silesia region Śląskie Inwestycje, które zmieniają >> Więcej pieniędzy dla regionów >> Fundusze wielokrotnego użytku >> Święto regionów w Brukseli

Transkrypt

1 silesia region NR 4/2011 BIULETYN INFORMACYJNY REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO ISSN X EGZEMPLARZ BEZPŁATNY Inwestycje, które zmieniają Śląskie >> Więcej pieniędzy dla regionów >> Fundusze wielokrotnego użytku >> Święto regionów w Brukseli

2 2 >> MIGAWKI Fot. UMWSL (2x) >>Idzie nowe >>JESSICA ożywi miasta 24 października Bank Ochrony Środowiska, który został wybrany jako Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich, oraz Europejski Bank Inwestycyjny (menedżer Funduszu Powierniczego Inicjatywy JESSICA w województwie śląskim) podpisały umowę o zarządzaniu funduszami w ramach Inicjatywy JESSICA. 60 mln euro w postaci pożyczek dla wnioskujących beneficjentów zostanie w całości przeznaczone na realizację projektów rewitalizacyjnych. To kwota, która cały czas będzie w obiegu powiedział podczas podpisania umowy Marszałek Województwa Śląskiego Adam Matusiewicz. W ten sposób samorządy lokalne, spółdzielnie mieszkaniowe, firmy, organizacje pozarządowe i fundacje oraz organizacje kościelne będą mogły zrealizować plany przebudowy. W województwie śląskim środki na wdrożenie Inicjatywy JESSICA zostały przeznaczone w ramach poddziałania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata Fundusze można pozyskać na przebudowę starych lub nieużywanych budynków przemysłowych, rewitalizację miast oraz terenów powojskowych i poprzemysłowych. Dzięki temu w krajobrazie miast mają szanse pojawić się nowe galerie, teatry, sale koncertowe, kina, centra konferencyjne, kawiarnie, księgarnie czy biblioteki multimedialne. By zwiększyć rentowność odnowionych obiektów, możliwe będzie stworzenie w nich przestrzeni dla działalności komercyjnej, np. powierzchni biurowych, czy punktów handlowo-usługowych. Więcej o Inicjatywach JESSICA I JEREMIE na str listopada br. w gmachu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego odbyło się I posiedzenie zespołu ds. opracowania projektu Ramowego Zintegrowanego Programu Regionalnego na lata W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele wydziałów urzędu marszałkowskiego oraz jednostek podległych, liderzy subregionów oraz ich przedstawiciele. Obecni byli także członkowie Rady Marszałków, powołanej jako ciało doradcze Marszałka Województwa Śląskiego. Zadaniem zespołu jest opracowanie Ramowego Zintegrowanego Programu Regionalnego, będącego wynikiem zmian w polityce regionalnej. Program ten będzie określał sposób koordynowania i integrowania działań na rzecz rozwoju Śląska przez różne podmioty publiczne, finansowane zarówno ze środków unijnych, jak i krajowych. Ramowy charakter programu powoduje, że jego opracowanie będzie niezależne od kształtu polityk europejskich po roku 2013.

3 WPROWADZENIE >> 3 Szanowni Państwo, Miło mi przekazać w Państwa ręce kolejny, ostatni już w tym roku, biuletyn informacyjny o Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Śląskiego oraz zagadnieniach z obszaru Funduszy Europejskich. W bieżącym numerze sporo miejsca poświęcamy projektom kluczowym w obecnym okresie programowania, jak również przygotowaniom do przyszłego okresu Przygotowania w naszym regionie toczą się pełną parą, ponieważ dobrze skonstruowany program gwarantuje nam dalszy szybki rozwój. Działamy zarówno na poziomie regionalnym, jak i ponadregionalnym. Powołaliśmy do pracy kilka zespołów i ciał doradczych, m. in. zespół ds. przygotowania ramowego zintegrowanego programu operacyjnego, grupę ds. partnerstwa, Regionalne Forum Terytorialne skupiające przedstawicieli środowisk społecznych, gospodarczych, samorządowych itp., w celu wieloaspektowego spojrzenia na programowanie i przygotowanie programu umożliwiającego dofinansowanie rozwoju w różnorodnych obszarach województwa. Zaprosiłem również do współpracy wszystkich moich szacownych poprzedników, aby jako Rada Marszałków służyli swoim doświadczeniem i opinią. W skali ponadregionalnej mamy też plany pozyskania środków na projekty makroregionalne. Z tego względu podjęliśmy formalną współpracę z samorządem Województwa Małopolskiego. W październiku odbyło się pierwsze spotkanie więcej na ten temat w bieżącym numerze. Krótką informację o stopniu przygotowań Polski do nowej perspektywy finansowej przedstawia również Minister Rozwoju Regionalnego Elżbieta Bieńkowska. Zachęcam do przeczytania wywiadu. W obecnym okresie programowania mamy już zakontraktowane około 75% całej alokacji i na bieżąco czekamy na płatności ze strony beneficjentów, tak aby poziom wypłacanych środków był równie wysoki. Możemy się również pochwalić kolejnym krokiem we wdrażaniu Inicjatywy JESSICA. Nowo wybrany podmiot pełniący funkcję Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich, którym został Bank Ochrony Środowiska, już lada dzień ogłosi nabór projektów gotowych do realizacji z wykorzystaniem tego instrumentu finansowego. Jestem przekonany, że już wkrótce poznamy pierwsze ciekawe projekty zgłoszone do tej Inicjatywy. Tymczasem kilka słów o różnych formach wsparcia unijnego o charakterze pozadotacyjnym znajdą Państwo wewnątrz biuletynu. Zachęcam również do zapoznania się z przykładami dobrych praktyk, gdzie prezentujemy kilka projektów kluczowych realizowanych w obecnym okresie programowania. Zapraszam do lektury biuletynu oraz do odwiedzania strony promocyjnej projektów RPO WSL, gdzie znajdują się ciekawostki o projektach oraz przedsięwzięciach promocyjnych. Adam Matusiewicz Marszałek Województwa Śląskiego Fot. archiwum UMWSL W numerze: >>Wywiad 4 Więcej pieniędzy dla regionów Rozmowa z Elżbietą Bieńkowską, Minister Rozwoju Regionalnego >>Strategia Europa Wspólny cel Ambitny plan dla Europy >>Innowacyjny region 7 Wirtualne kształcenie Unikatowe w Europie zaplecze naukowo-badawcze 8 Strategia dla Południa Śląskie i Małopolskie koncepcja wspólnej przyszłości obu województw >>Dobre praktyki 10 Inwestycje, które zmieniają Śląskie Jak fundusze unijne zmieniają lokalną rzeczywistość i jaki wpływ wywiera to na funkcjonowanie całego regionu >>Doradca podpowiada 16 Fundusze wielokrotnego użytku Instrumenty zwrotne to forma, z którą w nadchodzących latach będziemy mieli coraz częściej do czynienia >>Promocja 18 Projekty są dla ludzi Różne formy promocji projektów 20 Święto regionów w Brukseli Miasteczko Polskie, wydarzenie towarzyszące Europejskiemu Tygodniowi Miast i Regionów Open Days >>Rozrywka z RPO 22 Na szlaku funduszy Krzyżówka tematyczna i quiz obrazkowy Zdjęcie na okładce: Bielsko Biała, droga krajowa nr 52 Fot. Wojciech Trzcionka/Presso >> BEZPŁATNA PRENUMERATA Kolejne numery biuletynu Silesia-region można zaprenumerować, wysyłając na adres: punktinformacyjny@slaskie.pl z dopiskiem Zamówienie biuletynu. W treści prosimy wpisać imię, nazwisko oraz adres, na który zostanie przesłany biuletyn. silesia region Biuletyn Informacyjny RPO WSL, wydawany na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, ul. Ligonia 46, Katowice, Wydział Rozwoju Regionalnego, fundusze@slaskie.pl, Wydawca: Smartlink Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 3/10, Poznań, biuro@smartlink.pl, Redakcja: Jerzy Gontarz, Joanna Gontarz Współpraca z redakcją: Krystyna Engel, Beata Goleśna Projekt i skład: Alina Merha Druk: Interak Publikacja bezpłatna, finansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata

