Wykonywanie remontów oraz rozbiórki murowanych konstrukcji budowlanych

Transkrypt

1 REFORMA 2012 Wykonywanie remontów oraz rozbiórki murowanych konstrukcji budowlanych Mirosława Popek Kwalifikacja B Podręcznik do nauki zawodu MURARZ-TYNKARZ TECHNIK BUDOWNICTWA

2 Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr Moniki Szymańskiej, mgr inż. Janiny Guryńskiej, mgr inż. Małgorzaty Karbowiak. Typ szkoły: technikum, zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: technik budownictwa, murarz-tynkarz Kwalifikacja: B.18. Wykonywanie robót murarskich i tynkarskich Część kwalifikacji: 4. Wykonywanie remontów oraz rozbiórki murowanych konstrukcji budowlanych Rok dopuszczenia: 2014 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydanie I ISBN Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu), Maria Siarkiewicz (redaktor merytoryczny) Konsultacje: Renata Solonek, Robert Ryszel Redakcja językowa: Elżbieta Filipczuk, Jolanta Kucharska Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski Ilustrator: Jacek Chlebicki Projekt okładki: Anna Rżysko Skład i łamanie: Shift_Enter Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: Infolinia: Druk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na Polska Izba Książki

3 SPIS TREŚCI 3 1. Trwałość budynków 1.1. Określenie trwałości elementów budynku Rodzaje uszkodzeń budowli Czynniki obniżające trwałość budowli Uszkodzenia elementów budowli Organizacja robót remontowych i rozbiórkowych 2.1. Podstawowe pojęcia związane z eksploatacją, remontem i rozbiórką budynku Badania konstrukcji budynku Dokumentacja remontu lub rozbiórki Wykonywanie wzmocnień i napraw elementów budynku 3.1. Wzmacnianie i naprawa fundamentów Wzmacnianie fundamentów Osuszanie ścian, fundamentów i piwnic Naprawa elementów murowanych Naprawa i wzmacnianie murów Zbrojenie ścian Wzmocnienia murowanych pilastrów i filarów Wzmacnianie i naprawa stropów ceramicznych Wzmacnianie i przemurowania nadproża Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa podczas robót remontowych Materiały i sprzęt stosowane podczas murowych robót remontowych i rozbiórkowych Materiały stosowane podczas murowych robót remontowych Maszyny i urządzenia stosowane podczas robót remontowych i rozbiórkowych Szczegółowa specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót Rozbiórki murowanych konstrukcji budowlanych 4.1. Pozwolenie na rozbiórkę Prowadzenie prac rozbiórkowych Obmiar i przedmiar robót 5.1. Zasady rozliczania robót remontowych i rozbiórkowych Zasady przedmiarowania robót remontowych Zasady przedmiarowania robót rozbiórkowych Wykonanie przedmiaru i obmiaru robót na podstawie dokumentacji Załączniki Załącznik 1. Katalog Nakładów Rzeczowych remont segmentów mieszkalnych Załącznik 2. Wzór dziennika budowy rozbiórki Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim

4 3 Wykonywanie wzmocnień i napraw elementów budynku Wzmacnianie i naprawa fundamentów Naprawa elementów murowanych Materiały i sprzęt stosowany w murowych robotach remontowych i rozbiórkowych

5 28 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU 3.1 Wzmacnianie i naprawa fundamentów W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: w jaki sposób wzmocnić fundamenty; jak osuszyć fundamenty Wzmacnianie fundamentów Konstrukcja budynku wymaga wzmocnienia, jeżeli: ma być dostosowana do zwiększającego się obciążenia użytkowego; wystąpią uszkodzenia mechaniczne; przebudowa lub modernizacja może spowodować zmianę schematu statycznego elementu; zachodzi konieczność ograniczenia ugięć; wykryto błędy projektowe lub wykonawcze; w bezpośrednim sąsiedztwie będzie wznoszony nowy obiekt; wystąpiło obniżenie nośności gruntu. Pojawienie się rys i pęknięć na ścianach, filarach i słupach zwykle świadczy o uszkodzeniu fundamentów. Wybór metody naprawy i wzmocnienia zawsze poprzedza się badaniami warunków gruntowo-wodnych. Jeżeli prace będą miały na celu wymianę lub wzmacnianie fundamentu, to należy odciążyć elementy budynku lub cały budynek, by uniknąć powstawania dalszych uszkodzeń w wyżej położonych częściach budynku. Odciążenie fundamentu można uzyskać przez stemplowanie stropów lub wmurowanie stalowych belek w dolną część ściany nad uszkodzoną ławą fundamentową. Belki można zakotwić w ścianie w bruździe. Aby wypełnić przestrzenie poza belką, wykuwa się nad nią dodatkowe bruzdy i wypełnia je rzadką zaprawą cementową. Wolne przestrzenie między ścianą a górną półką belki wypełnia się gęstą zaprawą cementową. Belki można również połączyć płaskownikami przyspawanymi co 2,0 3,0 m do ich górnych półek. Sposoby odciążania fundamentów przedstawiono na rysunku 3.1. Naprawianie fundamentów może polegać na: wzmocnieniu; wymianie osłabionych części; podmurowaniu; powiększeniu wymiarów; wzmocnieniu gruntu pod fundamentem; dodatkowym oparciu na gruncie nośnym, np. za pomocą pali. Podczas wzmacniania fundamentów należy uwzględnić rodzaj konstrukcji fundamentu, stopień jego zniszczenia oraz powód wzmocnienia.

6 3.1. WZMACNIANIE I NAPRAWA FUNDAMENTÓW 29 a) słup z drewna strop podwalina z drewna kątowniki nakrętka rzymska cięgno zastrzał kliny rygiel z drewna słup z drewna krzyżulce podwalina z drewna podkład z belek drewnianych b) łącznik c) belka spaw dźwigary dwuteowe zastrzał podwalina kliny zaprawa cementowa belka Rys Sposoby odciążania fundamentu: a) przez podstemplowanie stropów i zastrzałów po obu stronach ściany, b) przez obustronne wmurowanie belek stalowych, c) za pomocą jednostronnych zewnętrznych zastrzałów Jeżeli uszkodzenia fundamentów są nieznaczne, to najczęściej wystarczy: odkopać fundamenty; wymyć ściany fundamentowe wodą i szczotkami drucianymi lub metodą piaskowania; wypełnić ewentualne szczeliny i pęknięcia (żywicą epoksydową lub mieszanką cementowo-żywiczną); uzupełnić ubytki powierzchni, np. przez natryskiwanie pod ciśnieniem zaprawy cementowej (torkretowanie); wykonać izolację przeciwwilgociową. W innych przypadkach naprawę należy rozpocząć od odciążenia fundamentu. Naprawę uszkodzeń powierzchniowych (bez naruszenia struktury wewnętrznej materiału, z którego została wykonana ława) wykonuje się przez torkretowanie mocną zaprawą cementową fundamentu oczyszczonego za pomocą piaskowania. Zwykle naprawa ław murowanych polega na przemurowaniu zniszczonych fragmentów, uzupełnieniu ubytków zaprawy lub cementowaniu muru na całej długości. Jeżeli fundament jest na tyle zniszczony, że uszkodzenia osłabiają ławę, to trzeba go rozebrać i wykonać nowy.

