GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CHEŁMIEC NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały nr XXXV/682/2017 Rady Gminy z dnia 30 sierpnia 2017 r. GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CHEŁMIEC NA LATA

2 Spis treści 1. Wstęp Wprowadzenie do procesu rewitalizacji Terminologia Założenia metodologiczne Gminnego Programu Rewitalizacji Diagnoza gminy Najważniejsze informacje o gminie Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera techniczna Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji KROK 1. Wybór jednostek referencyjnych KROK 2. Wybór danych i wskaźników KROK 3. Diagnoza zjawisk społecznych, gospodarczych, technicznych, środowiskowych i funkcjonalno-przestrzennych KROK 4. Budowa wskaźnika syntetycznego Etap 5. Wyznaczenie obszary zdegradowanego KROK 6. Przeprowadzenie badań społecznych KROK 7. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji KROK 8. Przeprowadzenie konsultacji społecznych dot. wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji KROK 9. Uzasadnienie wyboru obszaru rewitalizacji Diagnoza obszaru rewitalizacji Podobszar Podobszar 2. Wielopole Podobszar 3. Dąbrowa Podsumowanie kluczowe problemy i lokalne potencjały obszaru rewitalizacji Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Cele rewitalizacji i kierunki działań Powiązanie z dokumentami strategicznymi gminy Strategia Rozwoju Gminy na lata Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie na lata Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Projekty rewitalizacyjne Projekty podstawowe Projekty uzupełniające... 74

3 9. Mechanizmy integrowania działań Zintegrowanie na poziomie zdiagnozowanych potrzeb i problemów oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych Zintegrowanie na poziomie zastosowania różnych metod Zintegrowanie na poziomie różnych sektorów, partnerów Zintegrowanie na poziomie zaplanowanych celów, kierunków działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych Zintegrowanie na poziomie źródeł finansowania Komplementarność międzyokresowa System wdrażania Gminnego Programu Rewitalizacji Zarządzanie i wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji Monitoring Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Procedura stałego monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji (sprawozdawczość roczna) Ewaluacja on going (okresowa w cyklu trzyletnim) Ewaluacja ex post po zakończeniu wdrażania Gminnego Programu Rewitalizacji Wskaźniki monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji Uspołecznienie Gminnego Programu Rewitalizacji Plan Finansowy Plan finansowy dla zadań podstawowych Plan finansowy działań dodatkowych Koszty zarządzania realizacją Programu Określenie niezbędnych zmian w uchwałach Rady Gminy Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 21. Ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie Kodeksu Cywilnego Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7 ust Określenie niezbędnych zmian w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego Specjalna Strefa Rewitalizacji Zmiany w dokumentach planowania i zagospodarowania przestrzennego Spis Tabel i Rysunków Załącznik nr 1. Mapa zmian funkcjonalno-przestrzennych.

4 1. Wstęp 1.1. Wprowadzenie do procesu rewitalizacji Rewitalizacja jest długofalowym procesem, który w swoim założeniu wspiera rozwój wybranych na terenie gminy obszarów, które zmagają się z problemami w różnych sferach, w tym przede wszystkim z problemami natury społecznej. Proces rewitalizacji służy zatem poprawie jakości życia mieszkańców poprzez przeciwdziałanie zdiagnozowanym problemom w tym m.in. depopulacji, bezrobocia, ubóstwa, niskiej aktywności społecznej czy niskiego kapitału ludzkiego. Dobrze przeprowadzony proces rewitalizacji będzie przyczyniał się do uruchomienia nowych miejsc pracy, aktywizacji mieszkańców, ale także przekształcenia przestrzeni publicznych na bardziej przyjazne, służące mieszkańcom. Proces Rewitalizacji prowadzony jest w oparciu o Gminny Program Rewitalizacji. Podstawowym dokumentem prawnym, służącym jako podstawa do sporządzenia Gminnego Planu Rewitalizacji jest Ustawa o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, ogłoszona w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 3 listopada 2015 roku. Dokumentem o charakterze pomocniczym są Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Celem Wytycznych jest ujednolicenie warunków i procedur wdrażania programów operacyjnych na lata w zakresie projektów realizujących cele rewitalizacji. Dokumentem odniesienia dla Wytycznych jest Umowa Partnerstwa, która formułuje wyzwania związane z zapewnieniem warunków dla właściwej rewitalizacji, tj. zintegrowanego, kompleksowego oraz przygotowanego i prowadzonego z uwzględnieniem realnej partycypacji społecznej przeciwdziałania procesom degradacji obszarów dotkniętych kryzysem. 1 Na podstawie wskazanych dwóch dokumentów powstał Gminny Program Rewitalizacji Gminy Terminologia Poniżej znajdują się najważniejsze zagadnienia dotyczące rewitalizacji. REWITALIZACJA: to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. (wytyczne MR z dnia r. 1 Źródło:

5 OBSZAR ZDEGRADOWANY: jest to obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, ponadto, gdy na wskazanym obszarze występuje co najmniej jedno z następujących negatywnych zjawisk: Gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw, lub Środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub Przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub Technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. (Ustawa z dn. 9 października 2015 o Rewitalizacji, art. 9) OBSZAR REWITALIZACJI: to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (w tym zjawisk społecznych oraz gospodarczych lub środowiskowych lub przestrzennofunkcjonalnych lub technicznych), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji. (Ustawa z dn. 9 października 2015 o Rewitalizacji, art. 10)

6 PROGRAM REWITALIZACJI: inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy, wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzennofunkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji. (wytyczne MR z dnia r.) PROJEKT REWITALIZACYJNY: zaplanowany w programie rewitalizacji i ukierunkowany na osiągnięcie jego celów albo logicznie powiązany z treścią i celami programu rewitalizacji, zgłoszony do objęcia albo objęty współfinansowaniem UE z jednego z funduszy strukturalnych albo Funduszu Spójności w ramach programu operacyjnego. Wynikanie projektu rewitalizacyjnego z programu rewitalizacji oznacza zatem albo wskazanie (wymienienie) go wprost w programie rewitalizacji albo określenie go w ogólnym (zbiorczym) opisie innych, uzupełniających rodzajów działań rewitalizacyjnych. (wytyczne MR z dnia r.) 1.3. Założenia metodologiczne Gminnego Programu Rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji opracowany na podstawie Ustawy z dn. 9 października 2015 roku o Rewitalizacji, a także na Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata opiera się na kilku podstawowych zasadach: Kompleksowość. Program rewitalizacji został skonstruowany w ten sposób, że obejmuje różne aspekty funkcjonowania gminy, a także życia jej mieszkańców. Zaplanowane działania są zróżnicowane tematycznie, jednak wszystkie one wynikają z przeprowadzonej diagnozy potrzeb i potencjałów, odpowiadając tym samym na występujące problemy lokalnej społeczności. W Programie zaplanowano do realizacji siedem zadań infrastrukturalnych, które jednak dopełnione są wieloma zadaniami społecznymi, aktywizującymi lokalną społeczność. W ten sposób odnowiona i powstała infrastruktura społeczna będzie bezpośrednio służyć mieszkańcom, w tym przede wszystkim grupom społecznym najbardziej potrzebującym. Dodatkowo zadania infrastrukturalne obejmują zarówno realizację inwestycji publicznych, jak i zaangażowanie środków inwestorów prywatnych, dzięki czemu Program jest zintegrowany pod względem źródeł finansowania, a odpowiedzialność za zadania będzie w części spoczywać na barkach lokalnej społeczności.

7 Koncentracja. Gminny Program Rewitalizacji Gminy został poprzedzony opracowaniem diagnozy dla całej gminy i jej jednostek terytorialnych (sołectw), w aspekcie społecznym, gospodarczym, środowiskowym, technicznym i przestrzenno-funkcjonalnym. Na podstawie diagnozy wybrano jednostki terytorialne na terenie gminy (sołectwa), które charakteryzują się koncentracją problemów społecznych oraz problemów w pozostałych analizowanych sferach. Dzięki temu Program Rewitalizacji i podjęte w ramach niego działania są skoncentrowane terytorialnie na obszarach, które faktycznie wymagają podjęcia działań naprawczych. 2. Zasada partnerstwa i partycypacji. W trakcie opracowania Dokumentu Gminnego Programu Rewitalizacji oraz poprzedzającej go Diagnozy służącej delimitacji obszaru zdegradowanego i rewitalizacji stosowano zasadę partnerstwa i partycypacji społecznej. W ramach prac przeprowadzono takie działania, jak: Na etapie opracowania i konsultacji Diagnozy oraz wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji: Wywiady indywidualne z ekspertami lokalnymi przedstawicielami lokalnych instytucji (n=2); Spotkanie z interesariuszami procesu rewitalizacji (n=1); Otwarte spotkanie z interesariuszami procesu rewitalizacji, w tym z organizacjami pozarządowymi (n=1); Zbieranie uwag w formie elektronicznej; Zbieranie uwag w formie ustnej w siedzibie Urzędu Gminy bądź telefonicznie. Na etapie opracowania i konsultacji Gminnego Programu Rewitalizacji gminy. Wywiady indywidualne z ekspertami lokalnymi przedstawicielami lokalnych instytucji (n=8); Zbieranie uwag w formie elektronicznej; Zbieranie uwag w formie ustnej w siedzibie Urzędu Gminy bądź telefonicznie; Warsztat konsultacyjny (n=1) Ponadto w Gminnym Programie Rewitalizacji na etapie wdrażania, zarządzania oraz ewaluacji Programu uwzględniono partnerów społecznych, co zostało opisane w Rozdziałach 10 oraz 12 Programu.

8 2. Diagnoza gminy 2.1. Najważniejsze informacje o gminie. Gmina położona jest w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego. Znajdująca się w północnej części powiatu nowosądeckiego gmina zajmuje obszar ha stanowiąc 7% powierzchni powiatu i liczy mieszkańców co sprawia, że jest najludniejszą gminą wiejską w Polsce. W skład gminy wchodzi 27 miejscowości/sołectw: Biczyce Dolne, Biczyce Górne, Boguszowa,, Chomranice, Dąbrowa, Januszowa, Klęczany, Klimkówka, Krasne Potockie, Kunów, Kurów, Librantowa, Mała Wieś, Marcinkowice, Naściszowa, Niskowa, Paszyn, Piątkowa, Rdziostów, Świniarsko, Trzetrzewina, Ubiad, Wielogłowy, Wielopole, Wola Kurowska, Wola Marcinkowska. Gmina znajduje się w bezpośredniej zarówno geograficznej jak i ekonomicznej bliskości gminy Nowy Sącz, którą terytorialnie otacza swoją południową granicą w kształt podkowy, tworząc jej północną, wschodnią i zachodnią granicę. W skład gminy wchodzi także licząca nieco ponad 400 mieszkańców wieś Kunów, będąca enklawą terytorialną w południowo-wschodniej części granic gminy Nowy Sącz. Z północno-zachodniej strony, gmina graniczy z powiatem limanowskim (gminą Limanowa). Następnie od północy z gminami Łososina Dolna oraz Gródek nad Dunajcem, od wschodu z gminą Korzenna oraz Grybów a z kierunku południowego z gminą Kamionka Wielka. Enklawa wsi Kunów graniczy ponadto z gminami Nowy Sącz, Kamionka Wielka i Nawojowa. Geograficznie gmina jest rozdzielona w połowie doliną rzeki Dunajec przecinającą jej podkowę na dwie części. Gmina położona jest na pograniczu Beskidu Wyspowego i Niskiego oraz Pogórza Ciężkowickiego, na lewym brzegu rzeki Dunajec. Mapa 1. Położenie Gminy względem Powiatu Nowosądeckiego Źródło: wikipedia.pl 8

9 2.2. Sfera społeczna W 2016 roku na terenie gminy mieszkało mieszkańców. Wielkość poszczególnych miejscowości pod względem liczby mieszkańców była bardzo zróżnicowana. Największą miejscowością, z liczbą mieszkańców (tj. 12,2% ludności gminy) jest centrum administracyjne gminy -. Najmniejsze miejscowości nie przekraczają natomiast liczby 200 mieszkańców i są to Kurów (126 osób), Boguszowa (162 osoby) oraz Naściszowa (186 osób). Rozkład procentowy liczby mieszkańców dla poszczególnych miejscowości przedstawia wykres poniżej. Wykres 1. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach gminy. Odsetek mieszkańców gminy zamieszkujących poszczególne miejscowości Wola Marcinkowska Wola Kurowska Wielopole Wielogłowy Ubiad Trzetrzewina Świniarsko Rdziostów Piątkowa Paszyn Niskowa Naściszowa Marcinkowice Mała Wieś Librantowa Kurów Kunów Krasne Potockie Klimkówka Klęczany Januszowa Dąbrowa Chomranice Boguszowa Biczyce Górne Biczyce Dolne 0% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 2% 2% 2% 2% 3% 3% 3% 3% 4% 4% 4% 4% 5% 5% 5% 6% 8% 8% 8% 12% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG,

10 Pomoc społeczna Jednym z kluczowych wskaźników, wskazujących na występowanie problemów społecznych na terenie danej gminy jest liczba mieszkańców korzystających ze świadczeń instytucji pomocowych, takich jak Ośrodek Pomocy Społecznej czy Powiatowy Urząd Pracy. Świadczą one o pojawiającym się ubóstwie czy bezrobociu, a problemy te często są ze sobą skorelowane. W 2016 roku na ternie gminy ze świadczeń środowiskowej pomocy społecznej korzystało w sumie 3438 osób w 967 rodzinach. Wynika z tego, że średnio co ósmy mieszkaniec gminy (12,4%) korzystał z pomocy społecznej. Są to wartości zdecydowanie wyższe niż średnio w kraju (4,6%), czy w województwie małopolskim (3,8%). Wykres 2. Odsetek ludności korzystającej ze świadczeń środowiskowej pomocy społecznej w poszczególnych miejscowościach gminy w roku Odsetek mieszkańców korzystających z pomocy społecznej 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Wśród miejscowości gminy, najwyższy odsetek ludności korzystających z pomocy społecznej odnotowano w Trzetrzewinie, gdzie co czwarty mieszkaniec był wspierany przez ośrodek pomocy społecznej (25,7% osoby). Powyżej 20% plasowały się także Boguszowa (24,1%), Biczyce Górne (24,0%) oraz Ubiad (20,9%) i Klimkówka (20,1%). Najniższy wskaźnik osób korzystających z pomocy społecznej znajdował się natomiast w miejscowości Naściszowa (0,05%). Uznano, iż warto przyjrzeć się także powodom, z jakich mieszkańcy korzystają z pomocy społecznej, dzięki czemu będzie można wnioskować z jakimi problemami najczęściej borykają się mieszkańcy. Spośród klientów GOPS średnio 8,7% korzysta z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia. Najwyższy odsetek mieszkańców z tym problemem znajduje się w miejscowości Wola Marcinkowska (14%) oraz Chomranice (14%). Powyżej średniej dla gminy znalazły się również, Januszowa, Klęczany, Marcinkowice, Paszyn oraz Piątkowa. Najmniej osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia zamieszkiwało miejscowość Klimkówka (1%) oraz Wola Kurowska (2%), a także Naściszowa (0%), gdzie nie było żadnej takiej osoby. 10

11 Wykres 3. Odsetek ludności korzystającej ze świadczeń środowiskowej pomocy społecznej powodu bezrobocia w stosunku do ogółu osób korzystających z pomocy społecznej w poszczególnych miejscowościach gminy w roku Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Wykres 4. Odsetek ludności korzystającej ze świadczeń środowiskowej pomocy społecznej powodu niepełnosprawności oraz chorób przewlekłych w stosunku do ogółu osób w poszczególnych miejscowościach gminy w roku Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności oraz chorób przewlekłych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska średnia dla gminy Wola Marcinkowska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Kolejnym analizowanym problemem była niepełnosprawność oraz długotrwała choroba. Ustawa o pomocy społecznej określa niepełnosprawność jako niezdolność do pracy albo zaliczenie do grupy inwalidów lub legitymowanie się stopniem niepełnosprawności. Choroba przewlekła natomiast to choroba charakteryzująca się długim czasem trwania i wolnym postępem zmian chorobowych. W gminie 11

12 osób korzystających z pomocy społecznej właśnie z powodu niepełnosprawności lub choroby przewlekłej w 2016 roku było 406. Wśród klientów pomocy społecznej na terenie gminy 12% korzysta z pomocy społecznej z tytułu niepełnoprawności bądź długotrwałej choroby. Najwyższy odsetek problemu niepełnosprawności wśród osób korzystających z pomocy społecznej odnotowano w miejscowości Naściszowa 100% - jednak należy zauważyć, iż w przypadku tej miejscowości z pomocy społecznej korzysta tylko jedna osoba. Powyżej średniej dla gminy wypadły także miejscowości: Mała Wieś 25%, Wielogłowy 23%, Kurów 18%, Wola Marcinkowska 17%. Najniższy odsetek takich osób występował w miejscowościach Boguszowa 8%, Paszyn 7%, Piątkowa 6%, Wola Kurowska 7% Połowa z 406 osób niepełnosprawnych, korzystających z pomocy społecznej, była zameldowana w zaledwie sześciu sołectwach gminy: Trzetrzewina 52 osoby, Marcinkowice - 39, Świniarsko 36, 29, Niskowa 25. Wykres 5. Odsetek ludności korzystającej ze świadczeń środowiskowej pomocy społecznej powodu rodzin niepełnych lub wielodzietności w stosunku do ogółu osób w poszczególnych miejscowościach gminy w roku % 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Biczyce Dolne Odsetek rodzin niepełnych lub wielodzietnych w ogólnej liczbie osób korzystających z pomocy społecznej Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn średnia dla gminy Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Kolejną analizowaną kwestią jest liczba rodzin niepełnych lub wielodzietnych w ogólnej liczbie korzystających z pomocy społecznej. Rodzina niepełna definiowana jest jako taka, w której dziecko jest wychowywane przez jedną osobę dorosłą, na której spoczywa odpowiedzialność za gospodarstwo domowe, natomiast wielodzietna, to w definicji polskiego prawa rodzina, która posiada minimum troje dzieci. W 2016 roku na terenie gminy było 197 osób korzystających z zasiłków z tytułu rodziny niepełnej bądź wielodzietności. Odsetek osób korzystających z tego tytułu z pomocy społecznej w gminie stanowił 6% ogólnej liczby osób korzystających z pomocy społecznej. Najwyższy odsetek występował w miejscowości Kunów i wynosił 17%. Powyżej średniej dla gminy uplasowały się także: Biczyce Dolne (11%), Biczyce Górne (10%), Boguszowa (10%), Dąbrowa (7%), 12

13 Klimkówka (7%), Krasne Potockie (8%), Niskowa (8%), Ubiad (9%), Wielopole (11%) i Wola Kurowska (9%) Bezrobocie Z danych Powiatowego Urzędu Pracy wynika, iż w 2016 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 1086 osób (3,9%), z czego najwięcej zamieszkiwało miejscowości (125 osób) oraz Paszyn (103) najbardziej zaludnione miejscowości. Wykres 6. Odsetek osób bezrobotnych, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w poszczególnych miejscowościach gminy w roku ,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Odsetek osób bezrobotnych Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Przeliczając liczbą osób bezrobotnych do liczby mieszkańców, okazuje się, iż problem bezrobocia najbardziej uwidocznia się w miejscowości Kunów (6%) oraz Piątkowa (5,7%). Powyżej średniej dla gminy znalazło się łącznie 12 miejscowości, co prezentuje wykres powyżej. Najniższy wskaźnik bezrobocia odnotowano w miejscowości Wola Kurowska (1,6%), gdzie w 2016 roku a Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było jedynie 4 osoby. Również w przypadku bezrobocia warto zwrócić uwagę na poszczególne grupy osób bezrobotnych, w szczególności te znajdujące się w trudnej sytuacji na rynku pracy. W gminie wskazano dwie istotne grupy mianowicie osoby długotrwale bezrobotne oraz kobiety. Osoby długotrwale bezrobotne to takie, które pozostają w rejestrze bezrobotnych powyżej 12 miesięcy. Jest to grupa, którą jest znacznie ciężej zaktywizować, bowiem ich kompetencje i doświadczenie ulegają stopniowej dezaktualizacji na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy. Co więcej, im dłużej nie można znaleźć pracy, tym trudniej uwierzyć w swój sukces. Dlatego też problem długotrwałego bezrobocia jest szczególni istotny dla gmin. Marcinkowice Naściszowa Niskowa Średnia dla gminy Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Średnia dla gminy 13

14 Wykres 7. Odsetek osób bezrobotnych, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w poszczególnych miejscowościach gminy w roku Odsetek osób długotrwale bezrobotnych 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Średnia dla gminy Średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 W 2016 roku na terenie gminy 573 osoby zakwalifikowane były jako osoby długotrwale bezrobotne, co stanowiło prawie 1/3 wszystkich osób bezrobotnych, jednak jedynie 2,1% liczby mieszkańców gminy. Najwyższy odsetek osób długotrwale bezrobotnych w stosunku do liczby mieszkańców występował na terenie miejscowości Januszowa (3,7%), Klimkówka (3,5%) oraz Kurów (3,2%). Powyżej średniej dla gminy wypadają także miejscowości Chomranice, Dąbrowa, Klęczany, Kunów, Marcinkowice, Piątkowa, Świniarsko, Trzetrzewina oraz Wola Marcinkowska. Kolejnym wskaźnikiem, który został przeanalizowany w kontekście problemu bezrobocia jest bezrobocie wśród kobiet. Kobietom, ze względu na pełnioną rolę w rodzinie matki, często trudniej jest znaleźć pracę i jest to z pewnością jedna z wrażliwych grup na rynku pracy. W 2016 roku na terenie gminy wskaźnik bezrobocia wśród kobiet wyniósł 2,4%. Najwyższym wskaźnikiem charakteryzowała się miejscowość Klimkówka (3,8%), a powyżej średniej znalazły się także, Januszowa, Klęczany, Marcinkowice, Paszyn, Piątkowa oraz Trzetrzewina. Najmniejszy problem bezrobocia wśród kobiet występuje natomiast w miejscowościach Boguszowa, Niskowa, Wielopole oraz Wola Kurowska (poniżej 1,5%). 14