4 4 >> WYWIAD Więcej pieniędzy Fot. MRR Rozmowa z Elżbietą Bieńkowską, Minister Rozwoju Regionalnego >> Chcemy, aby regiony otrzymały więcej pieniędzy i miały większą swobodę w dysponowaniu nimi >> Polska Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej wchodzi w końcową fazę. Czy rozwój wydarzeń związanych z przygotowaniami do następnej wieloletniej perspektywy finansowej przebiega zgodnie z polskimi oczekiwaniami? Na ostateczne podsumowanie mijającego półrocza przyjdzie czas, ale jestem przekonana, że owoce spotkań i konferencji, które odbyły się w ostatnich miesiącach (i tych ciągle przed nami) długo będziemy zbierać. Cieszę się, że udało nam się zainicjować prawdziwie europejską debatę o przyszłości i znaczeniu polityki spójności. Pokazaliśmy, że w czasach kryzysu może ona odgrywać rolę polityki inwestycyjnej, stymulującej wzrost gospodarczy we wszystkich państwach członkowskich. Tuż przed przejęciem przez Polskę prezydencji Komisja Europejska przedstawiła projekt przyszłego budżetu. Od października znamy również propozycje rozporządzeń. >> Jakich wydarzeń z tym związanych należy oczekiwać w pierwszej połowie przyszłego roku? Początek 2012 roku z pewnością nie przyniesie rozstrzygnięć co do ostatecznego kształtu polityki spójności. Co prawda znamy już propozycje dotyczące przyszłego budżetu i pakietu legislacyjnego, ale stanowią one zaledwie punkt wyjścia do dalszych rozmów. Podczas kolejnych prezydencji duńskiej i cypryjskiej możemy się więc spodziewać kontynuacji negocjacji. Polska, wykorzystując możliwości, jakie daje przewodnictwo w Radzie, będzie starała się narzucić szybkie tempo prac, mając na uwadze wspólny cel, którym jest rozpoczęcie wdrażania funduszy z nowego budżetu od 1 stycznia 2014 r. >> Jak polskie regiony powinny się przygotowywać do nowej perspektywy? Priorytetem przyjętej przez przywódców wszystkich państw członkowskich Strategii Europa 2020 jest inwestowanie w rozwój inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu. Zauważono, że dla skutecznej realizacji tego celu potrzebne jest większe zaangażowanie władz samorządowych na szczeblu regionalnym i lokalnym. Na tej podstawie mogę stwierdzić, że rola samorządów w przyszłej perspektywie finansowej z pewnością wzrośnie. Chcemy, aby regiony otrzymały więcej pieniędzy i miały większą swobodę w dysponowaniu nimi. By samodzielnie decydowały o przeznaczeniu nie tylko środków z przyszłych regionalnych programów operacyjnych, ale także tego, co do regionów trafi w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). Samorządy powinny więc przygotować się do większej odpowiedzialności i dyscypliny, która jednak będzie się im opłacać, ponieważ przyniesie ze sobą większą autonomię w zakresie dysponowania Funduszami Europejskimi. >> Czego mogą oczekiwać przedsiębiorcy w nowej perspektywie finansowej? W kontekście przedsiębiorców kluczowe wydają mi się szeroko teraz dyskutowane kwestie związane z rosnącą rolą instrumentów zwrotnych. Polskie firmy z pewnością czekają na odpowiedź, czy pożyczki zastąpią granty. Zapewniam, że w rozmowach z Komisją Europejską często poruszamy ten temat. Na pewno małe firmy czy osoby, które zakładają działalność gospodarczą, będą mogły po 2013 roku nadal korzystać z dotacji. Jest jednak kilka obszarów, w których takie pożyczki mogłyby się sprawdzić, jak np. wsparcie dla dużych firm. Chcę uspokoić przedsiębiorców: dotacje nie znikną. Kwotowo nie musi być ich mniej. Budżet będzie budżetem przedsiębiorczości, tak samo jak ten na lata jest budżetem inwestycji infrastrukturalnych. Chcemy, by w nowym rozdaniu firmy miały do swojej dyspozycji znacznie więcej pieniędzy niż obecnie.

5 WYWIAD >> 5 dla regionów >> Uczestniczyła Pani w tegorocznych Open Days. Czy Polska była widoczna w tych dniach w Brukseli? Cieszy mnie, że Polska była szczególnie widoczna poza murami instytucji europejskich, w miejscu dostępnym dla mieszkańców Brukseli i turystów. Na czas Open Days w Parku Cinquantenaire powstało Miasteczko Polskie, w którym nasz kraj i wszystkie nasze województwa miały okazję zaprezentować swoje osiągnięcia i efekty wykorzystania Funduszy Europejskich w różnych obszarach, m.in. w zakresie innowacji, nauki, ekologii czy turystyki. Wszystkie województwa podeszły do tego zadania bardzo ambitnie i profesjonalnie, włożyły wiele wysiłku w to, żeby jak najlepiej się zaprezentować. Niektóre regiony postawiły na nowoczesność i design, inne na promocję osiągnięć naukowych, kolejne prezentowały swoje atrakcje turystyczne i kulturalne. Inne opierały swoją promocję o elementy tradycji i lokalną specyfikę. Nie chciałabym nikogo wyróżniać, ponieważ regiony stworzyły spójny obraz Polski różnorodnej i w tej różnorodności pięknej. >> Czy tempo wdrażania Funduszy Europejskich jest nadal dobre? Mamy szansę pozostać liderem w Europie do końca tej perspektywy finansowej? Polska jest liderem wykorzystania Funduszy Europejskich i nic nie wskazuje na to, żebyśmy mieli tę pozycję utracić. Najnowsze dane z połowy października mówią o przeszło 61 tysiącach umów, których łączna kwota dofinansowania przekracza 270 mld zł. Komisja Europejska wypłaciła nam już ponad 21,5 mld euro. To najlepszy wynik w Europie. Sposób, w jaki inwestujemy pieniądze z UE, sprawia, że jesteśmy stawiani w Europie za wzór państwa członkowskiego, dobrze i efektywnie wykorzystującego przyznane fundusze. Rozmawiał Andrzej Szoszkiewicz Fot. EUROPEAN COMMUNITY

