WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZYRODY KLASA V

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZYRODY KLASA V DZIAŁ OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA OCENA CELUJĄCA Mapa i jej skala Poznajemy różne mapy definiuje pojęcie mapy, wymienia elementy mapy, wyjaśnia co to jest legenda mapy, znaków graficznych znajdujących się na mapie, posługuje się legendą planu miasta, wymienia obiekty, które można przedstawić na planie miasta, wyjaśnia na czym polega orientowanie mapy, wyznacza kierunki geograficzne na planie lub mapie topograficznej, wyjaśnia w jakim celu pomniejsza się na mapie odległości rzeczywiste, wykonuje pomiary odległości za pomocą taśmy mierniczej, wyjaśnia do czego służy podziałka liniowa, według instrukcji mierzy odległości za pomocą podziałki liniowej i cyrkla wzdłuż linii prostej, wyjaśnia co to jest poziomica, wyznacza poziomice na modelu wzniesienia, wykonuje prosty rysunek poziomicowy modelu wzniesienia, odczytuje wartości poziomic, wyjaśnia znaczenie pojęcia mapa hipsometryczna, wyjaśnia znaczenie kolorów na skali barw, wymienia co najmniej dwa rodzaje map najczęściej używanych w życiu codziennym, odczytuje znaki graficzne znajdujące się w legendach wybranych map skazuje różnicę między zdjęciem satelitarnym a mapą, podaje nazwy poszczególnych elementów mapy, znaków graficznych przedstawionych na mapach i planach w postaci symboli, linii i plam, odróżnia plan od mapy, rysuje prosty plan okolicy, identyfikuje na planie obiekty widoczne z miejsca obserwacji, według instrukcji orientuje w terenie mapę lub plan, wyjaśnia co to jest skala mapy, wymienia trzy rodzaje skali mapy, rysuje plan klasy lub boiska, mierzy odległość własnymi krokami, posługuje się podziałką liniową oraz cyrklem, linijką lub paskiem papieru do określania odległości wzdłuż linii prostej podaje dwa rodzaje wysokości w terenie (bez względna i względna), wskazuje na mapie poziomicowej wypukłe i wklęsłe formy terenu, odczytuje z mapy poziomicowej wysokość bezwzględną punktu leżącego na poziomicy i między poziomicami, odczytuje różnice wysokości między sąsiednimi poziomicami, podaje kryteria podziału obszarów na niziny, wyżyny i góry, wskazuje na mapie niziny, wyżyny i góry, wyjaśnia co to jest depresja, opisuje trasę wycieczki, wymienia rodzaje map wykorzystywanych w prasie, telewizji i internecie wskazuje podobieństwa i różnice między zdjęciem satelitarnym, a mapą która przedstawia ten sam fragment Ziemi, odczytuje informacje zawarte w legendzie mapy, omawia różnice między mapą a planem, posługuje się dowolnym planem miasta lub mapą topograficzną, rysuje samodzielnie plan okolicy, wyjaśnia na czym polega orientowanie mapy, planu, za pomocą kompasu samodzielnie orientuje mapę, wymienia przykłady wykorzystania skali w życiu codziennym, prawidłowo odczytuje zapisy w skali liczbowej mianowanej i podziałki liczbowej, wymienia sposoby szacowania odległości, mierzy odległość na planie, mapie wzdłuż linii łamanej, mierzy odległość na planie, mapie za pomocą nitki wzdłuż linii krzywej wyjaśnia znaczenie pojęć wysokość względna i bezwzględną, wyjaśnia co oznacza zapis m.n.p.m., rozpoznaje na mapie poziomicowej nachylenie terenu, wskazuje na mapie miejsca leżące najniżej i najwyżej, posługuje się legendą mapy hipsometrycznej, odczytuje z mapy wysokość bezwzględną danego punktu, wskazuje na mapie hipsometrycznej wypukłe i wklęsłe formy terenu, wybiera odpowiedni rodzaj mapy, aby uzyskać odpowiednie informacje, posługuje się różnymi rodzajami map zastosowania różnych map, rozpoznaje znaki graficzne na mapie, porównuje treść różnych rodzajów map, projektuje legendę do narysowanego planu lub mapy, wyjaśnia jak można zorientować plan, mapę za pomocą obiektów w terenie, samodzielnie orientuje mapę, wyjaśnia różnicę między skalą liczbową, a mianowaną i podziałką liniową, porównuje plany i mapy wykonane w