7 30 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU a) c) b) Rys Przykłady uszkodzeń fundamentów: a) uszkodzony róg fundamentu, b) rysa w betonie komórkowym, c) umieszczenie belki stalowej do podtrzymania konstrukcji budynku podczas naprawy poważnych uszkodzeń fundamentu Prace budowlane można prowadzić odcinkami długości 1,0 1,2 m, a odległość między jednocześnie wykonywanymi odcinkami nie może być mniejsza niż wysokość ściany fundamentowej. Nowy fundament muruje się z cegły pełnej klasy 15 na zaprawie z cementu portlandzkiego. W trakcie murowania poszczególnych odcinków ławy należy pozostawić strzępia ułatwiające wykonanie połączenia z następnym odcinkiem. Strzępia przed połączeniem muszą być oczyszczone z resztek zaprawy i zmyte mlekiem cementowym. Powiększenie fundamentu powoduje możliwość przeniesienia zwiększonego obciążenia. Zwiększenie powierzchni podstawy fundamentu wykonuje się przez dobudowanie do istniejącego fundamentu nowych elementów. Sposób poszerzenia fundamentu zależy od zastosowanego materiału. Dobudowywane elementy są zwykle wykonywane z żelbetu. Należy tak zaprojektować i wykonać powiększenie, aby nastąpiło zespolenie nowych i istniejących części fundamentu, pozwalające na przenoszenie obciążeń równomiernie przez cały nowy przekrój. Na rysunku 3.3 pokazano przykłady poszerzania ław fundamentowych murowanych. a) b) c) Rys Przykład poszerzania ław fundamentowych murowanych z cegły przez: a) obmurowanie z dwóch stron z odsadzkami, b) obmurowanie bez odsadzek, c) wykonanie ławy żelbetowej

8 3.1. WZMACNIANIE I NAPRAWA FUNDAMENTÓW 31 Powiększenie fundamentu należy rozpocząć od odkopania ławy, zabezpieczenia wykopu od zewnętrznej strony i oczyszczenia powierzchni ławy. Najkorzystniejsze ze względów statycznych jest poszerzenie ławy z obu stron. Powiększenie fundamentów murowanych z kamienia należy rozpocząć od usunięcia słabszych części. Dopiero po nim można nadbudować fundament zgodnie z projektem. Lepszą współpracę obu części można uzyskać, gdy założy się kotwy z prętów stalowych o średnicy mm (rysunek 3.4 a). Kotwy wsuwa się w otwory wykonane mniej więcej co 50 cm i wypełnione gęstoplastyczną zaprawą cementową. Gdy zaprawa zwiąże, kotwy zagina się i układa na nich wzdłuż ławy pręty stalowe. Następnie wykonuje się deskowanie ławy i się ją betonuje. Inną metodą poszerzania ławy fundamentowej jest osadzenie dźwigarów stalowych, które odciążą starą część ławy (rysunek 3.4 b). a) b) Rys Poszerzanie ław fundamentowych z kamienia przez obetonowanie: a) z kotwami, b) z dodatkowymi dźwigarami odciążającymi Jeżeli ze względu na rodzaj gruntu (mała nośność, nawodnienie) zastosowanie nadbudowy fundamentu lub wybudowanie nowego jest niewykonalne, to można dodatkowo oprzeć fundament na gruncie nośnym dzięki zastosowaniu pali. Pale mogą być wciskane za pomocą prasy hydraulicznej bezpośrednio pod fundament lub obok niego. Na rysunku 3.5 pokazano wzmocnienie fundamentu przez oparcie na palach. Rys Przykłady wzmocnienia fundamentu przez oparcie na palach 1 pal wiercony, 2 belka poprzeczna, 3 belka podłużna, 4 belki stalowe, 5 prefabrykat, 6 pal rurowy

9 32 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU Rys Wiertnica do budowania pali fundamentowych Poszerzanie ceglanej ławy fundamentowej przy częściowym usunięciu starego muru ściany wymaga dużego jej odciążenia. Długość rozbieranych odcinków nie powinna przekraczać 1,0 m. Stary odcinek łączy się z nowym dzięki zastosowaniu takiej zasady, jak w przypadku ławy kamiennej. Jeżeli zmienią się stosunki wodne w gruncie, może dojść do znacznego osłabienia gruntu, skutkującego koniecznością pogłębienia fundamentu. Zwykle wtedy rozbiera się istniejący fundament i wykonuje nowy, posadowiony głębiej. Roboty prowadzi się odcinkami o długości około 1,2 m. Wykop zabezpiecza się deskowaniem, a fundamenty odciąża. Kolejność wykonywania prac jest wówczas następująca: obok ławy wykonuje się wykop na głębokość posadowienia nowego fundamentu i zabezpiecza go deskowaniem; ławę całkowicie się odciąża; bok i spód istniejącego fundamentu oczyszcza się, a zniszczone fragmenty rozbiera; pod istniejącą ławą na nowej głębokości wykonuje się postument z betonu, na którym podmurowuje się odcinkami nową ławę; należy przy tym pamiętać o pozostawianiu strzępi ułatwiających łączenie poszczególnych odcinków, co zostało przedstawione na rysunku 3.7; szczelinę pomiędzy starym a nowym murem zapełnia się gęstą zaprawą cementową; po stwardnieniu zaprawy odcinek reperowany obsypuje się gruntem i zagęszcza, po wykonaniu podbicia i obsypaniu odcinka fundamentu przystępuje się do wykonywania kolejnych odcinków (aż do podbicia całej ławy). I II III IV Rys Kolejność prac podczas pogłębiania fundamentu Aby zapobiec dalszym odkształceniom elementów konstrukcyjnych budynku, można również zastosować iniekcje z użyciem spoiwa. W zależności od rodzaju gruntu używa się: zaczynu cementowego, spoiwa cementowo-iłowego, spoiw chemicznych (szkło wodne, roztwór kwasu krzemianowego) lub żywic organicznych. Iniekcje polegają na wprowadzeniu w grunt rur i wtłaczaniu nimi zaprawy. Po nasyceniu gruntu zaprawą rury podciąga się do góry i ponownie wtłacza zaprawę pod ciśnieniem.

10 3.1. WZMACNIANIE I NAPRAWA FUNDAMENTÓW Osuszanie ścian, fundamentów i piwnic Zawilgocenie ścian może być spowodowane ich bezpośrednią stycznością z wodą lub podciąganiem kapilarnym wody znajdującej się w gruncie (rys. 3.8). Najważniejsze podczas osuszania budynku jest zlikwidowanie źródła zawilgocenia. Dopiero gdy się to zrobi, można się zająć usunięciem wilgoci z materiału. a) b) c) d) Rys Przykłady zawilgocenia: a) ściany i sufitu, b) ściany przy ościeżnicy okiennej, c) na podwieszanym suficie, d) na otynkowanej ścianie Prawidłowe wykonanie izolacji poziomych i pionowych pozwala na wyeliminowanie niekorzystnego wpływu wody na mury. Do błędów najczęściej popełnianych podczas wykonywania izolacji zalicza się: niewłaściwy dobór materiału wodochronnego; nieprawidłowe wykonanie powłoki przeciwwilgociowej; niewłaściwe połączenie ze sobą izolacji pionowej i poziomej podposadzkowej; brak uszczelnienia dylatacji i przejść przewodów doprowadzających media. Jeżeli przyczyną zawilgocenia jest podniesienie się poziomu wód gruntowych, to najkorzystniejszym rozwiązaniem jest wykonanie systemu odwadniającego. Buduje się go z rur perforowanych z tworzywa sztucznego. Rury opasają budynek od zewnątrz (drenaż opaskowy) lub biegną pod domem (drenaż wewnętrzny). Rury układa się ze spadkiem, umożliwiającym odprowadzenie wody do studzienek zbiorczych. Drenaż podpodłogowy należy prowadzić powyżej posadowienia fundamentów, tak aby nie naruszyć statyki budynku. Dreny trzeba obsypać warstwą filtracyjną z piasku i żwiru. Na rysunku 3.9 pokazano drenaż opaskowy i drenaż ułożony na podłodze w piwnicy.

