernej. Według danych producentów narzędzi, oprócz poprawienia jakości powierzchni uzyskuje się takŝe okrągłości przedmiotu obrabianego porównywane ze szlifowaniem. Na rys. 1 przedstawiono schemat kształtowania nierówności powierzchni (parametr Rt) podczas skrawania z uŝyciem płytki tradycyjnej (a) i płytki typu Wiper (b i c) w zaleŝności od wartości posuwu f. Rys. 1. Schemat kształtowania nierówności powierzchni (parametr Rt) podczas skrawania płytką skrawającą o naroŝu: a) promieniowym, b-c) typu Wiper Fig. 1. Scheme of surface roughness creation (parameter Rt) during turning process: a) standard nose radius geometry, b-c) Wiper geometry Oprócz wymienionych powyŝej zalet, naroŝa typu Wiper posiadają równieŝ wady, wynikające bezpośrednio z ich specyficznej geometrii (omówionej w rozdziale 2). Zaliczyć do nich moŝna m.in. [2], [4]: niemoŝność zachowania jednakowej chropowatości, dla powierzchni usytuowanych pod róŝnym kątem w stosunku do osi obrotu przedmiotu, trudności z odwzorowaniem dokładnego kształtu podczas toczenia konturowego skomplikowanych powierzchni, większą o % wartość siły odporowej F p. Większa wartość siły F p w oczywisty sposób wpływa niekorzystnie na przebieg skrawania i dokładność obróbki. Sprzyja bowiem powstawaniu drgań w kierunku osi x, które w efekcie mogą prowadzić do błędów wymiarowo kształtowych przedmiotu obrobionego.

3 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 9 Jednym z podstawowych sposobów obniŝania sił skrawania jest stosowanie czynnika chłodząco smarującego. Wybór metody podawania cieczy obróbkowej zaleŝy od rodzaju obróbki, materiału obrabianego i ostrza oraz parametrów skrawania. W Instytucie Obrabiarek i TBM Politechniki Łódzkiej przeprowadzono próby toczenia płytkami skrawającymi typu Wiper oraz, dla porównania, płytkami o naroŝu promieniowym przy zastosowaniu róŝnych strategii podawania cieczy chłodząco smarującej: z udziałem cieczy obróbkowej w trybie obfitym (WM ang. Wet Machining), z minimalnym wydatkiem cieczy obróbkowej (MQL ang. Minimal Quantity Lubrication), z zastosowaniem schłodzonego spręŝonego powietrza (SSP), bez uŝycia cieczy obróbkowej (DM ang. Dry Machining). PoniŜej przedstawiono badania wpływu zastosowanej metody podawania cieczy obróbkowej na składowe całkowitej siły skrawania oraz chropowatość powierzchni obrobionej. 2. GEOMETRIA OSTRZY TYPU WIPER Płytki skrawające róŝnią się między sobą wielkością, kształtem, ukształtowaniem powierzchni natarcia i krawędzi skrawających itp. Znormalizowane naroŝa wieloostrzowych płytek do toczenia mają zwykle promień zaokrąglenia ze zbioru liczb {~0; 0,2; 0,4; 0,8; 1,2; 1,6; 2; 2,4; 2,8; 3,2}. W odróŝnieniu od nich naroŝa płytek typu Wiper mają pomocnicze krawędzie wygładzające w kształcie łuku o bardzo duŝym promieniu zaokrąglenia R bo i czasami kilka pomocniczych promieni zaokrąglenia naroŝa r ε1 i r ε2. Przykład jednego rozwiązania geometrii typu Wiper dla naroŝa płytki do toczenia przedstawiono na rys. 2. Rys. 2. Geometria Wiper dla naroŝa płytki Fig. 2. Wiper geometry for insert type NaroŜa typu Wiper są stosowane w płytkach o róŝnych kątach naroŝa ε r, mocowanych w narzędziach o róŝnych kątach przystawienia κ r. Z tego powodu kąty usytuowania przejściowych pomocniczych krawędzi skrawających są optymalizowane dla określonego kąta naroŝa płytki i kąta jej połoŝenia w gnieździe oprawki. Nieodpowiedni dobór płytki

