LEKI DO OCZU PRZYGOTOWANIE ROZTWORÓW POMOCNICZYCH I UTENSYLIÓW

Transkrypt

1 Ćwiczenie 21 LEKI DO OCZU PRZYGOTOWANIE ROZTWORÓW POMOCNICZYCH I UTENSYLIÓW I. Wymagania stawiane lekom do oczu 1. Jałowość - definicja A. Metody wyjaławiania stosowane w aptece ogólnodostępnej : o suche gorące powietrze (temp.-170 o C,czas 1h; temp.-160 o C, czas-2h) o nasycona para wodna pod ciśnieniem (temp o C, czas min, ciśnienie 101,4 [kpa]) o wyjaławianie gazami (tlenek etylenu) o za pomocą promieniowania UV o przez filtrację: płyny - sączki membranowe np. Sartorius o średnicy porów 0,22μm lub ze szkła spiekanego Schotta G5f powietrze filtry HEPA o za pomocą roztworów substancji bakteriobójczych (5% roztwór chlorku lub bromku benzalkoniowego, lub 0,1% roztwór boranu fenylortęciowego) B. Mieszaniny środków konserwujących (FPV) I. Chlorek benzalkoniowy (Zefirol) 0,05g/l Diglukonian lub octan chloroheksydyny 0,10g/l II. Chlorek benzalkoniowy 0,05g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l III. Boran fenylortęciowy (Merfen) 0,01g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l IV. Azotan fenylortęciowy 0,02g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l V. Tiomersal (Mertiolat) 0,20g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l VI. Boran fenylortęciowy 0,01g/l VII. Hydroksybenzoesan metylu 0,65g/l Hydroksybenzoesan propylu 0,35g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l Do konserwowania fazy wodnej w maściach do oczu stosowana jest: Mieszanina I oraz mieszanina o składzie: Bronopol 0,10g/l Alkohol β fenyloetylowy 4,00g/l 87

2 2. Izotoniczność - definicja o fizjologiczne ciśnienie osmotyczne płynu łzowego w zakresie od mosm/l o roztwory izotonizujące: 0,9% NaCl (A); 1,6% KNO3 (B); 1,9% H3BO3 (C), 5% glukoza (H) 3. Euhydryczność - definicja o fizjologiczna wartość ph płynu łzowego 7,0-7,4 tolerancja wg FPVI: - dla kropli w zakresie ph 3,5-8,5; - dla płynów w zakresie ph 5,0-8,5 o roztwory korygujące ph i buforujące wg FPV: Roztwór cytrynianu sodu 30,0 g/l (D) Bufor boranowy do 0,5% roztworu detreomycyny (Ea) Bufor boranowy do1% roztworu detreomycyny (Eb) i wyższych stężeń detreomycyny Roztwór tetraboranu sodu do 1% roztworów tetracyklin (Fa) Roztwór tetraboranu sodu do 2% roztworów tetracyklin (Fb) Bufor fosforanowy do 2% roztworu pilokarpiny (G) 4. Lepkość - definicja o Lepkość płynu łzowego 1,02-1,9 mpas o Dopuszczalna lepkość roztworów używanych do zwiększenia lepkości wg FPV 20,0 mpas o Substancje zwiększające lepkość wg FPV: 5. Brak zanieczyszczeń mechanicznych: Metyloceluloza (MC) - od 2,5 g/l do 10 g/l Polialkohol winylowy (PVA) od 14,0 g/l do 40 g/l Hydroksyetyloceluloza (HEC) od 2,5 g/l do 5,0 g/l Hydroksypropylometyloceluloza (HPMC) 5,0 g/l Sączki membranowe o średnicy porów 0,8-1,2 μm: Synpor 3 i 4 Sączki ze szkła spiekanego klarujące: G1-G3 lub odpowiedniki wyżej wymienionych II. Inne substancje pomocnicze stosowane do produkcji preparatów ocznych III. Czynności związane z aseptycznym przygotowaniem leków recepturowych Przed wyjałowieniem, wszystkie przedmioty (utensylia) potrzebne do wykonania preparatów, powinny być umyte bieżącą gorącą wodą (60-70 o C) i kilkakrotnie przepłukane wodą destylowaną (3-5x). Po wyjałowieniu roztworami substancji bakteriobójczych należy wszystkie przedmioty przemyć jałową wodą destylowaną (5x) i wysuszyć w suszarce w temp 80 o C. 88

3 Tabela 12. Metody wyjaławiania rozpuszczalników, roztworów pomocniczych, podłoży maściowych i utensyliów Metoda wyjaławiania Para wodna pod ciśnieniem - autoklaw temp.122 o C ±2 o C/ 20 min Substancje, preparaty, utensylia rozpuszczalniki: woda i roztwory: izotonizujące, korygujące ph, substancje konserwujące, o zwiększonej lepkości opakowane w materiał paroprzepuszczalny butelki i zlewki szklane, moździerze szpatułki metalowe, sączki ze szkła spiekanego lignina, podkładki wagowe Suche gorące powietrze - sterylizator powietrzny 170 o C/1h 160 o C2/h Chemicznie - roztwory substancji bakteriobójczych: 1. zanurzenie w 5% r-rze chlorku benzalkoniowego: 70 o C/1h i następnie temp. pokojowa /14-16h 2. zanurzenie w 0,1% r-rze boranu fenylortęciowego: temp. pokojowa /24h Chemicznie- roztwór substancji bakteriobójczych 1. zanurzenie w 1% r-rze chlorku benzalkoniowego: temp.pokojowa/1h 2. zanurzenie 1,5% r-rze Sekusept forte: temp.pokojowa/1h zamknięte z 5-krotną ilością wody destylowanej przedmioty gumowe Podłoża maściowe i oleje opakowane w folię aluminiową butelki i zlewki szklane, moździerze opakowane w folię szpatułki metalowe zakraplacze, zakrętki i inne termolabilne przedmioty z tworzyw sztucznych tuby aluminiowe Tlenek etylenu zakraplacze, zakrętki i inne termolabilne, nieporowate przedmioty z tworzyw sztucznych 89

4 1. Przygotowanie loży z nawiewem laminarnym jałowego powietrza do pracy: o przetarcie powierzchni blatu loży roztworem środka dezynfekcyjnego etanol 70 o lub 1% bromkiem lub chlorkiem benzalkoniowym lub 2% roztworem aldehydu glutarowego lub 0,2% roztworem glukonianu chlorheksydyny o umieszczenie w loży potrzebnego sprzętu i substancji o włączenie lampy UV na minut o włączenie nawiewu laminarnego na 15 minut przed rozpoczęciem pracy 2. Przygotowanie pracownika do pracy aseptycznej: o w przedsionku (śluzie) zmiana obuwia i zdjęcie zewnętrznej odzieży o zdjęcie biżuterii o nałożenie jałowej jednorazowej odzieży ochronnej (fartuch, ochraniacze na obuwie, czepek na włosy, maseczka ochronna na nos i usta) o higieniczne mycie rąk i higieniczna dezynfekcja: mycie rąk przez minimum 30 sek. mydłem w płynie dokładne spłukanie mydła ciepłą bieżącą wodą przetarcie rąk do sucha jednorazowym ręcznikiem na suche ręce naniesienie wystarczającej do pokrycia całej dłoni ilości (ok. 3 ml) alkoholowego preparatu antyseptycznego wcieranie preparatu w skórę dłoni minimum 30 sek. i odczekanie aż preparat całkowicie wyschnie nałożenie jałowych rękawiczek ochronnych 3. Roztwory pomocnicze środków konserwujących: - sporządza się zwykle w stężeniu100-krotnie wyższym niż jest wymagane w gotowym preparacie, wyjątek stanowi alkohol β-fenyloetylowy, który dodaje się do leków do oczu nie rozcieńczony K1 - Diglukonian lub octan chloroheksydyny 10,0g/l K2 - Chlorek benzalkoniowy 5,0g/l K3 - Boran fenylortęciowy (Merfen) 1,0g/l K4 - Azotan fenylortęciowy 2,0g/l K5 - Tiomersal (Mertiolat) 20,0g/l K6 - Alkohol β fenyloetylowy nie rozcieńczony K7 - Hydroksybenzoesan metylu 6,5g Hydroksybenzoesan propylu 3,5g Etanol 96 do 100,0g 90

5 *Roztwory hydroksybenzoesanu metylu i propylu Wymagane stężenie Nipagin w kroplach do oczu wynosi 1,0g/l. Ze względu na słabą rozpuszczalność w wodzie nie można przygotować ich wodnego roztworu pomocniczego o stężeniu wyższym niż zalecane w kroplach do oczu. Dlatego też można sporządzić etanolowy roztwór pomocniczy o 10% zawartości nipagin (stężenia100x wyższe, niż zalecane w gotowych preparatach do oczu) Wykonanie : w loży z laminarnym nawiewem jałowego powietrza, w jałowej zlewce rozpuścić na zimno Nipaginy w etanolu, przesączyć przez sączek ze szkła spiekanego do jałowej butelki, zamknąć jałowym zakraplaczem. * Obliczanie liczby kropli pomocniczego roztworu środka konserwującego, potrzebnego do zakonserwowania 10,0g preparatu a. zważenie 20 kropli pomocniczego środka konserwującego wypływających z danego zakraplacza i obliczenie średniej masy kropli środka konserwującego o zwiększonym stężeniu np. średnia masa kropli r-ru K 2 = 17 mg b. stężenie chlorku benzalkoniowego obowiązujące w kroplach wynosi 0,05g/l, czyli: 0,05g chlorku benzalkoniowego 1000,0g roztworu x - 10,0g x = 0,0005g (masa chlorku benzalkoniowego potrzebna do zakonserwowania 10,0 kropli do oczu) c. stężenie chlorku benzalkoniowego w roztworze pomocniczym K 2-5,0 g/l, czyli: 5,0g chlorku benzalkoniowego 1000,0g roztworu x - 0,017g (średnia masa kropli roztworu K2) x = 0,000085g chlorku benzalkoniowego zawiera jedna kropla roztworu pomocniczego K 2 d. 1 kropla roztworu pomocniczego K2 0,000085g chlorku benzalkoniowego x - 0,0005g x = 5,88 kropli 6 kropli roztworu pomocniczego K 2 Odp. Aby zakonserwować 10,0g preparatu należy użyć 6 kropli roztworu pomocniczego K 2 91