11 34 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU a) b) Rys Drenaż: a) opaskowy, b) na podłodze piwnicy Podciąganie kapilarne powoduje zniszczenie ścian i zmniejszenie ich wytrzymałości. Jednocześnie obniża izolacyjność termiczną muru. Wewnątrz domu mogą się pojawić wykwity solne, które są pożywką dla grzybów i pleśni. Woda podciągana kapilarnie powoduje zawilgocenie ściany do 0,5 1,0 m powyżej poziomu gruntu. W murach ceglanych podciąganie kapilarne może sięgać nawet do 2,5 m. Zawilgoceniu można zapobiegać dzięki zastosowaniu: metody mechanicznej polegającej na przerwaniu ciągłości drogi podciągania kapilarnego przez umieszczenie w murze płaskiej przegrody z wodoszczelnej i odpornej na korozję blachy lub z tworzywa sztucznego; iniekcji polegającej na wciskaniu pod ciśnieniem substancji hydrofobowej wypełniającej szczeliny w murze i kapilary w materiale; iniekcji grawitacyjnej wykonywanej gęstymi preparatami, które powoli wnikają w kapilary muru na głębokość do 8 cm. Ułożenie izolacji pionowej w razie jej uszkodzenia nie jest trudne. Wystarczy odkopać fundament, oczyścić i osuszyć ściany fundamentu, a następnie położyć nową powłokę izolacyjną z materiału dostosowanego do wysokości wody gruntowej. Dużo trudniejsze jest wykonanie izolacji poziomej. Osuszanie fundamentu najlepiej wykonywać gorącym powietrzem o temperaturze C, uzyskiwanym z nagrzewnic (elektrycznych, gazowych, olejowych rys. 3.10). Wykonanie nowej izolacji poziomej, tzw. przepony, polega na wykuciu warstwy cegieł lub przecięciu ściany piłą łańcuchową. Prace prowadzi się na odcinkach o długości maksymalnej 1 m i grubości muru 0,6 m. W szczelinę wsuwa się dwie warstwy papy asfaltowej samoprzylepnej, płyty z poliestru grubości 1,2 mm lub z polietylenu grubości 2 mm. Płyty układa się na zakład tak, aby wystawały z muru na grubość tynku. W wyciętą przestrzeń można włożyć kliny plastikowe o wytrzymałości na obciążenia 500 kg/cm². Pomiędzy klinami na brzegu muru umieszcza się rurki, przez które w wolną przestrzeń wtłacza się płynną, twardniejącą bezskurczowo zaprawę. Przestrzeń tę również domurowuje się cegłami. Na rysunku 3.11 pokazano odcinek izolacji poziomej w istniejącym murze. Izolację poziomą można również wykonać przez wciskanie w spoinę nierdzewnej falistej blachy stalowej o dużej zawartości chromu lub blachy fałdowej. Blachę wprowadza się prostopadle do lica muru za pomocą młotów udarowych lub pras. Jeżeli mur jest gruby, blachę można wprowadzić z dwóch stron. Fragmenty blachy wystające poza lico muru należy obciąć.

12 3.1. WZMACNIANIE I NAPRAWA FUNDAMENTÓW 35 a) b) c) Rys Nagrzewnice: a) elektryczna, b) gazowa, c) olejowa wymienione warstwy cegieł izolacja nowo założona Rys Odcinek izolacji poziomej w istniejącym murze w utworzonej bruździe Dobre rezultaty uzyskuje się podczas wykonywania izolacji poziomej przez podmurowanie ławy, co przedstawiono na rysunku Ławę odkopuje się i odcinkami długości około 1 m układa się trzy warstwy papy na podmurówce z minimum dwóch warstw cegły. Po ułożeniu papy przestrzeń pomiędzy spodem starego fundamentu a papą wypełnia się warstwą cegieł, układanych na zaprawie cementowej. Papę zawija się na podmurówkę (rys. 3.12).

13 36 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU izolacja pionowa stara izolacja nowa izolacja pozioma podmurowanie ławy Rys Pozioma izolacja ściany wykonana na podmurówce Metody mechaniczne wyróżniają się dużą skutecznością i trwałością. Ich wadą jest konieczność ingerencji w strukturę muru. W wyniku ich zastosowania może również dochodzić do osiadania muru nad wykonaną izolacją. Udarowe wciskanie blach i podcinanie murów może być stosowane tylko wtedy, gdy mury są jednorodne i mają równą spoinę poziomą. Metody chemiczne polegają na wtłoczeniu substancji uszczelniających w otwory nawiercone w murze. Średnica i rozstaw otworów zależą od stanu muru i zastosowanej metody. Otwory powinny przechodzić przez co najmniej dwie spoiny o grubości mniejszej niż 5 10 cm od grubości muru. W przypadku iniekcji ciśnieniowych substancje mogą być wtłaczane w otwory nawiercone poziomo, a w przypadku iniekcji grawitacyjnych pod kątem. Iniekcje wykonuje się na zakład z obu stron ściany, jeżeli mur jest gruby, a także w narożach. Metody chemiczne można stosować również do odtworzenia izolacji pionowej (kurtynowej). Ścianę przewierca się od wnętrza budynku poziomo, wykonując otwory co cm. Otwór położony najniżej powinien być nachylony pod kątem w dół. Przez otwory tłoczy się na zewnątrz substancję uszczelniającą. Substancja wypływa otworami na zewnątrz ściany i ją uszczelnia. Na rysunku 3.13 pokazano układ szczelin w iniekcji poziomej i pionowej. Po wykonaniu iniekcji mur należy odsłonić. W tym celu trzeba usunąć powłoki hamujące wysychanie oraz miejsca zasolone. Po wyschnięciu na mur trzeba nałożyć renowacyjną powłokę tynkarską lub warstwę zaprawy hydrofobowej. Iniekcje można stosować w murach częściowo osuszonych i w murach mokrych. Problemem podczas ich stosowania jest odpowiedni dobór środka i metody iniekcji. Działanie to musi być poprzedzone badaniami dotyczącymi stanu murów oraz właściwości materiału, z którego są wykonane. Podczas wysychania zawilgoconych murów na ścianach pojawiają się wykwity solne. Najczęściej są to chlorki, siarczki, siarczany, a czasami wykwity wapienne. Najwięcej wody dostaje się do muru na styku zaprawy i cegły. Stosowanie plastyfikatorów polepsza urabialność zaprawy, ale jednocześnie osłabia jej przyczepność. Pośrednio możemy zmniejszyć liczbę wykwitów solnych w murze dzięki dodaniu do zaprawy wapna hydratyzowanego. Trwałe usunięcie wilgoci z muru i zmniejszenie jego kapilarności można uzyskać dzięki metodzie elektroosmozy. Polega ona na umieszczeniu w ścianie elektrod: dodatnich