15 Wykres 8. Odsetek osób bezrobotnych kobiet, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w poszczególnych miejscowościach gminy w roku ,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Odsetek bezrobotnych kobiet w gminie Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Kolejną ważną kwestią jest aktywność społeczna mieszkańców oraz poziom kapitału społecznego i ludzkiego na terenie gminy. Im więcej aktywnych, angażujących się społecznie osób, tym łatwiej jest przeprowadzić zmiany poprzez nawet niewielkie, oddolne inicjatywy społeczne. W przypadku zdiagnozowania niskiego poziomu kapitału społecznego i ludzkiego w danej miejscowości konieczna jest w pierwszej praca nad zachęceniem mieszkańców do działania, pokazanie, że wspólnie można dokonać pozytywnych zmian. Aktywność społeczna na potrzeby niniejszej analizy została utożsamiona z frekwencją w Wyborach. Wybrano tutaj Wyborcy Samorządowe z 2014 roku oraz Wybory Parlamentarne z 2015 roku. Biorąc pod uwagę frekwencję w wyborach samorządowych, w 2014 roku w gminie do głosowania przystąpiło 59,11% osób. Poniżej tego odsetka uplasowały się miejscowości:, Dąbrowa, Januszowa, Klimkówka, Krasne Potoki, Kunów, Kurów, Naściszowa, Paszyn, Rdziostów, Świniarsko, Ubiad, Wielogłowy, Wielopole, Wola Kurowska. Wszystkie miejscowości miały jednak frekwencje powyżej 50%. Najniższa frekwencja w wyborach samorządowych wyniosła 53,18% - w Januszowej i Naściszowej. Najwyższa natomiast w Librantowej, wynosiła 69,97%. W przypadku Wyborów Parlamentarnych frekwencja była bardzo zbliżona do tej z Wyborów Samorządowych z 2014 roku i wyniosła 58%. W przypadku tych Wyborów znalazła się jedna miejscowość Klęczany, w której to mniej niż połowa ludności uczestniczyła w głosowaniu. Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Średnia dla gminy Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska 15

16 Wykres 9. Frekwencja wyborcza w Wyborach Samorządowych w 2014 roku w poszczególnych miejscowościach gminy. 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Frekwencja wyborcza - Wybory Samorządowe 2014 Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa średnia dla gminy Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Wykres 10. Frekwencja wyborcza w Wyborach Parlamentarnych w 2015 roku w poszczególnych miejscowościach gminy. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 roku 0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG,

17 Kapitał społeczny. Mówiąc o kapitale ludzkim warto także przyjrzeć się jakości kształcenia mieszkańców. Ze względu na brak innych szczegółowych danych (np. informacji nt. wykształcenia mieszkańców) posłużono się w tym przypadku wynikami egzaminu Sprawdzianu VI-klasisty. W gminie w 2016 roku funkcjonowało 14 Szkół Podstawowych w miejscowościach: Biczyce Dolne,, Chomranice, Januszowa, Klęczany, Krasne Potockie, Libartowa, Marcinkowice, Paszyn, Piątkowa, Rdziostów, Świniarsko, Trzetrzewina oraz Wielogłowy. Dodatkowo dzieci i młodzież z miejscowości Kunów uczęszczają do szkoły podstawowej w Nowym Sączu. W analizie wyników uczniów z egzaminów, poszczególne miejscowości przyporządkowane zostały obwodom szkolnym, a wyniki dla tych miejscowości przedstawia wykres poniżej. Wykres 11. Wyniki egzaminu VI-klasisty w miejscowościach gminy w 2016 roku. 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Wyniki egazaminu VI-klasisty Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Średnia z egzaminu VI-klasisty uczniowie gminy uzyskali 63% punktów. Najlepsi okazali się uczniowie z miejscowości Libartowa, którzy uzyskali wynik wyższy prawie o 20 pp., a zatem średnio 84%. Powyżej średniej znalazły się także uczniowie miejscowości Januszowa oraz Naściszowa (78%), Kunów (72%), Biczyce Dolne, Niskowa oraz Rdziostów (67%), a także Marcinkowice. Najsłabiej wypadli natomiast uczniowie ze szkoły w Klęczanach (47%), Paszynie, Woli Marcinowskiej oraz Chomranicach (55%), Krasnem Potockiem (56%). Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Średnia dla gminy Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska 17

18 Bezpieczeństwo publiczne. Ostatnim elementem diagnozy w części społecznej będzie analiza bezpieczeństwa. W tym przypadku badanie objęło 3 wskaźniki liczba aktów wandalizmu, liczba interwencji straży gminnej dotycząca naruszeń Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku oraz Ustawy o wychowaniu w trzeźwości. W 2016 roku na terenie całej gminy odnotowano 20 aktów wandalizmu, co czwarty akt miał miejsce w Chełmcu (5), a co piąty w miejscowości Wielopole (4). Wykres 12. Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w miejscowościach gminy w roku ,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Biczyce Dolne Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Analizując dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców najwyższy wskaźnik wandalizmu został odnotowany w miejscowości Wielopole (4,3) oraz Dąbrowa (3,0). Ponad przeciętną (0,72) wypadają także miejscowości (1,5), Biczyce Górne (1,7), Kunów (2,0), Libartowa (1,5) oraz Rdziostów (1,9). Wśród miejscowości, w których odnotowano akty wandalizmu, jednak wskaźnik nie przekroczył średniej dla gminy należy wymieć Marcinkowice, Paszyn oraz Wielogłowy. W 2016 roku na terenie gminy Straż Gminna zanotowała 438 interwencji dotyczących naruszeń czystości i porządku publicznego, z czego prawie 30% wszystkich skupionych było w trzech miejscowościach:, Dąbrowa oraz Wielopole, są to także jedne z większych miejscowości. Biorąc pod uwagę wskaźnik w przeczeniu na 1000 mieszkańców najwyższy wskaźnik odnotowano jednak w miejscowości Kurów (63,5) oraz Rdziostów (51,2). Powyżej średniej dla gminy (15,8) znalazły się także miejscowości Dąbrowa (41,5), Libartowa (19,4), Wielogłowy (21,4), Wielopole (44,5), Wola Kurowska (24,7) oraz Wola Marcinkowska (18,7). Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Średnia dla gminy Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska 18

19 Wykres 13. Liczba interwencji Straży Gminnej dot. naruszeń Ustawy o czystości i porządku publicznym w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w miejscowościach gminy w roku ,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Liczba interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku publicznym w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Serie1 Średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Wykres 14. Liczba interwencji Straży Gminnej dot. Ustawy o wychowaniu w trzeźwości w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w miejscowościach gminy w roku ,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Liczba interwencji dotyczacych wychowania w trzeźwości w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Ostatnim wskaźnikiem, który został poddany analizie była liczba interwencji Straży Gminnej dot. Ustawy o wychowaniu w trzeźwości. W 2016 roku odnotowano średnio 4,76 interwencji tego typu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (w sumie 132 interwencje). Zdecydowanie największy problem zauważalny jest w miejscowości Kurów (31,7), Naściszowa (21,5) oraz Wielopole (13,0), ale także w miejscowości Dąbrowa (8,1). Ponadto powyżej średniej znalazły się także miejscowości Biczyce Górne, Dąbrowa, Kurów, Libartowa, Piątkowa, Rdziostów oraz Wielogłowy. Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Średnia dla gminy Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska 19

20 2.3. Sfera gospodarcza Gospodarka jest ważnym elementem każdej jednostki terytorialnej, a kondycja lokalnych przedsiębiorstw na wpływ na poziom życia mieszkańców, a także na kondycje samej gminy. Prowadzona na terenie gminy działalność gospodarcza związana np. z przemysłem czy rolnictwem może mieć zasadniczy wpływ na przekształcenia środowiska naturalnego. Ponadto lokalne przedsiębiorstwa zapewniają miejsca pracy mieszkańcom, przez co znacząco determinują wysokość ich dochodów bądź w przypadku niewielkiej ilości miejsc pracy mogą przyczyniać się do migracji zarobkowej mieszkańców bądź konieczności korzystania z pomocy społecznej. Wreszcie przedsiębiorstwa zapewniają wpływy do budżetu gminy (poprzez m.in. wpływy z tytułu podatku od nieruchomości oraz podatku dochodowego od osób prawnych bądź też opłaty eksploatacyjne), co może przyczynić się do rozwoju bądź stagnacji danej jednostki. Gospodarka jest zatem bardzo ważna także z punktu widzenia rewitalizacji. W 2016 roku na terenie gminy zarejestrowanych było w sumie 1587 działalności gospodarczych, z czego 3,5% prowadziło działalność w zakresie rolnictwa, leśnictwa bądź rybactwa, 57,6% w zakresie przemysłu i budownictwa. Wskaźnik przedsiębiorczości (liczba podmiotów w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wyniósł natomiast 5,73. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w Chełmcu (285), a także w miejscowościach Świniarsko (132) oraz Paszyn (110). Warto zwrócić uwagę, na bliskie sąsiedztwo gminy z Nowym Sączem. Ze względu na kształt gminy półksiężyca okalającego Nowy Sącz, mieszkańcy gminy korzystają z tamtejszego rynku pracy. Biorąc pod uwagę wewnętrzne zróżnicowanie gminy należy zauważyć, iż najniższy wskaźnik przedsiębiorczości odnotowano w miejscowości Wola Kurowska (1,23), gdzie zarejestrowane były jedynie 3 działalności gospodarcze. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż jest to dość niewielka miejscowość pod względem liczby mieszkańców (243). Co ciekawe najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości osiąga miejscowość Naściszowa (11,3), która również jest stosunkowo niewielką miejscowością, liczącą jedynie 183 mieszkańców. Nisko pod względem badanego wskaźnika wypadają również miejscowości Wola Marcinkowska, Krasne Potockie, Klimkówka, Klęczany, Januszowa oraz Biczyce Górne. Natomiast powyżej średniej plasują się miejscowości Biczyce Dole, Dabrowa, Kunów, Kurów, Niskowa, Piątkowa, Świniarsko, Wielogłowy oraz Wielopole, co można zaobserwować na wykresie poniżej. 20

21 Wykres 15. Wskaźnik przedsiębiorczości (liczba prowadzonych działalności gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców) w miejscowościach gminy w roku ,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 Wskaźnik przedsiębiorczości 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Średnia dla gminy 2.4. Sfera techniczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Sfera techniczna to szeroko rozumiana infrastruktura techniczna oraz stan techniczny obiektów budowalnych. Jej dobre funkcjonowanie często jest niezauważalne przez mieszkańców. Jednak jej zły stan znacząco wpływa na pogorszenie się poczucia poziomu życia mieszkańców. W pierwszej kolejności analizie poddano liczbę obiektów użyteczności publicznej, które wymagają podjęcia działań remontowych termomodernizacji. Według danych Urzędu Gminy w Chełmcu w 2016 roku istniało 10 takich obiektów. Obiekty te występują w miejscowościach, Chomranice, Januszowa, Klęczany, Marcinkowice, Niskowa, Paszyn, Rdziostów, Świniarsko oraz Wielogłowy (w każdej miejscowości 1 obiekt). Analizując liczbę tych obiektów w przeliczeniu na 100 ha, najwyższy wskaźnik występuje w miejscowości Rdziostów (0,55), natomiast drugie miejsce zajmuje miejscowość Niskowa (0,32). 21

22 Wykres 16. Liczba obiektów użyteczności publicznej wymagających termomodernizacji w przeliczeniu na 100 ha w miejscowościach gminy w roku ,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Liczba obiektów użyteczności publicznej wymagających termomodernizacji na 100 ha Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Wykres 17. Liczba obiektów zabytkowych w przeliczeniu na 100 ha w miejscowościach gminy w roku Liczba obiektów zabytkowych na 100 ha 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Kolejnym analizowanym aspektem w sferze technicznej jest liczba obiektów zabytkowych. Wskaźnik ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia konieczności zwiększania nakładów finansowych na utrzymanie stanu technicznego tych obiektów, a zatem szczególnych działań rewitalizacyjnych i ochrony substancji. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 15 obiektów wpisanych na listę Rejestru zabytków nieruchomych woj. Małopolskiego. Najwięcej zabytków zlokalizowanych jest w miejscowości Marcinkowice (3), tam także wskaźnik obiektów zabytkowych w przeliczeniu na 100 ha jest stosunkowo 22

23 wysoki. Najwyższą wartość wskaźnik obiektów zabytkowych w przeliczeniu na 100 ha występuje jednak w miejscowościach Dąbrowa oraz Rdziostów. Wykres 18. Liczba awarii sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w miejscowościach gminy w roku Liczba awarii sieci kanalizacyjnej na 100 mieszkańców 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska średnia dla gminy Wola Marcinkowska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 W 2016 roku w sześciu miejscowościach gminy odnotowano występowanie awarii sieci kanalizacyjnej. Z pozyskanych danych wynika, iż miejscowości, w których jest najwięcej awarii (5) to i Świniarsko. Najwyższy wskaźnik awarii sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na 100 mieszkańców występuje jednak w Naściszowej, gdzie wystąpiła jedynie jedna awaria oraz w Małej Wsi tu 4 awarie sieci kanalizacyjnej Sfera przestrzenno-funkcjonalna Ostatnia analizowana sfera dotyczy negatywnych zjawisk przestrzenno-funkcjonalnych, a więc problemów dotyczących niedostatecznego wyposażenia terenu w infrastrukturę techniczną i społeczną, a także niedostatecznego poziomu obsługi komunikacyjnej miejscowości. Średni czas dojazdu do Nowego Sącza z gminy wynosi 12 minut. Najdłuższy czas dojazdu (20 minut) jest z miejscowości Ubiad, Wola Kurowska oraz Wola Marcinkowska. Natomiast najkrótszy czas dojazdu do Nowego Sącza wynosi 5 i występuje w miejscowościach, Kunów, Mała Wieś oraz Piątkowa. 23

24 Wykres 19. Czas dojazdu do Nowego Sącza w miejscowościach gminy w roku Izochrony dojazdu do Nowego Sącza Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska średnia dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 Wykres 20. Liczba obiektów infrastruktury społeczno-kulturalnej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w poszczególnych miejscowościach gminy w roku ,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Infrastruktura społeczno - kulturalna na 100 mieszkańców Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Średnia dla gminy Niskowa Paszyn Piątkowa Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG, 2016 W większości miejscowości w gminie nie ma żadnych obiektów społeczno kulturalnych. W miejscowościach, w których występują, ich liczba nie przekracza 1. Biorąc pod uwagę infrastrukturę społeczno kulturalną w przeliczeniu na 100 mieszkańców, najwyższy wskaźnik występuje w miejscowości Kurów. W pozostałych miejscowościach, w których pojawia się infrastruktura społeczno kulturalna, wskaźnik ten jest bardzo niski. 24

25 2.6. Sfera środowiskowa Stan jakości powietrza dla województwa małopolskiego monitorowany jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, który prowadzi szczegółowe analizy pomiarów szkodliwych związków na terenie całego województwa. Przy analizie jakości powietrza dla gminy został użyty raport z 2014 roku. Ocena opierała się na analizie map tematycznych Geoportalu województwa małopolskiego mapa Programu Ochrony Środowiska, zawierających dane na temat przekroczeń stężeń średniorocznych dobowych pyłu zawieszonego PM10, PM2,5, NO 2 oraz benzo(a)pirenu. Dopełnieniem oceny jakości powietrza była analiza potencjalnych źródeł zanieczyszczenia, takich jak przebieg głównych szlaków komunikacyjnych, bliskość ośrodka miejskiego oraz typy i zagęszczenie zabudowy, związane z niską emisją z lokalnych pieców. Ocena jakości wód oraz gleb została opracowana na podstawie dokumentu Program Ochrony Środowiska dla Gminy na lata z perspektywą do 2023 roku, analizie mapy sozologicznej Geoportalu województwa małopolskiego oraz własnych obserwacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń. Ocena pomiaru hałasu opiera się na ocenie źródeł emisji tego wskaźnika oraz ocenie lokalnych źródeł hałasu (na postawie mapy topograficznej oraz własnych obserwacji) i ocenie ich wpływu na jakość życia mieszkańców. Ze względu na stan jakości powietrza gmina należy do stref małopolskich. Głównym kryterium tego przyporządkowania jest kryterium ochrony zdrowia dla zanieczyszczeń związkami: SO2, NO2, CO, C6H6, O3, pyłu zawieszonego PM10, pyłu PM2,5 oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Klasyfikacja ta została dokonana na potrzeby opracowania Oceny jakości powietrza atmosferycznego w województwie małopolskim w 2015 roku. Gmina charakteryzuje się stosunkowo wysokim stężeniem średnich rocznych dwutlenku siarki SO 2,które oscylują pomiędzy wartościami 8 a 12 ug/m 3. Wysokie stężenia odnotowuje się przy pomiarach 24-goszinnych pyłu zawieszonego PM10 (powyżej 40 ug/m 3 ) oraz średniorocznych (powyżej 25 ug/m 3 ). Podwyższone są również stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 a także benzo(a)piranu. 2 Źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego jest przede wszystkim emisja antropogeniczna. Należy do niej: emisja rozproszona z przydomowych systemów palenisk, emisja liniowa ze środków transportu oraz emisja punktowa z innych źródeł i zakładów na ternie gminy. Duże znacznie ma również wpływ położenie przy jednym z większych ośrodków miejskich w regionie Nowym Sączu. Na przemieszczanie się zanieczyszczeń miejskich wraz z kierunkiem wiatru najbardziej narażone są miejscowości bezpośrednio przylegające do Nowego Sącza:, Mała Wieś, Świniarsko, Piątkowa. Zwiększone stężenia zanieczyszczeń pochodzenia komunikacyjnego mogą być notowane w miejscach, przez które przebiega droga krajowa nr 28: Krasne Potockie, Biczyce Górne, Biczyce Dolne, oraz droga krajowa nr 75: Kurów, Wielogłowy, Wielopole. Emisja rozproszona związana jest z niską emisją pochodzącą z przydomowych pieców. Ze względu na sezon grzewczy, uwidacznia się ona szczególnie w sezonie zimowym i późnojesiennym oraz stanowi istotny problem dla strefy środowiskowej gminy. Niska emisja jest zagrożeniem przede wszystkim dla miejscowości o stosunkowo dużej gęstości zabudowy: w Biczycach Dolnych i w Chełmcu. 2 Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku, Kraków 2016, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. 25

26 Gleby gminy należą do gleb brunatnych, ilastych i oglejonych, a także mad w okolicy doliny Dunajca. Charakteryzują się dużym zróżnicowaniem pod względem przydatności rolniczej i jej jakości. Najlepsze gleby klasy II i III występują w miejscowościach Świniarsko i Niskowa. 3 Czynnikami degradacyjnymi powierzchni glebowej gminy jest użytkowanie powierzchni rolniczo, wpływ sieci osadniczej, niewłaściwie prowadzona melioracja oraz emisja zanieczyszczeń wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Zanieczyszczenia gleb pochodzenia rolniczego jest związane z nadmiernym i niewłaściwym stosowaniem środków ochrony roślin, pestycydów i nawozów sztucznych. Rozwój mieszkalnictwa i działalność gospodarcza są czynnikami przekształceń gleby i zmiany jej struktury, przez co związki biogenne przedostają się bezpośrednio do gleby. Ze środków transportowych do gruntów mogą przenikać substancje ropopochodne stanowiące czynnik zakwaszania gleby. Problem ten uwidacznia się szczególnie w miejscowościach, przez które przebiegają drogi krajowe:, Wielogłowy, Wielopole, Biczyce Dolne, Biczyce Górne, Krasne Potockie. Skutkami przedostawania się tego rodzaju zanieczyszczeń jest zagęszczenie gleb, zmniejszenie poziomu próchnicznego oraz zwiększony poziom zasolenia. Zagrożeniem dla jakości gleb poprzez przedostawanie się do nich metali ciężkich jest duża ilość odpadów produkowana przez ludzi i składowanie ich w miejscach do tego nie przeznaczonych. Wyzwaniem dla gminy jest przeciwdziałanie powstawaniu nielegalnych wysypisk śmieci, których według danych z Urzędu Gminy jest 23. Najwięcej takich wysypisk znajduje się w Chełmcu, Dąbrowie i w Wielopolu. Kwestią problemową dla jakości gleb gminy jest występowanie licznych osuwisk. Ich występowanie związane jest z ukształtowaniem terenu i dużymi nachyleniami terenu oraz z warunkami wód gruntowych. Najbardziej zagrożonymi występowaniem ruchów masowych są miejscowości: Marcinkowice, Boguszowa, Librantowa i Paszyn. System rzeczny gminy stanowi Dunajec, który jest główną osią przepływową całego systemu. W Programie Ochrony Środowiska dla Gminy zostały umieszczone wyniki klasyfikacji jakości wód powierzchniowych pod względem występowania organizmów oraz elementów fizykochemicznych. Pod względem zawartości składników biologicznych stan wód gminy został określony jako dobry. Stan chemiczny wód klasyfikowany jest jako dobry lub poniżej dobrego. W 2014 roku stanowisko kontroli wód powierzchniowych znajdowało się na rzece Dunajec w miejscowości Kurów. Potencjał ekologiczny podczas badań został przypisany do klasy II. Pod względem jakości wód służących do spożycia w punkcie pomiarowym Świniarsko sklasyfikowane zostały jako dobre. Stan jakości wód powierzchniowych na Dunajcu w granicach gminy został określony jako dobry. Jedynie na rzece Biczyczance w Biczycach Dolnych i rzece został określony jako zły przy słabym stanie ekologicznym. 4 Jednym z najbardziej zagrażających czynników przyczyniających się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych są nielegalne zrzuty odpadów i spływy z nielegalnych wysypisk śmieci. Najbardziej zagrożonymi sołectwami są miejscowości o dużej liczbie nielegalnych składowisk odpadów:, Dąbrowa i Wielopole. 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy na lata z perspektywą do 2023 roku,