6 6 >> Strategia Europa 2020 Wspólny cel Strategia Europa 2020 to nowy plan rozwoju Unii Europejskiej, którego głównym celem jest ożywienie rozwoju unijnej gospodarki. Plan dla Europy jest ambitny, choć dostosowany jest do możliwości poszczególnych państw. Skuteczniejsza ma być też kontrola postępów jego realizacji. Europa 2020 wyciąga wnioski z realizacji Strategii Lizbońskiej. Z jednej strony zachowuje takie priorytety, jak zwiększanie nakładów na badania i rozwój innowacyjności, z drugiej jednak nie koncentruje się tak bardzo na pościgu za najbardziej dynamicznie rozwijającymi się krajami świata. Zakłada rozwój poprzez lepsze wykorzystanie własnych atutów w tempie uzgodnionym między krajami członkowskimi. Musimy stworzyć nowy model gospodarczy oparty na wiedzy, niskoemisyjnej gospodarce i wysokiej stopie zatrudnienia powiedział przewodniczący Komisji Europejskiej >> José Manuel Barroso. I zwrócił też uwagę Musimy stworzyć nowy model gospodarczy oparty na wiedzy, niskoemisyjnej gospodarce i wysokiej stopie zatrudnienia na siłę Europy, która tkwi w uzgadnianiu wspólnych celów i współpracy przy ich osiąganiu. Żadne państwo członkowskie nie jest w stanie skutecznie stawić czoła globalnym zagrożeniom w pojedynkę. Działając wspólnie, jesteśmy silniejsi, zatem udane wyjście z kryzysu uzależnione jest od ścisłej koordynacji polityki gospodarczej dodał. W Strategii przyjęto pięć nadrzędnych celów, określonych na poziomie całej UE: >> osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% >> przeznaczanie 3% PKB UE na inwestycje w badania i rozwój >> zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20% >> zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40% odsetka osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe >> zmniejszenie liczby ludności zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o 20 mln. Cele są więc ambitne, ale zarazem dostosowane do możliwości poszczególnych krajów. W kwietniu 2011 r. państwa członkowskie UE przekazały do Komisji Europejskiej krajowe programy reform na rzecz realizacji Strategii Europa W porównaniu z celami europejskimi Polska ustaliła poziomy bardziej realistyczne do osiągnięcia, m.in.: >> zatrudnienie 71% osób w wieku lat powinno mieć pracę >> badania i rozwój oraz innowacje w 2020 r. na ten cel przeznaczonych będzie 1,7% PKB >> edukacja zmniejszenie do 4,5% odsetka osób wcześnie kończących naukę i zwiększenie do 45% odsetka osób w wieku lat posiadających wykształcenie wyższe. W celu skutecznej realizacji nowej strategii wzmocniony zostanie system koordynacji polityki makroekonomicznej i zarządzania procesem wdrażania reform strukturalnych w UE. Aby zagwarantować, że podjęte zobowiązania przełożą się na skuteczne działania w terenie, wzmocniona zostanie rola zarządzania. Wiodącą rolę w tym procesie przewidziano dla Rady Europejskiej. Andrzej Szoszkiewicz >> Jan Olbrycht, poseł do Parlamentu Europejskiego Strategia Europa 2020 nie jest dokumentem narzuconym przez Brukselę, lecz uzgodnionym pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Zawarte w niej cele rozwojowe są konkretne i mierzalne. Ich osiągnięcie wymaga podjęcia działań zarówno po stronie Komisji Europejskiej, jak i poszczególnych państw członkowskich. Strategia nie jest bezpośrednim antidotum na obecny kryzys finansowy, lecz jeżeli będzie konsekwentnie wdrażana, to pomoże w jego przezwyciężeniu. Europa może wyjść na prostą zarówno poprzez wdrożenie instrumentów antykryzysowych, takich jak Pakt Stabilności i Wzrostu, trzymający w ryzach finanse publiczne krajów UE, jak i podjęcie działań na rzecz wzrostu gospodarczego, które określa strategia Europa Fot. GAAPstudio

7 Innowacyjny region >> 7 Politechnika Śląska jest zarazem najstarszą i najlepszą uczelnią techniczną w województwie śląskim. Dzięki środkom uzyskanym z Funduszy Europejskich może się rozwijać jeszcze szybciej. Fot. POLITECHNIKA ŚLĄSKA (2x) Wirtualne kształcenie Wramach środków pozyskanych z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na projekt Kompleksowa modernizacja i przebudowa sal audytoryjnych Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej w Gliwicach oraz stworzenie laboratorium wirtualnego latania, uczelnia wyremontowała największe sale dydaktyczne Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki, mogące pomieścić aż 531 osób. Dzięki innowacyjnemu połączeniu sal lokalną siecią komputerową w postaci m.in. wspólnego nagłośnienia oraz zsynchronizowanego sprzętu multimedialnego stworzono unikatowy kompleks konferencyjny. Jego wyjątkowość polega na możliwości prowadzenia tych samych zajęć równocześnie we wszystkich salach. Takie rozwiązanie pozwala dotrzeć do znacznie większej grupy odbiorców przy jednoczesnym obniżeniu kosztów. Dodatkowym atutem jest możliwość prowadzenia telekonferencji, oraz dzięki kabinom i sprzętowi do tłumaczeń symultanicznych spotkań w międzynarodowym gronie. Rozwój dyscyplin naukowych Elektronika oraz informatyka należą dziś do najszybciej rozwijających się dyscyplin naukowych. Jedną z dziedzin, w której systemy informatyczne odgrywają ogromną rolę, jest lotnictwo. Na- ukę pilotażu i nawigacji w warunkach maksymalnie zbliżonych do naturalnych można pobierać w laboratorium wirtualnego latania, które stanowi drugi element projektu realizowanego przez Politechnikę Śląską. W tym celu zakupiono 2 mobilne symulatory lotów, 2 stymulatory stacjonarne, gabarytowo przypominające kadłuby samolotów, oraz 10 mniejszych symulatorów. Laboratorium Wirtualnego Latania to najnowocześniejsze w Polsce Południowej i unikatowe w Europie, profesjonalne zaplecze naukowo-badawcze. Złożony w ramach Programu Regionalnego projekt uzyskał najwyższą liczbę punktów i zajął I miejsce na liście rankingowej. Na modernizację sal oraz laboratorium wirtualnego latania Politechnika Śląska otrzymała z Programu Regionalnego 10,5 mln zł. Koszt całkowity projektu to ponad 12 mln zł. W Laboratorium Wirtualnego Latania będą również prowadzone prace przy projektach finansowanych ze środków VII Programu Ramowego Komisji Europejskiej. Zadania będą realizowane w międzynarodowym konsorcjum z udziałem m.in. Europejskiej Organizacji Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej Eurocontrol. Zespół ds. informacji i promocji Wydział Rozwoju Regionalnego