4 10 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK z naroŝem Wiper i oprawki narzędziowej moŝe pogorszyć spodziewaną jakość powierzchni obrobionej i dokładności obróbki. Ukształtowanie pomocniczej krawędzi wygładzającej w kształcie łuku ma na celu umoŝliwienie stosowanie tych samych płytek z naroŝem Wiper do oprawek o róŝnych kątach przystawienia [2], [4-5]. 3. STRATEGIE CHŁODZENIA I SMAROWANIA PODCZAS TOCZENIA Rezygnacja ze stosowania cieczy obróbkowych, czyli obróbka na sucho (DM) jest podstawowym kierunkiem rozwoju obróbki skrawaniem, zwłaszcza w dziedzinie toczenia [5,6]. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych materiałów narzędziowych, takich jak: węgliki spiekane, ceramika narzędziowa, regularny azotek boru (CBN) oraz pokryć przeciwzuŝyciowych [8-10] jest moŝliwie zwiększenie okresu trwałości płytek narzędziowych skrawających bez udziału czynnika chłodząco-smarującego. Jest to wynik przede wszystkim duŝej twardości materiałów narzędziowych, a zatem równieŝ duŝej ich odporności na ścieranie oraz małej wartości współczynnika tarcia [11]. Z drugiej jednak strony nieuchronne podwyŝszenie temperatury w strefie skrawania podczas obróbki DM moŝe wprowadzać niekorzystne zmiany w warstwie wierzchniej oraz powodować błędy kształtu obrobionych przedmiotów. W takim wypadku celowe wydaje się wprowadzenie alternatywnych metod chłodzenia i smarowania, takich jak metoda minimalnego wydatku cieczy obróbkowej (MQL) lub uŝycie schłodzonego spręŝonego powietrza (SSP). Rys. 3. Wpływ posuwu na siły skrawania dla róŝnych strategii chłodzenia i smarowania: DM, WM, MQL Fig. 3. Force components vs. feed rate for different cutting fluid supply: DM, WM, MQL W pracy [12] opisano badania prowadzone podczas toczenia stali węglowej C40 przy zastosowaniu metody MQL. Zastosowano płytkę skrawającą z węglików spiekanych P40 bez pokrycia. Zarówno powierzchnia obrabiana, jak i grubość wióra oraz wartości sił były

5 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 11 porównywalne z tymi występującymi podczas obróbki z konwencjonalnym uŝyciem cieczy obróbkowej (WM) oraz znacznie lepsze niŝ przy skrawaniu na sucho (DM). Wykres na rys. 3 przedstawia wpływ posuwu na wartość sił dla róŝnych strategii chłodzenia i smarowania. Wraz ze wzrostem posuwu wzrastały wartości sił skrawania dla kaŝdej z trzech metod dostarczania CO, przy czym dla WM i MQL wartości te były do siebie zbliŝone w całym badanym zakresie. W przypadku DM dla większych posuwów (f > 0,3 mm/obr) wartości sił były duŝo większe od pozostałych (około 40 60%). Podobne wnioski, korzystne dla metody MQL, przedstawiono w pracy [13], gdzie ciecz obróbkową podawano w postaci mgły olejowej na powierzchnię przyłoŝenia i natarcia noŝa tokarskiego. Badania zaprezentowane w pracy [14] dotyczyły wpływu metody podawania cieczy obróbkowej na zuŝycie narzędzia podczas toczenia stali stopowej 40CrNiMo7 (40HNM). Toczenie prowadzono przy uŝyciu narzędzia z płytką z węglików spiekanych P30 bez pokrycia. Ciecz obróbkową w metodzie MQL dostarczano z ciśnieniem poprzez pojedynczą dyszę rozpylającą w systemie zewnętrznym. Na podstawie uzyskanych wyników prezentowanych w pracy stwierdzono, Ŝe stosowanie metody MQL podczas toczenia z wysokimi prędkościami skrawania zapewnia wydłuŝenie okresu trwałości narzędzia w porównaniu z obróbką na sucho oraz przy uŝyciu cieczy obróbkowej. Autorzy tłumaczą to znaczną redukcją temperatury skrawania podczas obróbki z MQL na skutek lepszej penetracji cząsteczek cieczy obróbkowej w strefie skrawania w porównaniu do obróbki na mokro. Ogranicza to zuŝycie narzędzia, zwłaszcza na skutek dyfuzji. Badania nad zastosowaniem metody SSP prowadzono w Instytucie Obrabiarek i TBM PŁ [15]. Celem badań było zbadanie wpływu schłodzonego spręŝonego powietrza na trwałość ostrza podczas toczenia. W trakcie badań toczono wzdłuŝnie wał ze stali C45 ulepszony cieplnie (28 32 HRC) przy uŝyciu płytek ostrzowych wykonanych z węglików spiekanych P10 bez pokrycia. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, Ŝe dla prędkości skrawania v c w zakresie od m/min wartości VB B dla metody SSP są porównywalne z wartościami osiąganymi w trybie obfitym (WM). Natomiast wartości zuŝycia VB B dla obróbki na sucho (DM) są około 15 30% większe od tych uzyskanych podczas stosowania schłodzonego spręŝonego powietrza. Podobną zaleŝność stwierdzono przy określaniu zuŝycia wskaźnikiem VB B MAX. Warto zauwaŝyć, Ŝe badania przedstawiane w literaturze opisują głównie wpływ zastosowanej strategii chłodzenia i smarowania na zuŝycie czy trwałość ostrza. Brak jest kompleksowych badań, dotyczących zwłaszcza płytek dogładzających typu Wiper. 4. WARUNKI BADAŃ W trakcie badań toczono wzdłuŝnie próbki wykonane ze stali węglowej do ulepszania cieplnego C45 w stanie normalizowanym (twardość 230 HB). Jako narzędzia uŝyto składany nóŝ tokarski do toczenia zewnętrznego firmy Sandvik, oznaczony wg norm ISO PTGNR 2020 K16. W układzie narzędzia kąt przystawienia wynosi κ r = 91, zaś kąt przyłoŝenia