14 3.1. WZMACNIANIE I NAPRAWA FUNDAMENTÓW 37 a) b) Rys Schemat wykonania otworów do iniekcji: a) poziomej, b) pionowej w dolnej części i ujemnych w górnej. Elektrody podłącza się do prądu stałego o niewielkim napięciu. Przepływ prądu powoduje przemieszczenie się wilgoci ku dołowi, skąd w postaci wody jest ona usuwana na zewnątrz muru. Powszechnie stosowaną metodą naprawy murów zawilgoconych i zasolonych jest stosowanie tynków renowacyjnych. Tynki renowacyjne są odporne na działanie soli, a ich porowatość jest większa niż tynków zwykłych. Tynki renowacyjne szybko wysychają i magazynują w swoim wnętrzu kryształki soli. Woda zasolona jest więc przejmowana przez tynk na głębokości kilku milimetrów. Najkorzystniej jest stosować system tynków renowacyjnych produkowany przez jednego wytwórcę. Składa się on z: obrzutki o zwiększonej zdolności przechwytywania soli; warstwy podkładowej; warstwy renowacyjnej wierzchniej; powłoki malarskiej do wykończenia tynku cienkowarstwowego. Grubość tynku renowacyjnego nie powinna przekraczać 20 mm. Przerwy między nakładaniem kolejnych warstw tynku powinny wynosić jeden dzień na każdy milimetr grubości wykonanej warstwy. Podłoże pod tynki musi być odpowiednio przygotowane. Należy usunąć stary tynk na wysokość do 1 m ponad poziom wykwitów solnych i innych zniszczeń. Zaprawę ze spoin trzeba usunąć na głębokość około 2 cm. Dopiero na tak przygotowanym podłożu można kłaść tynk renowacyjny. PYTANIA I POLECENIA 1. W jaki sposób naprawia się zawilgocone mury? 2. W jakim celu stosuje się drenaż? 3. Jak można osuszyć fundament?

15 38 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU 3.2 Naprawa elementów murowanych W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jak naprawić i wzmocnić mur; jak zbroić ścianę; jak wzmocnić i przemurować nadproże Naprawa i wzmacnianie murów Uszkodzenia ścian, nadproży, filarów, sklepień murowanych najczęściej są spowodowane: wadami materiału; zawilgoceniem; błędami wykonawstwa; wpływami termicznymi; innymi oddziaływaniami. a) b) c) d) Rys Przykłady zarysowania konstrukcji murowych: a) ścian, b) filara, c) nadproża, d) sklepienia Przyczynę zmian można określić dzięki obserwacji kształtu rys i pęknięć oraz miejsca, w którym one powstają. Należy zbadać stan użytych materiałów, układ, grubość i wypełnienie spoin oraz stan zaprawy zastosowanej do murowania. Po usunięciu tynku należy przeprowadzić badania. Po ich zakończeniu sporządza się opis zawierający rozmieszczenie oraz przebieg rys i pęknięć, ich szerokość i kształt oraz zmiany zachodzące w czasie obserwacji. Na rysunku 3.14 pokazano przykłady zarysowania konstrukcji murowych.

16 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 39 a) nasyp belka zastrzał wyboczenie parcie ziemi klin kołek c) podwalina b) strop belka górna stężenie z desek podkład z belek dźwignik oparcie stempla oparcie stempla Rys Stemplowanie: a) odciążające naprawianą ścianę, b) odciążające wymianę ściany lub naprawę stropu, c) odciążające nadproże przez podstemplowanie belki stropowej Przed przystąpieniem do naprawy należy usunąć przyczyny powstawania odkształceń i odciążyć ścianę. Przykłady odciążeń ściany pokazano na rysunku Naprawa uszkodzeń polega zwykle na: wymianie fragmentów lub przemurowaniu ściany; wypełnieniu rys i pęknięć; zwiększeniu przekroju poprzecznego; powiązaniu elementów budynku prętami, kotwami, ściągami. Roboty remontowe konstrukcji murowanych obejmują: pogłębienie i wymianę fundamentów oraz izolacji poziomych z papy; uzupełnienie oraz naprawę ścian i stropów ceramicznych; przemurowanie kominów wolno stojących na poddaszu i ponad dachem; wykonanie i sprawdzenie przewodów kominowych; uzupełnienie murów ogniowych i kolankowych; przesklepienie i przemurowanie otworów ościeżnicowych; uzupełnienie słupków pod legary, gzymsów i spadków podokiennych; uzupełnienie i naprawę ścian z kamienia;

17 40 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU osadzenie ościeżnic okiennych i drzwiowych, krat, podokienników, stopni i balustrad schodowych oraz drobnych elementów metalowych; wykucie otworów, wnęk i strzępi w ścianach; wykucie bruzd i gniazd, skucie występów i nierówności ścian; rozebranie płyt i sklepień ceramicznych. Rys Roboty remontowe ścian Niewielkie pęknięcia o szerokości do 4 mm przemywa się wodą i wypełnia zaprawą cementową lub cementowo-wapienną. Zwykle pęknięcie poszerza się do 20 mm i pogłębia do mm oraz nadaje się mu kształt odwróconego trapezu. Jeżeli rysy są cienkie, można je wypełnić zaczynem cementowym metodą iniekcji (rys a). W przypadku pęknięć głębokich lub przechodzących przez całą grubość ściany dodatkowo wzmacnia się iniekcję przez zastosowanie klamry (rys b). Podczas wykonywania iniekcji żywicą epoksydową należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta. Przed iniekcją trzeba usunąć tynk z powierzchni ścian wzdłuż rysy na szerokość 25 cm, powierzchnię zmyć wodą i osuszyć. Następnie z obu stron rysy umieścić rurki iniekcyjne. Jeżeli szczeliny są drożne, należy w nie wprowadzić żywicę, usunąć rurki do iniekcji, a powierzchnię ściany ponownie otynkować. a) b) pęknięcie bruzda zaprawa cementowa tynk pęknięcie bruzda klamra Rys Naprawy niewielkich pęknięć murów: a) wypełnienie zaprawą, b) iniekcja ze wzmocnieniem klamrami