6 4. Zasady sporządzania roztworów pomocniczych stosowanych w technologii leków do oczu Odważenie substancji na papierku wagowym Rozpuszczenie substancji w wodzie destylowanej na zimno lub na gorąco w zlewce Przesączenie roztworu przez sączek klarujący np. ze szkła spiekanego Schott G-3 (roztwory rzeczywiste) lub Schott G-1(roztwory koloidowe) Przeniesienie przygotowywanego preparatu do butelki infuzyjnej, opisanie etykiety ołówkiem Wyjałowienie w autoklawie Preparaty Ryc. 21. Schemat sporządzania roztworów pomocniczych stosowanych w technologii leków do oczu 312. Aqua destilata 100,0g ,9% Sol. Natrium chloratum (A) 100,0g ,8% Sol. Natrium chloratum (2xA) 100,0g ,6% Sol. Kalium nitricum (B) 100,0g ,2% Sol. Kalium nitricum (2xB) 100,0g ,9% Sol. Acidum boricum (C) 100,0g ,0% Sol. Acidum boricum (2xC) 100,0g % Sol. Glucosi (H) 100,0g 92

7 320. 3% Sol. Natrium citricum (D) 100,0g 321. Bufor boranowy użyty do korekty ph, do 0,5% roztworu detreomycyny (Ea) Skład wg FP V: Kwas borowy 1,1g Tetraboran sodu 0,2g Chlorek sodu 0,2g Woda do 100,0g 322. Bufor boranowy użyty do korekty ph, do 1% roztworu i wyższych stężeń detreomycyny (Eb) Skład wg FPV: Kwas borowy 1,5g Tetraboran sodu 3,0g Woda do 100,0g 323. Roztwór korygujący ph do 1% roztworów teracyklin (Fa) Skład wg FPV: Tetraboran sodu 0,8g Chlorek sodu 0,4g Woda do 100,0g 324. Roztwór korygujący ph do 2% roztworów teracyklin (Fb) Skład wg FPV: Tetraboran sodu l,6g Woda do 100,0g 325. Bufor fosforanowy o ph 6,5 do 2% roztworu pilokarpiny (G) Skład wg FPV: Bezwodny wodorofosforan sodu 0,23g Bezwodny dwuwodorofosforan sodu 0,20g Chlorek sodu 0,24g Woda do 100,00g 326. Sol. Benzalconium chloratum 5,0g /1 20,0g 327. Sol. Chlorhexidinum gluconicum vel aceticum 10,0g/1 20,0g % Sol. Nipagini M+P spir. 20,0g ,5% Sol. Hydroxyethylcellulosae 100,0g % Sol. Hydroxyethylcellulosae 100,0g ,5% Sol. Methylcellulosae 100,0g 93

8 332. 1% Sol. Methylcellulosae 100,0g ,8% Sol. Polivinylalcohol 100,0g Praca w zespołach Pytania: 1. Podaj wymagania stawianie lekom do oczu. 2. Wymień substancje pomocnicze stosowane do sporządzania kropli do oczu. 3. Jakie wymagania farmakopealne powinna spełniać woda a jakie oleje stosowane do przyrządzania kropli do oczu? 4. W jakim celu stosowane są środki konserwujące w preparatach oftalmicznych? 5. W jakich przypadkach nie konserwuje się preparatów do oczu? 6. Jaka jest trwałość niekonserwowanych i konserwowanych preparatów do oczu? 7. Wymień cechy dobrego środka konserwującego, jakie są mechanizmy jego działania? Dlaczego do zakonserwowania preparatów stosuje się mieszaniny różnych substancji biobójczych? 8. W jakim celu stosowany jest bronopol? 9. Jakie jest dopuszczalne odchylenie od izotonii wg FPV? Czy można stosować preparaty hipotoniczne? 10. Jakie są dopuszczalne wartości ph kropli i płynów do oczu? W jakim celu stosowane są roztwory substancji korygujących ph? Wymień przykłady tych substancji. 11. Wymień wymagania stawiane substancjom zwiększającym lepkość kropli do oczu, podaj przykłady. 12. Podaj parametry wyjaławiania substancji izotonicznych, o zwiększonej lepkości i podłoży maściowych. 13. Kiedy powinno stosować się przeciwutleniacze? 14. Wymień farmakopealne sposoby wyjaławiania? 15. Czy promieniowanie nadfioletowe o długości fali 254nm służy do wyjaławiania preparatów? 16. W jakim celu stosowane są sączki membranowe o średnicy porów 0,22 μm i 0,8-1,2 μm? Synonimy: 1. Benzalkonii chloridum (FPIX) - Benzalkonium chloratum (FPVIII), Benzalkonium chloride FPIX, Chlorek benzalkonium, Chlorek benzalkoniowy, Zephirol, Benzalkoniowy chlorek, 2. Benzalconium bromatum solutum 10% - Sterinol, 3. Phenylhydrargyri nitras (FPIX) Phenylhydrargyrum nitricum (FPIX), Fenylortęci (II) azotan (FPIX), azotan fenylortęciowy, Merfenyl, 4. Alcohol phenylethylicus FPVI - Alkohol β-fenyloetylowy, Fenyloetanol, 5. Thiomersalum (FPIX) - Tiomersal Merthiolatum, Mertiolat, Etylortęciotiosalicylan sodowy, Mertiosal, Timerosal ( FPIX), 6. Phenylhydrargyri boras (FPIX) - Phenylhydrargyri boricum FPVI, fenylortęciowy boran FPVI, Merfen, Fenylortęci (II) boran (FPIX), 7. Methylis parahydroxybenzoas (FPIX) - Methyl parahydroksybenzoate FPIX, Metylu hydroksybenzoesan FPIX, Aseptinum M FPVI, Nipaginum M FPVI, Methylum hydroxybenzoicum, Methylis hydroxybenzoas FPVI, Methylparabenum, Metylparaben, Parahydroksybenzoesan metylu, 4-Hydroksybenzoesan metylu FPVI, 8. Propylis parahydroxybenzoas (FPIX) - Propyl parahydroxybenzoate FPIX, Aseptinum P, Nipaginum P, Propylum hydroxybenzoicum, Propylis hydroxybenzoas FPVI, 94

9 Propylparabenum, Parahydroksybenzoesan propylu, 4-Hydroksybenzoesan propylu FPVI, Aseptyna P FPVI, Nipagina P FPVI, Hydroksybenzoesan propylu, Propylparaben, Propylu parahydroksybenzoesan FPIX, 9. Bronopolum (FPVI) - Bronosol, 10. Methylcellulosum (FPIX) - Methylose, Tylose MH, Hydrolose, MC, Methylcellulose FPIX, Metylceluloza FPIX, 11. Hydroxyethylcellulosum FPVIII Natrosol, HEC, Hydroksyetyloceuloza 12. Poly(alkohol vinylicus) (FPIX) Poly(vinyl alcohol) FPIX, Alcohol polyvinylicus FPVI, Alkohol poliwinylowy (FPIX), PVA 13. Povidonum (FPIX) Povidone FPIX, Poliwinylopirolidonum, Powidon, PVP 14. Chlorocyclinum hydrochloricum Chlorotetracyclinum hydrochloricum, Aureomycinum hydrochloricum 15. Teracyclini hydrochloridum (FPIX) Teracykliny chlorowodorek, 15. Vaselinum ophtalmicum FPVI Vaselinum album pro usu ophtalmicum FPVI, wazelina do maści do oczu 16. Aqua pro usu officinale (FPIX) - Woda do receptury aptecznej (FP IX) 17. Oleum pro iniectione (FPVI) Oleum iniectabilis FPVI, Oleum ad iniectabilia FPVI, olej do wstrzykiwań 18. Unquentum ophtalmicum pro oculis (FPV) maść oftalmiczna do oczu 95

10 Ćwiczenie 22 MAŚCI ROZTWORY I. Wiadomości wstępne 1. Maści - definicja i zastosowanie Preparaty o konsystencji półstałej, właściwościach plastycznych, warunkujących rozsmarowywanie i odpowiednią przyczepność do skóry lub do błon śluzowych. Stosowane w celu: o wywołania działania miejscowego substancji leczniczej o wywołania działania ogólnego w wyniku przezskórnej penetracji substancji leczniczej o uzyskania działania nawilżającego lub ochronnego 3. Podział maści ze względu na: o drogę podania: na skórę na błony śluzowe jamy ustnej do uszu do nosa do oczu dopochwowe doodbytnicze o układ fizykochemiczny substancja lecznicza/podłoże maściowe: roztwory (substancja lecznicza rozpuszczona w podłożu) układ jednofazowy zawiesiny (substancja lecznicza zawieszona w podłożu) układ dwufazowy substancja lecznicza wemulgowana w postaci roztworu lub zawiesiny w jedną z faz wodną lub lipidową układ dwu- lub wielofazowy o zdolność przenikania maści przez skórę i wchłaniania: epidermalne endodermalnie diadermalne transdermalne o strukturę podłoża: o Maści hydrofobowe (lipofilowe), absorpcyjne, hydrofilowe o Kremy (układy emulsyjne) - hydrofobowe i hydrofilowe o Żele - hydrofilowe (hydrożele) i hydrofobowe (oleożele) o Pasty - specjalny rodzaj maści, zawierający nie mniej niż 40% substancji stałych II. Maści roztwory 96

11 1. Podłoża stosowane w maściach roztworach a. podłoża lipofilowe: węglowodory stałe i ciekłe (wazelina, parafina stała, płynna), tłuszcze zwierzęce (smalec wieprzowy) b. podłoża absorpcyjne bezwodne (układ jednofazowy) - wazelina i emulgator typu w/o np. lanolina, cholesterol, alkohol cetylowy, alkohol stearylowy, woski 2. Substancje czynne rozpuszczane w podłożach a. stałe; np. tymol, kamfora, mentol, b. płynne: np. olejki eteryczne, oleje roślinne, tran, salicylan metylu 3. Ogólne zasady sporządzania maści typu roztworu a. Sprawdzenie rozpuszczalności substancji leczniczej wg FP b. Odważenie podłoża maściowego bezpośrednio do wytarowanej parowniczki porcelanowej z pistlem lub na kliszę celuloidową c. Stopienie podłoża na łaźni wodnej. Jeżeli składniki podłoża różnią się znacznie temp. topnienia, to kolejność stapiania składników podłoża powinna być następująca: - składniki trudniej topliwe - składniki o niższej temp. topnienia - składniki ciekłe Tabela 11. Temperatura topnienia niektórych składników podłoży: Składnik podłoża maściowego Temp. topnienia [ o C] Woski (Cera flava, Cera alba) o C Parafina stała (Paraffinum solidum) o C Wazelina (Vaselinum flavum, Vaselinum album) o C Smalec wieprzowy (Adeps suillus) o C Lanolina bezwodna (Lanolinum) o C d. Odważenie substancji leczniczej na pergaminowej podkładce i rozpuszczenie w podłożu - substancje stałe rozpuszcza się w stopionym na łaźni wodnej (w temp. ok. 60 o C) i lekko przestudzonym podłożu - substancje płynne dodaje się bezpośrednio do podłoża bez konieczności jego stapiania e. Mieszanie maści za pomocą pistla do całkowitego ochłodzenia, usuwając wielokrotnie maść kliszą celuloidową ze ścian parowniczki i pistla, przeniesienie do odpowiedniego opakowanie i zaopatrzenie w etykietę odważenie podłoża 97