27 Obszar gminy charakteryzuje się niewielką zasobnością wód podziemnych i ich małą retencyjnością. Badania jakości wód podziemnych prowadzone są na zlecenia Państwowy Monitoring Środowiska. Według klasyfikacji wykonanej w 2014 roku przypisały wody podziemne gminy do III i IV klasy pod względem czystości. Ich stan jest określany jako dobry lub poniżej dobrego. Głównymi czynnikami będącymi zagrożeniem dla stanu wód podziemnych są uczęszczane szlaki komunikacyjne, co może narażać na pogorszenie jakości wód w miejscowościach, przez które przebiegają drogi krajowe. Stosowane środki ochrony roślin i pestycydy oraz składowanie obornika przy gospodarstwach domowych powodują infiltrację zanieczyszczeń do wód gruntowych, co objawiać się może zwiększonymi stężeniami związków azotu. 27

28 3. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Do wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji zastosowano metodologię uwzględniającą lokalne uwarunkowania i specyfikę gminy. Metodologia ta została oparta na wytycznych zawartych w Ustawie z dn. 9 października 2015 roku o Rewitalizacji oraz Wytycznych Ministerstwa Rozwoju z dn. 2 sierpnia 2016 r. w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Zakładała ona wykorzystanie weryfikowalnych mierników, służących analizie wewnętrznego zróżnicowania gminy w sferze społecznej, technicznej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz gospodarczej oraz różnorodnych metod i technik badawczych, pozwalających na włączenie w proces przygotowania dokumentu jak najszerszego grona odbiorców. Proces wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opierał się na zastosowaniu różnych metod i technik badawczych począwszy od analizy statystycznej na działaniach partycypacyjnych kończąc, w tym: Analiza wskaźnikowa gminy w podziale na jednostki referencyjne w sferze społecznej, technicznej, środowiskowej, gospodarczej i przestrzenno-funkcjonalnej; Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z lokalnymi ekspertami; Spotkania konsultacyjne z mieszkańcami gminy. W efekcie, wstępnie wyznaczony obszar zdegradowany i rewitalizacji został poddany konsultacjom społecznym, w trakcie których zarówno mieszkańcy jak i pozostali interesariusze mogli zgłaszać uwagi i sugestie zmian do wyznaczonego obszaru. Na schemacie poniżej zaprezentowano schemat wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji w gminie : 28

29 Rysunek 1. Schemat metodologii wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji. KROK 1. Wybór jednostek referencyjnych do analizy KROK 2. Wybór danych i wskaźników. KROK 3. Diagnoza zjawisk społecznych, gospodarczych, technicznych, środowiskowych, przestrzenno-funkjonalnych. KROK 4. Budowa wskaźnika syntetycznego. KROK 5. Wybór obszaru zdegradowanego. KROK 6. Przeprowadzenie badań społecznych. KROK 7. Wybór obszaru rewitalizacji KROK 8. Przeprowadzenie konsultacji społecznych dot. wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. KROK 9. Uzadadnienie wyboru obszaru zdegradowanego i rewitalizacji Źródło: opracowanie własne KROK 1. Wybór jednostek referencyjnych W pierwszej kolejności, w celu opracowania diagnozy wewnętrznego zróżnicowania sytuacji społecznej, gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzennej na terenie gminy konieczne było wyznaczenie jednostek referencyjnych. Gmina zawiera specyficzny podział terytorialny, bowiem obszary wyznaczone przez Główny Urząd Statystyczny (obszary statystyczne) nie pokrywają się z podziałem administracyjnym gminy (sołectwa). Wynika to z różnić między podziałem przyjętym w Krajowym Rejestrze Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju, a podziałem terytorialnym dla celów statystyki publicznej. W podziale statystycznym w skład miejscowości statystycznej Świniarsko wchodzi odrębna administracyjnie jednostka Mała Wieś, a w skład miejscowości statystycznej Piątkowa, wchodzi odrębna administracyjnie miejscowość Boguszowa. 29

30 W analizie służącej wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wskazano jednak jednostki zgodne z podziałem administracyjnym, którymi posługuje się gmina (27 miejscowości / sołectw). Większość danych uzyskiwanych była bowiem od instytucji publicznych szczebla gminnego, które dane agregowały za pomocą adresów. Stąd też można było uzyskać informację na temat wszystkich miejscowości. Tabela 1. Powierzchnia i ludność jednostek referencyjnych w gminie w 2016 roku L.p. Nazwa jednostki Liczba Ludność Udział w liczbie ludności gminy ogółem ha Powierzchnia Udział w powierzchni gminy ogółem 1 Biczyce Dolne 884 3,2% 120 1,1% 2 Biczyce Górne 588 2,1% 466 4,1% 3 Boguszowa 162 0,6% 213 1,9% ,2% 565 5,0% 5 Chomranice ,6% 511 4,5% 6 Dąbrowa 988 3,6% 363 3,2% 7 Januszowa 602 2,2% 395 3,5% 8 Klęczany ,3% 455 4,0% 9 Klimkówka 344 1,2% 342 3,0% 10 Krasne Potockie 982 3,5% 751 6,7% 11 Kunów 498 1,8% 170 1,5% 12 Kurów 126 0,5% 474 4,2% 13 Librantowa ,7% 665 5,9% 14 Mała Wieś 955 3,4% 166 1,5% 15 Marcinkowice ,1% 687 6,1% 16 Naściszowa 186 0,7% 92 0,8% 17 Niskowa 765 2,8% 311 2,8% 18 Paszyn ,5% 631 5,6% 19 Piątkowa ,0% 631 5,6% 20 Rdziostów 527 1,9% 183 1,6% 21 Świniarsko ,8% 572 5,1% 22 Trzetrzewina ,4% 925 8,2% 23 Ubiad 621 2,2% 326 2,9% 24 Wielogłowy ,7% 664 5,9% 25 Wielopole 921 3,3% 294 2,6% 26 Wola Kurowska 243 0,9% 275 2,4% 27 Wola Marcinkowska 267 1,0% 180 1,6% X Gmina % ,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG Przyjęty podział terytorialny ukazuje mapa poniżej. 30

31 Mapa 2. Mapa Gminy z podziałem administracyjnym na sołectwa. Źródło: opracowanie własne 31

32 KROK 2. Wybór danych i wskaźników. Według Ustawy z dnia 9 października o rewitalizacji wyznaczenie obszaru zdegradowanego powinno być prowadzone w oparciu o analizę, z wykorzystaniem obiektywnych i weryfikowalnych mierników i metod badawczych dostosowanych do lokalnych uwarunkowań. Stąd też w kolejnym kroku wybrano dane i wskaźniki, które zostaną wykorzystane do opracowania diagnozy społeczno-gospodarczo-przestrzennej gminy. Ostatecznie udało się zgromadzić dane, z których powstało 13 wskaźników społecznych oraz 10 wskaźników w sferze poza społecznej. Zostały one ukazane w tabeli poniżej. Tabela 2. Wykaz wskaźników wykorzystanych do analizy. L.p. Nazwa wskaźnika Problem, który opisuje Okres Źródło danych wskaźnik analizy Sfera społeczna 1. Odsetek osób korzystających z MGOPS w 2016 r Ubóstwo GOPS Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności bądź przewlekłej choroby. Ubóstwo GOPS Odsetek osób korzystających z pomocy Problemy w rodzinach / społecznej z tytułu wielodzietności bądź ubóstwo niepełnej rodziny. GOPS Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia Bezrobocie / ubóstwo GOPS 2016 Odsetek osób bezrobotnych 5. zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy Bezrobocie PUP Nowy Sącz 2016 Odsetek bezrobotnych kobiet wśród 6. mieszkańców zarejestrowanych w Bezrobocie PUP Nowy Sącz 2016 Powiatowym Urzędzie Pracy 7. Odsetek osób długotrwale bezrobotnych wśród mieszkańców zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy Bezrobocie PUP Nowy Sącz Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 r Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty ogółem w 2016 r Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba interwencji dotyczących ustawy o wychowaniu w trzeźwości Niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym Niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym Sfera gospodarcza Liczba podmiotów gospodarczych na 100 Niski poziom mieszkańców przedsiębiorczości Sfera środowiskowa PKW 2015 PKW 2014 Niski poziom edukacji OKE 2016 Bezpieczeństwo Straż wiejska 2016 Bezpieczeństwo Straż wiejska 2016 Bezpieczeństwo Straż wiejska 2016 CEiDG/Urząd Gminy

33 15. Liczba dzikich wysypisk śmieci w przeliczeniu na powierzchnię 100 ha 16. Stan jakości powietrza 17. Stan jakości wód 18. Stan jakości gleb Składowanie odpadów stwarzających zagrożenie dla zdrowia Przekroczenie standardów środowiska Przekroczenie standardów środowiska Przekroczenie standardów środowiska jakości jakości jakości Sfera techniczna Natężenie obiektów budowlanych wymagających szczególnych działań rewitalizacyjnych i 19. Liczba zabytków na 1 km 2 ochrony substancji/konieczność zwiększenia nakładów finansowych na utrzymanie stanu technicznego obiektów. Natężenie obiektów budowlanych Liczba obiektów użyteczności publicznej wymagających 20. wymagających termomodernizacji w zwiększenia nakładów przeliczeniu na 1 km 2 finansowych na utrzymanie stanu technicznego obiektów Niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających 21. Liczba awarii sieci kanalizacyjnej efektywne korzystanie z obiektów budowalnych w zakresie ochrony środowiska. Sfera przestrzenno-funkcjonalna 22. Średni czas dojazdu do Nowego Sącza Niski poziom obsługi komunikacyjnej. Liczba obiektów infrastruktury społecznokulturalnej Niewystarczające 23. w przeliczeniu na 100 wyposażenie w mieszkańców infrastrukturę społeczną. Źródło: opracowanie własne Urząd gminy 2016 Urząd Gminy/Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej Urząd Gminy/Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej Urząd Gminy/Małopolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej Urząd Gminy 2016 Urząd Gminy 2016 Urząd Gminy 2016 Urząd Gminy 2016 Urząd Gminy

34 KROK 3. Diagnoza zjawisk społecznych, gospodarczych, technicznych, środowiskowych i funkcjonalno-przestrzennych. Punktem wyjścia w wyznaczeniu obszaru zdegradowanego stała się analiza stanu całej gminy w podziale na wskazane jednostki referencyjne oraz określenie problemów społecznych występujących na ich terenie (Rozdział 2.2. GPR). W kolejnym etapie analizowano współwystępujące niedobory w otoczeniu gospodarczym, przestrzenno-funkcjonalnym, technicznym lub środowiskowym, które mogą wpływać pośrednio lub bezpośrednio na występowanie lub zwiększone natężenie negatywnych zjawisk społecznych (Rozdział ). KROK 4. Budowa wskaźnika syntetycznego. W celu obiektywnego wskazania obszarów na terenie gminy, wymagających podjęcia rewitalizacji z uwagi na nawarstwienie negatywnych zjawisk, na podstawie szeregu wskaźników opisujących problemy społeczne, ale i w pozostałych sferach zbudowano wskaźnik syntetyczny. Jest to miernik opisujący stopień degradacji danej jednostki analitycznej. W celu zbudowania wskaźnika syntetycznego konieczne było przekształcenie wykorzystanych zmiennych do postaci znormalizowanej. Normalizacja zmiennych to procedura wstępnej obróbki danych w celu umożliwienia ich wzajemnego porównywania i dalszej analizy. Zabieg ten jest konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą przypisywały większego znaczenia czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów (po normalizacji każdy wskaźnik będzie przyjmował wartości pomiędzy 0 a 1). Kolejna kwestia uwzględniona w ramach normalizacji zmiennych to ustalenie wskaźników, będących stymulantami zdegradowania lub destymulantami. W zależności bowiem od charakteru wskaźnika możemy mówić, iż jest on stymulantą zdegradowania lub nie (przykładowo przyjęto, iż wskaźnik Odsetek osób bezrobotnych, gdzie wartości większe od średniej dla gminy świadczą o gorszej sytuacji w tym zakresie, będzie stymulantą, natomiast dla wskaźnika Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. wartości mniejsze od średniej dla gminy mówią o bardziej kryzysowej sytuacji, stąd jest on destymulantą zdegradowania). W zależności od tego czy dany wskaźnik jest stymulantą czy destymulantą zdegradowania przyjęto inny wzór obliczeń dla normalizacji zmiennej: Gdzie: X ij- wartość i-tego obszaru (np. miejscowość) dla j-tej zmiennej Z ij zmienna otrzymana w wyniku normalizacji. 34

35 Syntetyczną miarę, opisującą stopień zdegradowania danej jednostki w poszczególnej sferze, utworzono wykorzystując średnią arytmetyczną z wartości wszystkich wskaźników standaryzowanych. Na tej podstawie ustalono, które z analizowanych jednostek charakteryzują się większym stopniem zdegradowania w danej sferze, niż średnio w gminie (wartość średniej dla danej jednostki ze wszystkich wskaźników standaryzowanych jest większa od średniej wartości wskaźników standaryzowanych dla gminy ogółem). A zatem jako obligatoryjne dla uznania jednostki referencyjnej za potencjalny obszar zdegradowany, a następnie obszar rewitalizacji, określono łączne spełnienie dwóch poniższych kryteriów: ponadprzeciętna (na tle średniej gminnej) degradacja w sferze społecznej (wskaźnik syntetyczny dla sfery społecznej wyższy niż średnia gminna); ponadprzeciętna (na tle średniej gminnej) degradacja w sferach pozaspołecznych (wskaźnik syntetyczny dla sfer pozaspołecznych wyższy niż średnia gminna). Dzięki temu, możliwe było obiektywne ustalenie, które z badanych miejscowości charakteryzują się większym stopniem zdegradowania niż średnio w gminie i z tego powodu wymagają podjęcia działań rewitalizacyjnych. W tabeli poniżej znajdują się wyniki wskaźnika syntetycznego dla sfery społecznej i poza społecznej w poszczególnych miejscowościach gminy. Tabela 3. Wskaźnik syntetyczny degradacji w sferze społecznej i poza społecznej dla miejscowości gminy. L.p. Nazwa jednostki Wskaźnik syntetyczny degradacji w sferze społecznej Wskaźnik syntetyczny degradacji w sferze pozaspołecznej 1 Biczyce Dolne 0,32 0,41 2 Biczyce Górne 0,45 0,47 3 Boguszowa 0,33 0,27 4 0,40 0,59 5 Chomranice 0,38 0,51 6 Dąbrowa 0,45 0,59 7 Januszowa 0,46 0,42 8 Klęczany 0,51 0,41 9 Klimkówka 0,44 0,25 10 Krasne Potockie 0,35 0,42 11 Kunów 0,44 0,29 12 Kurów 0,51 0,23 13 Librantowa 0,28 0,36 14 Mała Wieś 0,25 0,41 15 Marcinkowice 0,37 0,48 16 Naściszowa 0,41 0,39 17 Niskowa 0,27 0,44 18 Paszyn 0,43 0,47 19 Piątkowa 0,48 0,45 20 Rdziostów 0,36 0,68 21 Świniarsko 0,37 0,49 22 Trzetrzewina 0,47 0,31 23 Ubiad 0,36 0,26 35

36 24 Wielogłowy 0,33 0,55 25 Wielopole 0,45 0,63 26 Wola Kurowska 0,26 0,38 27 Wola Marcinkowska 0,38 0,39 X Gmina 0,39 0,47 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG Etap 5. Wyznaczenie obszary zdegradowanego Kolejny krok w delimitacji polegał na wyborze jednostek noszących znamiona obszaru zdegradowanego. Wybór ten został dokonany w oparciu o wyniki przeprowadzonej analizy wskaźnikowej, prowadzonej na podstawie wymogów Ustawy z dn. 9 października 2017 roku o rewitalizacji, zgodnie z którą Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych, środowiskowych, przestrzennofunkcjonalnych i technicznych. Warunkiem uznania terenu za obszar zdegradowany jest uzyskanie koncentracji problemów w sferze społecznej oraz w sferze pozaspołecznej. Zestawienie występowania tych problemów ukazuje tabela poniżej. Tabela 4. Występowanie problemów w poszczególnych sferach Lp. Jednostki administracyjne Sfera Jednostka Sfera społeczna (miejscowość) pozaspołeczna kryzysowa 1 Biczyce Dolne Biczyce Górne Boguszowa Chomranice Dąbrowa Januszowa Klęczany Klimkówka Krasne Potockie Kunów Kurów Librantowa Mała Wieś Marcinkowice Naściszowa Niskowa Paszyn Piątkowa

37 20 Rdziostów Świniarsko Trzetrzewina Ubiad Wielogłowy Wielopole Wola Kurowska Wola Marcinkowska Źródło: opracowanie własne Przeprowadzona analiza wykazała, iż jednostkami zdegradowanymi społecznie są miejscowości: Biczyce Górne,, Dąbrowa, Januszowa, Klęczany, Kunów, Kurów, Naściszowa, Paszyn, Trzetrzewina i Wielopole. Natomiast wśród miejscowości zdegradowanych w pozostałych sferach znalazły się, Chomranice, Dąbrowa, Marcinkowice. Rdziostów, Świniarko, Wielogłowy i Wielopole. Stąd też za obszar zdegradowany uznano sołectwa, Dąbrowa oraz Wielopole, które charakteryzowały się wskaźnikami sugerującymi degradację zarówno w sferze społecznej jak i poza społecznej. Tabela 5. Powierzchnia i ludność jednostek zdegradowanych w gminie. L.p. X. Nazwa jednostki Liczba Ludność Udział w liczbie ludności gminy ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG ha Powierzchnia Udział w powierzchni gminy ogółem ,2% 565 5,0% 2. Dąbrowa 988 3,6% 363 3,2% 3. Wielopole 921 3,3% 294 2,6% Obszar zdegradowany ,1% ,8% X. Gmina % ,0% 37

38 Mapa 3. Mapa obszaru zdegradowanego, wyznaczonego na terenie gminy. Źródło: opracowanie własne 38

39 KROK 6. Przeprowadzenie badań społecznych. W celu potwierdzenia czy wskazane w analizie statystycznej sołectwa faktycznie koncentrują w sobie problemy przeprowadzone zostały wywiady pogłębione z lokalnymi ekspertami. Za ekspertów uznano przedstawicieli instytucji publicznych, zajmującymi się na co dzień rozwiązywaniem różnych problemów społecznych i pracą z grupami społecznymi wykluczonymi bądź zagrożonymi wykluczeniem społecznym, w tym Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Straży Gminnej. Wywiady indywidualne potwierdziły istnienie problemów natury społecznej w sołectwach, Dąbrowa oraz Wielopole. Respondenci zwrócili uwagę jednak, na to, iż problemy znajdują się w całych miejscowościach, nie uszczegółowiając miejsc szczególnej koncentracji we wskazanych miejscowościach. Dodatkowo odbyło się spotkanie warsztatowe, w którym uczestniczyli mieszkańcy, przedstawiciele Urzędu Gminy oraz Radni, łącznie 20 osób. W trakcie spotkania omówiono problemy poszczególnych miejscowości i ustalono, które sołectwa wymagają podjęcia działań rewitalizacyjnych. KROK 7. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji. Ostatni etap delimitacji polegał na wyborze obszaru, w ramach obszaru zdegradowanego, na którym będzie prowadzony proces rewitalizacji. Zgodnie z ustawą o rewitalizacji, obszar ten powinien cechować się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk i dodatkowo spełniać dwa kryteria: być zamieszkiwany przez nie więcej niż 30% ludności gminy i zajmować więcej niż 20% powierzchni gminy. Ze względu na fakt, iż wskazany obszar zdegradowany nie przekracza wskazanych w Ustawie o Rewitalizacji wielkości (30% liczby mieszkańców oraz 20% powierzchni gminy), a także w przeprowadzonych badaniach społecznych oraz wskazano, że występujące we wskazanych miejscowościach problemy rozkładają się równomiernie uznano, iż obszar rewitalizacji będzie równy obszarowi zdegradowanemu. Tabela 6. Powierzchnia i ludność obszaru rewitalizacji oraz podobszarów w gminie. Ludność Powierzchnia L.p. Nazwa jednostki Liczba Udział w liczbie ludności gminy ogółem ha Udział w powierzchni gminy ogółem ,2% 565 5,0% Dąbrowa 988 3,6% 363 3,2% Wielopole 921 3,3% 294 2,6% X. Obszar rewitalizacji ,1% ,8% X. Gmina % ,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 39