18 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 41 a) b) Rys Pęknięcia w konstrukcjach murowych wymagające naprawy: a) pęknięcia cegieł i ubytki w spoinach, b) pęknięcia i ubytki cegieł Jeżeli zachodzi konieczność przemurowania uszkodzonej ściany, ścianę należy odciążyć i rozbierać odcinkami nie większymi niż 1,2 m. Rozbiórkę ściany rozpoczyna się po usunięciu tynku po obu jej stronach wzdłuż pęknięcia. Prace wykonuje się na wysokości 4 5 warstw cegły i głębokości nie mniejszej niż ½ cegły. Po rozebraniu ściany należy oczyścić powierzchnię z uszkodzonej zaprawy, zmyć wodą i zamurować elementami, z których ściana jest wymurowana. Murowanie trzeba przeprowadzić zgodnie z zasadami wiązania. Należy przy tym pamiętać o pozostawieniu strzępi w co czwartej warstwie. Odciążenie ściany można rozebrać dopiero po całkowitym związaniu zaprawy. Jeżeli mur ma grubość półtorej cegły lub większą, a pęknięcie przechodzi przez jego całą grubość, wymianę wykonuje się najpierw po jednej, a później po drugiej stronie muru. Na rysunku 3.19 pokazano przemurowanie częściowe i wymianę odcinka muru. a) b) nowe cegły nowe cegły Rys Usuwanie uszkodzeń i wzmacnianie muru przez: a) przemurowanie częściowe, b) wymianę odcinka muru a) b) Rys Przykłady uszkodzeń muru: a) pojedyncze pęknięcia muru, b) wielopłaszczyznowe pęknięcia lica muru

19 42 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU Zbrojenie ścian W razie występowania dużych spękań mur należy dodatkowo wzmocnić. Jego nośność zwiększa się przez wykuwanie bruzd i zbrojenie ich belkami stalowymi lub żelbetowymi, a następnie zalewanie bruzd betonem (rys a). Inną metodą zwiększającą nośność ściany jest zabetonowanie prętów stalowych w bruzdach wykonanych prostopadle do pęknięć. Średnica prętów nie powinna być większa niż grubość spoiny (rys. 3.21). Przed przystąpieniem do zbrojenia wszystkie rysy i spękania należy wypełnić przez zastosowanie iniekcji zaprawą cementową. Z obu stron ściany usuwa się tynk, ścianę zmywa się wodą, a spoiny wypełnia mocną zaprawą, w którą wciska się pręty stalowe (rys b). a) belka stalowa b) pręty stalowe nowe cegły siatka tynkarska Rabitza Rys Wzmacnianie murów silnie spękanych: a) przez zabetonowanie belki stalowej, b) przez zabetonowanie prętami stalowymi Stalowe elementy wzmacniające zastępuje się często prętami z polimerów zbrojonych włóknem szklanym lub węglowym albo wzmacnianymi taśmami i laminatami. Jest to korzystniejsze ze względu na korozję, jakiej może ulegać zbrojenie ze stali. Naprawę pękniętych murów można wykonać również metodą złączy podatnych. Stosuje się ją w budynkach narażonych na oddziaływanie dynamiczne. Metoda polega na wypełnieniu pęknięć sprężysto-plastyczną masą polimerową o dużej wytrzymałości i odkształcalności. Przy dużych uszkodzeniach można wymienić fragment muru. Należy wówczas podstemplować strop tak, aby odciążyć mur, a następnie wymurować jego odcinek na nowo. W przypadku nierównomiernego osiadania budynku może nastąpić pękanie ścian oraz ich odchylenie od pionu. Do wzmocnienia takich murów należy zastosować kotwie z prętów stalowych, belek lub cięgien sprężających. Kotwie rozmieszcza się pod stropami przy ścianach poprzecznych, w których zostaną zamocowane (rys a). Zmniejszenie odchylenia od pionu uzyskuje się dzięki rozmieszczeniu kotwi pod stropami na wszystkich kondygnacjach, tak aby na jedną kotew przypadało około 20 m² powierzchni ściany. Naprawę uszkodzonych odcinków ścian i wypełnienie pęknięć wykonuje się po założeniu wszystkich kotwi. Kotwie należy zabezpieczyć przed korozją i odpowiednio naciągnąć. Wzmocnienie ścian uzyskuje się też dzięki zastosowaniu sprężenia ścian poziomymi cięgnami lub prętami montowanymi pod stropami na zewnętrznej stronie muru (rys b). Pozwala to na zamknięcie rys i pęknięć oraz ustabilizowanie ściany.

20 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 43 a) b) kątownik oporowy pręty (cięgna) śruba ściągająca część uszkodzona budynku Rys Przykłady wzmacniania murów metodami: a) kotwienia, b) sprężania a) b) c) d) Rys Kotwie w kształcie: a) fleuronu, b) kotwicy, c) pręta, d) liter

21 44 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU Wzmocnienia murowanych pilastrów i filarów Filary i pilastry można wzmocnić przez: wymienienie uszkodzonych cegieł; zastosowanie obejmy z zaprawy zbrojonej prętami stalowymi; zastosowanie obejmy żelbetowej; zastosowanie obejmy stalowej. Filary międzyokienne można wzmocnić dzięki obudowaniu ich powierzchni kształtownikami stalowymi, które ze względów estetycznych powinno się umieścić w bruzdach w filarze. Konstrukcję wzmacniającą wykonuje się z czterech kątowników (rys. 3.24), które umieszcza się w narożach filara i przewiązuje przyspawanymi płaskownikami. Pod konstrukcją wzmacniającą wykuwa się bruzdy. Następnie czyści się bruzdy, nawilża je wodą, pokrywa gęstą zaprawą cementową oraz ustawia kątowniki i płaskowniki. Elementy stanowiące konstrukcję zbrojącą filar pokrywa się siatką, wykonuje narzut z zaprawy cementowej i tynkuje. Jeżeli filar ma szerokość większą niż 1,0 m, to przeciwległe płaskowniki łączy się śrubami. a) kątownik kątownik płaskownik śruba stężająca b) płaskownik kątownik płaskownik kątownik płaskownik Rys Wzmocnienie filara obudową z kątowników Wymianę uszkodzonych cegieł wykonuje się tak jak w ścianie murowanej. Należy pamiętać, że można ją stosować wtedy, kiedy na filar działają niewielkie obciążenia. Wykonanie obejmy z zaprawy zbrojonej prętami rozpoczyna się od odkucia tynku po obu stronach pęknięcia na szerokości około 50 cm. Następnie przy zastosowaniu iniekcji wypełnia się zaprawą cementową rysy i spękania po obu stronach ściany. Zaprawę usuwa się ze spoin na głębokość 2 3 cm, a następnie wypełnia się je zaprawą cementową, w którą wciska się pręty stalowe o średnicy 8 12 mm i rozstawie do 0,4 m. Po wciśnięciu prętów zaprawę w spoinach uzupełnia się, a powierzchnię naprawioną tynkuje (rysunek 3.25 a). Wykonanie obejmy żelbetowej przebiega podobnie jak wykonanie obejmy ze zbrojonej zaprawy. Przed przystąpieniem do jej założenia należy zapełnić rysy i pęknięcia zaprawą cementową. Następnie drucianymi szczotkami usuwa się tynk i na tak przygotowanym podłożu wykonuje zbrojenie obudowy filaru. Można do tego zadania użyć siatki zgrzewanej

