Strategia konsultacji w projektowaniu internetowych giełd powszechnej przedsiębiorczości

Transkrypt

1 Strategia konsultacji w projektowaniu internetowych giełd powszechnej przedsiębiorczości Edward Bryniarski i, Teresa Izabela Bryniarska ii Wstęp Na świecie, w ostatnim dziesięcioleciu, coraz większą wagę przywiązuje się do takiego przygotowania informatycznego nauczycieli, które będzie determinowało efektywność ich działalności doradczoprzewodniczej w procesie dydaktycznym, obejmującym kształcenie/ szkolenie ustawiczne, poprzez wykorzystanie strategii konsultacji (Popkin 1994) iii Działalność ta składa się z następujących trzech procesów pomocniczych: (a) doradztwa, (b) współdziałania (koordynacji) oraz (c) konsultacji. Konsultację definiuje się jako proces kooperacji, w którym doradca-konsultant nie tylko asystuje w myślowym rozwiązywaniu problemów, ale takŝe ma wpływ na efektywną pracę osób uczestniczących w tym procesie (American School Counselor Association, 1990, s.1) iv. Interwencje konsultanta w procesie konsultacji powinny być efektywne, skuteczne i prowadzić do rozwiązywania problemów. Strategia konsultacji jest takim sposobem studiowania, czy pozyskiwania przez człowieka wiedzy i umiejętności, który ogniskuje się na efektywniejszym doradzaniu mu i przewodzeniu przez konsultanta w tak rozumianym procesie dydaktycznym. W tym sensie strategia konsultacji moŝe być realizowana indywidualnie lub w grupie, w bezpośrednim kontakcie lub zdalnie (w klasie, listownie, telefonicznie, drogą Internetu).w procesie kształcenia ustawicznego v W okresie ostatnich lat Unia Europejska oraz inne instytucje takie jak Bank Światowy aktywnie działały na polu promowania rozwoju kierunków polityki dotyczących rozwoju systemów uczenia się przez całe Ŝycie dla wszystkich. Ministrowie Edukacji krajów członkowskich OECD organizacji do której naleŝy takŝe Polska - przyjęli system uczenia się przez całe Ŝycie za odpowiednią strategię rozwoju oświaty i systemów kształcenia i szkolenia w krajach rozwiniętych. Organizacji OECD powierzono przeprowadzenie analizy i badania nowych form nauczania i uczenia się, odpowiednich dla wymagań osób dorosłych zatrudnionych, bezrobotnych czy teŝ tych, którzy odeszli z rynku pracy. Badania potwierdziły pojawienie się negatywnych skutków na rynku pracy, wynikających z braku dostępu do moŝliwości uczenia się przez całe Ŝycie oraz potwierdziły konieczność zapewnienia by moŝliwości uczenia się przez całe Ŝycie były dostępne wszystkim osobom w wieku produkcyjnym by podnieść i utrzymać na trwałe moŝliwości ich zatrudnienia. Raport Modernizacja kształcenia ustawicznego i kształcenia dorosłych w Polsce, jako integralnych części uczenia się przez całe Ŝycie, opracowany w 2002 r. dla Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, dostosowuje wyniki badań przeprowadzonych przez OECD do realiów Polski. Jednym z kierunków realizacji zadań przedstawionych w raporcie jest wykorzystanie Internetu do kształceni/ szkolenia ustawicznego. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie załoŝeń projektowych, słuŝących wykorzystaniu Internetu do kształcenia ustawicznego poprzez realizację strategii konsultacji. Proces dydaktyczny jako proces gospodarczy Do dostawców usług w obszarze kształcenia/ szkolenia ustawicznego zalicza się: (1) szkoły dla dorosłych i szkoły wyŝsze, (2) publiczne centra kształcenia ustawicznego oraz praktycznego, (3) niepubliczne, niedochodowe instytucje szkoleniowe, w tym tzw. osoby prawne (stowarzyszenia, fundacje, spółki, spółdzielnie itp.) oraz firmy czysto prywatne (podmioty jednoosobowe prowadzące działalność gospodarczą). Wykorzystywanie w edukacji dorosłych technologii informacyjnej wymusza traktowanie współczesnych placówek kształcenia na równi z podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, w procesie której kształtują się (wytwarzane są) i wykorzystywane są (udostępniane są) umiejętności niezbędne człowiekowi w Ŝyciu dorosłym, tj. kształtowane są róŝnorakie kwalifikacje. Współcześnie oznacza to przygotowywanie człowieka do bycia przedsiębiorczym, tak aby potrafił działać w gospodarce rynkowej jako człowiek sprzedający swoje kwalifikacje, a nie jako człowiek pracy sprzedający jedynie swoją pracę na rynku pracy. Proces dydaktyczny jest więc działalnością gospodarczą wytwarzającą zasoby kwalifikacji niezbędne dla obecnej i przyszłej gospodarki rynkowej. Proces ten odbywa się w ramach systemu komunikacji pomiędzy nauczycielami a uczniami. Istotą działania tego systemu w placówce kształcenia jest to, Ŝe nauczyciel jest ekspertem-przewodnikiem po świecie wiedzy i umiejętności, który zarządza procesem dydaktycznym realizowanym przez uczniów vi. W celu sprawnego zarządzania, nauczyciel stosuje takie metody jak: 1

2 planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolę - moŝe tu korzystać z całego dorobku teorii organizacji i zarządzania vii. Zespół umiejętności, do kształtowania którego się dąŝy w procesie dydaktycznym nazywamy jego celami, a zasady (prawidła), zgodnie z którymi działa - zasadami dydaktycznymi. Cele realizowane są poprzez ustalanie kierunków działalności dydaktycznej, a zasady poprzez wykonywanie zadań dydaktycznych. Na proces dydaktyczny w placówce kształcenia ustawicznego składają się cztery procesy, wzajemnie powiązane i realizowane zazwyczaj równolegle: nauczanie - kierowany przez nauczyciela, zgodnie z celami i zasadami dydaktycznymi, proces nabywania przez ucznia wiedzy rozumianej jako zespół umiejętności świadomego korzystania w określonym porządku ze wcześniej nabytych umiejętności, uczenie się - uwarunkowana przez placówkę kształcenia aktywność ucznia prowadząca do kształtowania się określonych umiejętności, kształcenie - wpływ placówki kształcenia i otoczenia na kształtowanie się określonych umiejętności, wychowanie - kształtowanie przez placówkę najbardziej wartościowych dla ucznia w przyszłości, w jego dorosłym Ŝyciu, umiejętności korzystania z dorobku kultury i udziału w procesach kulturotwórczych. Wymienionym składnikom procesu dydaktycznego odpowiadają pewne cele i zasady (np. cele nauczania, zasady nauczania), a te realizowane są poprzez ustalanie pewnych kierunków działalności i wykonywanie pewnych zadań dydaktycznych. W zaleŝności od realizacji któregoś z wymienionych składników procesu dydaktycznego nauczyciel pełni inną rolę. W procesie nauczania jest ekspertem, w procesie uczenia się mentorem, kształcenia trenerem, a wychowania terapeutą. Współcześnie z realizacją wymienionych ról w kształceniu ustawicznym związane są takie dziedziny usług jak coaching i mentoring viii Internotowe giełdy powszechnej przedsiębiorczości Ekonomiści coraz częściej głoszą pogląd, Ŝe w najbliŝszych dziesięcioleciach rynek pracy (pracy najemnej) będzie zanikał, a gigantyczny wzrost bezrobocia wymusi szybkie kształtowanie się rynku powszechnej przedsiębiorczości, tj. praca najemna będzie wypierana przez samozatrudnienie. Rynek powszechnej przedsiębiorczości to taki, na którym sprzedaje się i kupuje nie pracę, lecz umiejętności i kwalifikacje. Zrozumiałe jest więc, Ŝe juŝ obecnie naleŝy przygotować instrumenty i mechanizmy