różnych skalach, oblicza odległości rzeczywiste na podstawie skali liczbowej lub mianowanej, wskazuje w terenie obiekty pomocne w szacowaniu odległości, szacuje odległość za pomocą kciuka, posługuje się odcinkiem wstecznym podziałki liniowej podaje różnice w sposobie wyznaczania wysokości względnej i bezwzględnej, odczytuje z mapy poziomicowej informacje o wznoszeniu się lub obniżaniu terenu, porównuje mapę poziomicową z hipsometryczną, wyjaśnia jak powstaje mapa hipsometryczna, na mapie Polski wskazuje położenie depresji, oblicza odległości rzeczywiste na mapach drogowych, porównuje drogowe z mapami turystycznymi Krajobrazy stosowania znaków graficznych na mapach, uzasadnia celowość posługiwania się planem na co dzień, uzasadnia wybór danego sposobu orientowania planu, mapy, przelicza skalę liczbową na mianowaną i odwrotnie, ustala zależność między wielkością skali, a szczegółowością planu, mapy, wyszukuje w różnych źródłach informacje dotyczące szacowania wysokości obiektów, zamienia podziałkę liniową na skalę mianowaną lub liczbową, a skalę mianowaną lub liczbową na podziałkę liniową stosowania na mapach rysunku poziomicowego, oblicza wysokość względną obiektu geograficznego na mapie poziomicowej, uzasadnia konieczność posługiwania się mapą poziomicową w czasie wycieczek, ocenia przydatność map hipsometrycznych, samodzielnie planuje trasę podróży na podstawie mapy drogowej lub planuje trasę wycieczki na podstawie mapy turystycznej

2 Polskich nizin wskazuje na mapie obszar nizinny, wyżynny i górski, odczytuje ich nazwy, wymienia formy ochrony przyrody w Polsce, wskazuje na mapie wybrany Park Narodowy i podaje jego nazwę, wymienia zasady zachowania się na obszarach chronionych, wymienia dwie najdłuższe rzeki w Polsce, opisuje elementy doliny rzecznej, wskazuje na mapie może Bałtyckie, podaje przykłady organizmów żyjących w morzu, wskazuje na mapie i nazywa wybraną wyspę, półwysep i zatokę, wymienia cechy wybrzeża wysokiego i niskiego, wymienia dawne i obecne zajęcia mieszkańców wybrzeża, wskazuje na mapie największe porty i podaje ich nazwy, wskazuje i nazywa Zatokę Gdańską, wyjaśnia co to jest pojezierze, wskazuje na mapie i nazywa pojezierze Mazurskie, podaje nazwę największego jeziora Polski, wskazuje na mapy pas Nizin Środkowopolskich, wymienia niziny wchodzące w jej skład, wskazuje Nizinę Mazowiecką, wskazuje na mapie Warszawę, Łódź, Wrocław i Poznań, wskazuje Warszawę na mapie, wyjaśnia co to jest stolica, wymienia 3 atrakcje Warszawy skazuje na mapie co najmniej 2 obszary nizinne, wyżynne i górskie, wymienia pasy rzeźby terenu na obszarze Polski, rozpoznaje niziny, wyżyny i góry na fotografiach przedstawiających krajobrazy Polski, wyjaśnia na czym polega ochrona przyrody w parkach Narodowych, podaje przykłady rezerwatów, pomników przyrody i gatunków chronionych występujących w okolicy, wyjaśnia różnicę między rzeką główną, a dopływem, wskazuje na mapie Wisłę i Odrę oraz ich dwa dopływy, rozpoznaje na ilustracje bieg rzeki, górny, środkowy i dolny, wyjaśnia dlaczego woda w morzu jest słonawa, wymienia czynniki decydujące o warunkach życia w morzu ( falowanie, ilość światła, temperatura), podaje przykłady przystosowania zwierząt do życia w morzu, wyjaśnia co to jest wyspa, półwysep, zatoka, opisuje wybrzeże niskie i wysokie, wskazuje i podaje nazwy mierzei (Helska, Wiślana) i jezior przybrzeżnych (Łebsko, Gardno), wymienia walory turystyczne polskiego wybrzeża, wskazuje na mapie Żuławy Wiślane, wyjaśnia co to jest Trójmiasto, skazuje je na mapie, wyjaśnia pojęcie epoka lodowcowa, wymienia dwa przykłady śladów pozostawionych przez lądolód w pasie pojezierzy, wskazuje i podaje nazwy jezior leżących w pasie pojezierzy największych i najgłębszych, wskazuje na mapie wybrane niziny i podaje ich nazwy, wskazuje na mapie Wisłę, Narew i Bug, wymienia cechy krajobrazu Nizin Środkowopolskich, wymienia elementy krajobrazu