22 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 45 z prętów lub siatki cięto-ciągnionej. Aby wykonać łączenie zbrojenia, należy wywiercić w filarze otwory, przemyć je i wypełnić zaprawą cementową; zaprawę wprowadza się metodą iniekcji i dopiero wtedy wsuwa się pręty łącznikowe tak, aby wystawały z obu stron lica na mniej więcej 50 mm. Po stwardnieniu zaprawy pręty zagina się pod kątem prostym i zawiesza na nich siatkę zbrojeniową (rysunek 3.25 b). Wykonanie obejmy stalowej (gorsetu) polega na połączeniu kątowników przewiązkami z płaskowników. Rozstaw kątowników nie może być większy niż 0,5 m lub większy od mniejszego wymiaru filara. Obejmy zabezpiecza się narzutem cementowym na siatce Rabitza (rys. 3.26), a w celu zapewnienia lepszej współpracy statycznej między obejmę i powierzchnię muru wbija się stalowe kliny (rysunek 3.25 c). a) b) c) Rys Wzmacnianie murowanych filarów obejmami: a) z zaprawy zbrojonej prętami, b) żelbetową, c) stalową Rys Siatka Rabitza

23 46 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU Wzmacnianie i naprawa stropów ceramicznych W czasie eksploatacji budynku może zajść potrzeba jego przebudowy, związana np. ze zmianą jego przeznaczenia, rozbudową lub pożarem. Oprócz ścian i filarów należy wzmocnić również stropy. Można wykonać wzmocnienie: bierne polegające na zwiększeniu przekroju poprzecznego; czynne polegające na zmianie schematu statycznego elementu. Stropy gęstożebrowe składają się ze zbrojenia w postaci belek i wypełnienia z cegieł lub pustaków. Wzmacnianie stropu wymaga jego podparcia, oczyszczenia powierzchni starych części stropu oraz ich nawilżenia przed betonowaniem. Powinno się uwzględnić również skutki kurczenia się nowego betonu. Nowy beton należy zrobić z cementu portlandzkiego i żwiru. Mieszankę gęstoplastyczną należy zagęścić przez wibrowanie, a rzadszą nanosić z wykorzystaniem techniki torkretowania. Jeżeli chcemy wzmocnić strop Kleina, to do półek stalowych belek dwuteowych można przyspawać płaskowniki. Wymiary płaskowników muszą być obliczone ze względu na wielkość przenoszonych obciążeń. Jeżeli da się zwiększyć grubość stropu, można na górnej części belek położyć dodatkową warstwę betonu. a) o d z n d s p b) s n s k p p Rys Wzmacnianie belek stropu Kleina: a) przez nadbudowanie belki, b) przez dospawanie ceownika i obetonowanie

24 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 47 Gdy nośność stropu ma się znacznie zwiększyć, do górnych półek belek można dospawać ceownik i całość obetonować. W celu zapewnienia współpracy belki z nadbetonem do jej górnych półek należy przyspawać strzemiona. Nośność płyty ceglanej stropu Kleina można zwiększyć poprzez nadbetonowanie płyty warstwą grubości minimum 3 cm, wykonaną z betonu z kruszywa drobnoziarnistego. Na rysunku 3.27 pokazano omówione metody wzmacniania stropu Kleina. Stropy, w których wypełnienie stanowią pustaki (np. strop Akermana), mogą zostać uszkodzone w wyniku długotrwałej eksploatacji. Uszkodzenia można naprawić płytami gazobetonowymi lub materiałem, który niewiele zwiększy ciężar stropu. Po zamocowaniu ścian na płytę nakłada się siatkę, wykonuje narzut zaprawą cementową i tynkuje naprawioną powierzchnię. Jeżeli dolne części żeber zostały uszkodzone, należy dodać nowe pręty, które łączy się ze starym zbrojeniem przez ich dospawanie. Po oczyszczeniu spodniej części stropu nakłada się na niego siatkę i narzuca beton za pomocą torkretowania. Na rysunku 3.28 na przykładzie stropu Akermana pokazano sposoby wzmacniania górnej i dolnej części płyty. a) a) nadbeton pustak uszkodzony tynk istniejący uzupełnienie tynku płyta uzupełniająca wiórowo-cementowa b) b) pustak Akermana pręt łączący pręt nowy pręt istniejący siatka stalowa tynk torkretowany Rys Wzmacnianie stropu Akermana: a) uszkodzenie pustaków, b) uszkodzenie żeber Wzmacnianie i przemurowania nadproża Przed przystąpieniem do naprawy nadproża należy je odciążyć dzięki zastosowaniu stempli. Następnie wszystkie rysy i spękania wypełnia się za pomocą iniekcji. Dopiero po wykonaniu tych czynności można dobrać odpowiednią metodę naprawy. Odciążanie nadproża polega na przeniesieniu obciążenia na ścianę poza nadprożem. Wykonuje się to za pomocą belek stalowych lub żelbetowych (rys. 3.29). W ścianie nad nadprożem wykuwa się bruzdę, w której umieszcza się belkę. Belki układa się najpierw

25 48 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU po jednej stronie ściany, a później po drugiej. Między podporami w wykutej bruździe umieszcza się warstwę materiału elastycznego, który zapewnia pełne odciążenie nadproża. W miejscach podparcia belki układa się zaprawę cementową. Po stwardnieniu zaprawy belki osiatkowuje się i tynkuje. Wszystkie te czynności powtarza się także po drugiej stronie ściany. W taki sam sposób wykonuje się odciążenie belkami żelbetowymi. a) b) Rys Odciążenie nadproża: a) belka stalowa, b) belka żelbetowa Wzmacnianie nadproża kształtownikami stalowymi wykonuje się wówczas, gdy trzeba wzmocnić nośność nadproża lub gdy jego zniszczenie jest znaczne. Zwykle stosuje się kątowniki równoramienne. Kolejność prac jest następująca: z naroży usuwa się tynk; ze spoin wsporczych usuwa się zaprawę (na głębokość półki kątownika); na bocznych powierzchniach nadproża wycina się bruzdy; bruzdy się czyści, a spoiny wypełnia zaprawą cementową; w spoiny wciska się kątownik; przestrzenie między nadprożem a kątownikiem wypełnia się gęstą zaprawą cementową; po stwardnieniu zaprawy do półki kątownika pod nadprożem spawa się płaskowniki; przestrzeń między nadprożem a płaskownikiem wypełnia się zaprawą; belki się osiatkowuje, a nadproże tynkuje. Przemurowanie nadproża jest konieczne w razie występowania spękań i rys naruszających strukturę materiału, z którego wykonano nadproże. Przemurowanie bez wzmacniania nadproża polega na rozebraniu starego nadproża i wymurowaniu nowego. Należy podstemplować połowę nadproża, rozebrać jego drugą połowę i wymurować ją. Po stwardnieniu zaprawy stempluje się część nowo wymurowaną, rozbiera drugą część nadproża i ją muruje. Jeżeli konieczne jest jednoczesne wzmocnienie nadproża, może być ono wykonane belkami prefabrykowanymi typu L, kształtownikami stalowymi o przekroju teowym lub płytą żelbetową. Podczas wzmacniania nadproża belkami L nadproże się rozbiera, a powierzchnie wsporcze oczyszcza z resztek gruzu i zaprawy oraz dokładnie moczy. Następnie układa się zaprawę cementową, na niej układa się belki, przestrzeń między nimi zapełnia się betonem i muruje nadproże. Po związaniu zaprawy nadproże się tynkuje. Wzmacnianie nadproża kształtownikami stalowymi wykonuje się dzięki zastosowaniu teowników lub kątowników. Pracę rozpoczyna się od wykonania deskowania i podstemplowania nadproża. Następnie nadproże rozbiera się, czyści, a powierzchnie i deskowanie moczy. Na deskowaniu układa się warstwę 2,0 cm gęstej zaprawy cementowej, na niej siatkę i kątowniki. Kątowniki muszą być ułożone w spoinach między cegłami, z których będzie murowane nadproże. Ostatnim etapem prac jest otynkowanie nadproża.