kształcenia ustawicznego, umoŝliwiające wytwarzanie kwalifikacji oraz rynkowe określenie ich wartości, a takŝe popytu i podaŝy na nie. Do takich instrumentów gospodarki rynkowej naleŝy zaliczyć internetowe giełdy powszechnej przedsiębiorczości (Bryniarska 2003) ix są to witryny internetowe prowadzące konsultacje, w ramach których inicjuje się tworzenie nowych kwalifikacji oraz odbywa się wycena przeciętnych umiejętności i kwalifikacji i ofert kooperacji zgłaszanych na giełdę. Giełda jest teŝ miejscem zawierania kontraktów pomiędzy ludźmi przedsiębiorczymi, tj. przedsiębiorcami. Na giełdzie dochodzi do negocjowania i podpisywania umów kooperacyjnych kontraktów. Cena kooperacyjna wykorzystywania danych umiejętności i kwalifikacji oraz wysokość kontraktu są negocjowane podczas zawierania kontraktu. Głównym celem giełdy jest zarządzanie rynkiem powszechnej przedsiębiorczości polegające na 1) przyjmowaniu ofert, udostępnianiu (wydawnictwa reklamowe, tablice ogłoszeń, własne strony WWW itp.), poprzez dostępne w ramach witryny bazy danych, niezbędnych do prowadzenia negocjacji informacji, 2) koordynowaniu procesów wchodzenia w kooperację, inicjowanie negocjacji oraz kontrolowanie podpisywanych kontraktów, 3) współpracy z bankami spółdzielczymi w celu obrotu papierami wartościowymi dokumentującymi dokonanie transakcji. ZałoŜycielami i udziałowcami giełdy powinny być samorządy lokalne, banki spółdzielcze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK), fundacje i agencje. Opłaty za korzystanie z usług giełdy są pobierane przez giełdę na zasadach przyjętych w tym względzie na rynku powszechnej przedsiębiorczości: gotówka, weksel, bon rentierski. Zasady te powinny być korzystne dla wszystkich uŝytkowników rynku. Postulowana wyŝej giełda propaguje wśród uŝytkowników rynku powszechnej przedsiębiorczości następujące zasady przedsiębiorczości edukacyjnej: karta pracy, jak i świadectwo pracy musi zawierać wyszczególnienie wszystkich czynności, które zatrudniony (świadczący usługi) potrafi wykonywać oraz wyszczególnienie tego, co nauczył się wykonywać w procesie wytwarzania produktów w okresie zatrudnienia. Tylko dokumentacja prac, które zatrudniany potrafi wykonywać, charakteryzuje jego kwalifikacje (wiedzę i umiejętności wykorzystywania środków gospodarowania, np. nowoczesnych urządzeń, obsługi programów komputerowych, korzystanie ze środków chemicznych itp.), będące podstawą wyceny usługi. Umiejętności i kwalifikacje wyuczone podczas wykonywania pracy podlegają amortyzacji, o którą w dalszym ciągu powiększa 2

3 się cenę usługi. Po całkowitym spłaceniu ( zamortyzowaniu się ) wyuczonych kwalifikacji, dołączane one są do listy będącej podstawą wyceny usługi. Człowiek, który nie sprzedaje swoich kwalifikacji, moŝe wykonywać tylko pracę prostą (na poziomie szkoły podstawowej), sprzedaje więc swoją pracę. Do wyceny kwalifikacji mogą być wykorzystane niektóre metody wartościowania stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń znane w literaturze ekonomicznej x. Portal edukacyjny KONSULTACJE W Instytucie Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Opolskiego, przy współudziale studentów-dyplomantów, trwają prace nad realizacją projektu portalu edukacyjnego KONSULTACJE. Zawiera on oprogramowanie pozwalające na stworzenie centralnego środowiska informatyczno-dydaktycznego do realizacji wszelkich działań związanych z prowadzeniem konsultacji na odległość w ramach systemów synchronicznego i asynchronicznego nauczania na odległość. Jakie są cele i zakres funkcjonalny portalu? Główne cele dydaktyczne