12 stopienie lipofilowego podłoża na łaźni wodnej odważenie stałej substancji leczniczej dodanie substancji leczniczej do stopionego, przestudzonego podłoża mieszanie maści do całkowitego ochłodzenia Maści farmakopealne wg FP VI, IX, X Ryc.18. Schemat sporządzania maści typu roztworu % Ung. Camphorae 50,0 skład: Camphora 10,0g (FP IX) Vaselinum hydrophillicum 90,0g Skład: Vaselinum hydrophillicum (wazelina hydrofilowa) Cholesterolum 3,0 g Alcohol stearylicus 3,0 g Cera alba 8,0 g Vaselinum album 86,0g 216. Ung. Simplex (maść prosta) 30,0 skład: Lanolinum 10,0g (FP IX) Vaselinum flavum 90,0g 217. Ung. Mollae (maść miękka) 30,0 skład: Lanolinum 50,0g Vaselinum album 50,0g 218. Ung. monostearinici 40,0 przeniesienie gotowego preparatu do pudełka plastikowego lub odpowiedniego opakowania i opisanie etykiety skład: Glyceroli monostearas 10,0g (FP IX) Vaselinum album 90,0g Propylis gallas 0,02g 219. Ung. Majoranae 20,0 98

13 Skład: Majoranae herba 2,0g (FP IX) Ethanolum 760g/l 1,0g Vaselinum album 10,0g 220. Ung. cholesteroli 20,0 skład: Cholesterolum 3,0g (FP IX) Vaselinum album 18,0g Paraffinum solidum 16,0g Paraffinum liquidum 64,0g 221. Ung. Olei Jecoris Aselli 30,0 (FPX) skład: Paraffinum solidum 7,0g Adeps lanae 10,0g Vaselinum album 43,0g Oleum Jecoris Aselli 40,0g 222. Ung. Methyli salicylici 30,0 skład: Vaselinum album 40,0g (FP IX) Adeps lanae 40,0g Methylis salicylas 20,0g 223. Ung. Eucerini I skład: Alcohol cetylicus et stearylicus 0,5g (F PIX, suplement 2013) Alcoholes adipis lanae 6,0g Vaselinum album 93,5g 224. Ung. Eucerini II skład: Alcohol cetylicus 0,3g (FP IX, suplement 2013) Cholesterolum 2,0g Vaselinum album 95,0g Preparaty recepturowe 225. Rp. Mentholi 0,5 (maść inhalacyjna) Thymoli 1,0 Ol. Pini Ol. Terebinthinae aa 2,5 Vaselini albi ad 50,0 M.f.ung Rp Rp. Camphorae 3,0 Vaselini albi ad 60,0 M.f.ung. 99

14 Ung. Paraffini 50,0 M.f.ung. skład: Paraffinum solidum 40,0g Paraffinum liquidum 50,0g Lanolinum anhydricum 10,0g 228. Maść majerankowa (Poradnik terapeutyczny, Wydanie II Uzupełnione, PZWL Warszawa 1969) Ung. Majoranae M.f.ung. skład: Herba Majoranae 2,0g Spiritus 95 o 1,0g Adeps suillus 20,0g Cera flava 1,0g Należy wykonać 3 preparaty Pytania: 1. Jakie wymagania stawiane są podłożom maściowym? 2. Do jakiego rodzaju podłoża zaliczysz wazelinę, smalec wieprzowy i lanolinę? 3. Wymień zalety i wady wazeliny jako podłoża maściowego. Dlaczego stosowana jest częściej do maści o działaniu powierzchniowym (epidermalnym)? 4. Co to jest liczba wodna (LW)? 5. Jaka jest temperatura topnienia i liczba wodna (LW) wazeliny? 6. Wymień zalety i wady smalcu wieprzowego jako podłoża maściowego. 7. Jaka jest temperatura topnienia i liczba wodna (LW) smalcu wieprzowego. Do jakiego typu maści jest najczęściej wykorzystywany? 8. Na jakim podłożu wykonuje się farmakopealną maść kamforową i w jakim stężeniu? 9. Jakie jest działanie lecznicze maści kamforowej i czy może być stosowana u niemowląt i małych dzieci? 10. Jakie właściwości wykazuje monostearynian glicerolu w maści monostearynianowej? 11. Jaka jest trwałość maści majerankowej? 12. Jakie działanie lecznicze wykazuje maść tranowa? Synonimy 1. Vaselinum album (FPIX) - Petrolatum album (FPVI), wazelina biała 2. Vaselinum flavum (FPIX) Petrolatum (FPVI),wazelina żółta 3. Vaselinum hydrophylicum (FPIX) - wazelina hydrofilowa 4. Paraffinum liquidum (FPIX) Petrolatum liquidum, Oleum minerale album (FPVI), olej parafinowy (FPV), Parafina ciekła (FPIX), 5. Paraffinum solidum (FPIX) parafina stała (FPIX), 6. Adeps Lanae (FPIX) - Lanolinum (FPVI), Lanolinum anhydricum (FPIV), Adeps Lanae anhydricum (FPVIII), lanolina (FPIX), lanolina bezwodna (FPIV) 7. Adeps suillus depuratum (FPVI; FPIX) - Adeps suillus (FPVI), Axungia Porci (FPIII), Adeps suillus depuratus (FPIV), Adeps preparatus (FPIV), tłuszcz stały (FPVIII), smalec wieprzowy 8. Olei Jecoris Aselli Unguentum (FPIX) - Unguentum Olei Jecoris Aselli (FPVI), Maść tranowa, Maść z olejem wątłuszowym 9. Unguentum simplex (FPIX) maść zwykła, maść prosta 100

15 10. Camphorae unguentum (FPIX)-Unguentum camphorae (FPVI, maść kamforowa 11. Cholesteroli unguentum (FPIX) - Unguentum cholesteroli (FPVI), maść cholesterolowa 12. Majoranae Unguentum (FPIX) - Unguentum Majoranae (FPVI) - maść majerankowa 13. Unguentum Methyli salicylici (FPIX) Methylis salicylatis unguentum (FPIX), Maść z salicylanem metylu 14. Unguentum Eucerini I (FPIX) - Maść eucerynowa I, Lanae alcoholum ungunentum, Maść z alkoholami z lanoliny 15. Unguentum Eucerini II (FPIX) - Maść eucerynowa II, Cholesteroli et cetyli unguentum, Maść cholesterolowo-cetylowa 15. Cera alba (FPIX) wosk biały 16. Cera flava (FPIX) wosk żółty Ćwiczenie 23 MAŚCI ZAWIESINY I Maści zawiesiny 1. Podłoża stosowane do wytwarzania maści typu zawiesiny: a. jednofazowe (hydrofobowe lub hydrofilowe), po dodaniu substancji leczniczej uzyskuje się układ dwufazowy np. maść cynkowa b. dwufazowe (emulsyjne w/o lub o/w), po dodaniu substancji leczniczej uzyskuje się układ wielofazowy np. krem z hydrokortyzonem Jeżeli w recepcie nie podano jaką wazelinę należy zastosować jako podłoże maściowe, należy użyć wazeliny białej. Wyjątek stanowią maści zawierające substancje barwne (np. ditranol), wtedy stosuje się wazelinę żółtą. 2. Zasady sporządzania maści typu zawiesiny: a. Odważenie substancji leczniczej na podkładce pergaminowej b. Roztarcie substancji w moździerzu 1. jeżeli konieczna jest mikronizacja substancji leczniczej należy ucierać ją przez co najmniej 20 min. z parafiną ciekłą lub etanolem (do całkowitego odparowania rozpuszczalnika) 2. jeżeli substancje zawieszane są bardzo miałko sproszkowane np. hydrokortyzon można maść sporządzać w parownicy c. Odważenie podłoża na wadze tarowej, na papierze pergaminowym lub kliszy celuloidowej d. Dodanie podłoża lub płynnego składnika podłoża (np. parafina ciekła), w ilości zbliżonej do ilości (1:1) substancji zawieszanej e. Roztarcie substancji leczniczej z podłożem utworzenie tzw. maści koncentratu f. Dodanie porcjami reszty podłoża, za każdym razem dokładne wymieszanie pistlem g. Przeniesienie gotowego preparatu do pudełka o odpowiedniej wielkości h. Opisanie odpowiedniej etykiety 101

16 odważenie substancji leczniczej na podkładce pergaminowej roztarcie substancji zawieszanej w moździerzu odważenie podłoża na wadze tarowej i utworzenie maści koncentratu dodanie porcjami pozostałej ilości podłoża przeniesienie gotowej maści do opakowania i opisanie odpowiedniej etykiety Ryc.19. Schemat sporządzania maści typu zawiesiny Maści farmakopealne wg FP IV, VI, IX % Ung. Acidi borici 50,0 (FP IV) skład: Acidum boricum 10,0g Vaselinum album 90,0g % Ung. Sulfurati 20,0 (FP IX) skład: Sulfurad usum externum 30,0g Adeps suillus 70,0g % Ung. Acidi salicylici 30,0 (FP VI) skład: Acidum salicylicum 10,0g Vaselinum album 90,0g % Ung. Zinci oxydati 20,0 (FP IX) skład: Zinci oxydum 10,0g Vaselinum hydrophylicum 90,0g 102