40 Mapa 4. Mapa obszaru rewitalizacji, wyznaczonego na terenie gminy. Źródło: opracowanie własne 40

41 KROK 8. Przeprowadzenie konsultacji społecznych dot. wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. W dniach 5 lutego 8 marca 2016 roku odbyły się konsultacje społeczne dla uchwały dotyczącej wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. W ramach konsultacji społecznych przeprowadzono następujące techniki: w formie pisemnej poprzez specjalny formularz zgłoszeniowy (do pobrania na stronie internetowej Gminy), który należało przesłać na adres mailowy: chelmiecrewitalizacja2016@gmail.com, lub drogą korespondencyjną na adres: Urząd Gminy, ul. Papieska z dopiskiem Konsultacje społeczne Gminny Program Rewitalizacji Gminy lub pozostawiając w Urzędzie Gminy we wskazanym terminie; ustnie w siedzibie Urzędu Gminy do protokołu; w trakcie spotkania warsztatowego, miało miejsce w dniu 15 lutego 2016 roku w siedzibie gminy, w którym wzięli udział przedstawiciele mieszkańców, organizacji społecznych, instytucji publicznych oraz interesariusze procesu rewitalizacji. KROK 9. Uzasadnienie wyboru obszaru rewitalizacji. Obszar rewitalizacji, wybrany za pomocą przedstawionej powyżej metodologii obejmuje trzy podobszary, które zgodnie z art. 10 Ustawy o rewitalizacji charakteryzują się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk oraz mają istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego Gminy. Wskazane podobszary zostały wyznaczone w oparciu o obiektywne i weryfikowalne kryteria, które odnosiły się do sfery społecznej oraz w dalszej kolejności do pozostałych sfer ujętych w diagnozie gospodarczej, środowiskowej, technicznej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Poniżej zaprezentowano raz jeszcze podsumowanie wskaźników dla poszczególnych podobszarów rewitalizacji, na podstawie których wybrano wskazane podobszary: Podobszar 1. Wskaźniki społeczne 5 sytuujące miejscowość poniżej/powyżej (mniej korzystnie od) średniej dla Gminy. Odsetek bezrobotnych kobiet w 2016 roku; Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w 2016 roku; Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności bądź długotrwałej i ciężkiej choroby w 2016 roku; Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku; Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 roku; 5 Wartości wszystkich przytoczonych wskaźników społecznych można zweryfikować w oparciu o tabelę w załączniku nr 1. 41

42 Pozostałe sfery, w których Podobszar wykazuje problemy lub wyzwania wskazujące na istniejący kryzys to przede wszystkim sfera 6 środowiskowa: słaba jakość powietrza, wód oraz gleb. Podobszar rewitalizacji według ekspertów charakteryzuje się znacznymi problemami społecznymi, które pogłębiają brak odpowiedniej infrastruktury społecznej i kulturalnej. Podobszar 2. Wielopole Wskaźniki społeczne sytuujące miejscowość poniżej/powyżej (mniej korzystnie od) średniej dla Gminy : Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w 2016 roku; Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w roku (najwyższy w gminie); Liczba interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku; Liczba interwencji dotyczących wychowania w trzeźwości w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku Frekwencja wyborcza - Wybory Samorządowe 2014; Pozostałe sfery, w których Podobszar wykazuje problemy lub wyzwania wskazujące na istniejący kryzys to przede wszystkim sfery: środowiskowej: słaba jakość powietrza, wód oraz gleb, a także technicznej względnie duża liczba obiektów zabytkowych wymagających znacznych nakładów finansowych na ich utrzymanie oraz względnie wysoka liczna awarii sieci kanalizacyjnej. Podobszar rewitalizacji, zdaniem lokalnych ekspertów, przestrzeń największego natężenia zidentyfikowanych problemów, głównie problemów społecznych oraz środowiskowych. Podobszar 3. Dąbrowa Wskaźniki społeczne sytuujące miejscowość poniżej/powyżej (mniej korzystnie od) średniej dla Gminy : Odsetek osób długotrwale bezrobotnych w 2016 roku; Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnoprawności bądź choroby w 2016 roku; Odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu wielodzietności w 2016 roku; Liczba aktów wandalizmu w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku; Liczba interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku; Liczba interwencji dotyczących wychowania w trzeźwości w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2016 roku; Frekwencja wyborcza - Wybory Samorządowe 2014; Pozostałe sfery, w których Podobszar wykazuje problemy lub wyzwania wskazujące na istniejący kryzys to przede wszystkim sfery: środowiskowa - pogorszona jakość powietrza oraz gleb, a także techniczna względnie wysoka liczba obiektów zabytkowych wymagających znacznych nakładów finansowych na ich utrzymanie. Podobszar rewitalizacji zdaniem lokalnych ekspertów charakteryzuje się występowaniem wielu problemów społecznych. 6 Zgodnie z danymi ujętymi w tabelach w załączniku 1. 42

43 Ponad wymienione powyżej problemy społeczne, wskazane podobszary rewitalizacji charakteryzują się dużym znaczeniem dla rozwoju gminy, a podjęte na nim działania będą miały wpływ nie tylko na wyznaczony teren, ale także na całą gminę. Podobszar jest kluczową miejscowością w rozwoju gminy ze względu na pełnione funkcje administracyjne. Podobszar 2. Wielopole to jedna z większych miejscowości pod względem liczby mieszkańców, w która przyciąga znaczną liczbę nowych mieszkańców, ze względu na swoje atrakcyjne położenie, w niedalekiej odległości od Nowego Sącza. Z kolei podobszar Dąbrowa posiada cenną infrastrukturę w postaci dworu (obiekt zabytkowy). Znajduje się tutaj również kilka ważnych gospodarczo obiektów: Kopalnia Odkrywkowa Surowców Drogowych, zakład mleczarski oraz zakład blacharsko - lakierniczy. 43

44 4. Diagnoza obszaru rewitalizacji Rozdział ten zawiera opis pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji. Diagnoza zawiera m.in. analizę negatywnych zjawisk występujących na obszarze rewitalizacji, a także analizę lokalnych potencjałów, których występowanie na tym obszarze stanowi istotny element zapewniający sukces podejmowanych działań. Diagnoza została opracowana w podziale na trzy podobszary do rewitalizacji, a każdy z nich został opisany przede wszystkim z punktu widzenia negatywnych zjawisk społecznych, ale i technicznych, środowiskowych, gospodarczych czy funkcjonalno-przestrzennych Podobszar 1. Podobszar 1. zamieszkuje 3371 mieszkańców, co stanowi 14,8% mieszkańców gminy i jest to największy podobszar pod względem liczby ludności. Obejmuje on swym zasięgiem teren sołectwa o powierzchni 564,7 ha co stanowi 5,1% powierzchni całej gminy. Mapa 5. Podobszar rewitalizacji na tle gminy. Źródło: opracowanie własne, stanowi swoiste serce gminy jest to bowiem centrum administracyjne (mieści się tu siedziba Urzędu Gminy) oraz handlowo-usługowe gminy. Na terenie podobszaru znajduje się także Gminna Biblioteka Publiczna. Należy jednak zwrócić uwagę na to, iż na terenie miejscowości nie istnieje żadna placówka kulturalna (centrum kultury czy świetlica wiejska). Przez, przebiega ulica Krakowska, prowadząca do mostu Józefa Piłsudskiego w Nowym Sączu do niedawna najważniejszej przeprawy mostowej przez rzekę Dunajec, prowadzącą z zachodniej części 44

45 gminy do miasta Nowego Sącza oraz północnej i wschodniej części gminy (końcem sierpnia 2015 roku otwarto nowy most na Dunajcu stanowiący część obwodnicy północnej Nowego Sącza, DK28 oraz drugą przeprawę mostową). Ponadto przez przebiega Droga Krajowa 28 prowadząca z Nowego Sącza, przez Limanową do Rabki Zdrój, stanowiąc najważniejszą drogę w kierunku zachodnim. Wśród głównych problemów społecznych podobszaru, należy wskazać na występowanie zjawiska bezrobocia. Pomimo, iż średnia liczba osób bezrobotnych (3,7%) jest niższa niż w gminie (3,9%) to warto zauważyć, że nieco częściej problem dotyka tutaj kobiet (2,5% w stosunku do 2,4% w gminie). Również liczba osób długotrwale bezrobotnych jest bardzo zbliżona do średniej dla gminy (1,9% w stosunku do 2,0% średniej dla gminy). Jak wskazuje przedstawiciel Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, mimo, iż osoby bezrobotne korzystają z różnych szkoleń i form aktywizacji zawodowej, to problemem jest niewystarczająca liczba miejsc pracy w gminie, w stosunku do zapotrzebowania, stąd przykładowo po odbyciu szkolenia lub kursu podnoszącego kwalifikacje, wracają do punktu wyjścia, gdyż nie mogą znaleźć zatrudnienia. W kontekście osób bezrobotnych. Warto również zwrócić uwagę na wskaźniki dotyczące korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, gdyż często te dane są ze sobą ściśle powiązane. Wśród osób wspieranych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Chełmcu, aż 12% korzysta ze świadczeń ze względu na bezrobocie (przy średniej dla gminy na poziomie 8,7%). Inną kwestią w Chełmcu są także osoby niepełnosprawne czy przewlekle chore, których w Chełmcu w 2016 roku wśród osób korzystających z pomocy społecznej było aż 13%. Odsetek ten przewyższał średnią gminną równą 12%. W tym w przypadku osoby korzystające z tych świadczeń to głównie osoby niepełnosprawne, chorujące przewlekle np. na choroby nowotworowe lub osoby starsze wymagające dodatkowej opieki. Jak wskazuje lokalny ekspert w wywiadzie, obecnie istnieje duże zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze, świadczone dla osób samotnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania ze względu na wiek lub stan zdrowia, których na obszarze rewitalizacji jest dużo. W kontekście osób starszych, warto także podkreślić, iż obecnie w całej gminie działa 15 klubów seniora, natomiast w Chełmcu Stowarzyszenie Klub Seniora zapewniającą ofertę czasu wolnego dla osób starszych. Niestety oferta klubów jest bardzo ograniczona (spotkania organizowane są zwykle raz w tygodniu) w stosunku do zapotrzebowania. Problemem jest tutaj także brak placówki kultury w Chełmcu, w której spotkania mogłyby się odbywać. Dodatkowo warto podkreślić, że w Chełmcu zamieszkuje znaczący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym, w tym samotne osoby starsze, które pozostają bez dodatkowej opieki. Jak wskazuje przedstawiciel GOPS w wywiadzie, istnieje duża potrzeba ze strony mieszkańców na rozwinięcie oferty czasu wolnego i oferty opiekuńczej dla seniorów, w szczególności w Chełmcu. Również zbliżony do średniej gminnej jest wskaźnik mówiący o odsetku osób korzystających ze wsparcia GOPS z tytułu wielodzietności lub rodziny niepełne (5%). Na terenie Chełmca, ale i w pozostałych podobszarach rewitalizacji obserwowane są różnego rodzaju problemy opiekuńczo-wychowawcze w rodzinach. Jak wskazuje przedstawiciel GOPS, wiąże się to często z niewydolnością opiekuńczą rodziców nad dzieckiem co wynika nierzadko z problemu alkoholowego występującego w rodzinie czy zjawiska przemocy. Takim rodzinom wsparcia udziela tzw. Asystent rodziny, który przez pewien czas wspiera rodzinę, aby w przyszłości samodzielnie potrafiła pokonywać trudności życiowe, zwłaszcza dotyczące opieki i wychowania dzieci. Analizując problemy podobszaru w sferze społecznej, należy również zwrócić uwagę na kwestię związane z bezpieczeństwem mieszkańców. Według danych Straży Gminnej w Chełmcu, w 2015 roku 45

46 liczba interwencji Straży dotyczących ustawy o wychowaniu w trzeźwości w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniosła 0,36, natomiast liczba interwencji dotyczących naruszeń ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach była prawie czterokrotnie wyższa i wyniosła 1,39. Jak podkreśla lokalny ekspert w wywiadzie, na terenie Chełmca mieszkają osoby borykające się z problemem alkoholowym od wielu lat, są to też stali klienci pomocy społecznej, znani dobrze lokalnej społeczności spędzający cały dzień pod sklepami. Wsparcie tych osób jest bardzo trudne, gdyż jak stwierdza przedstawiciel GOPS już dawno pogodzili się ze swoją sytuacją i nie widzą potrzeby zmiany, wręcz przeciwnie. Bolączką podobszaru jest również wysoka liczba odnotowywanych aktów wandalizmu, tj. umyślnego niszczenia bez wyraźnego powodu cudzego mienia, zwłaszcza publicznego. Wartość tego wskaźnika dla podobszaru była dwukrotnie wyższa niż średnio w gminie (1,48 do 0,72). Jak wskazuje przedstawiciel Straży Gminnej, w Chełmcu obserwowany jest problem urządzania nielegalnych imprez alkoholowych w miejscach publicznych takich jak place zabaw, boiska czy na tzw. siłowniach pod chmurką przez młodych ludzi, często uczniów. W większości są to jednak osoby spoza gminy (głównie z Nowego Sącza), którzy wybierają, ale też sąsiednie miejscowości z uwagi na brak monitoringu czy obecności policji, stąd czują się bezkarnie na terenach wiejskich. Imprezy te wiążą się często z dewastowaniem mienia publicznego, niszczeniem urządzeń np. na placach zabaw i są bolączką dla mieszkańców. Straż Gminna stara ograniczać występowanie tego problemu, jednak z uwagi na brak monitoringu czy wystarczających zasobów i funkcjonariuszy zadanie to jest utrudnione. Biorąc pod uwagę aktywność społeczną mieszkańców podobszaru mierzoną uczestnictwem w wyborach, należy nadmienić, iż miejscowość ta wypada stosunkowo przeciętnie na tle całej gminy. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 wyniosła blisko 55% i była niższa od średniej frekwencji w gminie, równej 59,11%. Nieco więcej mieszkańców jednak udało się do urn w trakcie wyborów do Parlamentu w 2015 roku, bowiem frekwencja wówczas wyniosła 61% przy średniej gminnej równej 58%. Podobszar 1., z uwagi na pełnienie funkcji centrum gminnego, charakteryzuje się wysokimi wskaźnikami dotyczącymi liczby przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terenie. Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wynosi 8,5 (przy średniej gminnej równej 5,7), natomiast liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru regon na liczbę mieszkańców wyniósł 11,2, podczas gdy wskaźnik ten dla gminy ogółem wyniósł 8,3. Mimo stosunkowo dobrej sytuacji w odniesieniu do sfery gospodarczej, warto zwrócić uwagę, iż podobszar boryka się z problemami natury środowiskowej. Sklasyfikowanie wskaźników środowiskowych dla sołectwa jest uwarunkowane głównie jego położeniem oraz gęstością zaludnienia. Położenie w sąsiedztwie dużego ośrodka miejskiego, jakim jest Nowy Sącz, powoduje się przemieszczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych, przemysłowych oraz związanych z gospodarką komunalną (piece, kotłowanie) wraz z kierunkiem wiatru. W omawianym sołectwie odnotowuje się wysokie wskaźniki średniorocznych stężeń dwutlenku siarki SO 2 oraz pyłu PM10. Ze względu na wysoką, w porównaniu do innych sołectw gęstość zaludnienia, jest narażony na problem niskiej emisji z gospodarstw domowych. Problem ten uwidacznia się głównie w okresie grzewczym, późną jesienią i zimą. Obecnie, materiał spalany w przydomowych paleniskach jest niskiej jakości, do procesu grzewczego używa się również odpadów. Ze względu na przebieg przez miejscowość drogi krajowej nr 28 jest zagrożony zwiększeniem zanieczyszczeń powietrza tlenkami azotu, tlenkami węgla oraz pyłami zawierającymi związki niklu i ołowiu. Pokrywa glebowa w Chełmcu zagrożona jest silnym zakwaszeniem poprzez przedostanie się do wierzchniej warstwy substancji ropopochodnych. 46

47 Ze względu na lokalizację nielegalnych wysypisk śmieci, gleba została zanieczyszczona przez przedostanie się do niej związków metali ciężkich. Słaba, w porównaniu z innymi sołectwami, jakość wody podziemnej i powierzchniowej jest spowodowana nielegalnym zrzutem ścieków i spływem z nielegalnych wysypisk śmieci. Prowadzone w 2014 roku badania jakości wód na rzekach, określiły stan Biczyczanki w Chełmcu jako zły przy słabym stanie ekologicznym. Dla Chełmca nie prowadzono pomiarów hałasu, jednak położenie przy drodze krajowej oraz bliskość Nowego Sącza może negatywnie wpływać na jakość życia mieszkańców poprzez natężony ruch samochodowy. W odniesieniu do zdiagnozowanych problemów związanych ze sferą funkcjonalno-przestrzenną, należy wskazać na niską dostępność do obiektów kulturalno-społecznych. Na terenie gminy znajduje się 6 takich obiektów, jednak żaden z nich nie mieści się w obszarze rewitalizacji. Mieszkańcy natomiast widzą potrzebę tworzenia tego typu miejsc, które oferowałyby zarówno dla dzieci jak i dorosłych różne możliwości spędzania czasu wolnego, co przyczyni się do wzrostu integracji społeczności lokalnej i poprawy jakości życia. W odniesieniu do infrastruktury społecznej, na terenie podobszaru mieści się jedna placówka wychowania przedszkolnego, jednak liczba dostępnych miejsc w przedszkolu jest zdecydowanie za mała w stosunku do zapotrzebowania. Jak wskazuje ekspert w wywiadzie, powoduje to konieczność rezygnacji z pracy w szczególności wśród młodych matek, które ze względu na brak zapewnienia opieki nad dzieckiem decydują się na pozostanie w domu. Z drugiej strony, jest miejscowością atrakcyjną osiedleńczo stanowi pewnego rodzaju sypialnie Nowego Sącza, co potwierdzają dane dotyczące przyrostu liczby ludności w latach (przyrost o 10 p.p.). Jak podkreślają lokalni eksperci, jest to popularna miejscowość do osiedlania się dla osób, wybierających spokojniejsze, tereny wiejskie do mieszkania, a duże miasta to pracy. Identyfikowane problemy podobszaru związane ze sferą techniczną, dotyczą niefunkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowalnych. Liczba bowiem awarii sieci kanalizacyjnej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców tej miejscowości znacznie przewyższa średnią gminną (0,15 do 0,08). Również w odniesieniu do liczby obiektów użyteczności publicznej wymagających termomodernizacji na 100 ha, należy zauważyć, że podobszar 1. wypada pod tym kątem gorzej niż średnio w gminie. Dotyczy to w szczególności, takich obiektów jak Zespół Szkół im. M. Kopernika w Chełmcu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Mimo, iż stanowi centrum administracyjno-usługowe, a od 1 stycznia 2018 r. otrzyma status miasta, to mieszkańcy zgłaszają również problemy związane z niewystarczającym doświetleniem części osiedli co powoduje pogorszenie poczucia bezpieczeństwa u mieszkańców. Zwracają również uwagę na konieczność zamontowania np. progów zwalniających w częściach Chełmca szczególnie uczęszczanych przez mieszkańców, w tym również na osiedlach jak wskazuje przedstawiciel Straży Gminnej osoby skracające drogę do Nowego Sącza często wybierają drogę między osiedlami chełmeckimi, przez co mieszkańcy narzekają na uciążliwości związane z ruchem samochodowym i często zbyt szybką jazdą. 47

48 4.2. Podobszar 2. Wielopole Podobszar 2. Wielopole zamieszkiwany jest przez 921 mieszkańców, co stanowi 4,1% mieszkańców gminy. Jest to najmniejszy ludnościowo podobszar, który zajmuje powierzchnię równą 294,5 ha (2,6% powierzchni gminy). Mapa 6. Podobszar rewitalizacji Wielopole na tle gminy. Źródło: opracowanie własne Wielopole, znajduje się w centrum geometrycznym Gminy na północ od miasta Nowego Sącza. Przebiega w jego zachodniej granicy droga krajowa 75 będąca główną drogą dla osób podróżujących z Nowego Sącza do Krakowa i będąca najważniejszą drogą dojazdową dla Nowego Sącza oraz regionu. Na terenie podobszaru nie mieści się żadna placówka edukacyjna ani kulturalna. Jak wskazuje lokalny ekspert, atrakcyjne położenie miejscowości (graniczy z Nowym Sączem) i cenne walory krajobrazowe powodują, że mieszkańcy Nowego Sącza chętnie wybierają te okolicę do osiedlania się. W latach liczba mieszkańców w Wielopolu zwiększyła się aż o 10%. We wsi znajduje się miejska oczyszczalnia ścieków dla Miasta Nowy Sącz, swoją siedzibę ma tu też Zakład Lakierniczy. Zdiagnozowane problemy społeczne, występujące na terenie podobszaru 2. Wielopole dotyczą występowania zjawiska bezrobocia wśród mieszkańców. Pomimo, iż liczba osób bezrobotnych jest stosunkowo niewielka (2,4%) to odsetek mieszkańców korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia jest stosunkowo wysoki, wynosi bowiem 7,4%. W miejscowości Wielopole odnotowano także wyższy niż przeciętnie odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu wielodzietności (jest on prawie dwukrotnie większy niż średnio w gminie - kolejno 10,5 i 5,7%). Również odsetek osób korzystających z pomocy społecznej z tytułu niepełnoprawności bądź choroby jest relatywnie wysoki, wynosi bowiem 11,6%. Podobnie jak w przypadku Chełmca, osoby korzystające z tego typu zasiłków to 48