wykorzystania portalu: I. Prowadzenie dyskursu dydaktycznego II. Nauczanie ekspertowe III. Realizacja strategii klient-agent-serwer (wykorzystanie oprogramowania i z korzystanie sieci uczelnianej) IV. Dostęp do biblioteki: baz danych, baz wiedzy, oprogramowania, materiałów dydaktycznych, programów i gier edukacyjnych V. Giełda kompetencji wspierających powszechną przedsiębiorczość Zakres funkcjonalny portalu: A. Moduł studenta (osoby korzystającej z konsultacji) B. Moduł nauczyciela C. Moduł administratora D. Moduł publiczny Wymagane cechy portalu moŝna określić następująco xi : Charakterystyka poprawnej konstrukcji portalu edukacyjnego (PE) z punktu widzenia korzystającego z konsultacji: PE powinien posiadać bazę danych, zawierającą wszystkie usługi oferowane podczas konsultacji na odległość. KaŜda z usług winna zawierać tytuł, krótki opis, mechanizm dostępu, wymagania stawiane korzystającym z usługi, czas usługi, w którym ona jest dostępna, koszt rejestracji na konsultacje (dotyczy niektórych usług publicznych), zasady zakończenia konsultacji. PE umoŝliwia uŝytkownikom portalu zarejestrowanie się, kalendarz rejestracji, opis procedur rejetracyjnych, sposób uzyskania pomocy administracyjnej, koszty, procedurę oneline opłaty. PE umoŝliwia utworzenie prywatnych stron WWW, zawierających informacje o wynikach konsultacji w której uczestniczyli (np. lista błędów przez nich popełnionych, wynik kompilacji programu napisanego przez nich w obsłudze klient-serwer), o przedmiotach które studiują, o uzyskanych zaliczeniach, wynikach testów kompetencji, planach dalszych kursów, uwarunkowaniach i koniecznościach, itp. PE umoŝliwia uŝytkownikom zaaranŝowanie wirtualnych konsultacji w grupie, spotkania w Internecie, synchroniczną i asynchroniczną dyskusję, prezentacje z uŝyciem standardowych programów (np. Power Point), wykonywanie symulacji oraz korzystanie z programów ekspertowych, PE posiada BIBLIOTEKĘ, w której jest dostęp do oprogramowania, programów, algorytmów, materiałów dydaktycznych i pomocniczych, zarejestrowanych w standardowym formacie ( np. pdf). PE posiada dostęp do katalogów i baz bibliotek oraz do sklepów internetowych z moŝliwością zakupu przez uŝytkowników ksiąŝek i materiałów pomocniczych. PE tworzy strony WWW dla uŝytkowników na tematy związane ze kształceniem, podające wiadomości na rozmaite tematy, tworzy dodatkowe forum dyskusyjne dla społeczności uŝytkowników portalu. PE udostępnia bazę danych o kompetencjach wspierających powszechną przedsiębiorczość. 3

4 Cechy PE dla nauczycieli-konsultantów Konsultantom w trakcie prowadzenia konsultacji z uŝyciem PE umoŝliwia się komunikowanie się z uŝytkownikami platformy, wysyłanie i odbiór za pomocą poczty elektronicznej: zadań (odpowiedzi), rozwiązań i wyników testów kompetencji, a takŝe zapewnienie opieki i przekazywanie wskazówek. PE zapewnia wykładowcom indywidualną przestrzeń pracy, prowadzenie korespondencji, notatek i spostrzeŝeń, dostęp do informacji. PE powinien dysponować narzędziami pomocowymi w tworzeniu materiałów dydaktycznych w jednolitym standardzie, a takŝe doskonalenie materiałów juŝ opracowanych. PE zapewnia dostęp do materiałów konferencyjnych i publikacji prezentujących stan i kierunki rozwoju wiedzy oraz narzędzi w zakresie kształcenia ustawicznego na odległość. Cechy PE dla administratora MoŜliwość sprawnego zarządzania: dostępnością portalu, współdziałaniem uŝytkowników, trwałością działania bez względu na zmiany technologiczne i edukacyjne, Zdolność do wielokrotnego wykorzystywania stworzonych systemów edukacyjnych (kursów, systemów