17 Preparaty recepturowe 233. Rp. 3% Ung. Acidi borici 50, Rp. Sulfuris ppt. 5,0 Lanolini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. 10% Ung. Sulfuris ppt. 50, Rp. 2% Ung. Acidi salicylici 100, Rp. 5% Ung. Acidi salicylici 100, Rp. 10% Ung. Acidi salicylici 100, Rp. 20% Ung. Acidi salicylici 100, Rp. Acidi salicylici 10,0 Lanolini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. Acidi salicylici 5,0 Eucerini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. Acidi salicylici 2,0 Acidi benzoici 5,0 Vaselini albi ad 100,0 M.f.ung Rp. Cignolini 1,5 Acidi salicylici 2,0 Vaselini albi ad 100,0 M.f.ung. 103

18 244. Rp. Cignolini 0,1 Acidi salicylici 2,0 Vaselini albi ad 100,0 M.f.ung Rp. Cignolini 0,5 Acidi salicylici 2,0 Vaselini albi ad 100,0 M.f.ung Rp. Cignolini 0,5 Ol. Paraffini 30,0 Lanolini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. Hydrocortisoni 1,0 Eucerini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. Hydrocortisoni 0,5 Ol. Paraffini Eucerini Vaselini albi aa ad 100,0 M.f.ung Rp. Hydrocortisoni 1,0 Zinci oxydati Talci veneti aa 10,0 Vaselini albi ad 100,0 M.f.ung Rp. Diltiazemi 2,0 Hydrocortisoni 2,0 Benzoocaini 6,0 Paraffini liq. 10,0 Lekobasae ad 100,0 M.f.ung Rp. Diltiazemi 2,0 Aquae dest. q.s. Vaselini albi Eucerini aa ad 100, Rp. 2% Ung. Nitrocardi 10,0 Anaesthesini 5,0 Lanolini ad 70,0 M.f.ung. S. Do smarowania okolic odbytu 104

19 Pytania: 1. Jaki rodzaj kwasu bornego należy użyć do sporządzenia maści bornej? 2. Na jakim podłożu należy wykonać maść borną i jakie wykazuje ona działanie lecznicze? 3. Dlaczego maści bornej nie powinno stosować się u małych dzieci i niemowląt? 4. Dlaczego maść siarkową należy wykonać na smalcu? Jakie znasz rodzaje siarki i którą z nich zastosujesz, jeżeli lekarz nie zaznaczy na recepcie? Jakie działanie lecznicze wykazuje siarka na skórze? 5. W jakim preparacie galenowym wykorzystano olej rycynowy do rozpuszczania kwasu salicylowego? 6. Jakie podłoże wykorzystuje się do sporządzenia farmakopealnej maści cynkowej i do jakiej innej maści stosowane jest to podłoże? 7. Na jakim podłożu wykonuje się maść salicylową, z jaką substancją płynną można rozetrzeć kwas salicylowy w celu uzyskania odpowiedniej wielkości cząstek? 8. Jakie jest dopuszczalne stężenie kwasu salicylowego w preparatach recepturowych? II. Pasty 1. Definicja i właściwości Pasty - stężone maści typu zawiesin, zawierające nie mniej niż 40% substancji stałych Właściwości: - twarda konsystencja, trudna rozsmarowywalność na skórze - substancje lecznicze (miałko lub bardzo miałko sproszkowane) wykazują działanie ściągające, adsorbujące, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne - najczęściej stosuje się podłoża lipofilowe 2. Ogólne zasady sporządzania past: Pasty przygotowuje się w ten sam sposób jak maści zawiesiny za wyjątkiem: - zawieszania substancji stałych w stopionym podłożu - nie dodawaniu dodatkowych substancji płynnych do ucierania (aby nie zmieniać konsystencji past) Pasty farmakopealne wg FPVI, IX 254. Pastae Zinci 30,0 (FPIX) skład: Zincum oxydatum 25,0g Tritici amylum 25,0g Vaselinum album 50,0g 255. Pastae Lassara 20,0 (FPIX) skład: Acidum salicylicum 2,0g Zincum oxydatum 25,0g Tritici amylum 25,0g Vaselinum album 48,0g 105

20 256. Pastae Zinci cum Ichthyoli 30,0 (FPIX) skład: Zinci oxydum 22,5g Ichtiolum 22,5g Tritici amylum 10,0g Vaselinum flavum 45,0g Preparaty recepturowe 257. Rp. Urotropini 15,0 Pastae Zinci oxydati ad 100, Rp. Sulf. ppt. 5,0 Ichthyoli 2,0 Pastae Zinci oxydati ad 100, Rp. Sulf. ppt. 5,0 Pastae Zinci oxydati ad 100, Rp. Ung. Wilkinsona Pastae Zinci oxydati aa ad 100,0 S. Smarować 2xdziennie przez 3 dni Ung. Wilkinsona (Receptariusz, Lek w Polsce, Warszawa 1992) skład: Pix liq. Pini 15,0 Sulf. ppt. 15,0 Calcium carbonicum 10,0 Sapo kalinus 30,0 Adeps suilus 30,0 M. f. ung. Wykonanie maści Wilkinsona - do stopionego na łaźni wodnej smalcu wieprzowego dodać dziegieć; siarkę i węglan wapnia rozetrzeć kolejno w moździerzu, dodać mydło potasowe, wymieszać. Do moździerza dodawać porcjami stopiony smalec z rozpuszczonym dziegciem sosnowym Rp. Sulf. ppt. 2,0 Resorcinoli 1,0 Pastae Zinci oxydati ad 30,0 M. f. ung. 106

21 262. Rp. Prodermini 0,3 Pastae Zinci oxydati ad 30,0 M. f. ung Rp. Kalii iodati 7,5 Pastae Zinci Hascobasae aa ad 100,0 M. f. ung. S. Przeciwobrzękowo Pytania: 1. Do jakiego typu fizykochemicznego zaliczysz pasty? 2. Czy do pasty cynkowej można dodać ditranol? 3. Jakie jest zastosowanie pasty Lassara, czym różni się od pasty cynkowej? 4. Jakie działanie wykazuje prodermina a jakie dziegieć sosnowy? 5. Jakie jest działanie farmakologiczne maści. Wilkinsona? Należy wykonać 3 preparaty Synonimy 1. Zinci oxidi Unguentum (FPIX) Zinci oxydi unguentum (FPVI), Unguentum Zinci(FPIX), Maść z tlenkiem cynku (FPIX), Maść cynkowa (FPIX), 2. Zinci oxydi Pasta (FPIX) Pasta Zinci (FPIX), Pasta Zinci oxydati (FPVI), Pasta cynkowa, Pasta z tlenkiem cynkowym 3. Zinci salicylatis Pasta (FPIX) - Unguentum Zinci salicylatum (FPIV), Pasta Zinci salicylata Lassari (FPIX), Pasta Lassari, Zinci salicylatis Pasta (FPVI), pasta cynkowa z kwasem salicylowym (FPIX), 4. Zinci oxydi et ichthammoli Pasta (FPIX) - Zinci oxydi et ammonii bituminosulfonatis pasta (FPIX), Pasta Zinci cum Ammonio sulfobituminico, Pasta cynkowa z sulfobituminianem amonowym (FPIX), Pasta cynkowa z ichtiolem, Pasta cynkowa z ichtamolem 5. Dithranolum (FPIX) Cignolinum, Cigantralum, Dihydroxyanthranolum, Anthralinum, Cignolina, Cygnolina, Antralina, Cigantral, Batidrol, Ditranol 107

22 Ćwiczenie 24 MAŚCI EMULSJE I WIELOFAZOWE ZASTOSOWANIE MIKSERA APTECZNEGO. 1. Charakterystyka maści emulsyjnych i wielofazowych a podłoża o charakterze emulsji typu w/o (krem hydrofobowy) lub o/w (krem hydrofilowy) b substancja lecznicza rozpuszczona w fazie wodnej lub olejowej (maść dwufazowa) bądź częściowo zawieszona lub rozpuszczona (maść wielofazowa) 2. Zasady sporządzania maści emulsji w/o: a. Odważenie stałej substancji leczniczej (podkładka pergaminowa) b. Odważenie podłoża bezpośrednio do wytarowanej parowniczki z pistlem c. Rozpuszczenie substancji leczniczej w wodzie (w zlewce) d. Wprowadzenie fazy wodnej do podłoża absorpcyjnego (z dodatkiem emulgatora w/o metoda na zimno dodawanie małymi porcjami fazy wodnej do podłoża przy jednoczesnym mieszaniu pistlem metoda na ciepło - w wytarowanej parownicy stopienie podłoża lipofilowego na łaźni wodnej - ogrzanie fazy wodnej do temperatury podłoża - dodanie fazy wodnej do podłoża i mieszanie do ochłodzenia kremu - zważenie otrzymanego kremu i uzupełnienie ubytku wody, jeżeli jest taka konieczność e. Przeniesienie gotowego preparatu do pudełka o odpowiedniej wielkości f. Zaopatrzenie preparatu w odpowiednią etykietę sporządzenie w zlewce roztworu substancji leczniczej odważenie do parownicy podłoża maściowego wemulgowanie fazy wodnej do podłoża maściowego przeniesienie gotowej maści do opakowania i opisanie odpowiedniej etykiety Ryc. 20. Schemat sporządzania maści typu emulsji 108