49 osoby borykające się z różnymi przewlekłymi chorobami oraz osoby starsze i schorowane, wymagające dodatkowej opieki. Istotnym problemem jest też niski poziom bezpieczeństwa mieszkańców. Jak wynika z danych Straży Gminnej, liczba odnotowywanych aktów wandalizmu w Wielopolu w przeliczeniu na liczbę mieszkańców jest czterokrotnie większa niż średnio w gminie (3,04 do 0,72). Jak wskazuje przedstawiciel Straży Gminnej, chodzi tu głównie o sytuacje niszczenia przedmiotów lub urządzeń w miejscach publicznych, przez osoby pod wpływem alkoholu. Na terenie podobszaru 2 odnotowano również ponadprzeciętna liczbę interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku oraz dotyczących wychowania w trzeźwości w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wskaźnik ten wyniósł kolejno 44,52 oraz 13,03, przekraczając w obu przypadkach średnia gminną. W tym przypadku, osoby nadużywające alkohol to głównie osoby bezrobotne, borykające się z problemem alkoholowym od wielu lat, przesiadujące pod sklepem z winkiem. Niestety, jak wskazuje lokalny ekspert, dla tych osób jest obecne pewnego rodzaju przyzwolenie na picie w miejscach publicznych, ponieważ znani są mieszkańcom już od wielu lat, nie mają oni problemu z zakupem alkoholu w sklepie będąc pod wpływem. Przedstawiciel GOPS podkreśla, iż potrzebna jest duża zmiana świadomościowa wśród mieszkańców na niegodzenie się na takie sytuacje i organizowanie kampanii profilaktycznych walczących z tym nałogiem, zwłaszcza, że coraz częściej dotyka ono coraz młodszych osób, a sam alkoholizm wiąże się nierzadko również z problemem przemocy w rodzinach. W odniesieniu do aktywności społecznej mieszkańców Wielopola mierzonej uczestnictwem w wyborach, należy zaznaczyć, iż sytuacja ta również wygląda stosunkowo przeciętnie. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 roku, podobnie jak w przypadku podobszaru 1. była mniejsza niż średnio w gminie (57,01%), natomiast w przypadku wyborów parlamentarnych z 2015 roku była taka sama co średnio w gminie (58%). Na terenie Wielopola funkcjonuje tylko jedna organizacja pozarządowa - Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Wielopole. W odróżnieniu do Chełmca, miejscowość Wielopole charakteryzuje się niższym poziomem przedsiębiorczości mierzonym liczbą podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Wskaźnik dotyczący liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniósł 6,73 (przy średniej gminnej równej 5,73) natomiast wskaźnik podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON wyniósł 10,21 (średnia gminna to 8,28). Na terenie podobszaru 2. Wielopole zdiagnozowano również problemy środowiskowe. Jakość powietrza w sołectwie Wielogłowy charakteryzuje się wysokimi średniorocznymi stężeniami dwutlenku siarki SO 2, zawieszonego PM10, pyłu PM2, benzo(a)piranu. Oraz wysokie 24 godzinne pomiary zawieszonego PM10. Na jakość powietrza największy wpływ ma przede wszystkim niska emisja z lokalnych gospodarstw domowych. Emisja liniowa koncentruje się wokół terenów przyległych do grogi krajowej nr 75 i związana jest z produkcją zanieczyszczeń pochodzących ze środków transportu. Na jakość powietrza w Wielopolu wpływ ma również bliskość Nowego Sącza i przewaga wiatrów w kierunku północ południe oraz południe północ, które mogą transportować zanieczyszczenia. Jakość wód podziemnych w Wielopolu należy do klasy III i IV pod względem jej czystości. Pogorszony stan wód powierzchniowych i podziemnych spowodowana jest czynnikami w postaci spływu z terenów rolniczych, gdzie stosowane są nawozy, nielegalnymi zrzutami ścieków oraz spływem zanieczyszczeń z nielegalnych wysypisk śmieci zlokalizowanych w obrębie miejscowości. Pokrywa glebowa została sklasyfikowana jako pogorszona ze względu na zagrożenie silnym zakwaszeniem. Czynnikami negatywnie wpływającymi na jej jakość jest 49

50 przenikanie substancji ropopochodnych ze środków transportu oraz przedostawanie się metali ciężkich z nielegalnych składowisk odpadów. Podobszar 2. Wielopole charakteryzuje się również słabą dostępnością do infrastruktury społecznej i kulturowej. Jak wskazują lokalni eksperci, jest to trochę zaniedbana, typowa wiejska miejscowość. W miejscowości znajduje się tylko jedna świetlica wiejska która działa w strukturze Gminnego Ośrodka Kultury, natomiast nie mieszczą się żadne placówki edukacyjne, które również oferują różnego rodzaju ofertę spędzania czasu wolnego. Wspomniana świetlica służy zarówno do organizowania zajęć dla dzieci i młodzieży, jak i do organizacji zebrań wiejskich i innych spotkań. W Wielopolu brakuje również placówki, która sprawowała by opiekę nad najmłodszymi tj. żłobki i przedszkola. Jak wskazują mieszkańcy miejscowości, jest to znaczącą utrudnienie, w szczególności dla młodych matek, które chciałaby wrócić po urlopie macierzyńskim do pracy. Z drugiej strony, Wielopole podobnie jak, jest lubianą miejscowością do osiedlania się dla rodzin, które pracują w Nowym Sączu i szukają spokojniejszej okolicy do mieszkania (liczba mieszkańców w latach wzrosła aż o 10 p.p.) Problemem jest też niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną, a w szczególności drogową, bowiem jak wskazywali mieszkańcy w trakcie prowadzonych spotkań konsultacyjnych, w miejscowości potrzeba wybudowania nowych chodników i rozwój oświetlenia drogowego, co w znaczący sposób poprawi poziom bezpieczeństwa. Na przestrzeni ostatnich lat odnotowywano również awarie sieci kanalizacyjnej w 2016 roku wskaźnik ten w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wyniósł 0,11 przy średniej gminnej równej 0,08. 50

51 4.3. Podobszar 3. Dąbrowa Teren podobszaru 3. Dąbrowa zamieszkuje obecnie 988 mieszkańców (4,4% mieszkańców ogółu gminy ). Przez teren o powierzchni 362,9 ha przebiega połączenie drogi krajowej nr 75 z drogą wojewódzką nr 975 jest to główna droga łącząca Nowy Sącz z siedzibą władz wojewódzkich Krakowem. Mapa 7. Podobszar rewitalizacji Dąbrowa na tle gminy. Źródło: opracowanie własne Podobnie jak w przypadku Wielopola, na terenie miejscowości nie mieści się żadna placówka edukacyjna ani kulturalna. We wsi funkcjonuje kamieniołom - Kopalnia Odkrywkowa Surowców Drogowych, zakład mleczarski oraz zakład blacharsko - lakierniczy. W parku krajobrazowym w Dąbrowie znajduje się najmłodszy w gminie, bo niespełna stu letni dwór. Przy budynku znajduje się XVIII wieczna kaplica dworska. Przeprowadzona analiza wykazała, iż wśród negatywnych zjawisk społecznych podobszaru należy wymienić ponadprzeciętny odsetek osób bezrobotnych. Jak wynika z danych PUP, w 2016 roku nieco ponad 3% mieszkańców tego podobszaru było bezrobotnymi. Odsetek bezrobotnych kobiet wyniósł z kolei 2,4% - tj. tyle samo co średnio w gminie. Ze zjawiskiem bezrobocia silnie powiązany jest problem ubóstwa. Wskaźnikiem mierzącym to zjawisko jest odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Okazuje się, iż w 2016 roku blisko 7% mieszkańców tego podobszaru korzystało ze wsparcia ze strony GOPS, z czego prawie 15% korzysta ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności lub ciężkiej choroby (średnio w gminie odsetek ten wynosi 11,8%). Analizując powody przyznawania pomocy środowiskowej, należy zauważyć, że nieco ponad 10% w strukturze wszystkich świadczeń stanowią świadczenia z tytułu wielodzietności lub rodzin niepełnych blisko dwa razy więcej niż średnia wartość tego wskaźnika dla gminy ogółem. Rodziny korzystające z tego tytułu ze 51

52 świadczeń pomocowych to rodziny borykające się często z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, które przyznane mają również dodatkowe wsparcie w postaci tzw. Asystenta rodziny. Na tle wszystkich podobszarów, Dąbrowa charakteryzuje się również występowaniem problemów związanych z przestępczością. Według danych Straży Gminnej w Chełmcu, w ubiegłym roku na 100 mieszkańców odnotowano nieco ponad 3 przypadki wandalizmu w tej miejscowości (przy średniej gminnej równej 0,72). Stosunkowo wysokie są również wskaźniki dot. liczby odnotowywanych interwencji dot. naruszeń o czystości i porządku oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości wskaźniki te dla podobszaru 3. Dąbrowa wyniosły kolejno 41,5 oraz 8,10 w przeliczeniu na liczbę ludności. Podobnie jak w przypadku Wielopola, powyższe interwencje dotyczą osób spożywających alkohol w miejscach publicznych, pod sklepem i są to osoby borykające się z problemem alkoholowym już od wielu lat. Jak podkreśla pracownik GOPS, osoby te korzystają ze świadczeń pomocowych jednak praca z nimi jest bardzo utrudniona z uwagi na występowanie u nich zjawiska tzw. wyuczonej bezradności i braku chęci na zmianę swojej sytuacji życiowej. Z drugiej strony, osoby te nie mają większych trudności w nabyciu alkoholu w sklepach a społeczność lokalna jest przyzwyczajona do obecności takich osób w miejscach publicznych. Istotnym problemem mieszkańców podobszaru jest niska dostępność do obiektów i przestrzeni o charakterze sportowo-rekreacyjnym. Na terenie Dąbrowy nie znajduje się żaden obiekt sportowy ani instytucja kulturalna. W Dąbrowej podobnie jak w Wielopolu nie funkcjonuje żadna placówka edukacyjna, która często prowadzi również dodatkową ofertę pozalekcyjną dla swoich uczniów. Mieszkańcy w trakcie prowadzonych konsultacji zgłaszali zapotrzebowanie na utworzenie oferty kulturalnej na miejscu, dostosowanej do potrzeb różnych grup wiekowych. Braki w infrastrukturze społecznej, a szczególnie w dostępie do żłobków i przedszkoli dostrzegane są również przez mieszkańców tego podobszaru. Na przestrzeni lat liczba mieszkańców miejscowości systematycznie wzrastała (przyrost od 6 p.p.). Rodzi to konieczność zapewnienia odpowiedniego dostępu do tego typu infrastruktury, zwłaszcza że bardzo często nowi mieszkańcy to rodziny z dziećmi. Mieszkańcy Dąbrowy odznaczają się stosunkowo niskim poziomem aktywności obywatelskiej. Na tle wszystkich podobszarów, to właśnie mieszkańcy omawianej miejscowości charakteryzowali się jedną z niższych frekwencji w wyborach samorządowych w 2014 roku (56,7% przy średniej gminnej równej 59.1%). Mierząc aktywność społeczną mieszkańców w postaci zrzeszania się w różnego rodzaju grupy nieformalne i organizacje, należy zauważyć, iż w Dąbrowie nie funkcjonuje żadna organizacja pozarządowa. Również w odniesieniu do oferty czasu wolnego, należy zauważyć, iż na tle podobszarów do rewitalizacji tylko w Dąbrowie nie funkcjonuje Klub Seniora, który prowadzi zajęcia dla osób starszych i samotnych, którzy w miejscowości tej stanowią znaczący odsetek. Analizując dane dotyczące przedsiębiorczości mieszkańców można powiedzieć, iż podobszar ten charakteryzuje się relatywnie przeciętną sytuacją w tym zakresie. Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniosła blisko 7, natomiast liczba podmiotów gospodarki narodowej znajdujących w się w rejestrze REGON w odniesieniu do liczby mieszkańców to 9,9. Dąbrowa, podobnie jak pozostałe podobszary boryka się z problemami środowiskowymi. Wysokie, średnioroczne stężenia pyłu zawieszonego PM10, pyłu PM2, benzo(a)piranu oraz innych związków w Dąbrowie związane jest z problemem niskiej emisji, tzw. emisja rozproszona, czyli brakiem jednego, scentralizowanego systemu ogrzewania. Gospodarstwa domowe są wyposażone głównie w piece, 52

53 w których spalany jest niskiej jakości węgiel i inne materiały. Na pogorszoną jakość powietrza może mieć również wpływ położenie w bliskiej odległości od drogi krajowej nr 75. Pogorszona jakość gleb związana jest ze stosowaniem na dużą skalę środków ochrony roślin, pestycydów i sztucznych nawozów. Środki te przenikają do warstwy glebowej, zmieniając jej strukturę oraz jej właściwości fizyczne, chemiczne i mikrobiologiczne, co prowadzi do zmniejszenia jej urodzajności. Innym czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla jakości gleb jest lokalizacja nielegalnych wysypisk śmieci, która powoduje zwiększenie obecności związków metali ciężkich. Stan wód w Dąbrowcu został określony jako nieznacznie pogorszony na tle innych sołectw gminy, jednak zagrożeniem dla jakości zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych jest nielegalny zrzut ścieków, zarówno bezpośrednio do cieków, jak i przenikanie zanieczyszczeń przez glebę do wód podziemnych. W kontekście problemów infrastruktury technicznej, należy zwrócić uwagę na zły stan techniczny obiektów budowlanych, w szczególności zabytków. Na terenie podobszaru mieści się zabytkowy dwór wraz z otoczeniem parkowym, który wymaga prac remontowym. Jak wskazują mieszkańcy Dąbrowej, dwór ma w sobie duży potencjał i może zostać wykorzystany na cele publiczne, podkreślając dodatkowo jego wartość historyczną. Zgłaszane problemy przez mieszkańców w tym obszarze dotyczą również niewystarczającego doświetlenia w miejscowości, co powoduje pogorszenie poczucia bezpieczeństwa zwłaszcza po zmroku a także braku chodników przy drogach o wysokim natężeniu ruchu samochodowego Podsumowanie kluczowe problemy i lokalne potencjały obszaru rewitalizacji Kluczowe problemy Podobszar 1. Lokalne Potencjały Występowanie zjawiska bezrobocia Ponadprzeciętny odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności oraz wielodzietności Występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Niewystarczająco rozbudowana oferta czasu wolnego i oferta opiekuńcza skierowana do seniorów Pogorszony poziom bezpieczeństwa ponadprzeciętna liczba wykroczeń dot. utrzymania czystości i porządku i liczba aktów wandalizmu Stosunkowo niska aktywność społeczna mieszkańców mierzona uczestnictwem w wyborach Niska dostępność do obiektów kulturalnospołecznych Niewystarczająco rozwinięta w stosunku do potrzeb infrastruktura społeczna przedszkola i żłobki Problemy z infrastrukturą techniczną awarie sieci kanalizacyjnej Obecność obiektów użyteczności publicznej wymagających remontów i termomodernizacji Centrum administracyjne i handlowo-usługowe gminy Miejscowość atrakcyjna osiedleńczo Atrakcyjna lokalizacja dobre połączenie do Krakowa i Nowego Sącza Obecność obiektów zabytkowych Obecność lokalnych organizacji Potencjał gospodarczy największa liczba działających podmiotów gospodarczych 53

54 Występowanie problemów środowiskowych Podobszar 2. Wielopole Występowanie zjawiska bezrobocia wysoki odsetek mieszkańców korzystających z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia Wysoka liczba rodzin korzystająca ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu wielodzietności oraz niepełnosprawności/długotrwałej choroby Niski poziom bezpieczeństwa wysoki odsetek odnotowywanych aktów wandalizmu w przeliczeniu na liczbę mieszkańców Występowanie problemu alkoholowego wśród mieszkańców Stosunkowo niski poziom aktywności społecznej mieszkańców Występowanie problemów środowiskowych Słaba dostępność do infrastruktury społecznej i kulturowej Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną, w szczególności drogową Podobszar 3. Dąbrowa Miejscowość atrakcyjna osiedleńczo Atrakcyjna lokalizacja obecność DK 75 będąca główną drogą dla osób podróżujących z Nowego Sącza do Krakowa Cenne walory krajobrazowe Potencjał historyczny miejscowości obecność dawnego dworskiego parku Ponadprzeciętny odsetek osób bezrobotnych Obecność obiektów zabytkowych dwór wraz z Występowanie problemu alkoholowego wśród otoczeniem parkowych mieszkańców Obecność parku krajobrazowego Występowanie problemu ubóstwa wysoki Potencjał historyczny miejscowości odsetek osób korzystających z pomocy społecznej, w szczególności z tytułu niepełnosprawności lub ciężkiej choroby Występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Niska dostępność do obiektów kulturalnospołecznych Niska dostępność do obiektów i przestrzeni o charakterze sportowo-rekreacyjnym Występowanie problemów związanych z przestępczością Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura społeczna w szczególności niski dostęp do przedszkoli i żłobków Niski poziom aktywności obywatelskiej mierzony frekwencją wyborczą Zły stan techniczny obiektów budowlanych, w szczególności zabytków Występowanie problemów środowiskowych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 54

55 5. Wizja obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Wizja realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji to obraz oczekiwanego stanu obszaru rewitalizacji jaki społeczność lokalna chciałaby osiągnąć po wdrożeniu Gminnego Programu Rewitalizacji. Aby określić ten stan należy odpowiedzieć na dwa pytania: Jak chcemy aby wyglądał obszar rewitalizacji, jaki jest jego stan pożądany? Co chcemy osiągnąć naszymi działaniami (co zmienić)? Dzięki tak postawionym pytaniom można wskazać główny kierunek działania. Jest to także rodzaj zobowiązania na przyszłość, które nie tylko wskazuje dalekosiężny cel ale i motywuje całą społeczność lokalną do wspólnego działania. Pozwala także na wyznaczanie śródokresowych celów, celów szczegółowych a tym samym na monitorowanie postępów i nie zbaczanie z ścieżki prowadzącej do osiągnięcia celu głównego jakim jest lepsza przyszłość mieszkańców. Wizja rewitalizacji przedstawia się następująco: Realizacja kompleksowych działań rewitalizacyjnych na terenie gminy przyczyniła się do poprawy jakości życia mieszkańców podobszarów rewitalizacji oraz ograniczenia zidentyfikowanych nań problemów, takich jak bezrobocie, alkoholizm, wysoki poziom przestępczości, problemy w rodzinach czy brak aktywności społecznej. W efekcie realizacji projektów rewitalizacyjnych poszerzona została oferta społeczna i kulturalna, z której korzystają różne grupy mieszkańców od seniorów do najmłodszych. Atrakcyjna oferta spędzania czasu wolnego przyciągając różne grupy społeczne wpływa na kształtowanie ich postaw życiowych. Mieszkańcy mają bowiem okazję poznać inne ścieżki życiowe, a także dokształcać się, by poprawić swój status życiowy. Mieszkańcy posiadają większą świadomość społeczną i zaczynają angażować się w inicjatywy lokalne bądź sami je tworzą. Dzięki aktywizacji społecznej zmienia się także sytuacja gospodarcza i ekonomiczna w podobszarze rewitalizacji. Rozwija się lokalny biznes, dzięki czemu zanika problem bezrobocia. Obszar stał się atrakcyjny pod względem zamieszkania, prowadzenia przedsiębiorczości. Ożywia się przestrzeń publiczna, która jest teraz bardziej przyjazna mieszkańcom. 55

56 6. Cele rewitalizacji i kierunki działań Cel główny rewitalizacji w gminie : Realizacja zintegrowanych programów wspierających i aktywizujących grupy mieszkańców wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym, mających na celu poprawę jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji w wymiarze społecznym, gospodarczym, technicznym, przestrzennym oraz środowiskowym. CEL STRATEGICZNY I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. Cel I Strategiczny koncentruje się na realizacji działań służących zapobieganiu oraz niwelowaniu zdiagnozowanych problemów społecznych, występujących wśród osób wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach niniejszego celu skupiono się przede wszystkim na aktywizacji społecznej i prowadzeniu działań profilaktycznych. Dzięki realizacji celu możliwe będzie także przeciwdziałanie problemowi bezrobocia, poprzez wspieranie rozwoju lokalnych przedsiębiorstw, które będą otwierać nowe miejsca pracy. CEL STRATEGICZNY II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. Jednym z głównych problemów, jaki zdiagnozowano na terenie rewitalizacji jest brak odpowiedniej infrastruktury społecznej, a co za tym idzie także oferty animującej lokalną społeczność, służącą spędzaniu czasu wolnego w sposób produktywny. Cel II Strategiczny odnosi się zatem do działań aktywizujących w sferze edukacji, kultury oraz sportu i rekreacji. Zakłada się, że poprzez wsparcie różnego typu ciekawych inicjatyw społecznych oraz realizację programów edukacyjnych i sportowych możliwe będzie budowanie zintegrowanej, funkcjonalnej społeczności lokalnej, która będzie potrafiła w przyszłości wspierać swoich członków, wspólnie rozwiązując zaistniałe problemy społeczne. CEL STRATEGICZNY III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. Aby móc odpowiedzieć na zdiagnozowane problemy społeczne niezbędna jest także odpowiednia infrastruktura społeczna oraz przestrzeń publiczna, w której planowane działania społeczne będą mogły się odbywać. Dlatego też Cel III Strategiczny będzie skupiał się na stworzeniu przyjaznej dla mieszkańców przestrzeni oraz obiektów użyteczności publicznej, które będą pozwalały na wykorzystywanie ich w celach rozwoju lokalnej społeczności. 56

57 Rysunek 2. Cele strategiczne wraz z kierunkami działań. Cel strategiczny I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 3.Podejmowanie działań edukacyjnych i profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi. 4.Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie poziomu przestępczości na obszarze rewitalizacji. Cel strategiczny II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy 1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 3.Tworzenie programów wspierających bezpieczeństwo mieszkańców na drogach. Cel strategiczny III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 1.Budowa i modernizacja infrastruktury umożliwiającej aktywne spędzanie czasu wolnego. 2.Rozwój infrastruktury technicznej, w tym infrastruktury drogowej, służącej poprawie bezpieczeństwa mieszkańców. 3.Modernizacja obiektów użyteczności publicznej. Źródło: opracowanie własne 57