26 3.2. NAPRAWA ELEMENTÓW MUROWANYCH 49 Wzmocnienie nadproża płytą żelbetową wymaga zastosowania deskowania, na którym układa się zbrojenie i je betonuje. Grubość płyty żelbetowej powinna wynosić 5 6 cm. Po związaniu i stwardnieniu betonu oraz przemurowaniu nadproża należy rozebrać deskowanie i otynkować nadproże. Metody wzmacniania nadproża z ich przemurowaniem pokazano na rysunku a) b) c) Rys Przemurowanie nadproża wraz ze wzmocnieniem go: a) belkami L, b) kształtownikami stalowymi, c) płytą żelbetową Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa podczas robót remontowych Prowadzenie prac remontowych wymaga zachowania zasad bezpieczeństwa obowiązujących podczas prowadzenia prac budowlanych. Pracownicy powinni być wyposażeni w ubrania ochronne i sprzęt ochrony osobistej (kaski, okulary, rękawice i maski ochronne), dobrany do rodzaju wykonywanej przez nich pracy. Jeśli prace remontowe są prowadzone poniżej poziomu terenu, należy schodzić do wykopu i wychodzić z niego po drabinach. Podmurowanie fundamentów pod istniejącymi budynkami może się odbywać pod bezpośrednim nadzorem technicznym zgodnie z wytycznymi szczegółowymi projektu technicznego. Ściany wykopu muszą być zabezpieczone, a stanowisko pracy murarza pracującego między skarpą wykopu a wznoszoną ścianą fundamentu powinno mieć szerokość minimum 0,7 m. Zabronione jest podkopywanie ścian wykopu.

27 50 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU Podczas prowadzenia prac powyżej poziomu terenu nie wolno podmurowywać ścian, gdy się na nich stoi. Zabronione jest chodzenie po świeżo przemurowanych ścianach lub stropach ceglanych. Otwory w ścianach zewnętrznych, których dolna krawędź znajduje się poniżej 0,8 m od poziomu stropu, należy zabezpieczyć poręczami ochronnymi oraz deskami umieszczonymi na wysokości 1,1 m. Nie wolno wychylać się poza lico konstrukcji bez zabezpieczenia. Podczas prac remontowych na wysokości należy stosować zabezpieczenia, np. pasy, linki, szelki. Należy zapewnić stabilność rusztowań. Uwaga! Nie wolno używać uszkodzonych narzędzi i sprzętu. Miejsce prowadzenia prac musi być wyposażone w sprzęt przeciwpożarowy. Ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej jest wytyczenie i oznakowanie dróg ewakuacyjnych oraz stała kontrola przestrzegania przepisów bhp i ppoż. PYTANIA I POLECENIA 1. Wymień metody odciążania fundamentów. 2. Narysuj przykład poszerzenia ławy fundamentowej murowanej. 3. W jaki sposób odciąża się nadproże? 4. W jaki sposób zapewnia się bezpieczeństwo pracy prowadzonej w wykopie?

28 3.3. MATERIAŁY I SPRZĘT STOSOWANE PODCZAS MUROWYCH ROBÓT Materiały i sprzęt stosowane podczas murowych robót remontowych i rozbiórkowych W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jakie materiały wykorzystuje się podczas remontowych robót murowych; jakie narzędzia stosuje się w trakcie wykonywania remontu i rozbiórki konstrukcji murowych Materiały stosowane podczas murowych robót remontowych Naprawy konstrukcji murowych przeprowadza się za pomocą materiałów, z których zostały wykonane ściana, strop lub fundament. Materiały te zostały omówione w pozostałych podręcznikach serii dla zawodu murarz-tynkarz. Dla przypomnienia: do naprawy fundamentów stosuje się cegłę, beton i materiały wykorzystywane podczas wykonywania izolacji; naprawę murów i stropów wykonuje się przy zastosowaniu elementów ściennych, zaprawy, mieszanki betonowej oraz stali zbrojeniowej. Należy pamiętać także o materiałach wykorzystywanych do konserwacji i renowacji ścian murowanych, materiałach bitumicznych do izolacji fundamentów i ścian, matach ochronnych, preparatach silikatowych do iniekcji, materiałach do impregnacji murów i spoin oraz do stosowania na zakwaszonych murach. Wykorzystuje się również fenoloftaleinę, by określić stopień karbonizacji lub korozji betonu. W razie stwierdzenia tych reakcji zaleca się usunięcie uszkodzonego betonu. Spoiwa budowlane: cement: portlandzki, hutniczy, pucolanowy, wieloskładnikowy; właściwości cementu określają m.in. jego klasa, czas wiązania i szybkość twardnienia; gips: budowlany i specjalny; spoiwa wapienne: wapno niegaszone, wapno gaszone, wapno suchogaszone, wapno hydrauliczne. Zaczyny: gipsowe stosuje się je do naprawy powierzchni ścian przez nadanie im gładkości; cementowe stosuje się je do usuwania uszkodzeń elementów wykonanych z kamienia i betonu oraz do wzmacniania podłoża gruntowego; konsystencję zaczynu cementowego dobiera się w zależności od długości spękania i szerokości szczeliny oraz rodzaju zastosowanej iniekcji. Zaprawy budowlane: wapienne, cementowo-wapienne, cementowe stosuje się je do naprawy murów, na podkłady pod belki wzmacniające nadproża, do iniekcji, do naprawy tynków; zaprawy naprawcze, wzmocnione włóknami oraz modyfikowane polimerami stosuje się je do izolacji przeciwwodnych fundamentów murowanych i betonowych;

29 52 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU zaprawy z dodatkiem trasu stosuje się je do murowania, fugowania murów, spoinowania i napraw tynków (zmniejszają ryzyko powstawania wykwitów i przebarwień, są odporne na wodę i mróz, przepuszczają parę wodną). Elementy ścienne: pustaki ścienne z zapraw i betonów; wyroby z betonu komórkowego; płyty gipsowo-kartonowe; pustaki stropowe; cegły i pustaki ceramiczne; pustaki do wykonywania przewodów dymowych i wentylacyjnych. Materiały stalowe: blachy; pręty zbrojeniowe; kształtowniki; kotwy. Materiały do izolacji termicznych: styropian; wełna mineralna. Do wymienionych grup produktów należy również dodać materiały przeciwwilgociowe i przeciwwodne Maszyny i urządzenia stosowane podczas robót remontowych i rozbiórkowych Roboty remontowe i rozbiórkowe wymagają zastosowania sprzętu, który nie spowoduje katastrofy budowlanej, dlatego należy go dobierać w zależności od: wielkości i konstrukcji budynku; wielkości elementu budowlanego i rodzaju materiału, z którego został on wykonany; zakresu robót i czasu przeznaczonego na ich wykonanie. Narzędzia ręczne, takie jak młotki, oskardy i łomy, spowodowałyby spowolnienie wykonywanych prac, dlatego są zastępowane elektronarzędziami. Prace prowadzone przy użyciu elektronarzędzi są o wiele wydajniejsze niż prace wykonywane narzędziami tradycyjnymi. Źródłem napędu elektronarzędzi jest silnik elektryczny, który przez przekładnię napędza końcówkę roboczą narzędzia. Narzędzia należy dobierać do rodzaju wykonywanej pracy: wiertarki obrotowe i obrotowo-udarowe do wiercenia otworów w różnych materiałach, podczas robót montażowych, ciesielskich oraz instalacyjnych; młoty udarowe (rys. 3.31) i obrotowo-udarowe podczas prac montażowych, do rozkruszania, wykonywania bruzd i otworów w powierzchniach betonowych i murowych; Rys Młot udarowy Rys Szlifierka kątowa