23 3. Zasady sporządzania maści wielofazowych a. Odważenie stałej substancji leczniczej na podkładce pergaminowej b. Odważenie podłoża na karcie celuloidowej lub podkładce pergaminowej c. Zawieszenie substancji leczniczej w podłożu w stosunku 1:1 (maść koncentrat) w parowniczce lub moździerzu d. Dodanie porcjami reszty podłoża (maść typu zawiesina) e. Wprowadzenie do maści zawiesiny porcjami fazy wodnej przy starannym mieszaniu za pomocą pistla do całkowitego wemulgowania (maść wielofazowa: zawiesina-emulsja w/o) f. Przeniesienie gotowego preparatu do pudełka o odpowiedniej wielkości g. Zaopatrzenie preparatu w odpowiednią etykietę 4. Zasady użycia miksera aptecznego Ogólne zasady przygotowania maści za pomocą miksera: Odważenie do pojemnika: o podłoża o dodanie substancji stałych o dodanie substancji płynnych o zamknięcie pojemnika nakrętką zaopatrzoną w odpowiednie mieszadło o umieszczenie przygotowanego pojemnika z substancjami w unguatorze i uruchomienie urządzenie Dodatkowe wskazówki: wg EPRUS-B&Ł.Ejsmont Substancje grubokrystaliczne lub tabletki (np. mentol, kamfora, kwas salicylowy) należy wcześniej odpowiednio rozdrobnić w moździerzu Większość maści można wykonać korzystając z domyślnych ustawień urządzenia np.: obroty na poziomie 5 (około 1400 obrotów/minutę), czas mieszania - 2 min. W przypadku wykorzystania twardszych podłoży maściowych (np. pasta cynkowa, czy euceryna z lodówki), proces mieszania należy rozpocząć od prędkości 0 lub 1 i stopniowo zwiększać liczbę obrotów. W przypadku maści zawierających fazę wodną i eucerynę jako główny składnik podłoża, należy przedłużyć czas homogenizacji do około 4 min. i zwiększyć ustawienie obrotów W przypadku wykonywania preparatów zawierających w składzie eucerynę, wodę i witaminy (zwłaszcza wit. A liq.) należy je wykonać w dwóch etapach najpierw bez dodatku witamin (4 min., obroty 8), a następnie dodając witaminy i nastawiając krótki czas mieszania rzędu 20 sek. i niskie obroty - 1 lub Maści emulsyjne zawierające roztwory witamin A,D,E Przykład A. Rp. Vit. A j.m. Aquae 40,0 Hascobasae ad 200,0 Vitaminum A Preparat handlowy występuje w postaci roztworu wodnego witaminy A 109

24 1 ml (ok. 30 kropli) roztworu, w zależności od producenta, może zawierać lub j.m. palmitynianu retinolu oraz substancje pomocnicze między innymi Cremophor EL emulgator o/w 1 kropla preparatu zawiera j.m. witaminy A Wykonanie: Do parowniczki odważyć podłoże, wemulgować wodę j.m. witaminy A zawartych jest w 6,0 ml preparatu. Aby ustalić jaka jest zawartość palmitynianu retinolu w 1,0g roztworu wodnego należy zważyć 1,0 ml tego preparatu. 1,0 ml witaminy waży ok. 1,09 g, co odpowiada j.m., z tego wynika, że 1,0 g witaminy A zawiera j.m. Należy więc odważyć ok. 6,6g preparatu. lub Można również ustalić liczbę kropli w 1,0g preparatu; 1,0g zawiera 27 kropli. Wiedząc, że 1 kropla zawiera j.m., to 27 kropli zawiera j.m. Należy więc odważyć ok. 6,6g preparatu Przykład B. Rp. Hydrocortisoni 1,0 Vit. E 2,5 Hascobazae ad 100,0 Vitaminum E 1 ml (ok. 30 kropli) zawiera 300 mg j.m. octanu tokoferolu oraz rozpuszczalnik: olej arachidowy oczyszczony. Preparat handlowy występuje w postaci kropli olejowych - 10,0 ml. 1 kropla zawiera ok. 10 mg (10 j.m.) int-rac-alfa Tocopherylis acetas Zapis na recepcie Vitamini E 2,5 jest niejednoznaczny i może sugerować konieczność wydania czystego tokoferolu lub użycie gotowego preparatu. W takim przypadku należy skontaktować się z lekarzem. w przypadku użycia czystego tokoferolu: należy obliczyć ilość ml gotowego preparatu wiedząc, że: 1,0 ml gotowych kropli 0,3 g czystego tokoferolu x ml gotowych kropli 2,5 g czystego tokoferolu x= 8,3 ml gotowego preparatu Wiedząc, że gęstość oleju arachidowego wynosi 0,92 [g/ml] (Receptura apteczna, R.Jachowicz i inni, PZWL, Warszawa 2004), po pomnożeniu przez 8,3 ml uzyska się ilość gramów Vit. E jaką należy dodać do podłoża. Należy odważyć 7,6 g Vit.E i wemulgować do maści. 110

25 w przypadku użycia gotowego preparatu na recepcie powinien być zapis: Rp. Sol. Vitamini E oleosae 2,5 lub Rp. Vit. E liq. 2,5 Wykonanie: Do parowniczki dodać odważony na wadze proszkowej hydrokortyzon, dodać podłoże (1:1), dokładnie wymieszać pistlem (maść koncentrat), dodać porcjami resztę podłoża a następnie 2,5 g Vitaminum E liq. Vitaminum A syntheticum densatum oleosum (Vitaminum A palmit.concentr.) - 1 mln j.m./g, Retinolum palmitinicum -1 mln j.m./g) - to preparat koncentrat, zawierający Vit. A rozpuszczoną w oleju Skład koncentratu: olej arachidowy syntetyczny ester retinolu α-tokoferol (stabilizator) Jedna kropla koncentratu zawiera j.m. (IU) Witaminy A (1 kropla waży ok. 0,035g) W celu ułatwienia precyzyjnego odmierzania kropli witaminy A należy przygotować roztwór pomocniczy o stężeniu j.m. w jednej kropli. Do 2,5 g koncentratu witaminy A dodać 6,0 g oleju rzepakowego lub oleju lnianego. Roztwór należy przechowywać w lodówce, trwałość 1 miesiąc. Masa pojedynczej kropli dla oryginalnego zakraplacza wewnętrznego wynosi do 34 mg. Maści emulsyjne i wielofazowe farmakopealne wg FPIV, FPVI, FPIX 264. Ung. leniens 30,0 (FPIX) skład: Cetyl palmitate 15,0g Cera alba 8,0g Rapae oleum 62,0g Aqua 15,0g Lavendulae oleum 0,2 ml 265. Ung. Dermatoli 20,0 (FPIX) skład: Bismuthum subgallicumi 20,0g Ung. Leniens 80,0g 111

26 266. Ung. Ichtyoli 30,0 (FPIX) skład: Lanolinum 45,0g Vaselinum flavum 45,0g Ammonnium bituminosulfonas 10,0g 267. Ung. Ichtyolo- camphorati 30,0 (FPIX) skład: Camphora 5,0g Ammonium bituminosulfonas 15,0g Lanolinum 40,0g Vaselinum flavum 40,0g 268. Rp.Ung. Hydrargyri aminochlorati 30,0 (FPIV - teoretycznie) skład: Hydrargyrum bichloratum 10,8g Ammonium hydricum solutum 16,2g Lanolinum 25,0g Vaselinum album 40,0g Aqua q.s. Obecnie w aptece maść z aminochlorkiem rtęciowym otrzymuje się w wyniku zawieszenia aminochlorku rtęciowego w podłożu, uprzednio mikronizując go w moździerzu przez 20 minut z równoważną ilością parafiny płynnej. Podłożem może być podłoże o składzie: Lanolinum hydricum, Vaselinum album aa 50,0 lub wazelina biała. Preparaty recepturowe 269. Rp. Ung. nigrum 10,0 (Receptariusz, Lek w Polsce, Warszawa 1992) skład : Argentum nitricum 0,1g Balsamum peruvianum 1,0g Vaselinum flavum 8,9g 270. Rp. Unq. Acidi borici cum Mentholo 50,0 (Krówczyński L., Ćwiczenia z receptury, Kraków 1996) skład: Acidum boricum 2,0g Mentholum 0,2g Vaselinum album 47,8g 271. Rp. Ung. Acidi borici cum Mentholo 30,0 (Poradnik terapeutyczny, Wydanie II Uzupełnione, PZWL Warszawa 1969) skład : Acidum boricum 4,0g Mentholum 1,0g Lanolinum 9,0g Paraffinum solidum 38,0g Paraffinum liquidumi 48,0g 112

27 Preparaty recepturowe 272. Rp. 3% vel 2% Sol. Acidi borici 40,0 (30,0) Eucerini ad 100,0 M. f. ung Rp. 3% Sol. Acidi borici Vaselini albi Eucerini aa ad 100,0 M. f. ung Rp. 3% Sol. Acidi borici 40,0 Eucerini 50,0 Aq. Calcis ad 100,0 M. f. ung Rp. Vit. A j.m. Aquae 40,0 Hascobasae ad 200,0 M. f. ung Rp. Ureae puri 20,0 Aq. dest. Eucerini aa ad 100,0 M. f. ung Rp. Prodermini 0,5 1% Sol. Ac. borici 10,0 Eucerini 20,0 M. f. ung Rp. Hydrocortisoni 0,3 3% Sol. Ac. borici 5,0 Hascobazae ad 30,0 M. f. ung Rp. Hydrocortisoni 0,5 Anaesthesini 1,0 Vit. A 1,0 2% Sol. Ac. borici Eucerini anh. Hasccobasae aa ad 100,0 M. f. ung Rp. Hydrocortisoni 1,0 3% Sol. Ac. borici Lanolini Vaselini albi aa ad 100,0 M. f. ung. 113

28 281. Rp. Hydrocortisoni 1,0 Ac. salicylici 10,0 2% Sol. Ac. borici 30,0 Eucerini ad 100,0 M. f. ung Rp. Hydrocortisoni 2,0 3% Sol. Ac. borici 30,0 Vit. A+D3 Vit.E aa 10,0 Ung. Cholesteroli 25,0 Eucerini Vaselini aa ad 100,0 M. f. ung Rp. Prednisoloni 0,5 3% Sol. Ac. borici 40,0 Eucerini ad 100,0 M. f. ung Rp. Polocaini 0,5 Bismuthi subgallici 10,0 Azulani 5,0 Ung. Mollae ad 100,0 M.f.ung. S. Do smarowania okolic odbytu 285. Rp. Vit. A j.m. Zinci oxydati Acidi salicylici aa 3,0 Ureae 10,0 Hydrocortisoni 1,0 Eucerini 2% Sol. Acidi borici Hascobasae aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. E liq. Glycerini aa 5,0 Aquae Calcis 30,0 Eucerini 40,0 Vaselini albi ad 100,0 M. f. Ung Rp. Ureae 5,0 Hydrocortisoni 1,0 0,9% Sol. Natrii chlorati 20,0 Vaselini albi Hascobasae aa ad 100,0 M. f. Ung. Należy wykonać 3 preparaty 114