58 7. Powiązanie z dokumentami strategicznymi gminy W niniejszym rozdziale ukazano powiązania założeń niniejszego Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy z dokumentami strategicznymi gminy, w tym Strategią Rozwoju Gminy, Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych oraz Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Strategia Rozwoju Gminy na lata Strategia Rozwoju Gminy na lata ma zapisaną następującą wizję rozwoju gminy w roku 2020: Gmina jest nowoczesnym i dynamicznym miejscem, oferującym dogodnym warunki mieszkaniowe, bezpieczeństwo i wysoką jakość życia, z rozwijającą się konkurencyjną i przyjazną dla środowiska gospodarką, szanującym dziedzictwo kulturowe, oferującym różnorodne formy wypoczynku i spędzania czasu wolnego. Już w opisie wizji rozwoju gminy zapisanej w Strategii Rozwoju można zauważyć wątki spójne z Programem Rewitalizacji. Strategia Rozwoju Gminy zakłada bowiem podjęcie działań, których skutkiem mają być poprawa bezpieczeństwa, zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców oraz różnorodnych form spędzania czasu wolnego. Również Program rewitalizacji zakłada takie cele. Strategia Rozwoju Gminy zakłada realizację działań w trzech obszarach tematycznych: Obszar I. Kapitał ludzki i jakość życia mieszkańców. Obszar II. Aktywność gospodarcza i przedsiębiorczość. Obszar III. Zarządzanie zrównoważonym rozwojem. W tabeli poniżej zaprezentowane zostały cele i kierunki działań Strategii Rozwoju oraz ich powiązania z Programem Rewitalizacji. Tabela 7 Powiązanie ze Strategią Rozwoju Gminy Cel strategiczny, obszaru I (Kapitał ludzki i jakość życia mieszkańców): Utrzymanie wysokiego kapitału ludzkiego wraz z systematycznym wzrostem jakości życia mieszkańców Cele operacyjne Kierunki interwencji: Nawiązania do Program Rewitalizacji Cel operacyjny 1.1: Wysoki poziom usług społecznych i bezpieczeństwa publicznego - poprawa jakości kształcenia na poziomie podstawowym i gimnazjalnym; - wspieranie organizacji kształcenia ustawicznego dla mieszkańców; - wdrożenie systemowych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu; - wspieranie organizacji podstawowej opieki zdrowotnej w zależności od potrzeb mieszkańców; 2. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2. Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 58

59 Cel operacyjny 1.2: Nowoczesna i dostępna infrastruktura techniczna Cel operacyjny 1.3: Wysoka dostępność komunikacyjna gminy wzmacniająca mobilność mieszkańców - poprawa standardu świadczenia usług o charakterze kulturowym, rekreacyjnym i sportowym; - utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa publicznego; - wspieranie i aktywizacja osób starszych podejmowanie działań dostosowawczych w kontekście starzenia się społeczeństwa. - rozbudowa i utrzymanie systemów zaopatrzenia w wodę wraz z racjonalizacją zużycia wody; - rozbudowa sieci kanalizacyjnej oraz zwiększenie dostępności mieszkańców w zakresie komunalnego oczyszczania ścieków; - wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków; - rozbudowa i modernizacja sieci gazowej; - rozbudowa i modernizacja sieci energetycznej. - poprawa dostępności i jakości dróg gminnych; - wspieranie właściwej organizacji transportu zbiorowego; - udrożnienie komunikacji drogowej w kierunku Nowego Sącza (obwodnica Chełmca, most na Dunajcu); - tworzenie warunków dla integracji transportu w gminie z siecią komunikacyjną miasta Nowy Sącz; - rozwój infrastruktury dla transportu rowerowego i pieszego; - rozwój infrastruktury teleinformatycznej III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 3.2.Rozwój infrastruktury technicznej, w tym infrastruktury drogowej, służącej poprawie bezpieczeństwa mieszkańców. Cel strategiczny obszaru II (Aktywność gospodarcza i przedsiębiorczość): Wzrost aktywności gospodarczej i przedsiębiorczości mieszkańców Cele operacyjne Kierunki interwencji: Nawiązania do Program Rewitalizacji Cel operacyjny 2.1: Wysoki poziom przedsiębiorczości i aktywności gospodarczej mieszkańców - wspieranie i rozwój instytucji otoczenia biznesu; - współpraca z instytucjami oferującymi zwrotne formy finansowania działalności gospodarczej; - rozwój oferty inwestycyjnej oraz obsługi potencjalnych inwestorów; - wdrożenie instrumentów wsparcia dla rozwoju rolnictwa towarowego i ekologicznego; - wspieranie przedsiębiorczości opartej na rolnictwie; - wspieranie przedsiębiorczości opartej na przemysłach czasu wolnego; - rozwój postaw przedsiębiorczych wśród mieszkańców na etapie edukacji podstawowej i gimnazjalnej. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 59

60 Cel operacyjny 2.2: Stabilne zatrudnienie i poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy - niwelowanie skutków bezrobocia poprzez aktywną politykę społeczną; - organizacja kursów i szkoleń prowadzących do aktywizacji zawodowej mieszkańców; - prowadzenie stałego monitoringu lokalnego rynku pracy w zakresie planów i potrzeb zatrudnieniowych przedsiębiorców; - wspieranie kształcenia zawodowego w zależności od potrzeb lokalnego rynku pracy Cel strategiczny obszaru III (Zarządzanie zrównoważonym rozwojem): Efektywnie zarządzana gmina szanująca dziedzictwo naturalne Cele operacyjne Kierunki interwencji: Nawiązania do Program Rewitalizacji Cel operacyjny 3.1: Sprawny system promocji i zarządzania gminą Cel operacyjny 3.2: Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego Cel operacyjny 3.3: Kształtowanie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego - rozwój umiejętności i kompetencji kadr urzędu gminy; - rozwój kultury organizacyjnej administracji samorządowej; - wykorzystanie technologii ICT w zakresie usług świadczonych przez administrację samorządową; - marketing lokalny nakierowany na wykorzystanie przewag konkurencyjnych gminy; - współpraca z sąsiednimi gminami oraz władzami innych szczebli w zakresie realizacji zadań rozwojowych o oddziaływaniu ponadlokalnym. - bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami klęsk żywiołowych; - likwidacja przyczyn powstawania osuwisk, w szczególności poprzez umacnianie brzegów rzek i potoków oraz zapór przeciw rumoszowych; - rozwijanie recyklingu oraz gospodarka odpadami; - wpieranie rozwoju różnorodnych form energetyki odnawialnej; - racjonalne wykorzystanie potencjału obszarów chronionych; - współpraca z innymi podmiotami administracji samorządowej i rządowej przypadku konieczności interwencji kryzysowej. - kształtowanie i wzmacnianie tożsamości lokalnej, w szczególności wśród nowych mieszkańców gminy; - wzmacnianie aktywności obywatelskiej mieszkańców; - delegowanie zadań publicznych organizacjom pozarządowym i podmiotom społecznym; - wspieranie i promowanie wolontariatu; - realizacja zadań publicznych w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 60

61 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 7.2. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie na lata Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie, z punktu widzenia budowy i założeń jest zbliżona do Gminnego Programu Rewitalizacji. Dwa z trzech celów strategicznych Programu Rewitalizacji dotyczą aktywizacji społecznej mieszkańców na różnych płaszczyznach oraz wspieranie grup wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wśród problemów, na jakie odpowiada Program Rewitalizacji znalazły się bezrobocie, ubóstwo, niski poziom bezpieczeństwa czy słaba aktywność społeczna. Również zapisy Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych odnoszą się do poprawy warunków życia i przeciwdziałaniu zdiagnozowanym problemom, o czym mówi już na wstępie Misja zapisana w dokumencie. Misją gminy wedle Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest: Gmina przy wykorzystaniu aktualnych warunków społeczno-geograficznych oraz udziale dostępnych środków i możliwości ma na celu poprawę warunków życia mieszkańców teraz i w przyszłości. Misja ta realizowana będzie poprzez przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin, których sytuacja życiowa uniemożliwia przezwyciężenie trudności własnymi siłami, oraz umożliwienie rozwoju osobom (szczególnie młodym) aby zapewnić im, a tym samym i społeczności gminy lepszą przyszłość. Powiązania pomiędzy poszczególnymi celami strategicznymi i kierunkami działań obu dokumentów ukazuje tabela poniżej. Tabela 8 Powiązanie ze strategią rozwiązywania problemów Powiązania celów strategicznych Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie z Programem Rewitalizacji Gminy Cel strategiczny 1. Tworzenie warunków sprzyjających wychodzeniu z bezrobocia oraz przeciwdziałanie bezrobociu 2. Nowoczesny system wsparcia dla osób dotkniętych ubóstwem oraz wsparcie dla instytucji rodziny Cele operacyjne A. ograniczenie liczby bezrobotnych B. podniesienie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw działających na terenie gminy C. łagodzenie skutków bezrobocia oraz aktywizacja osób bezrobotnych A. Pomoc osobom i rodzinom, u których stwierdzono bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych Nawiązania do Program Rewitalizacji 1.Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 1.Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 61

62 3. Zintegrowany system wsparcia i aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem 4. Bezpieczna gmina bezpieczny dom B. Pomoc osobom dotkniętym ubóstwem, zapobieganie wykluczeniu społecznemu C. Niwelowanie barier i zapobieganie wykluczeniu młodzieży w celu przeciwdziałania dziedziczeniu ubóstwa A. Aktywizacja osób starszych i niepełnosprawnych oraz zapewnienie im właściwej opieki B. Zapobieganie wykluczeniu dzieci i młodzieży z ubogich rodzin A. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, pomoc osobom dotkniętym tym problemem B. Poprawa bezpieczeństwa na terenie gminy 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 1.Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 2.Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców. 1.Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.4.Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie poziomu przestępczości na obszarze rewitalizacji. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 2.Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. 2.3.Tworzenie programów wspierających bezpieczeństwo mieszkańców na drogach Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy. Dokument Gminnego Programu Rewitalizacji jest spójny z założeniami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania przestrzennego Gminy z 19 marca 2015 roku. W dokumencie planistycznym zwraca się uwagę na problem bezrobocia, a dokładniej konieczność aktywizacji gospodarczej terenów i wsparcia lokalnych przedsiębiorstw, co jest także poruszane w Programie Rewitalizacji w Celu Strategicznym I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie 62

63 występującym problemom społecznym kierunek działania 1.1. Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. Kolejny punkt wspólny obu dokumentów to zapewnienie bezpiecznej infrastruktury technicznej, sprzyjającej przemieszczaniu się (komunikacji) mieszkańców. Oba dokumenty zwracają uwagę na konieczność dostosowania infrastruktury drogowej do potrzeb mieszkańców. Ostatnim wspólnym elementem dokumentów jest zwrócenie uwagi na ochronę przyrody. Pomimo, iż Program Rewitalizacji nie mówi wprost o ochronie przyrody to jednak należy zauważyć, że podkreśla się konieczność remontów obiektów publicznych przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, a zatem również pamiętając o środowisku naturalnym. Powiązania pomiędzy poszczególnymi priorytetami rozwojowymi zapisanymi w SUiKZP oraz Programem Rewitalizacji przedstawia tabela poniżej. Tabela 9. Powiązanie ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Gminy Powiązania priorytetów rozwoju zapisanych w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy z Programem Rewitalizacji Gminy Priorytety rozwoju 1.1. Znaczące zmniejszenie bezrobocia poprzez pierwszoplanową aktywizację gospodarczą obszarów charakteryzujących się już obecnie wysokim wskaźnikiem uzbrojenia, koncentracją zakładów usługowo produkcyjnych, utytułowanych przy ważnych trasach komunikacyjnych oraz terenów stanowiących naturalne gospodarczo-mieszkaniowe zaplecze miasta Nowego Sącza. podnoszenie poziomu wykształcenia ludności w wieku produkcyjnym oraz ukierunkowanie nauki młodzieży na docelowe zatrudnienie w usługach 1.2. Specjalizacja funkcji w poszczególnych rejonach w nawiązaniu do naturalnych predyspozycji środowiska i aktualnego potencjału Koncentracja środków na kompleksowe wyposażenie (w zakresie infrastruktury technicznej, łączności, komunikacji oraz inwestycji związanych z ochroną środowiska) obszarów przyspieszonego rozwoju. Nawiązania do Program Rewitalizacji I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 3.2.Rozwój infrastruktury technicznej, w tym infrastruktury drogowej, służącej poprawie bezpieczeństwa mieszkańców Ochrona zasobów przyrody. III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 3.3.Modernizacja obiektów użyteczności publicznej przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 63

64 8. Projekty rewitalizacyjne 8.1. Projekty podstawowe Dokładny opis zaplanowanych projektów znalazł się w załączniku do Programu Rewitalizacji Gminy na lata Poniżej przedstawiono zestawienie podstawowych informacji o projektach. Podobszar rewitalizacji: CHEŁMIEC Zadanie 1.1 Budowa amfiteatru i zagospodarowanie terenu wokół obiektów sportowo-rekreacyjnych. Opis zadania/projektu Stan istniejący: jest największą pod względem liczby ludności miejscowością na terenie gminy. Jest to także centrum administracyjne, do którego przyjeżdżają mieszkańcy okolicznych miejscowości. Na terenie miejscowości znajdują się obiekty sportowe i rekreacyjne, brakuje jednak placówki kulturalnej, choć zapotrzebowanie na nią jest bardzo duże. W chwili obecnej zajęcia kulturalne dla mieszkańców są ograniczone ze względu na brak miejsca. Brakuje zarówno oferty dla osób starszych, jak również ciekawej oferty dla ludzi młodych. Część zajęć organizowana jest dzięki uprzejmości Zespołu Szkół w Chełmcu, jednak ze względu na funkcjonującą w ZS wieczorową szkołę zawodową, nie ma miejsca ani możliwości regularnego organizowania spotkań. Zarówno eksperci jak i mieszkańcy podkreślają, że miejsce kulturalne, w którym mogłyby odbywać się różnego typu imprezy integracyjne i kulturalne dla mieszkańców jest w miejscowości priorytetem do zrobienia. Koncepcja zadania: Zadanie obejmuje opracowanie koncepcji projektowej, projektu oraz wykonanie zagospodarowania terenu działek nr 352/6 oraz 352/5 (w bliskim sąsiedztwie Zespołu Szkół w Chełmcu, kompleksu sportowego, w skład którego wchodzą lodowisko-rolkowisko, basen, boiska sportowe, place zabaw oraz siłownia zewnętrzna). Przedmiotem projektu jest dopełnienie istniejących obiektów o teren parkowy wraz z amfiteatrem oraz obiektem kultury z małym obserwatorium astronomicznym. Teren parkowy ma zostać zagospodarowany poprzez nasadzenie zieleni oraz budowę infrastruktury parkowej w postaci alejek i ścieżki rowerowej, ławek, koszy na śmieci oraz oświetlenia. W takiej postaci teren będzie pełnić rolę kulturową wraz z planowanym amfiteatrem, a także edukacyjną (szczególnie w przypadku budowy obserwatorium astronomicznego). Główne elementy projektu to: 1. przebudowa przestrzeni publicznej z budową plenerowego amfiteatru z zapleczem i miejscem na scenę; w zakresie przekształcenia przestrzeni publicznej przebudowane zostaną również istniejące drogi, umożliwiające dojazd do tworzonej infrastruktury; 2. budowa budynku obiektu kultury, zawierającego przestrzenie niezbędne dla działalności kulturalnej gminy, Gminnego Ośrodka Kultury oraz organizacji pozarządowych z terenu gminy: - przestrzeń spotkań (wielofunkcyjna sala audiowizualna z wyposażeniem), - przestrzeń wystawienniczą; - wspomagająca przestrzeń konsumpcyjna, - małe obserwatorium astronomiczne na ostatniej kondygnacji, z wyposażaniem. W tym samym budynku będą umiejscowione funkcje komercyjne, które doskonale uzupełnią możliwości organizacji wydarzeń kulturalnych. 64

65 Bezpośrednie cele projektu to: - poprawa estetyki przestrzeni publicznej, - poprawa jakości przestrzeni publicznych umożliwiających integrację mieszkańców i umocnienie więzi społecznych, - wprowadzanie nowych funkcji pozwalających na ożywienie społeczne i gospodarcze, w tym: rozwój działalności kulturalnej, edukacyjnej, społecznej i wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, - poprawa jakości życia mieszkańców, wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez uczestnictwo w kulturze, poprawę zatrudnienia i zmniejszenie poziomu przestępczości, - kreowanie pozytywnego wizerunku obszarów rewitalizowanych. Efekt zadania: Projekt wprowadzi szereg pozytywnych zmian do życia gminy, a przede wszystkim do życia mieszkańców samej miejscowości : - przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców oraz wzmocnienia więzi społecznych poprzez realizację różnego rodzaju aktywności kulturalnych (koncerty, wystawy, spotkania z twórcami, obchody uroczystości, zajęcia artystyczne i rękodzielnicze, zajęcia edukacyjne), które będą tworzyć okazję do aktywnego i pożytecznego spędzania czasu. Jednocześnie stworzą ono sposobność do poznawania się, wspólnej pracy, wspólnego rozwijania pasji, a przez to do zacieśniania więzi wśród społeczności lokalnej; - przyczyni się do poprawy estetyki przestrzeni publicznej i jej powiązania z otoczeniem oraz zachowania lub budowania tożsamości miejsca stanie się tak dzięki wykorzystaniu lokalizacji w centrum miejscowości, pomiędzy ważnymi dla lokalnej społeczności obiektami usług publicznych, usług komercyjnych i rekreacyjnych Wysoka jakość estetyczna założeń projektowych oraz centro twórczy charakter projektu sprawią, że estetyka tego obszaru, jego powiązanie z otoczeniem i podporządkowanie funkcjom publicznym niesamowicie zyska; - bezpośrednio poprawi dostępność przestrzeni objętej projektem całkowicie niewykorzystywana dziś, zdegradowana przestrzeń stanie się częścią funkcjonalnego centrum miejscowości. Co więcej, dzięki projektowi poprawi się też dostępność sąsiednich obszarów przeznaczonych na cele edukacyjne i rekreacyjne. Poprawa dostępności będzie wynikać również z ograniczenia liczby wykroczeń związanych z naużywaniem alkoholu w miejscach publicznych, dokładnie na obszarze objętym projektem. Stanie się tak dzięki wprowadzeniu bezpiecznej przestrzeni publicznej wysokiej jakości, pojawieniu się nowej oferty kulturalnej angażującej mieszkańców oraz powstaniu nowych miejsc pracy, z których część będzie wymagała niskich kwalifikacji; - bezpośrednio wpłynie na poprawę funkcjonowania osób niepełnosprawnych w przestrzeni objętej projektem dziś niedostępna przestrzeń będzie wyposażona w ciągi jezdnopiesze w pełni dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Przy nowym obiekcie kubaturowym będą specjalnie przygotowane miejsca parkingowe dla pojazdów osób niepełnosprawnych. Sam budynek będzie również przystosowany wszystkie kondygnacje będą dostępne z dwóch szybów windowych, umiejscowionych w dogodnych lokalizacjach. Windy będą wyposażone w udogodnienia dla osób niewidzących. Na każdym poziomie będą również łatwo dostępne toalety dla osób niepełnosprawnych. Dzięki zastosowaniu przy tworzeniu projektu zasada uniwersalnego projektowania zarówno budynek jak i całe jego otoczenie będą w pełni dostosowane do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami. Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna 65

66 Wskaźniki: m 2 powierzchni powstałego obiektu kultury. Liczba zajęć kulturalnych prowadzonych dla lokalnej społeczności w ciągu roku. Liczba mieszkańców korzystających z nowo powstałego obiektu w ciągu roku. Lokalizacja zadania/projektu:, działki nr 352/6 oraz 352/5 Odpowiedzialność do realizacji: Wójt Gminy Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: Grudzień 2018 Szacunkowy koszt: ,00 zł Podobszar rewitalizacji: CHEŁMIEC Zadanie 1.2 Budowa centrum rekreacji i sportu w m. Opis zadania/projektu Stan istniejący: Inwestycja jest prowadzona na działce 445/1 oraz 442 w Chełmcu, jest ona w trakcie realizacji. Trwa kończenie stanu surowego budynku usługowo-sportowego, również budowa zadaszonych kortów tenisowych zmierza do zakończenia. Kolejny etap, który został już rozpoczęty to budowa kortów do tenisa ziemnego o nawierzchni ceglanej. Koncepcja zadania: Zadanie obejmuje budowę budynku usługowo- sportowego mieszczącego siłownię, gabinet SPA+ sauna + masaż oraz kawiarnię, jak również pomieszczenia do organizacji konferencji i wykładów. Do budynku przylegać będzie zadaszony (i ogrzewane w zimie) kort tenisowy składający się z dwóch boisk. Obok tej infrastruktury powstanie podwójny kort do tenisa o nawierzchni ceglanej przeznaczony do użytku w sezonie wiosenno-jesiennym. Działka zostanie również zagospodarowana pod kątem utworzenia drogi i parkingu dla osób korzystających z obiektu. Planuje się także zagospodarowanie terenu zielenią i montaż malej architektury (ławki, altana grillowa, plac zabaw). Efekt zadania: Inwestycja wpłynie bezpośrednio na rozwój bazy rekreacyjno-sportowej w m. a co za tym idzie stworzenie mieszkańcom, w tym w szczególności młodzieży możliwości na spędzanie wolnego czasu w miejscu bezpiecznym i do tego przeznaczonym oraz przyjaznym podejmowaniu działalności społecznej oraz kulturalnej i sportowej. Dodatkowo powstanie dużego centrum rekreacyjno-sportowego spowoduje powstanie nowych miejsc pracy dla lokalnej społeczności. Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna 66