6 12 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK α n = 0. W oprawce mocowano dwa rodzaje płytek skrawających: 1) płytkę o tradycyjnej geometrii PF, 2) płytkę dogładzającą o geometrii Wiper WF. Obydwa rodzaje płytek wykonane są z węglików spiekanych GC4215 z obszaru zastosowania P15 P20. Według danych firmy Sandvik [5] gatunek ten opracowano do: wysoko-produktywnej obróbki stali, od zgrubnej do wykończeniowej, obróbki z uŝyciem cieczy obróbkowej lub do obróbki na sucho, zastosowania przy wysokich temperaturach skrawania. Badania realizowano dla następujących parametrów: prędkość skrawania v c = 365 m/min, posuw f = 0,3 mm/obr, głębokość skrawania a p = 0,25; 0,5; 1 mm. W skład stanowiska do toczenia przedstawionego na rys. 4 wchodzi tokarka numeryczna SL-10 firmy Haas (1), trój-składowy siłomierz piezoelektryczny Kistler typ 9121 (2), wzmacniacz Kistler typ 5070 (3), karta pomiarowa Kistler typ 2855A4 (4) wraz z komputerem (5) i oprogramowaniem [16]. W trakcie obróbki układ pomiarowy rejestrował wartości trzech składowych sił powstających podczas toczenia: F c siły skrawania, F p siły odporowej i F f siły posuwowej. Rys. 4. Schemat stanowiska pomiarowego przy toczeniu [20] Fig. 4. Schematic view of the experimental stand for turning tests [20] W metodzie MQL zastosowano urządzenie MicroJet MKS-G100 firmy Link przeznaczone do zewnętrznego, jednokanałowego wytwarzania mgły olejowej [17]. Ciecz obróbkową MICRO 3000 dostarczano z wydatkiem około 15 ml/godz. Do metody SSP zastosowano urządzenie handlowe oferowane przez firmę WNT schładzające spręŝone powietrze w strefie skrawania do temperatury około -10 C. Jako konwencjonalną ciecz

7 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 13 obróbkową zastosowano emulsję Blasocut firmy Blaser Swisslube dostarczaną w strefę obróbki z wydatkiem 5 l/min. Do pomiaru chropowatości powierzchni 2D zastosowano profilografometr T8000 firmy Hommelwerke. Jako wartość chropowatości dla kaŝdej próbki brano uśrednioną wartość z trzej pomiarów. Do analizy chropowatości wybrano parametry Ra i Rz, powszechnie stosowane do opisu chropowatości w warunkach przemysłowych [18]. 5. WYNIKI BADAŃ POMIARY CHROPOWATOŚCI, PARAMETR Ra, Rz Na rys. 5 pokazano przykładowe profile chropowatości powierzchni uzyskane dla ostrza tradycyjnego z naroŝem promieniowym (rys. 5a) i ostrza z naroŝem Wiper (rys. 5b). a) b) Rys. 5. Profil chropowatości powierzchni: a) ostrze o naroŝu promieniowym, b) ostrze o naroŝu Wiper; v c = 365 m/min, f = 0,3 mm/obr, a p = 1 mm, skrawanie na sucho Fig. 5. Surface roughness profile: a) standard nose radius geometry, b) Wiper geometry v c = 365 m/min, f = 0,3 mm/rev, a p = 1 mm, dry machining Wyniki pomiarów chropowatości powierzchni próbek toczonych ostrzami o promieniowym naroŝu () oraz typu Wiper () przedstawiono w tabeli 1 wartość Ra i w tabeli 2 wartość Rz.