8 8 >> Innowacyjny region Strategia Śląskie i Małopolskie koncepcja wspólnej przyszłości obu województw przynosi szansę na stworzenie makroregionu o największych możliwościach rozwojowych w skali całego kraju. dla Południa Kilka lat temu Amerykanie wpadli na pomysł weryfikacji stopnia rozwoju cywilizacyjnego poszczególnych części świata, fotografując nocą z kosmosu kulę ziemską. Wyjątkowo oświetlone okazały się największe metropolie: Nowy Jork, Londyn, Berlin, Paryż, Tokio, Pekin, a także największe zagłębia przemysłowe. W Polsce, poza jasnym punktem w postaci Warszawy, zdecydowanie wyróżniał się szeroki złoty pas w postaci województw: małopolskiego i śląskiego. NUTS nie taki straszny Przed laty, kiedy jeszcze przed przystąpieniem Polski do UE opinia publiczna została poinformowana o planowanym podziale Polski na obszary NUTS (ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics), opiniotwórczy malkontenci ogłosili, że to zamach na integralność terytorium państwa. Efekt był taki, że przeciwko współdziałaniu w ramach NUTS-ów protestowała znaczna część samorządów wojewódzkich w całym kraju. Sejmik Województwa Perspektywa wspólnego budowania potencjału tych dwóch regionów stanowi nie lada wyzwanie. Z jednej strony pod wieloma względami się uzupełniają, z drugiej dzielą je istotne różnice. I dlatego zarówno tworzenie, jak realizacja strategii wspólnej przyszłości powinna się stać przedmiotem szczególnej troski samorządowych władz wojewódzkich mówiła Elżbieta Bieńkowska, minister rozwoju regionalnego, podczas spotkania poświęconego Strategii dla Rozwoju Polski Południowej w obszarze województwa małopolskiego i śląskiego, które z początkiem października odbyło się w Tychach. Nasze województwa mają współpracować w ramach unijnej statystycznej jednostki terytorialnej NUTS 1, grupującej makroregiony zamieszkane przez 3-7 mln ludzi oraz, co ważniejsze, mającej wspólnie działać na rzecz rozwoju tych regionów. Śląskiego negatywnie zaopiniował wówczas pomysł łączenia naszego regionu z Małopolską w ramach NUTS, argumentując, iż są to obszary zdecydowanie różne. Dziś postawa samorządów wobec współpracy jest zdecydowanie pozytywna. Chrzanów był miastem, w którym w maju br. marszałkowie obu województw zawarli porozumienie w sprawie podjęcia prac nad Strategią dla Rozwoju Polski Południowej w obszarze województwa śląskiego i małopolskiego. Ważne jest to, że inicjatywa była oddolna, to znaczy wypłynęła od samych samorządowców. Tym samym śląsko-małopolska idea współpracy w jednostce NUTS będzie trzecią w kraju, obok Programu Rozwoju Polski Wschodniej oraz Strategii Rozwoju Polski Zachodniej, nad którą prace jeszcze trwają. Co takiego stało się, że współcześnie idea budowania makroregionów zyskała tak przychylną atmosferę? Okazało się, że skrót

9 Innowacyjny region >> 9 NUTS przestał być nic niemówiącym hasłem, a stał się kluczem do pozyskiwania dodatkowych środków unijnych na inwestycje. Gdy analizuje się wykorzystanie tego strumienia pieniędzy, który od lat płynie do nas z budżetu UE, nasuwają się dwie refleksje komentuje Adam Matusiewicz, marszałek województwa śląskiego. W regionie wdrażane są tysiące różnorakich projektów, jednakże ich wartość, wobec stosunkowo niewielu projektów realizowanych na szczeblu krajowym, jest naprawdę mała. Mamy nadzieję, że środki, które pozyskamy dzięki Strategii dla Rozwoju Polski Południowej, będą stanowiły wsparcie, pozwalające przyspieszyć rozwój tej części Polski, w której mieszkamy. W podobnym tonie wypowiadał się Marek Sowa, marszałek województwa małopolskiego: Z ewaluacji przedsięwzięć, którymi od lat się zajmujemy, wynika, że tylko naprawdę duże projekty w istotny sposób zmieniają nasze otoczenie. I dlatego warto realizować ambitne, ponadregionalne programy, bo to dzięki nim najszybciej oraz kompleksowo rozwiążemy problemy wspólne dla obu województw oraz, co równie ważne, możemy zająć liczące się miejsce w przestrzeni europejskiej. Ile nas łączy, a ile dzieli Porównywanie atutów obu województw jednoznacznie wykazuje ich różnorodność. Śląskie reprezentuje największy w Polsce potencjał gospodarczy, małopolskie imponuje zapleczem naukowym i kulturalnym. Mogą znakomicie się uzupełniać, ale też przenikać oraz inspirować. Fot. ADAM MOLENDA (2x) To dobrze, że dwa sąsiadujące ze sobą podmioty polityczne zamierzają kooperować dla wspólnego dobra, pamiętajmy jednak, że w świadomości społecznej jako jeden podmiot nie istnieją i to może przeszkadzać. Pamiętajmy też, że posiadamy dwie odmienne strategie regionalne, zaś strategia makroregionalna powinna być instrumentem nacisku powodującym, by programy krajowe odpowiadały na nasze potrzeby zauważa Janusz Sepioł, małopolski senator PO. W minionych latach podejmowano wspólne przedsięwzięcia, służące mieszkańcom zarówno województwa śląskiego, jak małopolskiego. Przykładem jest Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, w którym uczestniczą cztery województwa: małopolskie, śląskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Inna ważna inicjatywa to, mająca połączyć Kraków z Bielskiem- Białą, Beskidzka Droga Integracyjna, która wywołuje coraz to nowe protesty mieszkańców położonych na szlaku miejscowości. Powodzenie we wdrażaniu wspólnej strategii w dużym stopniu będzie zależało od społecznej debaty przekonuje dr Krzysztof Wrana z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Bez inicjatywy oraz wsparcia społecznego niewiele uda się zrobić. Jedność i współpraca popłaca W Strategii dla Rozwoju Polski Południowej określono kilka pól współpracy. Zasadniczym jest integracja przestrzeni województw, polegająca na współpracy planistycznej, wypracowaniu spójności infrastrukturalnej układu komunikacyjnego i transportu publicznego oraz energetyki, a także na działaniach proekologicznych. Wielkim wyzwaniem będzie rozwijanie gospodarki kreatywnej poprzez wdrażanie innowacji, a także podwyższanie konkurencyjności gospodarczej wspólnego obszaru. Kapitał ludzki mieszkańców rozwijamy poprzez wspieranie edukacji, kultury, przedsiębiorczości i rynku pracy. Realizacja strategii wpłynąć ma znacząco na podwyższanie poziomu i jakości życia. Zarówno celem, jak i instrumentem współdziałania będzie rozwój miast oraz współpraca metropolitalna pod nazwą Europolu Śląsko-Krakowskiego. Oba województwa podejmą zintegrowane działania promocyjne. Uważam, że strategia zyska szanse powodzenia, jeśli jej zadania dopasowane zostaną do możliwości nowego okresu programowania oraz obligatoryjnie będą wspierane przez dostępne środki europejskie stwierdza dr Jan Olbrycht, śląski eurodeputowany PO. Warto dodać, że nowy okres unijnego wsparcia będzie się charakteryzować modyfikacją szczególnie korzystną dla wprowadzania w życie strategii makroregionalnych. Aby jednocześnie wykonywać zadania twarde i miękkie, pozwoli łączyć środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Minister Elżbieta Bieńkowska w trakcie spotkania przestrzegała jednak, by nie tworzyć Strategii dla Rozwoju Polski Południowej jedynie z myślą o wykorzystaniu funduszy UE, bo one przecież kiedyś się skończą, a współpraca makroregionalna winna być zaplanowana na dziesięciolecia. Adam Molenda zyska szanse powodzenia, jeśli jej zadania zostaną dopasowane do możliwości nowego okresu programowania >>Strategia oraz obligatoryjnie wspierane będą przez dostępne środki europejskie