67 Wskaźniki: Powierzchnia powstałego budynku. Liczba mieszkańców korzystających z obiektu w ciągu roku. Liczba nowo powstałych miejsc pracy. Lokalizacja zadania/projektu:, działki nr 445/1 oraz 442 Odpowiedzialność do realizacji: EKSPRESJA Janusz Stanek Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: r. Szacunkowy koszt: ,00 zł Podobszar rewitalizacji: CHEŁMIEC Zadanie 1.3 Wzrost konkurencyjności na rynku Firmy MEDIA TRADE SYSTEM poprzez zakup wyposażenia i urządzeń wysokiej jakości. Opis zadania/projektu Stan istniejący: W miejscowości (na obszarze rewitalizacji), pomimo istnienia wielu przedsiębiorstw ciągle jeszcze zauważalny jest problem bezrobocia, a także występuje znaczna liczba osób korzystających z pomocy społecznej. Bardzo często osoby pozostające bez pracy są to ludzie niezaradni, bez umiejętności przedsiębiorczych. Pomocy dla nich należy szukać w rozwijaniu działalności gospodarczej istniejących już przedsiębiorstw, gdzie będą mogli podjąć zatrudnienie na stabilnych warunkach. Firma Media trade System działa na rynku od 2002 roku. Jej długoletnie istnienie na rynku zapewnia poczucie bezpieczeństwa i stabilności zatrudnienia. Firma specjalizuje się w tworzeniu systemów informacji wizualnej, które są montowane na obszarze miast, gmin, a nawet całych województw. Firma ma swoją siedzibę w Gminie, dzięki czemu właściciel zna problemy występujące w obszarze rewitalizacji, a z drugiej strony posiada społeczne zaufanie. Chcąc się rozwijać, a równocześnie wspierać region, w którym istnieje Firma Media Trade System postawiła na modernizację posiadanego wyposażenia oraz zakup nowego sprzętu, co przyczyni się do stworzenia nowego miejsca pracy, a także przyczyni się do wzrostu jakości pracy pozostałych pracowników oraz jakości świadczonych usług. Koncepcja zadania: Zadanie polega na zakupie niezbędnego do stworzenia nowego miejsca pracy sprzętu, w tym: a) samochodu dostawczego, b) drabiny montażowej, c) zestaw słupków oraz tabliczek informacyjnych, d) wyposażenia dodatkowego, e) zakup sprzętu oraz urządzeń w zakresie montażu oznakowani informacyjno- turystycznych; W celu pozyskania pracownika na nowe miejsce pracy firma skontaktuje się w pierwszej kolejności z Powiatowym Urzędem Pracy, w celu znalezienia osoby bezrobotnej, zamieszkującej obszar rewitalizacji. Nowo powstałe miejsce pracy będzie bowiem odpowiedzią na występujący problem bezrobocia, zdiagnozowany we wskazanym obszarze. Jeżeli nie uda się znaleźć osoby posiadającej odpowiednie kompetencje poszukiwania kandydata na miejsce pracy mogą zostać rozszerzone, jednak pierwszeństwo zatrudnienia będzie mieć osoba, zamieszkująca podobszar rewitalizacji. 67

68 Dodatkowo zakupiony zostanie sprzęt w postaci plotera solwentowego wraz z pakietem startowym, dzięki czemu zostanie podniesiona jakość pracy w zakresie świadczonych usług drukarskich; Efekt zadania: Zadanie przyczyni się do rozwoju konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku lokalnym, ale także regionalnym. Możliwość rozwoju działalności gospodarczej poprzez zakup nowego sprzętu oraz nowych urządzeń przyczyni się także do wzrostu zatrudnienia nowych osób do przedsiębiorstwa, a zatem może wpłynąć pozytywnie na problemy na lokalnym rynku pracy w obszarze rewitalizacji. Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Wskaźniki: liczba stworzonych miejsc pracy- 1 EPC liczba zmodernizowanego wyposażenia : 1 zestaw liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, którym udzielono wsparcia: 1 Lokalizacja zadania/projektu: Ul. Szkolna 9, Odpowiedzialność do realizacji: MEDIA TRADE SYSTEM Marek Tabak Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: Szacunkowy koszt: ,00 zł Podobszar rewitalizacji: WIELOPOLE Zadanie 2.1 Budowa boisk sportowych w miejscowości Wielopole. Opis zadania/projektu Stan istniejący: Na terenie miejscowości Wielopole brak jest miejsca rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców. Miejscowość ta charakteryzuje się również słabą aktywnością społeczną oraz występowaniem problemów społecznych, takich jak alkoholizm czy wandalizm. W celu aktywizacji społecznej mieszkańców konieczne jest stworzenie atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego. Pierwszą inwestycją będzie planowany do realizacji do końca 2017 r. plac zabaw. Dodatkowo planuje się także w miejscu niezagospodarowanych działek popegeerowskich (działka 166/41 liczy ok. 3,6, ha) utworzenie kompleksu boisk sportowych oraz obiektu kultury, a w dalszej kolejności także stworzenie ciekawej oferty kulturalnej oraz rekreacyjno-sportowej dla mieszkańców. Koncepcja zadania: Projekt zakłada zagospodarowanie terenu poprzez budowę boisk sportowych (do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki) oraz obiektów towarzyszących i zagospodarowanie otaczającego terenu. Wśród obiektów towarzyszących znaleźć się mają świetlica wiejska, siłownia zewnętrzna oraz plac zabaw oraz elementy małej architektury. Efekt zadania: W rezultacie zostanie stworzona przestrzeń wspólna dla mieszkańców a w szczególności dzieci i młodzieży. Poprzez tworzenie oferty aktywnego spędzania czasu wolnego oraz ciekawej i atrakcyjnej oferty kulturalnej 68

69 zakłada się aktywizację młodych ludzi i przeciwdziałanie problemom społecznym, takim jak sięganie po alkohol przez młodzież czy zakłócanie porządku i wandalizm. Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Wskaźniki: Powierzchnia powstałych boisk sportowych; Powierzchnia zagospodarowanego terenu rekreacyjnego; Powierzchnia nowo powstałego domu kultury; Liczba mieszkańców korzystających z kompleksu w ciągu roku. Lokalizacja zadania/projektu: Wielopole nr działki 166/41 Odpowiedzialność do realizacji: Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Wielopole Partnerzy w realizacji: Gmina Szacunkowy termin realizacji: Grudzień 2022 r. Szacunkowy koszt: ,00 zł Podobszar rewitalizacji: WIELOPOLE Zadanie 2.2. Budowa: chodników dla pieszych powiązana z modernizacją systemu odprowadzenia wód opadowych, oświetlenia ulic wzdłuż dróg gminnych w sołectwie Wielopole, kładki dla pieszych przez rzekę Wielopolanka. Opis zadania/projektu Stan istniejący: W takie spotkań z mieszkańcami miejscowości Wielopole wielokrotnie pojawiały się głosy na temat niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury drogowej. Brak ciągów pieszych przy ruchliwych drogach stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców. Koncepcja zadania: Zadanie polegać będzie na budowie i rozwoju infrastruktury ciągów pieszych wraz z oświetleniem w najważniejszych punktach miejscowości. W pierwszej kolejności zakłada się dokładne wyznaczenie miejsc, w których chodnik i oświetlenie są niezbędne dla lokalnej ludności. W dalszej kolejności podjęcie zostaną prace remontowo-budowalne. Efekt zadania: Budowa chodnika wraz z oświetleniem ma za zadanie poprawić jakość życia mieszkańców Wielopola i ułatwić bezpieczne poruszanie się po okolicy. Spowoduje, że dojścia do przystanków autobusowych, które usytuowane są jedynie przy niżej położonych drogach w obszarze Wielopola, będą łatwiejsze. 69

70 Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Wskaźniki: Długość powstałych ciągów pieszych. Zmniejszenie liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych. Lokalizacja zadania/projektu: Miejscowość Wielopole Odpowiedzialność do realizacji: Wójt Gminy Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: 2020 Szacunkowy koszt: Brak danych Podobszar rewitalizacji: WIELOPOLE Zadanie 2.3. Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego w m. Wielopole. Opis zadania/projektu Stan istniejący: Na terenie miejscowości Wielopole 7,4% osób korzystających z pomocy społecznej zmaga się z problemem bezrobocia. Miejscowość Wielopole charakteryzuje się niższym poziomem przedsiębiorczości niż mierzonym liczbą podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Wskaźnik dotyczący liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniósł 6,73. Podobszar Wielopole charakteryzuje się również słabą dostępnością do infrastruktury społecznej i kulturalnej. Jak wskazują eksperci dużym problemem na obszarze rewitalizowanym jest m.in. brak miejsc do aktywnego spędzania wolnego czasu; mała liczba turystów odwiedzających ten obszar (turystyka może przyczynić się do znacznego rozwoju gospodarczego wskazanego terenu) oraz występowanie nie zagospodarowanych przestrzeni. Potrzeba jest realizacji nowych inicjatyw, które przyczynią się do aktywizacji mieszkańców. Koncepcja zadania: Przedmiotem inwestycji jest stworzenie Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego w m. Wielopole obejmującego prowadzenie działalności rolniczej na gruntach do tego przeznaczonych w zakresie upraw rolnych, ogrodnictwa, warzywnictwa, działalność agroturystyczna, polegająca na wynajmowaniu przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów, a także działalność obejmująca wyrób wina przez producentów będących rolnikami. W ramach projektu zakłada się: prace ziemne, prace porządkowe budowa obiektów usługowych oraz produkcyjnych zw. z produkcją i/lub przetwórstwem i/lub usługami agroturystycznymi i/lub usługami hotelarskimi u/lub obiektu kultury budowa obiektów zw. z produkcją rolną budowa obiektów zabudowy zagrodowej stworzenie pokazowych ekologicznych plantacji roślin 70

71 scalenie gruntów wraz z przebudową/ i lub likwidacją istniejącej infrastruktury (w tym infrastruktury drogowej) budowa dróg wewnętrznych oraz parkingów, i in. zagospodarowanie terenu zielenią/ budowa obiektów małej architektury budowa sieci oraz obiektów technicznych inne, niezbędne do realizacji projektu. Efekt zadania: Inwestycja wpłynie bezpośrednio na rozwój bazy rekreacyjnej w m. Wielopole poprzez budowę pokazowych ekologicznych plantacji roślin, które będą dostępne dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. Ponadto stworzone gospodarstwo rolne poprzez budowę obiektów zw. z produkcją rolną, zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń pozwoli na stworzenie nowych miejsc pracy oraz rozwój działalności rolniczej na tym obszarze, co wpłynie pozytywnie na zmniejszenie bezrobocia w podobszarze rewitalizacji. Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Wskaźniki: Liczba nowych miejsc pracy. Powierzchnia powstałego Centrum. Lokalizacja zadania/projektu: m. Wielopole, obręb 0021 Wielopole, Gmina ; działki numer: 34/4; 34/6; 151/1; 152/1; 153/2; 154/2; 155/5; 156/2; 155/7; 157/8; 157/10; 157/16; 157/18; 262/5; 266/3 Odpowiedzialność do realizacji: WIŚNIOWSKI SP. Z o.o. S.K.A Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: Szacunkowy koszt: ,00 zł Podobszar rewitalizacji: DĄBROWA Zadanie 3.1. Budowa i remont obiektów na rzecz utworzenia Ośrodka Dziedzictwa Kultury Niematerialnej MATECZNIK. Opis zadania/projektu Stan istniejący: Na terenie miejscowości nie istnieje obecnie żadna placówka kulturalna, a mieszkańcy korzystają z obiektów w Wielogłowach. Brak miejsc integracji społecznej przyczynia się do niższej aktywności społecznej i pogłębiania się problemów społecznych, takich jak alkoholizm czy wandalizm. W kontekście występujących na terenie miejscowości problemów społecznych ważne wydaje się stworzenie miejsca, które będzie pokazywało inne możliwości spędzania czasu wolnego mieszkańcom, a także aktywizowało ich do podejmowania własnych inicjatyw społecznych, a w późniejszym czasie także do rozwoju gospodarczego miejscowości. Na terenie miejscowości znajduje się obiekt dworu wraz z parkiem, które służą oddziałowi zakaźnemu szpitala specjalistycznego w Nowym Sączu, który wydzierżawia w/w obiekty. Teren wraz z obiektem są jednak własnością województwa małopolskiego, jednakże ze względu na zawarte umowy nie są dostępne dla mieszkańców 71

72 miejscowości, tylko dla pacjentów szpitala. Proponuje się, aby po zakończeniu ich wynajmu i wygaśnięciu umowy w obiekcie powstała placówka kulturalna wraz z terenem rekreacyjnym. Koncepcja zadania: Ośrodek Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego będzie pierwszą w Polsce, specjalistyczną placówką zajmującą się ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu. Założenia funkcjonalno-użytkowe Ośrodka: 1. Pracownie specjalistyczne: Etnograficzna Etnomuzykologiczna Etnochoreograficzna edukacji regionalnej fonograficzna audiowizualna repozytorium cyfrowe (serwerownia studio nagrań gwar ludowych i folkloru słownego sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego sale edukacyjne na ok osób (każda z tych sal kompleksowo wyposażona w sprzęt multimedialny, odpowiednio wygłuszona), w tym: sala wykładowo-konferencyjna sala warsztatowa do zajęć manualnych. 3. sala wielofunkcyjna wraz z zapleczem, demontowaną sceną, rozsuwaną, teleskopową widownią amfiteatralną na ok. 200 osób. 4. Pomieszczenia specjalistyczne: pomieszczenie do spraw kwerend z czytelnią ze stanowiskami do korzystania z zasobów (4 stanowiska) centralne archiwum niematerialnego dziedzictwa kulturowego biblioteka specjalistyczna woluminów sala ekspozycyjna dla sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego. 5. Pozostałe: pomieszczenie socjalne powierzchnie magazynowe na rekwizyty, pomoce dydaktyczne i itp. pomieszczenie techniczno-gospodarcze (utrzymanie obiektu i parku) garaż parking amfiteatr w parku pokoje gościnne pomieszczenia dla kierownictwa Ośrodka gabinet dyrektora z sekretariatem. Efekt zadania: W miejscowości Dąbrowa, Gmina powstanie nowa instytucja kultury, która docelowo będzie zatrudniała ok. 30 pracowników, a zatem utworzone zostaną nowe miejsca pracy, w których pracę znajdą także mieszkańcy obszaru rewitalizacji. Ośrodek będzie instytucją otwartą dla lokalnej ludności, dającą możliwość uczestnictwa w ciekawych inicjatywach kulturalnych. Udostępniony będzie zabytkowy park z muszlą koncertową oraz sala na ok. 200 widzów. Tak więc interesujący zabytek zespół dworsko-parkowy, dotychczas niedostępny, zostanie udostępniony społeczeństwu miejscowemu. Zakłada się, że poza mieszkańcami obszaru rewitalizacji z działalności Ośrodka korzystać będą także kadry instruktorskie ruchu regionalnego, studenci studiów humanistycznych, naukowcy, nauczyciele, twórcy ludowi. Szacuje się, że rocznie z oferty Ośrodka będzie korzystało ok. 30 tys. osób. Stąd też Ośrodek stanie się atrakcją miejscowości Dąbrowa i całej Gminy, co przyczyni się do rozwoju usług i obiektów turystycznych wokół Ośrodka, a zatem miejscowa ludność będzie miała możliwość wykorzystania potencjału Ośrodka. 72

73 Oddziaływania zadania/projektu Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera środowiskowa Sfera techniczna Wskaźniki: Liczba powstałych nowych miejsc pracy. Liczba zajęć kulturalnych skierowanych do miejscowej ludności. m2powierzchni wyremontowanego na potrzeby kulturalne obiektu. Lokalizacja zadania/projektu: 253/2 Dąbrowa Odpowiedzialność do realizacji: Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, Instytucja kultury Województwa Małopolskiego, Nowy Sącz, ul. Jana Długosza 3, Partnerzy w realizacji: Szacunkowy termin realizacji: Grudzień 2019 r Szacunkowy koszt: ,00 zł 73

74 9.2. Projekty uzupełniające Tabela 10. Zestawienie projektów uzupełniających. Projekty uzupełniające Projekt 1.4 Program edukacyjny dotyczący skutków nadużywania alkoholu zł / rok Wójt Gminy Projekt ma na celu uświadomienie najmłodszym mieszkańcom gminy negatywnych konsekwencji nadużywania alkoholu oraz innych używek i substancji psychoaktywnych. Przyczyni się do propagowania wiedzy na temat problematyki uzależnień. Projekt 1.5 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko trzeźwości zł /rok Wójt Gminy Projekt zakłada zwiększenie nacisku na patrolowanie przez Straż Gminną miejsc problematycznych ze względu na częste występowanie problemu spożywania alkoholu w miejscach publicznych Projekt 1.6 Program edukacyjny z zakresu astronomii i astrofizyki dla młodzieży zł Wójt Gminy Projekt zakłada nieodpłatne wykorzystanie powstającej a później powstałej infrastruktury w postaci obserwatorium astronomicznego w kształceniu młodzieży. Rezultatem projektu będzie stworzenie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu przez młodzież a także poprzez poprawę infrastruktury edukacyjnej, warunków kształcenia poprawa szans młodzieży kształcącej się na terenie gminy na osiągnięcie wyższego poziomu edukacji. Projekt 1.7 Program udostępniania obserwatorium astronomicznego organizacjom pozarządowym, w szczególności skupiającym seniorów (Uniwersytet Trzeciego Wieku) zł Wójt Gminy Projekt organizuje sposób udostępniania oraz zachęcania dorosłych mieszkańców gminy do korzystania z infrastruktury obserwatorium astronomicznego. W rezultacie udostępnienia obiektu oraz czynnego propagowania jego użycia wśród mieszkańców zostaną wykształcone, alternatywne wzorce spędzania wolnego czasu tak przez dorosłych mieszkańców jak i całe rodziny. Projekt 1.8 Program wycieczek lokalnych po ścieżkach krajoznawczych gminy dla mieszkańców Ok zł w pierwszym roku oraz ok zł w latach kolejnych Wójt Gminy Poza powstaniem infrastruktury turystycznej w postaci oznakowanych ścieżek, rezultatem będzie wprowadzenie kolejnej alternatywy w sposobie spędzania wolnego czasu przez 74

75 mieszkańców, promowanie patriotyzmu lokalnego, turystyki jako sportu oraz poczucia wspólnoty i dbałości o wspólną przestrzeń. Projekt 1.9 Program powszechnej nauki gry w tenisa dla mieszkańców gminy, w szczególności młodzieży szkolnej zł Wójt Gminy Projekt zakłada nieodpłatne udostepnienie nauki tenisa ziemnego dla mieszkańców oraz młodzieży. Celem projektu jest stworzenie dla mieszkańców kolejnej, alternatywnej formy spędzania wolnego czasu a najzdolniejszej młodzieży umożliwienie szlifowania umiejętności pod okiem trenera. Pozwoli to na popularyzowanie takiej formy spędzania wolnego czasu, promowanie zdrowego tryby życia a tym samym przeciwdziałanie wpływowi problemów alkoholowych na młodzież Projekt 2.4 Program cyklicznych zawodów piłkarskich o puchar sołtysa Wielopole Ok zł / rok Wójt Gminy Projekt zakłada rozegranie cyklicznej imprezy sportowej o puchar sołtysa lub o puchar wójta wśród amatorskich drużyn zarówno młodzieżowych jak i dorosłych wywodzących się z miejscowości Wielopole. Stworzy to alternatywę dla spędzania wolnego czasu na drogach, czy w bezpośredniej bliskości domostw. Projekt 2.5 Program powstania szkółki piłkarskiej na terenie miejscowości Wielopole na terenie powstałych w ramach projektu inwestycyjnego kompleksu boisk. Wielopole Ok zł / rok Wójt Gminy Projekt ma stanowić ogniwo łączące projekty 2.1 oraz 2.5, pokrywając się celami z tymi dwoma projektami, ale wzbogacając je i łącząc w formę mini szkółki piłkarskiej w formie cotygodniowych treningów dla chętnych osób na terenie nowopowstałego terenu rekreacyjnego. Projekt 2.6 Organizacja Uniwersytetu rolniczego w ramach powstającego Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego promującego wiedzę z zakresu ekologicznych upraw rolnych. Wielopole Ok zł / rok Wójt Gminy Przedsięwzięcie polega na prowadzeniu cyklicznych wykładów z zakresu upraw ekologicznych, uregulowań prawnych związanych z ekologiczną uprawą oraz ekonomii uprawy ekonomicznej. Projekt ma na celu bezpośrednio aktywizowanie członków społeczności lokalnej poprzez oferowanie przydatnych a potencjalnie dochodowych dla gospodarstw rolnych szkoleń na stworzenie alternatywy dla spędzania wolnego czasu Projekt 2.7 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania Wielopole zł /rok Wójt Gminy Projekt polega na identyfikacji miejsc potencjalnie niebezpiecznych ze względu na liczbę i możliwość wystąpienia zdarzeń drogowych oraz zabezpieczenie zidentyfikowanych miejsc poprzez częstsze 75