8 14 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK Tabela 1. Parametr chropowatości powierzchni Ra Table 1. Surface roughness parameter Ra Głębokość skrawania a p [mm] Ra [µm] DM MQL SSP WM 0,25 6,22 1,82 6,22 1,76 6,22 1,79 6,23 1,83 0,5 6,33 1,84 6,26 1,82 6,27 1,80 6,36 1,87 1 7,12 1,92 6,77 1,86 6,84 1,89 7,05 1,93 Tabela 2. Parametr chropowatości powierzchni Rz Table 2. Surface roughness parameter Rz Głębokość skrawania a p [mm] Rz [µm] DM MQL SSP WM 0,25 26,52 8,83 26,21 8,66 25,93 8,75 26,73 9,04 0,5 27,04 8,89 26,44 8,91 26,26 9,05 26,98 9, ,71 10,09 28,79 9,37 28,22 9,32 31,35 9,56 Na podstawie prezentowanych powyŝej tabel wykonano wykresy porównawcze wartości Ra (rys. 6) i Rz (rys. 7). Rys. 6. Parametry chropowatości Ra dla płytek: a) o naroŝu promieniowym (), b) dla płytek Wiper () Fig. 6. Surface roughness parameter Ra: a) standard nose radius geometry, b) Wiper geometry

9 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 15 Rys. 7. Parametry chropowatości Rz dla płytek: a) o naroŝu promieniowym (), b) dla płytek Wiper () Fig. 7. Surface roughness parameter Rz: a) standard nose radius geometry, b) Wiper geometry Na podstawie prezentowanych powyŝej wyników badań moŝna stwierdzić, Ŝe uŝycie ostrzy typu Wiper pozwala na około trzykrotne zmniejszenie wartości chropowatości powierzchni Ra i Rz, w porównaniu do chropowatości po obróbce tradycyjnymi ostrzami. Zasada ta ma zastosowanie dla wszystkich wykorzystanych strategii chłodzenia i smarowania. Zwiększanie głębokości skrawania a p powodowało wzrost wartości chropowatości Ra i Rz dla wszystkich warunków obróbki, bez względu na rodzaj uŝytej płytki skrawającej. NaleŜy jednak zauwaŝyć, Ŝe największe pogorszenie chropowatości w wyniku zwiększania głębokości skrawania występuje dla płytki o naroŝu tradycyjnym i wynosi dla DM 14,5 %, MQL 8 %, SSP 8%, WM 13 %. Dla płytki róŝnica ta jest stała, niezaleŝna od metody chłodzenia i smarowania i wynosi 6 %. Jednocześnie dla wszystkich trzech głębokości skrawania zastosowanie metody MQL i SSP dawało najniŝsze wartości Ra i Rz. 6. WYNIKI BADAŃ SIŁ PODCZAS TOCZENIA Na rys. 8 przedstawiono przykładowy wykres składowych całkowitej siły skrawania F podczas toczenia. W przebiegu sił moŝna wyróŝnić kilka faz: 1) narastanie sił podczas wchodzenia w materiał, 2) stabilizacja sił (średnia wartość w przybliŝeniu stała) podczas skrawania w pełnym materiale, 3) opadanie sił w czasie zatrzymania posuwu i wychodzenia narzędzia. Warto zwrócić uwagę na to, Ŝe obok stałej w przybliŝeniu składowej F s zawsze występuje większa lub mniejsza składowa przypadkowo zmienna (szum) F d. Wynika ona z nieciągłego charakteru odkształceń w strefie ścinania oraz tworzenia się wióra. Jej amplituda moŝe osiągać kilkadziesiąt procent składowej stałej [19]. Wyniki pomiarów sił przedstawiono w tabeli 3. W tabeli zamieszczono takŝe wartości całkowitej siły skrawania, jako sumę poszczególnych składowych.