10 10 >> DOBRE PRAKTYKI Inwestycje, które zmieniają Śląskie Wystarczy rzut oka na dowolny zakątek województwa śląskiego, by przekonać się, jak bardzo fundusze unijne zmieniają lokalną rzeczywistość i jaki wpływ wywiera to na funkcjonowanie całego regionu. Formalnie beneficjentami Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego są gminy i instytucje publiczne, ale to mieszkańcy najczęściej i najbardziej intensywnie korzystają z efektów unijnych inwestycji. Najważniejsze przedsięwzięcia, mające fundamentalne znaczenie dla rozwoju regionów, realizowane są w trybie pozakonkursowym. To projekty szczególne, mające największy wpływ na funkcjonowanie lokalnych społeczności, wybrane w drodze szerokich konsultacji. Takie inwestycje, najistotniejsze z punktu widzenia interesów województw, tworzą sieć powiązań z innymi, strategicznymi przedsięwzięciami w kraju. Najczęściej dotyczą one ulepszania takich dziedzin, jak infrastruktura, zwłaszcza transportowa (budowa autostrad i dróg ekspresowych, modernizacja połączeń kolejowych, rozbudowa lotniska w Pyrzowicach), ochrona środowiska, w tym gospodarka wodno-ściekowa i gospodarka odpadami czy kultura i edukacja. Do tej pory na projekty kluczowe w ramach RPO WSL, trafiło prawie 30% łącznej kwoty przeznaczonej na program, co daje ok. 500 mln euro. Bytom wolny od ciężarówek Kluczową sferą, która determinuje jakość życia w dużych skupiskach miejskich, jest bez wątpienia sprawność transportu i komunikacji miejskiej. W skali aglomeracji śląskiej ma to jeszcze większe znaczenie, bo gdy szwankuje układ komunikacyjny jednego ośrodka, odbija się to również na sytuacji jego sąsiadów. W Bytomiu ten układ od dawna był problemem ruch tranzytowy prowadził przez centrum miasta, co negatywnie wpływało nie tylko na drożność, ale i stan techniczny dróg. Dzięki obwodnicy transport ciężarowy zostanie wreszcie wyprowadzony na obrzeża Bytomia, dzięki czemu dodatkowo poprawi się bezpieczeństwo wszystkich uczestników śródmiejskiego ruchu kołowego. Osobną kwestią jest oddziaływanie ciężkiego transportu na coraz gorszy stan bytomskiej starówki. Teraz tutejsze kamienice i zabytkowe zabudowania będą mniej narażone na destrukcyjne wstrząsy. Koncepcja realizacji projektu Budowa bytomskiego odcinka Obwodnicy Północnej Aglomeracji Górnośląskiej powstała jeszcze w latach dziewięćdziesiątych i stanowi uzupełnienie sieci drogowej w transeuropejskim korytarzu sieci TEN-T. W latach zrealizowano dwa etapy projektu. Obecnie jest realizowany trzeci (ostatni). Prace mają się zakończyć do czerwca 2012 r. Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu to niezwykle ważny projekt. Niepodejmowanie działań w kierunku dostosowywania infrastruktury drogowej do aktualnych potrzeb spowodowałoby ograniczenie możliwości wykorzystania potencjału Bytomia oraz Aglomeracji Górnośląskiej podkreśla Bernadeta Jeziorowska z Miejskiego Zarządu Dróg i Mostów w Bytomiu. Nadrzędnym celem inwestycji jest zwiększenie spójności społeczno-gospodarczej regionu, poprzez poprawę dostępności do sieci dróg krajowych i międzynarodowych oraz odciążenie układu komunikacyjnego centrum miasta Bytomia. >> Dzięki obwodnicy Bytomia transport ciężarowy zostanie wreszcie wyprowadzony na obrzeża miasta, przez co dodatkowo poprawi się bezpieczeństwo wszystkich uczestników śródmiejskiego ruchu kołowego.

11 DOBRE PRAKTYKI >> 11 Obwodnica umożliwi szybsze, bezkolizyjne i mniej uciążliwe dla mieszkańców oraz środowiska naturalnego połączenie z drogami krajowymi nr 11 (kierunek Poznań), 79 (kierunek Katowice, Kraków) oraz 88 (łączącą województwo opolskie ze śląskim). W ramach projektu, oprócz budowy odcinka drogi o długości 2,2 km, powstanie niezbędna infrastruktura techniczna (czyli m.in. kanalizacja deszczowa, z trzema łącznicami, trzema wiaduktami i tunelem. Koszt inwestycji to ponad 96,5 mln zł. wężenie ciągu DK 52 na odcinku ulic Wyzwolenia Niepodległości. Ponadto skrzyżowania oraz ruch pojazdów komunikacji miejskiej generowały ogromne uciążliwości zarówno dla ruchu tranzytowego, jak i lokalnego. Narażeni na utrudnienia byli też mieszkańcy domów przylegających do tego odcinka drogi krajowej w jej bezpośrednim sąsiedztwie zlokalizowane są bowiem pojedyncze budynki oraz osiedle bloków mieszkalnych, a oprócz tego także obiekty przemysłowe i handlowousługowe. Sytuację pogarszał przejazd kolejowy. Kolejnym niekorzystnym skutkiem było duże zniszczenie jezdni (pęknięcia, Fot. Miejski Zarząd Dróg i Mostów w Bytomiu (2x) sygnalizacja świetlna), przebudowany zostanie także istniejący wiadukt drogowy w ciągu Al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego oraz tunel na skrzyżowaniu ulic Miechowickiej i Frenzla. Warto nadmienić, że bytomska obwodnica nie powstaje w oderwaniu od innych przedsięwzięć drogowych realizowanych w mieście. Jej trzeci etap to oczywiście kontynuacja wcześniejszego procesu inwestycyjnego. W ramach pierwszego etapu budowy obwodnicy powstał odcinek o długości 1,4 km, z trzema łącznicami i dwoma mostami za ponad 18,7 mln zł. Drugi etap objął 2,2 km dystans od ulicy Strzelców Bytomskich do Celnej, wraz Projekt bytomskiej obwodnicy Bielsko-Biała bez korków Z podobnym problemem, jak w Bytomiu, od lat zmagano się w Bielsku-Białej. Układ komunikacyjny przecinający miasto obfitował w tzw. wąskie gardła. Szczególnie trudna sytuacja była w północno-wschodniej części miasta. Przed przebudową tworzyły się tam gigantyczne korki. Droga była nie tylko wąska, dodatkowo przecinały ją tory kolejowe oraz ruchliwe skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną. Receptą na rozwiązanie tych problemów była przebudowa odcinka drogi krajowej nr 52 (ul. Wyzwolenia/Niepodległości). Inwestycja pochłonęła 123 mln zł. Dofinansowanie w ramach RPO WSL wyniosło 67,2 mln zł. Na kształtowanym od wielu lat układzie dróg krajowych (DK 52, 69), będących jednocześnie istotną częścią układu drogowego strefy centralnej Bielska-Białej, występowały wąskie gardła, których ewidentnym przykładem było za- przełomy, deformacje) oraz jej niska nośność. Nakładały się na to inne problemy w mieście, takie jak braki w obwodowych połączeniach międzydzielnicowych, zły stan techniczny sieci ulicznej, brak wymaganej liczby miejsc parkingowych, brak systemu nowoczesnego sterowania ruchem ulicznym oraz systemu segregacji ruchu (transport zbiorowy, indywidualny, ruch tranzytowy). Pierwsze próby naprawy tego stanu rzeczy podjęto w roku 2003, kiedy opracowana została koncepcja przebudowy drogi nr 52. Rok później gotowa była jej dokumentacja techniczna, w kolejnym roku przeprowadzono zabiegi formalnoprawne związane z realizacją inwestycji, wykupiono też działki zajęte pod jej przyszłą realizację. Budowa ruszyła w sierpniu 2008 r. i zakończyła się w październiku 2010 r. Co istotne, Bielsko-Biała jest dużym węzłem dróg krajowych i wojewódzkich. Przebiegają tu liczne odcinki dróg krajowych (w tym międzynarodowych). W mieście znajduje się również rozrząd ruchu w kierunkach do przejść granicznych w Cieszynie, Zwardoniu i Korbielowie. 1,4-kilometrowa inwestycja na DK 52 w praktyce objęła przebudowę ulic >