29 Pytania : 1. Którą z maści hydrofobowych można zaliczyć do emolientów? Jakie działanie na skórę wykazują emolienty? 2. Jakie jest zastosowanie i działanie Ung. Leniens? 3. Do jakiego typu fizykochemicznego zaliczyć należy maść dermatolową i jakie jest jej działanie? 4. Czy można stosować maść ichtiolową w stężeniach wyższych niż farmakopealne, jakie jest działanie lecznicze tej maści? 5. Dlaczego nie powinno stosować się maści kamforowo-ichtiolowej u małych dzieci? 6. Co jest substancją wyjściową do otrzymania maści rtęciowej białej a jaka substancja działa leczniczo w gotowej maści? Dlaczego maść otrzymuje się metodą strąceniową? 7. W jaki sposób można przygotować maść z aminochlorkiem rtęci, aby uzyskać cząstki zmikronizowane i na jakim podłożu można przygotować taką maść? 8. Jakie jest zastosowanie i typ fizykochemiczny maści Mikulicza? Jakie działanie wykazuje balsam peruwiański? 9. Dlaczego w maści Mikulicza należy zastosować olej rycynowy? W jakich preparatach recepturowych wykorzystano właściwości fizykochemiczne oleju rycynowego? Synonimy 1.Ungentum leniens (FPIX) - Ung. Emoliens (FPIX), Ung. Refrigerans (FPIX, Cold craem (FPIX), Maść zmiękczająca 2. Bismuthi subgallatis Unguentum (FPVI) - Bismuthi subgallatis unguentum, Unguentum Dermatoli,Maść z zasadowym galusanem bizmutu, Maść dermatolowa 3. Ichthammoli Unguentum (FPIX) - Unguentum Ammonii sulfobituminici (FPVI), Ung. Ichtyoli, Ammonii bituminosulfonatis Ung (FPIX), Maść ichtiolowa, Maść z sulfobituminianem amonowym, 4. Ichthammolo- camphoratum Unguentum (FPIX) - Unguentum contra congelationem (FPVI), Maść przeciw odmrożeniom, Maść ichtiolowo-kamforowa, Maść ichtamolowokamforowa 5. Unguentum Hydrargyri aminochlorati (FPIV) - Ung. Hydrargyri amidatobichlorati, Ung. Hydrargyri album, Maść rtęciowa biała, Maść z aminochlorkiem rtęciowym 6. Unguentum nigrum - Ung. Nitricum, Ung. Argenti nitrici compositum, Maść czarna, Maść Mikulicza 7. Unguentum Acidi borici cum Mentholo - Boromenthol, Maść boromentolowa 115

30 Ćwiczenie 25 NIEZGODNOŚCI W MAŚCIACH RECEPTUROWYCH. MAŚCI NA PODŁOŻACH BEZTŁUSZCZOWYCH. MAŚCI Z ANTYBIOTYKAMI. I. Niezgodności a. fizyczne wynikające z: nie mieszania się składników podłoża np. Maść Mikulicza zastosowania przeciwnych emulgatorów i tym samym obniżenia zdolności wchłaniania wody przez podłoże maściowe Przykład: Rp. Vit. A + D3 liq. 10,0 Aq. dest. Eucerini aa ad 100,0 Roztwór witaminy A + D3 1 ml roztworu wodnego zawiera j.m. Vit A i j.m. Vit D3 oraz substancje pomocnicze, między innymi Polisorbat 80 - emulgator o/w. 1 ml preparatu zawiera ok. 34 krople preparatu. 1 kropla zawiera 588 j.m. Vit. A i 294 j.m. Vit. D3. Doświadczalnie wyznaczono, że: 1,0g witaminy zawiera ok.19 kropli Euceryna Mieszanina: wazeliny białej (95,0g), alkoholu cetylowego (3,0g) i cholesterolu (2,0g) emulgatory w/o. Liczba wodna (LW) wynosi ok Sposoby rozwiązania niezgodności : 1. Obniżenie zawartości fazy wodnej do 1/3 masy maści emulsji i zastąpienie jej euceryną. 100,0g (całkowita masa maści) 10,0g (masa witamin) = 90,0g (masa fazy wodnej i euceryny) 3 cz maści emulsyjnej zawiera 2 cz euceryny 90 cz maści emulsyjnej zawiera - x cz euceryny x= 60 cz czyli 60,0 g Rp. Vit. A + D3 liq. 10,0 Aq. dest. 30,0 Eucerini ad 100,0 Wykonanie: Należy odważyć eucerynę, następnie wemulgować fazę wodną a na końcu dodać witaminę w postaci gotowego preparatu. 2. Należy odważyć eucerynę, dodać witaminę w postaci gotowego preparatu a następnie małymi porcjami dodawać fazę wodną w ilości takiej, jaką uda się wemulgować. Fazę wodną, której nie uda się wemulgować należy zastąpić euceryną. 116

31 Preparaty recepturowe 288. Rp. Vit. A liq. 10,0 3% Sol. Ac. borici Eucerini aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. vel j.m. Vit. E 1,5 vel 2,4 2% Sol. Acidi borici 35,0 vel 20,0 Eucerini ad 100,0 vel 200,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. Vit. E 0,1 Eucerini 60,0 2% Sol. Acidi borici ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. Aquae 40,0 Eucerini 80,0 Vaselini albi ad 200,0 M. f. Ung Rp. Hydrocortisoni 0,5 Vit. A j.m. 3% Sol. Ac. borici 40,0 Eucerini ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. 3% Sol. Acidi borici 30,0 Eucerini ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. Paraffini liq. 2% Sol. Acidi borici aa 20,0 Eucerini ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A + D3 5,0 Vit. E 2,0 Aq. dest. 20,0 Eucerini ad 100,0 M. f. Ung Rp. Vit. A j.m. 117

32 3% Sol. Ac. borici Eucerini Vaselini albi aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Ureae 10,0 Ac. salicylici 5,0 Eucerini ad 50,0 M. f. Ung Rp. Ichthyoli 5,0 Lanolini 10,0 Vaselini flavi 2% Sol. Ac. borici aa ad 50,0 M. f. Ung. b. chemiczne wynikające ze : zmiany ph : unieczynnienie substancji aktywnej reakcji red-ox reakcji podwójnej wymiany hydrolizy 299. Rp.Detreomycini 1,0 Eucerini Ag. Calcis aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Hydrocortisoni 1,0 Eucerini Ag. Calcis aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Detreomycini Sulf. ppt. Ichthioli aa 1,0 Hydrocortisoni 0,1 Zinci oxydati Talci veneti aa 4,0 Glycerini 2,0 Eucerini 9,0 Ol. Lini ad 25,0 M. f. Ung Rp. Cignolini 0,1 Pasta Zinci ad 50, Rp. Hydrargyri aminochlorati 1,0 118

33 Resorcini Bismuthi subnitrici aa 10,0 Lanolini ad 50,0 M. f. Ung Rp. Kalii carbonici Balsami peruviani Ichtioli aa 5,0 Saponis Kalini ad 100,0 M. f. Ung Rp. Acidi salicylici 1,0 Sulfuri ppt. Saponis Kalini aa 2,5 Adipis suilli vel Vaselini flavi 50,0 M. f. Ung II. Maści na podłożach beztłuszczowych 1. Podłoża stosowane w maściach beztłuszczowych a. podłoże hydrofilowe : woda, glicerol lub glikol propylenowy, substancje żelotwórcze pochodzenia organicznego lub nieorganicznego b. podłoże polietylenoglikolowe ( Macrogolum) 2. Zalety i wady hydrożeli organicznych i nieorganicznych oraz ich zastosowanie 3. Zalety i wady maści makrogolowej i jej zastosowanie Farmakopealne maści beztłuszczowe wg FPVI, FPIX 306. Ung. Gliceroli 30,0 skład : Tritici amylum 10,0 Aqua 15,0 Glycerolum 86% 90,0 Ethanolum 1,0 Methylis hydroxybenzoas 0, Ung. Macrogoli 30,0 (FPIX) skład : Macrogolum ,0 Macrogolum ,0 III. Maści z antybiotykami 119

34 Wszystkie postacie recepturowe z antybiotykami powinny być wykonywane w warunkach jałowych Rp. Neomycini 2,0 Vit. A liq j.m. Vit. E j.m. Vaselini albi Eucerini aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. Nystatini j.m. Hydrocortisoni 0,25 Eucerini Vaselini albi 3% Sol. Acidi borici aa ad 100,0 M. f. Ung Rp. 2% Ung. Detreomycini 100, Rp. Chloramphenicoli 2,0 Acidi salicylici 3,0 Zinci oxydati 6,0 3% Sol. Acidi borici 25,0 Hascobasae ad 100,0 M. f. Ung. Należy wykonać 3 preparaty Pytania: 1. Jaki rodzaj hydrożeli daje efekt przypudrowania na skórze? Jakie polimery organiczne znalazły zastosowanie w preparatach recepturowych? 2. Wymień zalety maści makrogolowej. Jakie jest jej zastosowanie? 3. Dlaczego w hydrożelach stosowane są glicerol, glikol propynenowy, hydroksybenzoesan metylu i propylu? 4. Jaki rodzaj niezgodności występuje w maści Mikulicza? 5. Czy można bezpośrednio w preparacie łączyć antybiotyki z wodą wapienną? 6. Jaki rodzaj niezgodności ma miejsce przy łączeniu kwasu salicylowego z mydłem potasowym i w jaki sposób można ją rozwiązać? 7. Dlaczego należy zwracać szczególną uwagę na sposób wykonania maści zawierającej w składzie witaminy: A, A + D3, fazę wodną i eucerynę? 8. Jaką substancję, w jakim stężeniu i dlaczego należy dodać do maści zawierającej w składzie Cignolinę i pastę cynkową? Synonimy: 1. Chloramphenicolum (FPIX) Detreomycinum, Chloromycetinum, Chloramfenikol 2. Ung. Gliceroli (FPVI) Glyceroli Unguentum (FPVI), maść glicerolowa 3. Ung. Macrogoli (FPXI) - Ung. Polyoxyaethylenicum (FPIX), Maść polietylenoglikolowa, maść makrogolowa Ćwiczenie