wielkomiejskiego Warszawy, omawia funkcje stolicy, wskazuje co najmniej 3 atrakcje turystyczne Warszawy rozróżnia w pasie nizin pobrzeża, pojezierza oraz Niziny Środkowopolskie, charakteryzuje poszczególne pasy, przyporządkowuje swoją miejscowość pasowi ukształtowania powierzchni, wyjaśnia na czym polega ochrona przyrody w parkach krajobrazowych, podaje dwa przykłady parków krajobrazowych, porównuje warunki życia w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki, charakteryzuje organizmy żyjące w poszczególnych odcinkach rzeki, odczytuje z wykresu słupkowego zasolenie Morza Bałtyckiego, omawia wpływ falowania i ilość światła na warunki życia w morzu, wyjaśnia jak powstają: klif, plaża, mierzeja, wydma, wskazuje na mapie parki narodowe w pasie pobrzeży i podaje ich nazwy, wyjaśnia rolę Wisły w powstawaniu Żuław Wiślanych, wymienia najważniejsze zabytki Gdańska, wskazuje na mapie parki narodowe i pasie pojezierzy i podaje ich nazwy, wymienia 3 przykłady roślin i zwierząt Pojezierza Mazurskiego, opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej, wyjaśnia zależność między działalnością człowieka, a zmianami w krajobrazie Niziny Mazowieckiej, charakteryzuje 3 atrakcje turystyczne Warszawy wskazuje na mapie pasowy układ ukształtowania Polski, podaje wysokość względną i bezwzględną pasa wyżyn i gór, porównuje ze sobą park narodowy, krajobrazowy i rezerwat przyrody, wskazuje na mapie 2 parki narodowe w dolinach rzek i podaje ich nazwę, wyjaśnia co to jest dorzecze porównuje warunki życia w morzu z warunkami życia w jeziorze, porównuje działalność fal na niskim i wysokim wybrzeżu morskim, wyjaśnia powstanie jezior przybrzeżnych, wskazuje zależność między rolniczym krajobrazem Żuław Wiślanych a madami, opisuje wybrany zabytek Gdańska, wyjaśnia wpływ lądolodu na powstanie pasa jezior, omawia walory przyrodnicze i turystyczne Pojezierza Mazurskiego, omawia warunki rozwoju rolnictwa w południowej części Mazowieckiej, wymienia rolę Warszawy jako węzła komunikacyjnego na temat wybranego pasa ukształtowania powierzchni Polski, tworzenia obszarów chronionych, wyszukuje i prezentuje informacje o wybranym parku narodowym, wskazuje na mapie Polski dorzecza Wisły i Odry, wyjaśnia dlaczego utworzono wybrany park narodowy: Narwiański, Biebrzański, Drawieński i Ujście Warty, omawia wpływ sąsiedztwa Morza Bałtyckiego na pogodę obszarów nadmorskich, tworzy kolekcję muszli, wyjaśnia w jaki sposób morze kształtuje wybrzeże wysokie, przygotowuje folder Słowińskiego Parku Narodowego lub Wolińskiego Parku Narodowego, wyszukuje informacje o zmianach w krajobrazie nadmorskim spowodowanych działalnością człowieka, samodzielnie planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim, wybranego parku narodowego: Kampinoskiego, Białowieskiego, Narwiańskiego, Biebrzańskiego lub Poleskiego, uzasadnia zależność historyczną między rozwojem Warszawy, a jej położeniem nad Wisłą

3 Krajobrazy wyżyn i gór Polski Ciało człowieka wskazuje na mapie Wyżynę Lubelską, wskazuje na mapie Lublin, Zamość, Kazimierz Dolny, podaje nazwę skał budujących Wyżynę Krakowsko- Częstochowską, wskazuje na mapie Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, wskazuje Kraków na mapie, informuje że Kraków jest dawną stolicą Polski, wymienia 4 zabytki Krakowa, wskazuje Wyżynę Śląską na mapie, podaje surowce mineralne wydobywane na Wyżynie Śląskiej, wskazuje Katowice na mapie, wskazuje na mapie Polski Karpaty i Sudety, wskazuje na mapie Polski Tatry, wymienia elementy krajobrazu wysokogórskiego Tatr, wymienia cechy pogody w górach, wymienia kolejne piętra roślinne w Tatrach, opisuje wybrane piętro roślinne, wymienia zasady z zachowania się w górach podczas burzy, odczytuje nazwy województw z mapy administracyjnej Polski, wskazuje swój region na mapie i podaje jego nazwę wyjaśnia do czego człowiekowi służy skóra, wyjaśnia jak zbudowany jest szkielet