12 12 >> DOBRE PRAKTYKI Przebudowany odcinek drogi krajowej nr 52 > Wyzwolenia i Niepodległości, budowę wiaduktu, mostu nad potokiem Krzywa, przebudowę skrzyżowania ul. Niepodległości z ul. Czerwoną, budowę łącznic, przebudowę drogi serwisowej (ul. Bukietowa) oraz budowę sieci kanalizacji deszczowej i ekranów akustycznych. Przejazd przebudowanym odcinkiem drogi skrócił się do siedmiu minut. Nastąpiła poprawa funkcjonalności układu drogowego, wreszcie zapomnieliśmy >> Układ komunikacyjny przecinający Bielsko-Białą obfitował w tzw. wąskie gardła. Receptą na ich rozwiązanie była przebudowa odcinka drogi krajowej nr 52 o wąskim gardle podkreśla Robert Gołuch, główny specjalista w Biurze Funduszy Europejskich Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. Kolejne pozytywne skutki inwestycji to większe bezpieczeństwo znaczna korekta parametrów technicznych drogi to mniejsze prawdopodobieństwo wypadku, a także poprawa stanu środowiska naturalnego dzięki zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń i ograniczeniu natężenia ruchu na głównych ciągach ulicznych w centrum Bielska-Białej. Mówiąc o dalekosiężnych efektach tego przedsięwzięcia, nie sposób nie odnieść go do coraz lepszych warunków sprzyjających coraz większej dynamice społeczno-gospodarczej województwa śląskiego. Modernizacja i rozwój infrastruktury o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym jest tu kluczowym czynnikiem. Inwestycja znacząco odbije się na uwarunkowaniach ekonomicznych sektora transportowego w całym regionie. Zapewni także jego większą dostępność do szlaków międzynarodowych, co z kolei wpłynie na zwiększenie spójności komunikacyjnej całego kraju. W skali lokalnej należy się spodziewać poprawy konkurencyjności gospodarczej Bielska-Białej poprzez zwiększenie jego atrakcyjności inwestycyjnej. To prosta zależność: duża część rozległego obszaru miasta, który skorzysta na udrożnieniu DK 52, stanie się zarazem znacznie ciekawszym terenem z punktu widzenia rozwoju sektorów przemysłowych, usługowych i handlowych. Znaczenie tego przedsięwzięcia zostało już docenione nie tylko przez mieszkańców, kierowców, klientów i przedsiębiorców, ale i fachowców w tej dziedzinie. W sierpniu tego roku na Zamku Królewskim w Warszawie bielski projekt zo- Fot. UMWSL

13 stał nagrodzony tytułem Modernizacja roku 2010 w kategorii obiekty drogowe i mostowe. Obecnie na ukończeniu jest realizacja obwodnicy miasta od strony wschodniej (tzw. Północno-Wschodnia Obwodnica Miasta Bielska-Białej), która odciąży ruch w centrum miasta. Zakończenie inwestycji drogowych w sercu Bielska-Białej umożliwi przeznaczenie części ulic w centrum miasta wyłącznie dla ruchu pieszego i rowerowego. Oznacza to, że dotychczasowy ruch samochodowy będzie stopniowo zmieniać kierunki i natężenie ominie śródmieście poprzez system obwodnic. Szybkie połączenie kolejowe Duże inwestycje drogowe mają niezaprzeczalny wpływ na spójność społeczną i przestrzenną województwa śląskiego. Równie ważną dziedziną transportu publicznego jest komunikacja kolejowa pomiędzy miastami aglomeracji. Wiodącym przedsięwzięciem, zgodnym z tą ideą, jest projekt Szybkiej Kolei Regionalnej (SKR), łączącej docelowo główne ośrodki wschodniej części konurbacji górnośląskiej. Obecnie finalizowany jest pierwszy etap tej inwestycji na trasie z Tychów do Katowic. Jej wartość to 48,4 mln zł, z których 33,7 mln zł pochodzi z dofinansowania RPO WSL. DOBRE PRAKTYKI >> 13 >> Projekt Szybkiej Kolei Regionalnej obejmuje budowę nowych przystanków oraz adaptację istniejących, a także wydłużenie linii kolejowej do nowobudowanego przystanku Tychy Lodowisko. Choć Tychy i Katowice sąsiadują ze sobą na mapie, dotychczasowe rozwiązania w zakresie połączeń kolejowych między nimi nie spełniały swojej funkcji. Konieczność opracowania nowego projektu SKR wynikała między innymi z takich zjawisk, jak uciążliwość przejazdów przez centra obu miast w godzinach szczytu oraz niewystarczająca liczba miejsc parkingowych w tych ośrodkach. Zwiększenie udziału transportu publicznego w naturalnym przemieszczaniu się mieszkańców poprzez poszerzenie obszaru dostępu do komunikacji kolejowej w granicach Tychów, Katowic, a w dalszej perspektywie również Sosnowca i Dąbrowy Górniczej oraz poprawa jakości tych usług transportowych mają skutkować pozytywnymi zmianami. Co oczywiste, odciążenie arterii drogowych wpłynie na sprawną komunikację pomiędzy miastami aglomeracji śląskiej, a dzięki mobilności mieszkańców i zwiększeniu dostępności miast ościennych poszerzy ich możliwości dostosowania się do rynku pracy. Nie zapominajmy też o poprawie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Nie mniej istotne znaczenie ma zmniejszenie emisji zanieczyszczeń spowodowanych ruchem kołowym oraz zredukowanie hałasu komunikacyjnego. Realizacja inwestycji obejmuje budowę trzech nowych przystanków: Tychy Bielska, Tychy Miasto przy ul. Grota Roweckiego, Tychy Lodowisko oraz adaptację pięciu istniejących, a także wydłużenie linii kolejowej do nowobudowanego przystanku Tychy Lodowisko. Kompaktowa infrastruktura przystankowa ma być atrakcyjna architektonicznie i funkcjonalna w ramach koncepcji nowoczesnych węzłów przesiadkowych. Przystanki będą wyposażone między innymi w windy dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, a także w system ostrzegawczy i system informacji pasażerskiej on-line, składający się z dwustronnych tablic LCD i automaty biletowe. Przy peronie Tychy Zachodnie powstanie też pochylnia rowerowa wraz ze ścieżką rowerową i dojściem dla pieszych. Co poza tym? Uruchomienie szybkiego połączenia > Fot. Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Tychach Projekt stacji Tychy Miasto