30 3.3. MATERIAŁY I SPRZĘT STOSOWANE PODCZAS MUROWYCH ROBÓT Rys Piła tarczowa Rys Pistolety do wstrzeliwania gwoździ szlifierki i polerki (rys. 3.32) do polerowania i szlifowania powierzchni z różnych materiałów, czyszczenia powierzchni, podczas robót zbrojarskich i montażowych; gwinciarki i wkrętarki do wykonywania gwintów wewnętrznych i zewnętrznych, odkręcania i dokręcania śrub i nakrętek; pilarki podczas prac ślusarskich, do czyszczenia metali; nożyce i wycinarki do cięcia i wycinania blach; piły tarczowe i łańcuchowe (rys. 3.33) podczas prac remontowych i rozbiórkowych; ręczne mieszarki do przygotowania zapraw; pistolety do wstrzeliwania kołków i gwoździ (rys. 3.34). Maszyny stosowane w pracach remontowych: sprężarki (rys. 3.35) do transportu pneumatycznego betonu oraz narzutu betonu i tynku, do napędu młotów i zagęszczarek pneumatycznych; wciągarki do transportu pionowego niewielkich ilości materiałów; przenośniki taśmowe do poziomego transportu; zagęszczarki gruntu do zagęszczania gruntu przez wibrowanie; koparki i spycharki do odkopywania lub zasypywania np. fundamentów (rys i 3.37); betoniarki; pompy do betonu do transportu mieszanki betonowej w poziomie i pionie; wibratory do zagęszczania betonu; agregaty tynkarskie. Podczas planowania rozbiórek należy pamiętać również o zapewnieniu transportu samochodowego do składowania i wywiezienia materiałów rozbiórkowych (rys i 3.39), a także o stemplach podpierających, stosowanych, by odciążyć konstrukcję (rys. 3.40). a) b) Rys Sprężarki przewoźne

31 54 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU a) b) Rys Koparki a) b) Rys Spycharki a) b) Rys Pojazdy przystosowane do wywozu materiałów rozbiórkowych Rys Kontener na usunięte materiały PYTANIA I POLECENIA Rys Stemple podpierające 1. Jakie narzędzia stosuje się do prac remontowych konstrukcji murowych? 2. Jakimi materiałami można naprawić ścianę murowaną?

32 3.4. SZCZEGÓŁOWA SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT Szczegółowa specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: co to jest szczegółowa specyfikacja techniczna; jakie elementy powinna zawierać specyfikacja techniczna robót remontowych. Szczegółowa specyfikacja techniczna (SST) robót jest ważnym elementem składowym dokumentacji technicznej. Podaje ona informacje dotyczące wykonania i odbioru robót, ich szczegółowy zakres i technologię wykonania, wymagania dotyczące przewidzianych do użycia materiałów budowlanych oraz przedmiar robót. Poniżej zamieszczono przykład specyfikacji technicznej wykonania i odbioru remontowych robót murowych małego budynku mieszkalnego. PRZYKŁAD SZCZEGÓŁOWA SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT KONSTRUKCJE MUROWE 1. Przedmiot i zakres zastosowania specyfikacji 1.1. Przedmiot specyfikacji Przedmiotem specyfikacji technicznej są wymagania dotyczące wykonania i odbioru konstrukcji murowych związanych z remontem budynku mieszkalnego jednorodzinnego Zakres stosowania specyfikacji Specyfikacja będzie stosowana jako dokument przetargowy podczas realizacji robót remontowych. Specyfikacja obejmuje prace związane z dostawą materiałów, wykonaniem i wykończeniem murów Zakres robót objętych specyfikacją W ramach prac budowlanych przewiduje się: przemurowanie ścianek z cegły; uzupełnienie uszkodzeń ścian; zamurowanie otworów w ścianach; naprawę przesklepień (obmurowanie belek, szpałdowanie, montaż siatek Rabitza) Ogólne wymagania dotyczące robót Specyfikacja obejmuje całość robót związanych z wykonaniem ścian murowanych, zamurowań i przemurowań oraz roboty pomocnicze. Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość wykonanych robót i ich zgodność z projektem wykonawczym oraz umową.

33 56 3. WYKONYWANIE WZMOCNIEŃ I NAPRAW ELEMENTÓW BUDYNKU 2. Materiały 2.1. Wymagania dotyczące materiałów Zaprawa cementowo-wapienna stosować zaprawę o wytrzymałości 5,0 MPa; do zaprawy stosować piasek rzeczny lub kopalniany; do zaprawy stosować cement portlandzki i wapno suchogaszone lub gaszone w postaci ciasta wapiennego otrzymanego z wapna niegaszonego. Skład objętościowy zaprawy należy dobrać doświadczalnie Woda zarobowa do zapraw Do przygotowania zaprawy można stosować każdą wodę zdatną do picia (z wyjątkiem wody gazowanej) Cegła pełna wymiary: mm; powinna odpowiadać aktualnej normie lub mieć certyfikat zgodności wykonania; dopuszczalna liczba cegieł połówkowych pękniętych całkowicie lub z jednym pęknięciem przechodzącym przez całą grubość cegły o długości powyżej 60 mm nie może przekraczać 10% cegieł badanych; nasiąkliwość nie powinna być wyższa niż 16%; odporność na uderzenie powinna być taka, aby cegła puszczona z wysokości 1,5 m na inne cegły nie rozpadła się na kawałki; może natomiast wystąpić jej wyszczerbienie Siatka Rabitza Jest to siatka tkana o oczkach kwadratowych lub prostokątnych, tkana splotem płóciennym z drutu gołego żarzonego Nadproża i podciągi stalowe Zabezpieczenie antykorozyjne należy wykonać przy użyciu farb antykorozyjnych lub dowolnego podkładu antykorozyjnego do gruntowania powierzchni stalowych. 3. Sprzęt Wykonawca powinien dysponować następującym sprzętem: środkami transportu do przewozu materiałów; betoniarkami do przygotowania zapraw; sprzętem pomocniczym. 4. Transport Materiały należy przewozić środkami transportu gwarantującymi ich ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi i szkodliwym wpływem czynników atmosferycznych. 5. Wykonanie robót 5.1. Roboty murowe Przed przystąpieniem do wykonania należy wytyczyć położenie ścian. Elementy murowe muszą być wolne od zanieczyszczeń. Mury należy układać warstwami z zachowaniem pionu i poziomu, należy przy tym przestrzegać zasad wiązania i grubości spoin. W murach, które są wznoszone niejednocześnie, należy zachować strzępia.