35 PREPARATY DO OCZU. KROPLE DO OCZU 1. Definicja i rodzaje preparatów do oczu (FPVIII) 2. Wymagania stawiane kroplom do oczu w postaci roztworów i zawiesin (FPVIII) 3. Zasady sporządzania kropli do oczu: Wszystkie czynności wykonywane są w loży z nawiewem laminarnym (za wyjątkiem preparatów sporządzanych wg metody I) a. Dobór odpowiedniej metody sporządzania wg FP V Metoda 1: - Roztwór substancji leczniczej wyjaławiać 20 minut parą nasyconą pod zwiększonym ciśnieniem 101,4kPa w temp. 122 o C ±2 o C lub 30 min. w parze bieżącej, w temp. 98 o C-100 o C - jeżeli dodano substancje konserwujące Metoda 2: - Roztwór substancji leczniczej sporządzać w warunkach aseptycznych i wyjaławiać używając sączków membranowych o średnicy porów 0,22 μm±0,01μm, sączków ze szkła spiekanego G5 lub innych, o analogicznej zdolności zatrzymywania. Metoda 3: - Roztwór lub zawiesinę jałowej substancji leczniczej sporządzać i rozlewać w warunkach aseptycznych b. Odważenie do jałowej zlewki odpowiedniego rozpuszczalnika wg tabeli: Dobór właściwych środków pomocniczych i metody sporządzania kropli do oczu - gdy ilość wody, potrzebna do uzyskania roztworu izotonicznego nie przekracza 20% przepisanej ilości roztworu, substancję leczniczą rozpuszcza się w roztworze izotonizującym, nie uwzględniając wody - gdy woda stanowi więcej niż 90% przepisanego roztworu, substancję leczniczą rozpuszcza się w samej wodzie - jeżeli ilość wody mieści się w przedziale od 20%-90%, substancję leczniczą należy rozpuścić w wodzie jałowej i roztworze izotonizującym - jeżeli substancja lecznicza nie jest wyszczególniona w tabeli, należy 0,1g tej substancji rozpuścić w 2,0 g wody i uzupełnić do przepisanej objętości roztworem izotonizującym A lub C, a związki srebra roztworem B c. Odważenie na jałowej pergaminowej podkładce substancji leczniczej d. Rozpuszczenie substancji leczniczej e. Dodanie mieszaniny środków konserwujących (jeżeli ich obecność jest wymagana) f. Przesączenie przygotowanego preparatu przez sączek klarujący (metoda 1) lub wyjaławiający (metoda 2) do butelki g. Opisanie preparatu na etykiecie: - podanie daty ważności i warunków przechowywania (jeżeli preparat powinien być przechowywany w lodówce) - zaopatrzenie w odpowiedni piktogram, jeżeli w skład kropli wchodzą substancje należące do wykazu A - jeżeli jest to zawiesina dodatkowo zaopatrzyć w etykietę zmieszać przed użyciem 121

36 przygotowanie loży z nawiewem laminarnym, utensyliów, roztworów pomocniczych, substancji leczniczych przygotowanie pracownika odważenie rozpuszczalnika do zlewki odważenie substancji leczniczej sporządzenie roztworu substancji leczniczej w loży z rozpuszczenie nawiewem substancji laminarnym leczniczej zakonserwowanie przesączenie wyjaławiające do butelki Opisanie preparatu (etykieta) Ryc. 24 Schemat postępowania przy sporządzaniu kropli do oczu wg metody 2 Tabela 13. Dobór właściwych środków pomocniczych i metody sporządzania kropli do oczu wg FP V Substancja lecznicza 0,1g substancji leczniczej, w n g jałowej wody roztwór do uzupełnienia środek konserwujący metoda sporządzania warunki wyjaławiania Atropini sulfas 1,3 A,C II,III,V 1,2 100 o C/30min Kalii iodidum 3,8 A VII 1,2 100 o C/30min Natrii iodidum 4,2 A VII 1,2 100 o C/30min 122

37 Przykład A Rp. 1% Sol. Atropini sulfurici 10,0 M.f.gtt. opht. 1. Wg danych zawartych w tabeli 0,1 g siarczanu atropiny należy rozpuścić w 1,3 g wody jałowej. 1,3 g wody jałowej stanowi 13% ilości preparatu (13% 20%), dlatego substancję leczniczą należy rozpuścić w roztworze izotonizującym A (0,9% NaCl) 2. Roztwór siarczanu atropiny należy zakonserwować mieszaniną II (ewentualnie III lub V), dlatego należy dodać roztwory pomocnicze środka konserwującego K2, K6 3. Przesączyć przez sączek membranowy wyjaławiający metoda 2 Wykonanie: 0,1g Atropinum sulf. + 9,9g 0,9% NaCl (A) + mieszanina środków konserwujących K6 i K2 sączenie wyjaławiajace Przykład B Rp. 2% Sol. Natrii iodati 20,0 M.f.gtt. opht. 1. 0,4g jodku sodu należy rozpuścić w 16,8g wody jałowej, stanowiącej 84% masy preparatu, substancję leczniczą należy rozpuścić w 16,8g wody jałowej i w 2,8g roztworu A 2. Roztwór jodku sodu zakonserwować roztworem pomocniczym środka konserwującego K7 3. Przesączyć przez sączek membranowy wyjaławiający metoda 2 Wykonanie: 0,4g Natrium iodatum + 16,8g H2O + 2,8g 0,9% NaCl (A) + środek konserwujący K7 sączenie wyjaławiające Przykład C Rp. 3% Sol. Kalii iodati 10,0 M.f.gtt. opht. 1. 0,3g jodku potasu należy rozpuścić w 11,4g wody jałowej, stanowiącej 114% masy preparatu, dlatego też substancję leczniczą należy rozpuścić w 9,7g wody jałowej (roztwór hipertoniczny) 2. dodanie środka konserwującego K7 3. wyjaławianie przez sączenie metoda 2 Wykonanie: 0,3g Kalium iodatum + 9,7g H2O + środek konserwujący K7 sączenie wyjaławiające 123

38 Preparaty 334. Rp. 0,5% Sol. Atropini sulfurici 10,0 M.f.gtt. opht. S.2x dziennie po 1 kropli do obu oczu przez 3-5 dni 335. Rp. 0,5-1% Sol. Homatotropini hydrobromici 10,0 M f. gtt. ophthalmicae 336. Rp. l % Sol. Scopolamini hydrobromici 10,0 M. f. gtt. ophthalmicae 337.Rp. 0,5 % Sol. Neomycini sulfurici 10, Rp. 0,25 % Sol. Zinci sulfurici 10, Rp. 1% Sol. Pilocarpini hydrochlorici 10, Rp. 2% Sol. Kalii iodati 10, Rp. 1% Sol. Natrii iodati 10,0 S. 2x dziennie do obu oczu 342. Rp. 2% Sol. Targesini 10,0 M.f.gtt. ophthalmicae 343. Rp. 1% Sol. Protargoli 10, Rp. 1% Sol. Collargoli 10, Rp. 5% Sol. Sulfacetamidi Natrii 10, Rp. 3% Sol. Kalii iodati 10, Rp. 3% Sol. Natrii iodati 10, Rp. 5% Sol. Natrii chlorati 10,0 M.f.gtt. ophthalmicae 349. Rp. Sol. Penicillini crist /10,0 124

39 Uwaga: Krople z penicyliną wykonuje się zawsze na 3% cytrynianie sodu o ph 6,5 (D). Wg FPV t. I str moc 0,6 μg soli potasowej penicyliny benzylowej = l jednostce międzynarodowej Czyli: j.m. penicyliny= 0,06g 1 mln j.m. = 600 mg penicyliny benzylowej 350. Rp. 0,5% Sol. Chloramphenicoli 10, Rp.1-2% Sol. Chloramphenicoli 10,0 M.f. gtt.ophthalmicae 352. Rp. 1% Sol. Chlorotetracyclini hydrochlorici 10, Rp.2% Sol. Chlorotetracyclini hydrochlorici 10,0 Mf. gtt. ophthalmicae 354. Rp.0,3% Sol. Gentamicini 10,0 M.f.gtt.ophthalmicae Należy wykonać 2 preparaty. Pytania: 1. Podaj wymagania stawianie kroplom do oczu w postaci roztworów i zawiesin wg FPVIII. 2. Jakie działanie lecznicze wykazuje 1% roztwór siarczanu atropiny? 4. Jaki środek konserwujący zastosujesz do wykonania kropli z jodkiem sodu, jakie działanie terapeutyczne wykazuje gotowy preparat? 5. Dlaczego do sporządzenia kropli z penicyliną użyjesz 3% roztwór cytrynianu sodu? Jaki środek konserwujący zastosujesz i jaka jest trwałość gotowego preparatu? 6. W jakim celu stosuje się bufor boranowy przygotowany do sporządzenia kropli z detreomycyną i jak jest trwałość gotowych kropli? 7. W jakim celu stosuje się bufor fosforanowy do 2% roztworu pilokarpiny? Czy można zastosować do sporządzenia kropli z pilokarpiną inny środek izotoniczny, jakie jest działanie tych kropli? 8. Jaka jest trwałość kropli sporządzonych recepturowo: bez dodatku środka konserwującego, z dodatkiem środka konserwującego, z dodatkiem środka konserwującego i nie otwieranych? 9. Do sporządzenia jakich kropli z substancjami leczniczymi zalecany jest izotoniczny roztwór azotanu potasu i dlaczego? 10. Wymień koloidalne preparaty srebra; w jaki sposób należy przygotować krople z tymi substancjami? 11. Jakie działanie lecznicze wykazują: sól sodowa sulfacetamidu, azotan srebra, siarczan cynku? 12. Jaki bufor i w jakim celu zastosujesz do sporządzenia kropli z tetracykliną i gentamycyną? 125

40 Synonimy: 1. Targesinum - Argentum diacetylotannincum albuminatum, 2. Protargolum - Argentum proteinicum, Prorgolum, Białczan srebra, Proteinian srebrowy, Protargol, Prorgol 3. Argentum colloidale ad usum externum (FPIX) - Argentum colloidale, Corgol, Collargol, srebro koloidalne do użytku zewnętrznego FPIX, 4. Argenti nitras (FPIX) - Argentum nitricum, Lapis infernalis, Argentum nitricum crystallisatum, Argentum nitricum fusum, Azotan srebrowy, Srebra azotan FPIX, Lapis 5. Sulfacetamidum Natricum (FPIX) Albucidum Natrium, Sulfacetamidum natricum FPVIII, Sulfanilacetamidum Natrium, sól sodowa sulfacetamidu, Sulfacetamid sodowy FPIX 6. Chlorotetracyclinum hydrochloricum Chlorocyclinum hydrochloricum, Aureomycinum hydrochloricum 7. Benzylopenicillinum kalium (FPIX) Benzylopenicylina potasowa, Beznylpenicillinum potassium 126