10 16 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK Rys. 8. Przykładowy przebieg składowych całkowitej siły skrawania Fig. 8. Example signals of component cutting forces Tabela 3. Składowe całkowitej siły skrawania podczas toczenia Table 3. Components of total cutting force during turning Strategia chłodzenia i smarowania DM WM MQL SSP Głębokość skrawania a p [mm] 0,25 0,5 1 0,25 0,5 1 0,25 0,5 1 0,25 0,5 1 Rodzaj płytki Siła [N] F c F f F p F 93,7 52,5-107,3 151,8 84,1 48,3-90,4 132,6 130,1 117,9-134,2 221,0 133,9 135,3-132,7 232,1 172,4 318,8-169,3 400,0 171,3 255,3-160,0 346,6 92,3 50,4-105,5 149,0 84,0 48,6-91,8 133,5 134,8 132,7-140,8 235,8 128,0 126,7-129,6 221,9 173,0 312,0-175,6 397,7 175,3 264,3-163,4 356,7 92,3 49,4-103,2 147,0 84,9 48,9-93,3 135,3 129,4 117,5-134,0 220,2 125,3 115,1-126,5 212,0 176,5 275,0-169,0 367,9 182,2 248,1-162,3 348,0 89,5 48,0-95,7 139,6 85,9 51,4-95,8 138,6 129,7 115,7-127,0 214,9 124,6 112,9-129,7 212,3 162,8 273,4-161,6 356,9 179,0 249,1-163,5 347,6

11 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 17 Na rys. 9 pokazano przykładowe wykresy prezentujące wpływ głębokości skrawania na składowe F c, F f, F p oraz całkowitą siłę skrawania F. Wykresy wykonano dla obróbki na sucho dla płytki konwencjonalnej (rys. 9a) oraz płytki typu Wiper (rys. 9b). Dla zwiększenia czytelności wykresów uŝyto wartości bezwzględnych składowej odporowej F p. Rys. 9. Wpływ głębokości skrawania na całkowitą siłę skrawania i jej składowe: a) płytka, b) płytka Fig. 9. Force components vs. depth of cut: a) insert, b) insert Na podstawie powyŝszych wykresów oraz wyników badań zestawionych w tabeli 3 moŝna stwierdzić, Ŝe zwiększanie głębokości skrawania powoduje wzrost całkowitej siły skrawania i jej składowych dla kaŝdej strategii podawania cieczy obróbkowej. Warto zauwaŝyć, Ŝe charaktery przebiegów składowych F p i F c są do siebie bardzo zbliŝone. Podobna zaleŝność dotyczy składowej F f i całkowitej siły F. Dla głębokości a p = 0,25 mm wartość składowej posuwowej F f jest najmniejsza, przy głębokości a p = 0,5 mm osiąga poziom pozostałych dwóch składowych, a dla głębokości a p = 1 mm jest największa. Na rys. 10 porównano wartości całkowitej siły skrawania F podczas toczenia na głębokości a p = 1 mm dla czterech strategii chłodzenia i smarowania. Rys. 10. Wpływ głębokości skrawania na całkowitą siłę skrawania i jej składowe: a) płytka, b) płytka Fig. 10. Force components vs. depth of cut: a) insert, b) insert