14 14 >> DOBRE PRAKTYKI > kolejowego przy wykorzystaniu nowoczesnego taboru wyposażonego w klimatyzację i monitoring, z estetycznym wnętrzem przystosowanym do przewozu osób niepełnosprawnych i planowanym czasem podróży pomiędzy przystankiem Tychy Lodowisko a Katowicami nieprzekraczającym 23 minut. Kolejna kwestia wysoka częstotliwość kursów, niemal taka jak w komunikacji autobusowej. I jeszcze jedno z największych wyzwań towarzyszących przedsięwzięciu: wspólny system biletowy na kolej i komunikację miejską. Należy pamiętać, że w Tychach obowiązuje już wspólny pomarańczowy bilet uprawniający do połączonego przejazdu pociągiem i autobusem w ramach jednej taryfy czasowej. Dążenie do spójności systemów transportu lokalnego, regionalnego, krajowego i międzynarodowego, pozostających w zasięgu dostępności mieszkańców, to >> Nowocześnie i bezpiecznie jedno z założeń rozwoju transportu metropolitalnego. To także jedno z głównych założeń polityki miasta Tychy w tej dziedzinie zaznacza Iwona Cupryś, specjalista ds. projektu Szybka Kolej Regionalna z Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Tychach. W tej chwili inwestycja jest już niemal na półmetku. W sierpniu oddano do eksploatacji część peronu na przystanku Tychy Zachodnie w zakresie niezbędnym do obsługi pasażerskiej. Finał przedsięwzięcia przewidziany jest na koniec maja 2012 r., zaś jego następne etapy obejmą trasy Katowice Sosnowiec oraz Sosnowiec Dąbrowa Górnicza. W przyszłości planowana jest budowa oddzielnego torowiska między Tychami Mąkołowcem a stacją Katowice Brynów w celu wyodrębnienia, a co za tym idzie, usprawnienia przewozów regionalnych oraz połączeń krajowych i międzynarodowych. ELF jest niskopodłogowym, elektrycznym zespołem trakcyjnym wyróżniającym się nie tylko nowoczesnym designem i komfortem podróżowania, ale przede wszystkim najwyższymi standardami bezpieczeństwa. Zakup 8 nowoczesnych elektrycznych zespołów trakcyjnych daje możliwość zaoferowania regionalnych przewozów pasażerskich wysoko sprawnym, nowoczesnym taborem kolejowym. Może to podnieść konkurencyjność transportu kolejowego wobec transportu drogowego, bardzo uciążliwego w obszarach centralnych aglomeracji śląskiej. Nowoczesny tabor będzie wprowadzony na istotne połączenia kolejowe w regionie by zwiększyć standard i bezpieczeństwo podróży, a tym samym zainteresowanie komunikacją kolejową. Pojazd jest przeznaczony i przystosowany do obsługi rynku przewozów pasażerskich w ruchu aglomeracyjnym i regionalnym, dostosowany do specyfiki infrastruktury kolejowej województwa śląskiego. Pociągi zostały zakupione przez Samorząd Województwa Śląskiego na potrzeby Kolei Śląskich. Będą jeździć na trasie z Gliwic do Częstochowy. Fot. TOMASZ ŻAK/UMWSL Campus AJD nowoczesny i wygodny Rozwój gospodarczy województwa uzależniony jest nie tylko od sprawnej komunikacji. Innym ważnym bodźcem, zwłaszcza w kontekście zadań gospodarki opartej na wiedzy, jest jakość kształcenia. O ile w obrębie aglomeracji śląskiej działają trzy duże uczelnie publiczne (Uniwersytet Śląski i Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach oraz Politechnika Śląska w Gliwicach), o tyle dotychczasowa oferta edukacyjna na północy regionu była znacznie uboższa. Poważnym krokiem w zniwelowaniu tych dysproporcji ma być rozbudowa bazy naukowo-dydaktycznej Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, która ma być zalążkiem Uniwersytetu Częstochowskiego. Do tej pory rozwój Akademii, a w szczególności jej Wydziału Nauk Społecznych, ograniczony był skromną infrastrukturą dydaktyczną. W wyniku procesów reprywatyzacyjnych uczelnia utraciła główny budynek Wydziału Pedagogicznego, wraz z rozległą działką, co pociągnęło za sobą konieczność wynajmowania obiektów, także od instytucji niepublicznych. WNS musiał się dzielić salami z innymi wydziałami, a zajęcia odbywały się w kilku różnych gmachach. Wydatnie komplikowało to nie tylko sytuację lokalową, ale i ekonomiczną, co z kolei niekorzystnie wpływało na realizację programów badawczych. Budowa nowego budynku WNS znacząco poprawi jakość infrastruktury dydaktycznej Akademii. Całkowita wartość projektu wynosi ponad 43,5 mln zł, z czego kwota przeszło 36,5 mln zł pochodzi z dofinansowania z RPO WSL. Zaniechanie tego projektu nie tylko zablokowałoby powstanie Uniwersytetu w Częstochowie. Co ważniejsze, zdecydowanie ograniczyłoby możliwość kształcenia młodzieży rekrutującej się z najuboższej części województwa śląskiego wyjaśnia Marta Sidyk z Biura Projektów Europejskich Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Ze względu na sytuację tego regionu szczególnie ważne są tu inwestycje w infrastrukturę edukacyjną. Intensywne, nowoczesne i stabilne kształcenie prowadzone w obiektach o wysokim standardzie jest najlepszym środkiem na awans cywilizacyjny mieszkańców i sprzyja zacieraniu różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami. Siedziba Wydziału Nauk Społecznych częstochowskiej uczelni, wraz z parkingiem podziemnym, zostanie wybudowa-