41 Ćwiczenie 27 KROPLE O ZWIĘKSZONEJ LEPKOŚCI. ZAWIESINY I MAŚCI DO OCZU I Krople o zwiększonej lepkości 1. Cel stosowania kropli o zwiększonej lepkości: wydłużenia czasu kontaktu leku z okiem zmniejszenie podrażnienia oka, działanie powlekające i nawilżające (tzw. sztuczne łzy) 2. Ogólne zasady sporządzania kropli o zwiększonej lepkości: 1. Wykonywanie wszystkich czynności w warunkach aseptycznych w loży z laminarnym nawiewem jałowego powietrza. 2. Rozpuszczenie substancji leczniczej w połowie przepisanej ilości rozpuszczalnika: wody jałowej i/lub roztworu substancji izotonizującej o dwukrotnie wyższym stężeniu (wg tabeli FPV: Dobór właściwych środków pomocniczych i metody sporządzania kropli do oczu ) 3. Dodanie odpowiedniej mieszaniny środków konserwujących do roztworu substancji leczniczej. W przypadku kropli konserwowanych roztworem nipagin dodanie połowy ilości konserwanta ( ze względu na ograniczoną rozpuszczalność). Pozostała ilość roztworu konserwującego należy dodać do preparatu po uzupełnieniu roztworem zwiększającym lepkość 4. Sączenie wyjaławiające (sączki membranowe o średnicy porów 0,22µm) 5. Dodanie jałowego roztworu substancji zwiększających lepkość o stężeniu 2-krotnie wyższym od podanego w kroplach 127

42 Odważenie do zlewki połowy wymaganej ilości rozpuszczalnika (roztwory izotoniczne o 2-krotnie większym stężeniu) Odważenie substancji leczniczej i rozpuszczenie w zlewce Dodanie substancji konserwujących i przesączenie przez sączek wyjaławiający do wytarowanej butelki Uzupełnienie roztworem zwiększającym lepkość (o 2-krotnie większym stężeniu) Opisanie preparatu odpowiednią etykietą Ryc. 25. Schemat sporządzania kropli o zwiększonej lepkości Przykład A Rp. 1% Sol. Atropini sulfas cum 0,25% HEC 10,0 Dobór roztworów pomocniczych dla klasycznych kropli do oczu, zawierających 1% roztwór siarczanu atropiny Siarczan atropiny - 0,1g 0,9% NaCl - 9,9g 10,0g + konserwant ( mieszanina II) przesączyć Dobór roztworów pomocniczych dla kropli do oczu o zwiększonej lepkości, zawierających 1% roztwór siarczanu atropiny Siarczan atropiny - 0,1g 1,8% NaCl - 4,9g 5,0g + konserwant ( mieszanina II) przesączyć 0,5% HEC - 5,0g 10,0g Wykonanie: siarczan atropiny rozpuścić w zlewce w 4,9g 1,8% roztworu chlorku sodu, dodać mieszaniną konserwującą II, przesączyć do wytarowanej butelki i dodać 5,0g 0,5% roztworu hydroksyetylocelulozy. 128

43 Przykład B Rp. 1% Sol.Pilocarpini cum 0,5% HEC 10,0 Dobór roztworów pomocniczych dla klasycznych kropli do oczu, zawierających 1% roztwór chlorowodorku pilokarpiny Chlorowodorek pilokarpiny - 0,1g Woda oczyszczona - 2,4g 0,9% NaCl - 7,5g 10,0 g + konserwant ( mieszanina I) przesączyć Dobór roztworów pomocniczych dla kropli do oczu o zwiększonej lepkości, zawierających 1% roztwór chlorowodorku pilokarpiny Chlorowodorek pilokarpiny - 0,10g Woda oczyszczona - 1,15g 1,8% NaCl - 3,75g 5,00 g + konserwant ( mieszanina I) przesączyć 1,0% HEC 5,0g 10,0g Wykonanie: Do zlewki odważyć 1,15g wody oczyszczonej i 3,75g 1,8% roztworu chlorku sodu i rozpuścić chlorowodorek pilokarpiny, dodać mieszaninę konserwującą I, przesączyć do wytarowanej butelki i dodać 5,0g 1,0% roztworu hydroksyetylocelulozy II Krople do oczu -zawiesiny 1. Wymagania stawiane zawiesinom do oczu 2. Zasady sporządzania kropli typu zawiesiny a. Odważenie do jałowej zlewki roztworu o zwiększonej lepkości (o 2x większym stężeniu) w ilości odpowiadającej połowie masy gotowego preparatu b. Roztarcie substancji leczniczej w moździerzu z wylewką - z lotnym rozpuszczalnikiem (etanol) do całkowitego odparowania rozpuszczalnika - ucieranie z kilkoma kroplami roztworu o zwiększonej lepkości przez 20 min. c. Odważenie do oddzielnej zlewki środka izotonizującego (o dwukrotnie większym stężeniu) w ilości odpowiadającej połowie masy gotowego preparatu d. Dodanie mieszaniny środka konserwującego i przesączenie do butelki e. Przeniesienie zawiesiny substancji leczniczej do butelki, popłukując pozostałą ilością roztworu zwiększającego lepkość f. Zaopatrzenie butelki w odpowiednią etykietę, umieszczenie daty sporządzenia i przydatności oraz informacji zmieszać przed użyciem 129

44 Przykład C Rp. 1% Sol. Hydrocortisoni 10,0 Dobór roztworów pomocniczych dla kropli do oczu, zawierających 1% zawiesinę hydrokortyzonu 1,8% NaCl - 4,9g+ konserwant ( mieszanina I) przesączyć Hydrokortyzon - 0,1g 0,5% HEC - 5,0g 10,0g Wykonanie: Przenieść do moździerza hydrokortyzon i ucierać z niewielką ilością uprzednio odważonego (5,0g) 0,5% roztworu hydroksyetylocelulozy. Odważyć do zlewki 4,9g 1,8% roztworu chlorku sodu, zakonserwować i przesączyć do butelki. Przenieść do butelki zawiesinę hydrokortyzonu popłukując moździerz pozostałą ilością roztworu zwiększającego lepkość III Maści do oczu 1. Wymagania stawiane maściom do oczu. 2. Podłoża stosowane w recepturze maści do oczu 3. Rodzaje maści do oczu 4. Zasady sporządzania maści do oczu Wszystkie czynności wykonywane są w loży z nawiewem laminarnym z użyciem jałowych utensyliów a. Jeżeli substancja lecznicza rozpuszcza się w wodzie zawsze należy sporządzić maść emulsję b. Maści z antybiotykami wykonuje się jako maści emulsje tylko jeśli jest to zaznaczone na recepcie. Jako podłoża stosuje się wazelinę białą, maść cholesterolową, eucerynę c. Odważenie substancji leczniczej i przeniesienie jej do moździerza d. Maść emulsja: rozpuszczenie w niewielkiej ilości (10kropli/0,1g substancji) zakonserwowanego rozpuszczalnika (woda lub roztwór buforujący) substancji leczniczej Maść zawiesina: roztarcie substancji leczniczej z lotnym rozpuszczalnikiem do całkowitego odparowania lub ucieranie z parafiną płynną (5-10kropli/0,1g substancji) przez 20 minut d. Odważenie na karcie celuloidowej podłoża maściowego i dodanie do roztworu substancji leczniczej (maści emulsje) lub wprowadzanie porcjami podłoża maściowego (maści zawiesiny) e. Przeniesienie gotowego preparatu do tuby aluminiowej d. Zaopatrzenie tuby w odpowiednią etykietę (warunki przechowywania, data sporządzenia, data przydatności, odpowiedni piktogram) 130

45 Przykład D Rp. 1% Ung. Atropini sulf. 4,0 Wykonanie: Do moździerza wkroplić ok. 0,4g 8 kropli wody ze środkiem konserwującym, rozpuścić w niej 0,04g siarczanu atropiny i wymieszać z jałowym podłożem np. z jałową euceryną, wazeliną białą lub podłożem oftalmicznym. Przykład E Rp. 1% Ung. Hydrocortisoni 4,0 Wykonanie: W jałowym moździerzu ucierać 0,04g hydrokortyzonu z 4 kroplami jałowej parafiny płynnej przez ok. 20 minut, dodać porcjami jałowe podłoże absorpcyjne. Leki recepturowe 355. Rp. 5% Sol. Sulfacetamidi c. 0,25% HEC 10, Rp. 1% Sol. Ephedrini hydrochl. c. 0,25% HEC 10, Rp. 2% Sol. Kalii iodati c. 0,25% HEC 10, Rp. 10% Sol. Albucidi c 0,5% MC 10, Rp. 2% Sol. Natrii iodati c. 0,25% HEC 10, Rp. 0,5% Sol. Neomycini sulf. c. 0,5% HPMC 10, Rp. 1% Sol. Erytromycini 10, Rp. Nystatyni j.m. 10, Rp. Neomycini Hydrocortisoni aa 0,05/10, Rp. 1% Ung. Pilocarpini 4,0 131

46 365. Rp. 2% Ung. Targesini 5, Rp. 1% Ung. Neomycini 5, Rp. 0,3% Ung. Gentamycini 5, Rp. Acidi borici 0,05 Vaselini opht. ad 5, Rp. Ung. Penicillini crist j.m. 5, Rp. 2% Ung. Pilocarpini Rp. 1% Ung. Detreomycini Rp. 2% Ung. Metronidazoli 5, Rp. Metronidazoli Acidi borici aa 0,2 Zinci sulph. 0,005 Paraffini liq. 2,0 Vaselini albi ad 10, Rp. Vaselini albi 4,0 Lanolini anh. Paraffini liq. aa 0,5 M.f. ung. ophtalmici Należy wykonać 2 preparaty Pytania: 1. W jakim celu są stosowane maści i krople o zwiększonej lepkości? 2. Wymień wymagania stawiane podłożom maściowym. 3. Jakie znasz farmakopealne substancje o zwiększonej lepkości? 4. W jaki sposób wyjaławia się podłoża maściowe? 5. Jaka powinna być wielkość cząstek w maściach zawiesinach? 6. Podaj sposoby mikronizacji substancji w warunkach receptury aptecznej? 7. W jaki sposób wykonasz maść emulsyjną z penicyliną? 8. Jaka jest data przydatności maści emulsyjnej a jaka maści typu zawiesiny z penicyliną? 9. W jaki sposób wykonasz maść z detreomycyną? 10. Dlaczego do wykonania maści z koloidalnymi preparatami srebra użyjesz wazelinę białą? 132

47 Ryc. 26 Katalog Produktów BD-Diagnostics-Preanalytical-Systems 133