człowieka, wskazuje (na planszy) i nazywa elementy układu kostnego człowieka, wskazuje staw łokciowy i wymienia elementy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej, wymienia 3 rośliny uprawiane na wyżynie, wskazuje na schematycznym rysunku 2 formy krasowe powierzchniowe i 2 formy krasowe podziemne oraz podaje ich nazwy, podaje 4 przykłady obiektów turystycznych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na podstawie mapy opisuje położenie Krakowa, na planie Krakowa wskazuje Wawel, Rynek Główny, kościół Mariacki, Sukiennice, Planty, na podstawie mapy opisuje położenie Wyżyny Śląskiej, podaje nazwy 4 miast leżących na wyżynie, wymienia elementy krajobrazu przemysłowego wyżyny, wskazuje na mapie Polski Beskidy, Tatry, Karkonosze i Góry Świętokrzyskie, wymienia elementy rzeźby terenu charakterystyczne dla krajobrazu górskiego, wskazuje na mapie Rysy, odczytuje ich wysokość bezwzględną, wyjaśnia na jakie części dzielą się tatry i podaje ich nazwy, opisuje piętra roślinne w Tatrach, wymienia sposoby gospodarowania człowieka w górach, podaje nazwy 2 parków narodowych leżących w pasie gór, wymienia elementy wyposażenia niezbędne w czasie jednodniowej wycieczki górskiej, wymienia kryteria podziału Polski na regiony, podaje nazwy województwa, powiatu i gminy, w których mieszka wymienia elementy skóry na ilustracji, wylicza wytwory skóry zwierząt i ludzi, wyjaśnia rolę szkieletu, wskazuje na własnym ciele elementy układu kostnego, omawia rolę stawów i mięśni w poruszaniu się, opisuje krajobraz Wyżyny Lubelskiej, wyjaśnia co to jest less, opisuje krajobraz wyżyny wapiennej, wyjaśnia jak powstają jaskinie i formy krasowe wewnątrz jaskiń, podaje przykłady jaskiń krasowych występujących w Polsce (Raj, Niedźwiedzia), wyjaśnia przyczyny ukształtowania się krajobrazu krasowego na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej, wyjaśnia co to jest Szlak Orlich Gniazd, opisuje dwa zabytkowe obiekty na planie starego miasta w Krakowie ( Rynek Główny, Sukiennice, Zamek Królewski na Wawelu, Barbakan, kościół Mariacki), charakteryzuje krajobraz przemysłowy na przykładzie Wyżyny Śląskiej, wylicza zmiany w środowisku przyrodniczym Wyżyny Śląskiej, na podstawie mapy opisuje położenie gór, charakteryzuje obiekty wodne występujące w górach, charakteryzuje krajobraz Tatr Zachodnich i Wschodnich, wymienia 2 przykłady nazw Tatrzańskich: szczytów, dolin, jezior, wyjaśnia dlaczego w górach rośliny rozmieszczone są piętrowo, wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi turystyki w górach, omawia zasady bezpiecznej wędrówki w górach, opisuje region w którym mieszka ( położenie geograficzne, ukształtowanie powierzchni, roślinność, wody ) omawia funkcję poszczególnych elementów skóry, wyjaśnia jakie znaczenie dla organizmu ma pot, wymienia funkcje poszczególnych elementów układu kostnego, opisuje skutki nieprawidłowego rozwoju mięśni i kości, podaje omawia czynniki decydujące o rolniczym charakterze krajobrazu Wyżyny Lubelskiej, wyjaśnia jak powstają wąwozy lessowe, wyjaśnia na czym polega proces krasowy, grupuje formy krasowe powierzchniowe i podziemne, opisuje wybraną atrakcję turystyczną Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, wyjaśnia dlaczego Kraków został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO, wyjaśnia znaczenie występowania węgla kamiennego w rozwoju i zmianach środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej, posługując się panoramą wybranych gór wskazuje elementy rzeźby terenu, wyjaśnia w jaki sposób powstają żleby i stożki piargowe, porównuje krajobraz Tatr Zachodnich z krajobrazem Tatr Wschodnich, wskazuje zależność między wzrostem wysokości nad poziomem morza, a spadkiem temperatury powietrza, podaje przykłady roślin chronionych Tatrzańskiego Parku Narodowego, wyjaśnia dlaczego w górach zawsze trzeba mieć ciepłe ubranie, opisuje region w którym mieszka uwzględniając