12 18 Bogdan KRUSZYŃSKI, Wojciech STACHURSKI, Piotr ZGÓRNIAK Na podstawie uzyskanych wyników zauwaŝono, Ŝe wartości sił F podczas toczenia płytkami typu Wiper są, przy tych samych warunkach obróbki, mniejsze w porównaniu do toczenia płytkami tradycyjnymi. RóŜnica ta dla DM i WM wynosi %, a dla SSP i MQL %. Warto zauwaŝyć, Ŝe dla toczenia płytkami o naroŝu promieniowym () zastosowanie metody MQL i SSP obniŝa wartości całkowitej siły skrawania w stosunku do pozostałych dwóch metod o około 12 %. W przypadku uŝycia płytki Wiper spadek jest znacznie mniejszy i wynosi około 2 %. 7. WNIOSKI Na podstawie prezentowanych powyŝej wyników moŝna stwierdzić, Ŝe: 1. Zastosowanie ostrzy typu Wiper umoŝliwia znaczne (3 krotne dla rozwaŝanych warunków obróbki) zmniejszenie chropowatości powierzchni, w porównaniu z ostrzami o tradycyjnym naroŝu. 2. Zastosowanie podczas toczenia metody MQL lub SSP umoŝliwia zmniejszenie chropowatości w porównaniu do toczenia na mokro i na sucho. ZaleŜność ta dotyczy obu rodzajów ostrzy oraz wszystkich głębokości skrawania. 3. Zastosowanie podczas obróbki na sucho (DM) i na mokro (WM) ostrzy typu Wiper powoduje obniŝenie całkowitej siły skrawania w granicach % w stosunku do obróbki tradycyjnymi ostrzami. Zastosowanie schłodzonego spręŝonego powietrza (SSP) oraz metody MQL powoduje niewielki spadek sił 3 6 %. LITERATURA [1] KACZMAREK J., 1970, Podstawy obróbki wiórowej, ściernej i erozyjnej, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. [2] CICHOSZ P., 2007, Kształtowanie warstwy wierzchniej przedmiotów obrabianych ostrzami typu Wiper, Obróbka skrawaniem, Wysoka produktywność, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, [3] CICHOSZ P., 2004, Ekonomiczne aspekty doboru narzędzi skrawających do zadania produkcyjnego, Mechanik, 77/10, [4] CICHOSZ P., 2006, Narzędzia skrawające, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. [5] SANDVIK, Katalog główny, [6] OCZOŚ K.E., 2004, Doskonalenie strategii chłodzenia i smarowania w procesach obróbkowych, Mechanik, 77/10, [7] OCZOŚ K.E., 1998, Postęp w obróbce skrawaniem II. Obróbka na sucho i ze zminimalizowanym chłodzeniem, Mechanik, 71/5/6, [8] BYRNE G., DORNFELD D., DENKENA B., 2003, Advancing cutting technology, CIRP Annals Manufacturing Technology, 52/2, [9] WYSIECKI M., 1997, Nowoczesne materiały narzędziowe, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. [10] WEINERT K., INASAKI I., SUTHERLAND J.W., WAKABAYASHI T., 2004, Dry machining and minimum quantity lubrication, CIRP Annals Manufacturing Technology, 53/2, [11] KLOCKE F., EISENBLÄTTER G., 1997, Dry cutting, CIRP Annals Manufacturing Technology, 46/2,

13 Wpływ warunków obróbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na jakość powierzchni 19 [12] MACHADO A.R., WALLBANK J., 1997, The effect of extremely low lubricant volumes in machining, Wear, 210, [13] WAKABAYASHI T., SATO H., INASAKI I., 1998, Turning using extremely small amounts of cutting fluids, JSME International Journal, C/41/1, [14] DHAR N.R., KAMRUZZAMAN M., AHMED M.T., 2006, Effect of minimum quantity lubrication (MQL) on tool wear and surface roughness in turning AISI-4340 steel, Journal of Materials Processing Technology, 172, [15] WALCZAK D., 2008, Wpływ sposobu podawania cieczy obróbkowej na zuŝycie narzędzia przy toczeniu, Praca magisterska w Instytucie Obrabiarek i TBM, promotor prof. dr hab. inŝ. Bogdan Kruszyński, Łódź. [16] KISTLER, [17] MICROJET, [18] ADAMCZAK S., 2008, Pomiary geometryczne powierzchni. Zarysy kształtu, falistość i chropowatość, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. [19] JEMIELNIAK K., 1998, Obróbka skrawaniem, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa. [20] SALA S., 2010, Wpływ systemu podawania cieczy obróbkowej i geometrii narzędzia na chropowatość powierzchni obrobionej, Praca magisterska w Instytucie Obrabiarek i TBM, promotor prof. dr hab. inŝ. Bogdan Kruszyński, Łódź. [21] GRZESIK W., 2010, Podstawy skrawania materiałów konstrukcyjnych, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa INFLUENCE OF CUTTING CONDITIONS IN TURNING WITH WIPER TYPE INSERTS ON SURFACE ROUGHNESS AND CUTTING FORCES In the paper, evaluation of the influence of selected cutting parameters on surface roughness of the workpiece is presented. Standard geometry and Wiper geometry inserts were applied. Relationship between cutting forces levels during turning tests of C45 steel are presented too. Moreover evaluation of experimental results which consider application of different strategies of cutting fluid supply such as: Minimal Quantity Lubrication, Cooled Compressed Air, Dry Machining are shown. Description of experimental conditions and methodology of investigation are presented. Finally experimental stands which were employed during surface roughness and cutting forces measurements are described too.