ekpertowych, biblioteki) z wieloma aplikacjami w wielu miejscach i róŝnorodnych sytuacjach, Modyfikowalność i zdolność do rozbudowy budowa platformy oparta na uniwersalnej konstrukcji okien w witrynach internetowych; kaŝde z okien realizuje pięć głównych celi dydaktycznych w czterech wyróŝnionych zakresach funkcjonalnych modułach, MoŜliwość dołączania programów typu agent obsługujących strategie klient-agent-serwer wykorzystania oprogramowania dostępnego w sieci uczelnianej (np. podanie wyniku kompilacji programu, czy obliczeń) Cechy PE dla modułu publicznego Na głównej stronie platformy wydzielony jest moduł ściśle określający prawa niepełnoprawnych uŝytkowników do korzystanie z wybranych funkcji platformy. Platforma umoŝliwia rejestrację uŝytkowników nie będących zarejestrowanymi a pragnących skorzystać z wybranych funkcji konsultacji MoŜliwość zamieszczania informacji dostępnych publicznie w Internecie W czterech modułach funkcjonalnych portalu dostępne są następujące standardowe funkcje: 1) Dyskurs dydaktyczny a) notatnik, b) komunikacja z innymi - , CHAT, forum dyskusyjne, FAQ, c) Prowadzone przedmioty - lista korzystających z konsultacji, terminarz, bieŝąca dokumentacja procesu dydaktycznego oraz konsultacji, raporty, statystyka konsultacji 2) Nauczanie ekspertowe zarządzanie plikami na odległość 3) Strategie klient-agent-serwer zarządzanie plikami na odległość 4) Biblioteka zarządzanie plikami na odległość Projekt portalu KONSULTACJE dostosowany jest do potrzeb tworzenia internetowej giełdy powszechnej przedsiębiorczości, co znacznie obniŝa koszty jego realizacji w porównaniu z ceną i kosztami dostosowania dostępnych na rynku oprogramowania portali edukacyjnych. Projekt ten wzbudza zainteresowanie władz Opolszczyzny i organizacji pozarządowych (na II Giełdzie Innowacji 2004 r. zdobył Puchar Wojewody Opolskiego) xii i moŝe zostać w przyszłości włączony do projektów funduszy strukturalnych. i dr Edward Bryniarski Uniwersytet Opolski, Instytut Matematyki i Informatyki, Zakład Informatyki Stosowanej, edlog@uni.opole.pl ii dr Teresa Izabela Bryniarska Uniwersytet Opolski, Wydział Ekonomiczny, Katedra Finansów i Rachunkowości, iza@uni.opole.pl iii Michael H. Popkin, Active Teaching, Maritt, GA: Active Parenting Publishers, 1994 iv Michael H. Popkin, Active Teaching, Maritt, GA: Active Parenting Publishers, 1994 v Wprowadzenie do badań nad pozyskiwaniem przez nauczycieli kompetencji doradcy-konsultanta moŝna znaleźć w: Patricia S. Otwell, Counselor-led Staff Development: An Efficient Approach to Teacher Consultation, ( ) 4

5 vi E. Bryniarski, Nauczanie ekspertowe na odległość, w: Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Kształcenie zadalne, uwarunkowania, bariery, prognozy, red. J. Migdałek, B. Kędzierska, Wyd. Rabid, Kraków 2003, s vii H. Bieniok i Zespół, Metody sprawnego zarządzania, planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola, Placet, Warszawa 1997 viii E. Parsloe, M. Wray, Trener i mentor, udział coachingu i mentoringu w doskonaleniu procesu uczenia się, Oficyna Ekonomiczna, tłum. I. Posiadło, Kraków ix T. I. Bryniarska, Banki spółdzielcze w gospodarce rynkowej, SGH, Warszawa 2003, s x F. Poels, Wartościowanie stanowisk pracy i strategie wynagrodzeń, Oficyna Ekonomiczna, tłum. W. Biliński, Kraków 2000 xi por. S. Juszczyk, Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002 xii E. Bryniarski, Projekt innowacyjnego portalu edukacyjnego KONSULTACJE, II Giełda Innowacji, Opole,2004, I miejsce w dziedzinie innowacje edukacyjnej, Puchar Wojewody Opolskiego. 5