obszary chronione wyjaśnia rolę skóry w utrzymywaniu stałej temperatury, wyjaśnia jakie znaczenie dla organizmu ma opalenizna, omawia zależność między elementami układu kostnego prezentuje informacje o Roztoczańskim Parku Narodowym, wyszukuje informacje na temat ciekawych obszarów krasowych na świecie, na temat Ojcowskiego Parku Narodowego, wyznacza trasę wycieczki po Krakowie, przygotowuje krótki opis obiektów, które warto zwiedzić, poprawy stanu środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej, oblicza różnicę wysokości między najwyższym szczytem Tatr, a najwyższymi szczytami Beskidów, Sudetów, Gór Świętokrzyskich, wyjaśnia na przykładach rolę lodowców górskich w tworzeniu dolin i jezior tatrzańskich, wybranego parku narodowego leżącego w pasie gór, oblicza różnicę temperatury powietrza między podnóżem a szczytem w górach, planuje wycieczkę górską korzystając z map i przewodników turystycznych, wyszukuje informacje historyczne o regionie w którym mieszka wykazuje związek między skórą, a daktyloskopią, wyjaśnia co się dzieje z mięśniami, które przez dłuży czas nie są używane, przewiduje skutki stosowania przez dzieci

4 Kobieta, mężczyzna, dziecko kolanowy, wymienia 3 działania sprzyjające zachowaniu prawidłowej postawy, wymienia objawy zwichnięcia i skręcenia stawu, opisuje zachowanie w przypadku złamania, wskazuje i nazywa podstawowe narządu układu pokarmowego, wymienia etapy przemiany pokarmu w układzie pokarmowym, podaje 2 przykłady pokarmów zdrowych i niezdrowych, wskazuje i nazywa narządy układu oddechowego człowieka, wykonuje doświadczenie potwierdzające obecność dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu, podaje 2 przykłady substancji zanieczyszczających powietrze, wskazuje i nazywa podstawowe narządy układu krwionośnego, wymienia zmysły człowieka, podaje nazwy narządów zmysłów człowieka, wskazuje je na swoim ciele, wymienia substancje uzależniające, podaje 2 przykłady negatywnego wpływu substancji uzależniających na organizm człowieka wymienia różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny, wskazuje położenie narządów układu rozrodczego żeńskiego i męskiego, definiuje pojęcie zapłodnienie, wymienia zmiany zachodzące w organizmie chłopców podczas wymienia wapń jako główny składnik budujący kości, podaje 3 przykłady produktów spożywczych bogatych w wapń, wymienia podstawowe zasady dbałości o mięśnie i kości, wymienia funkcje narządów układu pokarmowego, podaje sytuacje w których organizm traci wodę wskazuje miejsce wchłaniania wody i substancji pokarmowych w układzie pokarmowym, wymienia i stosuje zasady prawidłowego odżywiania się, podaje 5 przykłady pokarmów, które należy jeść często i które spożycie należy ograniczyć, wymienia pokarmy zawierające dużo witamin, wskazuje na swoim ciele narządy układu oddechowego, wymienia funkcje układu oddechowego, omawia różnicę między powietrze wdychanym a wydychanym, wymienia zasady dbania o jakość powietrza, w którym oddychamy, wykonuje doświadczenie wykazujące wpływ dymu tytoniowego na rozwój roślin, podaje negatywny wpływ nikotyny na zdrowie człowieka, wymienia funkcje narządów układu krwionośnego, omawia rolę krwi, odróżnia żyły od tętnic na rysunku, opisuje rolę zmysłów w odbieraniu bodźców zewnętrznych, wymienia funkcje mózgu, omawia negatywny wpływ alkoholu na zdrowie człowieka, wymienia czynności których nie wolno wykonywać pod wpływem alkoholu wyjaśnia znaczenie pojęcia rozmnażanie, wymienia żeńskie i męskie narządy rozrodcze, wskazuje części ciała człowieka wytwarzające komórki jajowe oraz plemniki, opisuje sposób zapłodnienia, wyjaśnia pojęcia: zarodek, ciąża, sposoby zapobiegania wadom postawy, wyjaśnia powody dostarczania organizmowi pożywienia, odróżnia prawidłowo skonstruowany jadłospis, wyjaśnia dlaczego niektóre pokarmy należy jeść często a inne unikać, omawia drogę tlenu i dwutlenku węgla w organizmie człowieka, opisuje