15 DOBRE PRAKTYKI >> 15 Aula Wydziału Nauk Społecznych wizualizacja ARPA, Fot. AJD częstochowa >> Rozbudowa bazy naukowo- Wizualizacja budynku Wydziału Nauk Społecznych -dydaktycznej Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, w dalszej perspektywie ma być zalążkiem formowanego Uniwersytetu Częstochowskiego na w bezpośrednim sąsiedztwie innych obiektów dydaktycznych Akademii, w tym Akademickiego Centrum Sportowego (które powstało w ramach ZPORR) i stworzy z nimi jednolity, zamknięty kompleks Campus AJD. Zgodnie z ideą projektu, zagospodarowane zostaną tereny wokół budynku WNS planowana jest budowa przejazdów, dojść, skwerów, ścieżek i ławek. Nowy gmach będzie składał się z dwóch połączonych ze sobą budynków dwu- i sześciokondygnacyjnego. W piwnicach zaplanowano pomieszczenia techniczne i 50 miejsc parkingowych, a na poziomie przyziemia w niższym budynku ulokowana będzie multimedialna, klimatyzowana aula na 300 osób, ze stanowiskami dla tłumaczy i udogodnieniami dla niepełnosprawnych. Szeroki hol łagodnie przejdzie w audytorium i część gastronomiczną. Na tym poziomie będą się znajdować także sale wykładowe oraz biblioteka wydziałowa. Wyższe kondygnacje zostaną przeznaczone na sale zajęć, pokoje pracowników naukowych i administracji wydziału. Szacuje się, że z nowej infrastruktury i urządzeń dydaktycznych uczelni korzystać będzie ok. 1,5 tys. osób. Projekt stworzy sprzyjające warunki rozwoju bardziej dostępnego systemu kształcenia o wysokiej jakości i efektywności, co jest kluczowym warunkiem społecznego rozwoju, a także drogą do podnoszenia jakości życia mówi Marta Sidyk. Wzrost liczby studentów, aktywizacja i wykorzystanie potencjału intelektualnego środowiska naukowego Akademii przełożą się na wzrost szans rozwojowych miasta, województwa i kraju. To przedsięwzięcie z pewnością poprawi sytuację na rynku pracy mieszkańców tej części województwa oraz zmniejszy bezrobocie. Według Akademii, jej inwestycja stworzy też nowe szanse na poszerzenie wymiany naukowej pomiędzy AJD i innymi ośrodkami akademickimi zarówno w kraju, jak i za granicą. Umożliwi też wzbogacenie oferty uczelni o nowe seminaria, odczyty, wykłady i konferencje. Przygotowania do tego przedsięwzięcia rozpoczęły się w 2008 r., gdy kupione zostały nieruchomości pod budowę obiektu. W 2009 r. ogłoszono otwarty konkurs architektoniczny na projekt budynku WNS, do którego przystąpiło ponad sto pracowni z niemal całej Europy. Zwycięską koncepcję przedstawiła Architektoniczna Pracownia Autorska Jerzego Gurawskiego z Poznania. W maju 2011 roku ogłoszono przetarg na budowę gmachu, podpisano też umowę o dofinansowanie. Prace ruszyły w sierpniu tego roku. Zakończą się z końcem roku Być może już od semestru letniego 2013 roku studenci wprowadzą się do nowych pomieszczeń. Konrad Zagórski

16 16 >> DORADCA PODPOWIADA Fundusze Instrumenty zwrotne to forma, z którą w przypadku funduszy unijnych w nadchodzących latach będziemy mieli coraz częściej do czynienia. Chociaż z perspektywy beneficjentów jest to mniej korzystne rozwiązanie niż dotacja ma też swoje zalety. Jest to o tyle cenne, że pieniądze raz wykorzystane wracają do kasy i mogą być ponownie przeznaczone na ważne cele. wielokrotnego użytku Wzwiązku z planowaną zmianą proporcji pomiędzy dotacjami a preferencyjnymi pożyczkami i poręczeniami rola instrumentów zwrotnych, w negocjowanej obecnie w UE nowej perspektywie finansowej na lata , będzie rosła. Z finansowego punktu widzenia zarówno w okresie , jak i w latach zdecydowanie dominującą formą pomocy przedsiębiorcom były i są bezzwrotne dotacje. Komisja Europejska w wielu dokumentach zaleca jednak, aby w latach , wspierając projekty inwestycyjne przedsiębiorców, w większym stopniu wykorzystywać różnego rodzaju instrumenty wsparcia zwrotnego, a więc poręczenia, pożyczki, preferencyjne kredyty oraz instrumenty kapitałowe typu seed i venture capital mówi Waldemar Sługocki, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Dzięki pomocy zwrotnej znaczna część środków może po ich spłaceniu zostać >> Z perspektywy wydającego pieniądze a więc urzędów marszałkowskich olbrzymią zaletą inicjatywy JEREMIE jest to, że daje ona dużo większą elastyczność, możliwość dopasowania oferty do oczekiwań przedsiębiorców ponownie wykorzystana, co umożliwia wsparcie większej liczby przedsiębiorców niż w przypadku bezzwrotnych dotacji będących jednorazowym transferem środków pieniężnych do beneficjenta. Fundusze, pożyczki i poręczenia Nie są to mechanizmy finansowe w Polsce zupełnie nowe. Przykładem stosowania instrumentu zwrotnego, realizowanego od kilku lat w skali całego kraju, jest działanie 3.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Wspieranie funduszy kapitału podwyższonego ryzyka. Instytucją realizującą ten projekt jest Krajowy Fundusz Kapitałowy (KFK). Na działanie to przeznaczonych zostało prawie 650 mln zł. Za pieniądze te KFK przy udziale partnerów prywatnych zakłada fundusze typu seed capital, których zadaniem jest inwestowanie w innowacyjne, prowadzące działalność badawczo-rozwojową MŚP, znajdujące się na początkowych etapach rozwoju. Idea polega na tym, że kapitał, który trafia do małych i średnich firm, pozwala im rozwinąć działalność, okrzepnąć, po czym fundusz na zasadach rynkowych sprzedaje posiadane w nich udziały bądź akcje. Stworzone pod egidą KFK fundusze mają 10 lat na przejście całego tego cyklu. Po tym czasie zainwestowane w nie pieniądze wrócą do KFK i będą mogły ponownie zostać użyte. Dwa inne tego typu unijne mechanizmy finansowe JEREMIE i JESSICA są z kolei realizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych. Bardziej zaawansowany (mimo że ruszył ze sporym opóźnieniem w stosunku do pierwotnych planów) jest program JEREMIE. Działa on w 6 województwach zachodniej Polski (dolnośląskim, pomorskim, łódzkim, wielkopolskim, zachodniopomorskim i kujawsko-pomorskim). Jego celem jest poprawa warunków małych i średnich firm w dziedzinie dostępu do zewnętrznego finansowania. Zasada działania JEREMIE jest następująca przeznaczona na ten program pula środków (wyodrębniona z funduszy RPO każdego z tych województw) przekazywana jest do funduszu powierniczego, którym zarządza menedżer funduszu. Rolę tę w przypadku pięciu z tych województw odgrywa Bank Gospodarstwa Krajowego (wyjątek to Kujawsko-Pomorskie, gdzie funkcję menedżera funduszu pełni Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy). Menedżer funduszu projektuje konkretne produkty finansowe (np. pożyczka globalna czy poręczenie) i wybiera pośredników finansowych, którym przekazywane są pieniądze. Pośrednikami są lokalne fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeń kredytowych lub banki, które z kolei udzielają pożyczek, poręczeń