funkcje poszczególnych narządów układu oddechowego, wyjaśnia dlaczego należy wietrzyć pomieszczenia i spędzać dużo czasu na świeżym powietrzu, formułuje wnioski na postawie doświadczenia wykazującego wpływ dymu na rozwój roślin, opisuje funkcje serca w układzie krwionośnym, wymienia różnicę między żyłą a tętnicą, wyjaśnia skąd krew zabiera i dokąd zanosi: ten, dwutlenek węgla, substancje pokarmowe, wyjaśnia mechanizm docierania informacji do mózgu, omawia negatywny wpływ nikotyny, przedstawia istotę uzależnienia, uzasadnia konieczność odmowy palenia papierosów, picia alkoholu i przyjmowania narkotyków wymienia podstawowe funkcje narządów rozrodczych męskich i żeńskich, porównuje komórkę jajową z plemnikiem, opisuje drogę plemników w ciele kobiety, podaje nazwę części ciała w której zachodzi zapłodnienie, wyjaśnia funkcję pępowiny, wyjaśnia zależność między pracą mięśni a stawów a ruchami człowieka, wyjaśnia w jaki sposób lekarz może zbadać stan kości, wyjaśnia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego rozwoju mięśni, stawów i kości, przewiduje skutki niedostarczania organizmowi pokarmu, wyjaśnia konieczność uzupełniania wody i pokarmu w organizmie, regularnego odżywiania się, układa jadłospis na cały dzień odpowiedni dla swojego wieku, wyjaśnia rolę tlenu w uzyskiwaniu energii przez organizm, uzasadnia prawdziwość ostrzeżeń Palenie zabija lub Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobą w Twoim otoczeniu, wyjaśnia w jaki sposób działa serce, wyjaśnia ile krwi przepływa przez serce w ciągu minuty, odbierania przez mózg sygnałów z wnętrza ciała, omawia negatywny wpływ narkotyków na zdrowie człowieka, podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji zachowań opisuje drogę plemników w ciele mężczyzny, opisuje co się dzieje z komórką jajową po zapłodnieniu, wykazuje odpowiedzialność kobiety i mężczyzny za poczęcie dziecka, diety ubogiej w wapń, wyszukuje informacje o sposobach bezpiecznego uprawiania sportu, wyjaśnia rolę enzymów w procesie trawienia, omawia rolę witamin we wzroście i rozwoju organizmu człowieka, przygotowuje informacje o sutkach nieprawidłowego odżywiania się (anoreksja, bulimia, otyłość), samodzielnie planuje doświadczenie na temat spalin wydobywających się z samochodu, wykonuje plakat ostrzegający przed paleniem papierosów, przygotowuje notatkę dotyczącą krwi jako leku, odpowiedniej ilości snu i właściwej higieny psychicznej dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, uzasadnia że palenia papierosów znacznie zmniejsza budżet rodzinny podaje kryteria na podstawie, których można rozpoznać płeć człowieka, wyszukuje informacji dotyczących bezpłodności kobiet i mężczyzn, dbania o higienę osobistą

5 Światło i dźwięk Substancje wokół nas dojrzewania, wymienia zachodzące w organizmie dziewcząt podczas dojrzewania, wymienia kolejno etapy rozwoju człowieka, rozróżnia je i charakteryzuje wybrany etap rozwoju podaje 2 przykłady obiektów świecących i odpijających światło, bada doświadczalnie rozchodzenie się światła, bada doświadczalnie poswatanie cienia, wykonuje prostą camerę obscurę, wykonuje doświadczenie badające odbicie światła od różnych przedmiotów, podaje przykłady stosowania elementów odblaskowych, wyjaśnia do czego służy lupa, wskazuje soczewkę jako główny element lupy, wykonuje obserwacje budowy oka i lupy, na rysunku schematycznym wskazuje obraz przedmiotu powstałego na dnie oka, ochrony oczu, wymienia rodzaje okularów, podaje 4 przykłady dźwięków w otoczeniu, wykonuje doświadczenie badające powstanie dźwięku, wykonuje model telefonu z kubków, wymienia 2 przykłady substancji w których rozchodzi się dźwięk, wykonuje doświadczenie prezentujące działanie błony bębenkowej, podaje po 2 przykłady zwierząt z dobrze rozwiniętym wzrokiem i dobrze rozwiniętym słuchem, 3substancji z definiuje pojęcie dojrzewania płciowego opisuje fizyczne oznaki dojrzewania u chłopców, opisuje fizyczne oznaki dojrzewania płciowego u dziewcząt, wskazuje różnice między wzrostem a rozwojem organizmu, omawia zmiany zachodzące w organizmie człowieka na dwóch wybranych etapach rozwoju wyjaśnia mechanizm widzenia przedmiotów świecących i odbijających światło, opisuje doświadczenie badające rozchodzenie się światła, opisuje przebieg doświadczenia badającego powstanie cienia, posługuje się camerą obscurą, omawia przebieg doświadczenia badającego odbicie światła od różnych przedmiotów, wykonuje doświadczenia z soczewką, wymienia podobieństwa w budowie oka i lupy, wymienia zagrożenia dla oczu w konkretnych sytuacjach (pływanie, jazda na rowerze itp.), wyjaśnia jak powstaje dźwięk, wymienia różne źródła dźwięków, podaje prędkość dźwięku w powietrzu,porównuje prędkość rozchodzenia się światła i dźwięku, opisuje doświadczenie prezentujące działanie błony bębenkowej, omawia skutki zbyt głośnego dźwięku, wymienia po 2 przykłady zwierząt które słyszą ultradźwięki i zwierząt widzących światło ultrafioletowe, omawia podstawowe właściwości podaje okres w jakim przebiega dojrzewanie u chłopców, wyjaśnia znaczenie pojęć: polucje i trądzik młodzieńczy, podaje okres w jakim przebiega dojrzewanie u dziewcząt, wyjaśnia na czym polega cykl miesiączkowy, definiuje pojęcia owulacja i miesiączka, porównuje funkcjonowanie organizmu człowieka na poszczególnych etapach rozwoju, wyjaśnia na czym polega starzenie się organizmu wyjaśnia dlaczego nie widzimy w ciemności, porównuje wysyłanie promieni świetlnych przez żarówkę, laser, latarkę, wyjaśnia mechanizm powstania cienia, przedstawia sposób powstania obrazu wewnątrz camery obscury, wyjaśnia różnicę odbijaniu się światła od różnych przedmiotów, uzasadnia konieczność stosowania świateł odblaskowych, omawia zagrożenia towarzyszące skupianiu promieni świetlnych za pomocą lupy, wykonuje doświadczenie z lupą, opisuje mechanizm powstania obrazu w oku, omawia funkcje okularów i szkieł kontaktowych, wymienia działania chroniące oczy podczas oglądania telewizji i pracy przy komputerze, omawia zależność między wysokością dźwięku a długością drgającej linijki, wykazuje na modelu telefonu rozchodzenie się dźwięku w ciałach stałych, wyjaśnia znaczenie błony bębenkowej w odbieraniu dźwięku, wyjaśnia znaczenie pojęcia pole widzenia, omawia funkcje działania małżowiny usznej wyjaśnia co to jest ciało palne i nie opisuje mutację, charakteryzuje zmiany w zachowaniu chłopców w okresie dojrzewania, wykazuje zależność między owulacją, a możliwością zajścia w ciążę, charakteryzuje zmiany w zachowaniu dziewcząt związane z dojrzewaniem, posługując się przykładami wykazuje, że ludzie rozwijają się w różnym tempie, wyjaśnia znaczenie widzenia przedmiotów w księżycową noc, podaje przykłady wykorzystania liniowego rozchodzenia się światła wyjaśnia dlaczego za pomocą kamery uzyskujemy obraz odwrócony wykonuje rysunek jak światło odbija się od różnych przedmiotów wyjaśnia, dlaczego nie wolno przez lupę oglądać Słońce zastosowania alfabetu Braille;a opisuje jak należy się zachować, jeśli do oka dostanie się obce ciało wyjaśnia mechanizm powstania dźwięku w ciele człowieka omawia różnice prędkości rozchodzenia się dźwięku w różnych przedmiotach wyjaśnia mechanizm odbierania dźwięku przez ucho człowieka wyjaśnia, co umożliwia ludziom i zwierzętom trójwymiarowe widzenie, wyjaśnia zależność między w okresie dojrzewania, dbania o higienę okolic intymnych w czasie miesiączki, ilustruję rozwój człowieka umieszczając jego kolejne etapy na linii czasu Uczeń; samodzielnie planuje doświadczenie na rozchodzenie się światła wyszukuje informacje na temat działania zegara słonecznego potrafi przewidzieć, jak odbija się światło od różnych powierzchni uzasadnia, ze pozostawienie szkła w lesie grozi pożarem wyjaśnia jak działa aparat fotograficzny wyszukuje informacji o skutkach niedoboru witaminy A przeprowadza doświadczenie wykazujące istnienie przestrzeni rezonacyjnych w ciele człowieka wyjaśnia jak można wykorzystać różnicę między prędkością światła, a dźwiękiem, wyszukuje w dostępnych źródłach nazwę jednostek natężania hałasu, opisuje przystosowanie oczu kreta do życia pod ziemią

6 najbliższego otoczenia, omawia ich właściwości podaje po1 przykładzie ciała stałego, plastycznego, kruchego, wykonuje doświadczenie na ciałach stałych wykonuje doświadczenie -zmiany objętości cieczy w zależności od temperatury wykonuje doświadczenie badające wpływ wody na różne substancje wymienia 2 przykłady przemian substancji ;odwracalnych i nieodwracalnych, wykonuje doświadczenie-wpływ alkoholu na białko podaje 2przykłady środków czystości używanych w gospodarstwie domowym, wyjaśnia zasady ich korzystania, wyjaśnia i opisuje symbole ; środek trujący,środek żrący substancji; cukier, mleko, papier, olej, sól, drewno, metal, guma, szkło omawia sprężystość, plastyczność i kruchość wybranych substancji wyjaśnia zależność między temperaturą, a objętością gazu, omawia działanie termometru cieczowego omawia wpływ wody na i powietrza na metale, omawia wpływ gleby na przedmioty w niej umieszczone, podaje przykłady odpadów, które powinny być sortowane wymienia ścinanie białka i korozję jako przykłady przemian nieodwracalnych, podaje przykłady przemian odwracalnych omawia zagrożenia związane ze stosowaniem środków czystości, wymienia zasady bezpiecznego stosowania środków czystości, wjaśnia symbole umieszczone na opakowaniach palne, wymienia 3 przykłady zastosowania przedmiotach codziennego użytku wyjaśnia znaczenie ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, podaje sposoby wykorzystania tych cech w przedmiotach gospodarczych określa rozszerzalność cieplną substancji, wyjaśnia zależność między zmianami temperatury a objętością gazów, cieczy i ciał stałych wyjaśnia co to jest korozja i patyna wyjaśnia jakie odpady mogą być przetwarzane na kompost wyjaśnia istotę przemian odwracalnych i nieodwracalnych wyjaśnia jak należy chronić oczy, usta, nos i dłonie w czasie kontaktu ze środkami czystości, opisuje sposób postępowania, gdy płyn zostanie połknięty właściwościami substancji, a ich zastosowaniem, omawia zasady ostrożności podczas badania smaku i zapachu substancji podaje substancje których właściwości są różne w zależności od warunków pozytywnego i negatywnego wpływu rozszerzalności cieplnej substancji na życie ludzi opisuje sposoby ochrony metalu przed woda i powietrzem, uzasadnia konieczność sortowania odpadów przemiany nieodwracalnej(innej niż w podręczniku) określa niebezpieczeństwo związane z mieszaniem rożnych środków substancji palnych i niepalnych (innych niż poznane) wykonuje doświadczenie wykazujące sprężystość i kruchość plastikowej linijki wyszukuje przykłady substancji zmieniających właściwości pod wpływem temperatury (inne niż w podręczniku) wyszukuje informacji na temat powtórnego wykorzystania przedmiotów szklanych i plastikowych wykazuje doświadczalnie odwracalność wybranej przemiany przygotowuje w formie np. plakatu i prezentuje symbole substancji niebezpiecznych Tryb i warunki uzyskania oceny wyższej niż proponowana Uczeń, który nie zgadza się z oceną semestralną lub roczną zaproponowaną przez nauczyciela ma prawo zgłosić to (do 3 dni od powiadomienia o proponowanej ocenie) nauczycielowi i skorzystać z możliwości poprawy. Termin poprawy ustala nauczyciel tak, aby ostateczna ocena była wystawiona na 3 dni przed klasyfikowaniem. Ocena może być podwyższona po pomyślnym napisaniu sprawdzianu złożonego z pytań z przerobionego materiału w semestrze lub w danym roku szkolnym. Stopień trudności sprawdzianu będzie dostosowany do wymagań na poszczególne stopnie. Możliwość poprawy oceny ma uczeń, który prowadzi zeszyt przedmiotowy, systematycznie uczęszcza na zajęcia lekcyjne i aktywnie w nich uczestniczy, systematycznie się uczy.