76 problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. patrole Straży Gminnej oraz uczulenie strażników na zachowania niebezpieczne związane z zidentyfikowanymi lokalizacjami. Projekt 2.8 Program przygotowujący uczniów do zdobywania kart rowerowych i motorowerowych Wielopole zł / rok Wójt Gminy poprzez popularyzację oraz umożliwienie nieodpłatnego odbycia kursu przygotowującego do egzaminu na kartę rowerową i motorowerową ma na celu popularyzację wiedzy na temat zasad obowiązujących w ruchu drogowym oraz stopniowe (poprzez udział w ruchu jako rowerzysta czy motorowerzysta) włączanie młodzieży w ruch drogowych oraz wstępne przygotowanie do podjęcia roli kierowcy. Rezultatem realizacji projektu będzie wykształcenie świadomych uczestników ruchu drogowego. Projekt 3.2 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia. Dąbrowa zł /rok Wójt Gminy Projekt zakłada zwiększenie nacisku na patrolowanie przez Straż Gminną miejsc problematycznych ze względu na częste występowanie problemu wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia. Projekt zakłada identyfikację konkretnych miejsc na terenie miejscowości Dąbrowa oraz wzmożony nadzór nad tymi lokalizacjami. Projekt 3.3 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do mieszkańców gminy opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK Dąbrowa zł Wójt Gminy Projekt ma na celu włączenie społeczności lokalnej w działalność powstającego w ramach projektu 3.1 ośrodka MATECZNIK i sprawić, że ośrodek mający pełnić także funkcję ośrodka o zasięgu ogólnokrajowym a nawet międzynarodowym stanie się miejscem własnym mieszkańców, ośrodkiem życia kulturalnego i społecznego oraz wrośnie w społeczność lokalną jaki przez nich współtworzony. Projekt polega na opracowaniu i przeprowadzeniu serii warsztatów i wykładów z jednej strony objaśniających mieszkańcom miejscowości Dąbrowa koncepcję ośrodka, ale także włączenie ich oraz ich lokalnej kultury jako części dziedzictwa ośrodka. Projekt 3.4 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do uczniów szkół gminy Dąbrowa zł Wójt Gminy Projekt ma na celu włączenie lokalnej młodzieży szkolnej w działalność powstającego w ramach projektu 3.1 ośrodka MATECZNIK i sprawić, że ośrodek mający pełnić także funkcję ośrodka o zasięgu ogólnokrajowym a nawet międzynarodowym 76

77 Projekt 3.5 opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK Program włączania mieszkańców miejscowości Dąbrowa w prace nad tworzeniem Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego 4.1. Program aktywizacji społeczno-zawodowej mieszkańców gminy 4.2. Rozwój usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych i przewlekle chorych Dąbrowa zł Wójt Gminy Obszar rewitalizacji Obszar rewitalizacji ,65 zł Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w gminie ,00 zł Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej stanie się miejscem własnym lokalnej młodzieży, ośrodkiem życia kulturalnego i społecznego oraz wrośnie w społeczność lokalną jaki przez nich współtworzony. Projekt polega na opracowaniu i przeprowadzeniu serii warsztatów i wykładów skierowanej do młodego odbiorcy i uczestnika, z jednej strony objaśniających koncepcję ośrodka, ale także włączenie ich oraz ich lokalnej kultury jako części dziedzictwa ośrodka Projekt ma na celu włączenie lokalnej młodzieży szkolnej w działalność powstającego w ramach projektu 3.1 ośrodka MATECZNIK i sprawić, że ośrodek mający pełnić także funkcję ośrodka o zasięgu ogólnokrajowym a nawet międzynarodowym stanie się miejscem własnym lokalnej młodzieży, ośrodkiem życia kulturalnego i społecznego oraz wrośnie w społeczność lokalną jaki przez nich współtworzony. Projekt polega na opracowaniu i przeprowadzeniu serii warsztatów i wykładów skierowanej do młodego odbiorcy i uczestnika, z jednej strony objaśniających koncepcję ośrodka, ale także włączenie ich oraz ich lokalnej kultury jako części dziedzictwa ośrodka. Głównym celem projektu jest zwiększenie aktywności społecznozawodowej mieszkańców gminy. Grupą docelową projektu są mieszkańcy gminy, w tym obszaru rewitalizacji, w wieku aktywności zawodowej będących klientami GOPS w Chełmcu zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. W ramach ścieżki reintegracji będzie wykorzystany katalog instrumentów aktywizacji o charakterze społecznym, zawodowym oraz edukacyjnym w postaci np. treningów, warsztatów, indywidualnych konsultacji ze specjalistami, kursów zawodowych, staży. Projekt ma na celu ułatwienie dostępu do wysokiej jakości usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, skierowanych w szczególności do osób starszych i przewlekle chorych, świadczonych w miejscu zamieszkania. Jak wynika z przeprowadzonej diagnozy obszaru rewitalizacji, obecnie istnieje 77

78 4.3. Rozwój oferty czasu wolnego dla osób starszych i samotnych 4.4. Program wspierania rodzin borykających się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi Obszar rewitalizacji Obszar rewitalizacji duże zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze, świadczone dla osób samotnych, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania ze względu na wiek lub stan zdrowia, których na obszarze rewitalizacji jest dużo. Projekt zakłada opiekę higieniczną, pielęgnację zaleconą przez lekarza, pomoc psychologiczną i rehabilitacyjną w domach niesamodzielnych, a także warsztaty dot. pielęgnacji ,00 zł Kluby Seniora Głównym celem projektu jest rozbudowanie istniejącej oferty spędzania czasu wolnego dla seniorów z terenu obszaru rewitalizacji, ale i z terenu całej gminy. Obecnie w całej gminie działa 15 klubów seniora, natomiast w Chełmcu Stowarzyszenie Klub Seniora zapewniającą ofertę czasu wolnego dla osób starszych. Niestety oferta klubów jest bardzo ograniczona (spotkania organizowane są zwykle raz w tygodniu) w stosunku do zapotrzebowania. Na terenie obszaru rewitalizacji zamieszkuje znaczący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym, w tym samotne osoby starsze, które pozostają bez dodatkowej opieki. Istnieje duża potrzeba ze strony mieszkańców na rozwinięcie oferty czasu wolnego dla seniorów. Projekt zakłada organizację dodatkowych zajęć i warsztatów dla seniorów w istniejących już Klubach oraz zwiększenie pracy Klubów z 1 dnia w tygodniu, do minimum 4 dni. W ramach projektu przeprowadzona również zostanie diagnoza z seniorami, pod kątem dopasowania planowanej oferty do ich potrzeb i zainteresowań ,00 zł Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Zdiagnozowanym negatywnym zjawiskiem na terenie obszaru rewitalizacji jest występowanie problemu rodzin w sprawowaniu funkcji opiekuńczo wychowawczej. Dotyczy on rodzin z dziećmi, gdzie rodzice ze względu na swój młody wiek, brak doświadczenia życiowego, występowanie problemu alkoholowego lub przemocy w rodzinie nie potrafią w sposób właściwy sprawować szeroko rozumianej opieki nad własnymi dziećmi. Problem ten bywa bardzo często ukryty, członkowie rodziny boją się zgłaszać po pomoc do odpowiednich organów a najbliższe otoczenie przyjmuje bierną 78

79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG postawę, gdyż nie chcą się mieszać w cudze sprawy. W ramach projektu przewiduje się realizacji cyku spotkań tematyce wychowawczej i psychologicznej, realizowanych dla rodzin z problemami wychowawczymi oraz borykających się z przemocą w rodzinie. Dodatkowo w ramach programu organizowane będą indywidualne konsultacje dla rodziców z psychologiem i pedagogiem. 79

80 9. Mechanizmy integrowania działań 9.1. Zintegrowanie na poziomie zdiagnozowanych potrzeb i problemów oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wpisane do Programu Rewitalizacji projekty rewitalizacyjne wynikają z przeprowadzonej diagnozy dla podobszarów rewitalizacji oraz są ze sobą wzajemnie powiązane (do zadań infrastrukturalnych przewidziano realizację zadań społecznych, aktywizujących lokalną społeczność). Powiązania pomiędzy zadaniami oraz problemami wskazują tabele poniżej. Tabela 11. Komplementarność pomiędzy projektami a zdiagnozowanymi potrzebami. Nr Nazwa Problemy, na jakie odpowiada projekt. 1.1 Budowa amfiteatru i zagospodarowanie terenu wokół obiektów sportowo-rekreacyjnych Niewystarczająca liczba miejsc i oferty spędzania czasu wolnego; niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania infrastruktura społeczna obszaru rewitalizacji; występowanie zjawiska bezrobocia i ubóstwa (walka z ubóstwem poprzez uczestnictwo w kulturze, poprawę zatrudnienia i zmniejszenie poziomu przestępczości); niedostateczna oferta spędzania czasu wolnego dla seniorów 1.2 Budowa centrum rekreacji i sportu w m.. Niewystarczająca liczba miejsc i oferty spędzania czasu wolnego; niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania infrastruktura społeczna obszaru rewitalizacji; występowanie zjawiska bezrobocia (powstanie nowych miejsc pracy dzięki realizacji projektu) 1.3 Wzrost konkurencyjności na rynku Firmy MEDIA TRADE SYSTEM poprzez zakup wyposażenia i urządzeń wysokiej jakości a także budowa systemu informacji wizualnej Gminy 2.1 Budowa boisk sportowych w miejscowości Wielopole. 2.2 Budowa: chodników dla pieszych powiązana z modernizacją systemu odprowadzenia wód opadowych, oświetlenia ulic wzdłuż dróg gminnych w sołectwie Wielopole, kładki dla pieszych przez rzekę Wielopolanka. 2.3 Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego w m. Wielopole. 3.1 Budowa i remont obiektów na rzecz utworzenia Ośrodka Dziedzictwa Kultury Niematerialnej MATECZNIK Występowanie zjawiska bezrobocia (powstanie nowych miejsc pracy dzięki realizacji projektu) Brak jest miejsca rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców podobszaru; słaba aktywność społeczna oraz występowaniem problemów, takich jak alkoholizm czy wandalizm Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna, w szczególności drogowa; niski poziom poczucia bezpieczeństwa drogowego mieszkańców podobszaru (brak chodnika i oświetlenia utrudnia bezpieczne poruszanie się po okolicy) Występowanie zjawiska bezrobocia (dzięki realizacji projektu powstaną nowe miejsca pracy); Niski ruch turystyczny, możliwość przyciągnięcia turystów, przez co zwiększenia zapotrzebowania na nowe usługi (gastronomiczne i inne okołoturystyczne) Niewystarczająca liczba miejsc i oferty spędzania czasu wolnego; niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania infrastruktura społeczna obszaru rewitalizacji; występowanie zjawiska bezrobocia 80

81 1.4 Program edukacyjny dotyczący skutków nadużywania alkoholu 1.5 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko trzeźwości. 1.6 Program edukacyjny z zakresu astronomii i astrofizyki dla młodzieży 1.7 Program udostępniania obserwatorium astronomicznego organizacjom pozarządowym, w szczególności skupiającym seniorów (Uniwersytet Trzeciego Wieku). 1.8 Program wycieczek lokalnych po ścieżkach krajoznawczych gminy dla mieszkańców 1.9 Program powszechnej nauki gry w tenisa dla mieszkańców gminy, w szczególności młodzieży szkolnej. 2.4 Program cyklicznych zawodów piłkarskich o puchar sołtysa 2.5 Program powstania szkółki piłkarskiej na terenie miejscowości Wielopole na terenie powstałych w ramach projektu inwestycyjnego kompleksu boisk. 2.6 Organizacja Uniwersytetu rolniczego w ramach powstającego Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego promującego wiedzę z zakresu ekologicznych upraw rolnych. 2.7 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. 2.8 Program przygotowujący uczniów do zdobywania kart rowerowych i motorowerowych 3.2 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia. 3.3 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do mieszkańców gminy opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK 3.4 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do uczniów szkół gminy opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka (dzięki realizacji projektu powstaną nowe miejsca pracy) Występowanie problemu alkoholizmu wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji; wysoki wskaźnik interwencji Straży Gminnej związanych z naruszeniem ustawy o wychowaniu w trzeźwości Obniżony poziom bezpieczeństwa indywidualnego mieszkańców; występowanie problemu alkoholizmu wśród mieszkańców; wysoki wskaźnik interwencji Straży Gminnej związanych z naruszeniem ustawy o wychowaniu w trzeźwości; występowanie zjawiska wandalizmu Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego w szczególności skierowana do seniorów; występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; występowanie problemów opiekuńczowychowawczych w rodzinach Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; obniżona aktywność społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji Obniżony poziom bezpieczeństwa indywidualnego mieszkańców; problemy związane z bezpieczeństwem w ruchu drogowym Obniżony poziom bezpieczeństwa indywidualnego mieszkańców; Obniżony poziom bezpieczeństwa indywidualnego mieszkańców; występowanie zjawiska wandalizmu Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; obniżona aktywność społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; obniżona aktywność społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji; występowanie problemów opiekuńczo-wychowawczych w rodzinach 81

82 Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK 3.5 Program włączania mieszkańców miejscowości Dąbrowa w prace nad tworzeniem Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego 4.1. Program aktywizacji społeczno-zawodowej mieszkańców gminy 4.2. Rozwój usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych i przewlekle chorych 4.3. Rozwój oferty czasu wolnego dla osób starszych i samotnych Mało zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego; obniżona aktywność społeczna mieszkańców obszaru rewitalizacji; Obniżony poziom aktywności społecznej mieszkańców, występowanie zjawiska ubóstwa i wykluczenia społecznego; występowanie zjawiska bezrobocia Wysokie zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i specjalistyczne, skierowanych w szczególności do osób starszych i przewlekle chorych; występowanie zjawiska samotności osób starszych; problem niepełnosprawności Niedostateczna w stosunku do zapotrzebowania oferta spędzania czasu wolnego skierowana do seniorów; samotność osób starszych 4.4. Program wspierania rodzin borykających się z Występowanie problemu rodzin w sprawowaniu problemami opiekuńczo-wychowawczymi funkcji opiekuńczo wychowawczej; występowanie przemocy w rodzinie i problemu alkoholowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG Tabela 12. Komplementarność pomiędzy projektami podstawowymi a uzupełniającymi. Nr Nazwa przedsięwzięcia Projekty komplementarne i sposób powiązania 1.1 Budowa amfiteatru i zagospodarowanie terenu wokół obiektów sportowo-rekreacyjnych wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury w projektach 1.4, 1.6, 1.7, 4.1.,4.2, 4.3, Budowa centrum rekreacji i sportu w m.. wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury w projektach: 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 4.1, 4.3, Wzrost konkurencyjności na rynku Firmy MEDIA TRADE SYSTEM poprzez zakup wyposażenia i urządzeń wysokiej jakości. wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury w projektach: Budowa boisk sportowych w miejscowości wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury Wielopole. w projektach: 2.4, 2.5, 4.1, 4.3, Budowa: chodników dla pieszych powiązana z modernizacją systemu odprowadzenia wód opadowych, oświetlenia ulic wzdłuż dróg gminnych w sołectwie Wielopole, kładki dla pieszych przez rzekę Wielopolanka. 2.3 Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego w m. Wielopole. projekt współoddziałujący wraz z projektami: 2.7, 2.8 oraz pośrednio 2.4, 2.5, 2.6 wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury w projekcie: Budowa i remont obiektów na rzecz utworzenia wykorzystanie powstałej w projekcie infrastruktury Ośrodka Dziedzictwa Kultury Niematerialnej w projektach: 3.3, 3.4, 3.5, 4.1, 4.3, 4.4 projekt MATECZNIK współoddziałujący z 3.2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG 9.2. Zintegrowanie na poziomie zastosowania różnych metod. Harmonogram, a także wybrane metody i techniki badań oraz konsultacji społecznych służących opracowaniu Programu Rewitalizacji są zgodne z zapisami Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o Rewitalizacji. 82

83 Prace nad Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy rozpoczęły się jeszcze w grudniu 2015 roku. W pierwszej kolejności opracowano diagnozę sytuacji na terenie gminy, dzięki której można było określić, czy występują tutaj zjawiska kryzysowe i czy Program Rewitalizacji jest gminie potrzebny. W tym celu wykorzystano szereg metod i technik badawczych. Po pierwsze analizie poddano dane statystyczne, dostępne zarówno w publicznych bazach danych (np. BDL GUS, OKE Kraków, PKW), jak również te przekazane przez instytucje publiczne działające na terenie gminy (GOPS, Straż Gminna czy Powiatowy Urząd Pracy). Analiza danych statystycznych pozwoliła na wykazanie obiektywnych różnic występujących w rozwoju poszczególnych miejscowości. Nie wszystkie zjawiska można uchwycić jednak w danych statystycznych. W związku z powyższym w celu pogłębienia informacji na temat problemów społecznych (najważniejszych w kontekście wytypowania obszaru zdegradowanego i rewitalizacji) występujących na terenie gminy przeprowadzono także rozmowy z pracownikami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Straży Gminnej. Uznano, iż są to instytucje, które mają największą wiedzę na temat sytuacji w gminie oraz poszczególnych miejscowościach. Na etapie opracowania Diagnozy odbyło się także spotkanie konsultacyjne, w którym uczestniczyli mieszkańcy, radni oraz przedstawiciele instytucji publicznych i społecznych, łącznie 20 osób. W trakcie spotkania zaprezentowano wstępne założenia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, a także omówiono kwestie dotyczące specyfiki programu rewitalizacji. Spotkanie zaowocowało dyskusją na temat problemów, występujących na wskazanych wstępnie w diagnozie terenach wyznaczonych do rewitalizacji, która potwierdziła słuszność wyboru podobszarów. Na podstawie wspomnianych metod wytypowano wstępnie obszar zdegradowany oraz obszar rewitalizacji, które w dalszej kolejności zostały poddane konsultacjom społecznym (w dniach 5 luty 8 marca 2016 roku) wśród różnych grup interesariuszy. Dnia 15 lutego odbyło się spotkanie konsultacyjne, skierowane do organizacji pozarządowych oraz mieszkańców. W trakcie spotkania zwrócono uwagę na problem bezpieczeństwa na drogach w miejscowości Wielopole i konieczność prowadzenia działań zapobiegających wypadkom i zwiększeniu bezpieczeństwa osób poruszających się po terenie rewitalizacji, co zostało uwzględnione w Programie Rewitalizacji. Dodatkowo w trakcie trwania konsultacji społecznych można było zgłaszać uwagi poprzez formularz zgłoszeniowy w formie elektronicznej lub pisemnej, a także ustnie do protokołu w siedzibie Urzędu Gminy. Po zakończeniu konsultacji społecznych i ostatecznym ustaleniu granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, Rada Gminy podjęła Uchwałę w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Tym samym rozpoczął się etap właściwy opracowania Programu Rewitalizacji, a następnie jego konsultacji z różnymi zainteresowanymi grupami mieszkańców oraz organizacjami. Konsultacje społeczne trwały w dniach 20 września 20 października 2016 roku i przeprowadzone zostały w następujących formach zbieranie uwag oraz propozycji projektów rewitalizacyjnych za pomocą środków komunikacji elektronicznej (dzięki czemu wpłynęło 6 ciekawych projektów rewitalizacyjnych, które zostały włączone do Programu Rewitalizacji), zbieranie uwag ustnych do protokołu w siedzibie Urzędu Gminy, wywiady z ekspertami (przedstawicielami grup przedstawicielskich) oraz spotkanie warsztatowe. Wywiady prowadzone z ekspertami lokalnymi, w tym przedstawicielami organizacji pozarządowych, przedsiębiorcami oraz przedstawicielami instytucji publicznych (m.in. GOPS, Straż Gminna oraz UG). 83

84 Sugestie przedstawione przez ekspertów zostały zamieszczone w Programie, w szczególności w zakresie występujących problemów rewitalizacji oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych (Program został uzupełniony o konkretne zadania rewitalizacyjne, które znalazły się na liście dodatkowej). W dniu 3 października 2016 roku w Urzędzie Gminy zorganizowane zostało spotkanie warsztatowe, w którym uczestniczyło łącznie 15 osób, głównie przedstawicieli mieszkańców i organizacji pozarządowych. W trakcie spotkania wpłynęły uwagi odnośnie konieczności budowy placów zabaw, a także budowy dróg i oświetlenia. Zwracano też uwagę na niedostateczną liczbę obiektów czasu wolnego, a także proponowano zajęcia dodatkowe dla dzieci (taniec, zajęcia z astronomii, zajęcia sportowe). Powyższe uwagi zostały uwzględnione w GPR (jako zadania dodatkowe). Równolegle do prowadzonych konsultacji społecznych na terenie gminy wystąpiono do różnych instytucji publicznych (krajowych, wojewódzkich, powiatowych) o zaopiniowanie projektu dokumentu. Po zakończeniu działań projekt Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy został skorygowany o wniesione uwagi i przedstawiony Radzie Gminy, która podjęła decyzję o jego uchwaleniu. W ten sposób Program Rewitalizacji uzyskał swój ostateczny kształt. 84

85 9.3. Zintegrowanie na poziomie różnych sektorów, partnerów. Gminny Program Rewitalizacji Gminy zakłada zintegrowane podejście na poziomie różnych partnerów włączonych w opracowywanie, wdrażanie oraz ewaluację Programu. W ramach prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji została zachowana zasada partnerstwa i partycypacji społecznej poprzez realizację wywiadów indywidualnych, a także spotkań z interesariuszami (mieszkańcami, organizacjami społecznymi, publicznymi). Na etapie wdrażania i zarządzania programem również zakłada się współpracę różnych partnerów, o czym mówi rozdział 10. Programu Rewitalizacji Zintegrowanie na poziomie zaplanowanych celów, kierunków działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. W niniejszym podrozdziale wskazano powiązania pomiędzy przedsięwzięciami, a celami i kierunkami działań założonymi w Programie Rewitalizacji. Tabela 13. Powiązania zadań podstawowych z celami strategicznymi i kierunkami działań. Nazwa przedsięwzięcia Cel strategiczny Kierunki działań 1.1. Budowa amfiteatru i III. Przyjazna i atrakcyjna 3.1.Budowa i modernizacja infrastruktury zagospodarowanie terenu wokół przestrzeń publiczna umożliwiającej aktywne spędzanie czasu obiektów sportowo-rekreacyjnych sprzyjająca podejmowaniu wolnego. inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym Budowa centrum rekreacji i sportu w m.. III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 3.1.Budowa i modernizacja infrastruktury umożliwiającej aktywne spędzanie czasu wolnego Wzrost konkurencyjności na rynku Firmy MEDIA TRADE SYSTEM poprzez zakup wyposażenia i urządzeń wysokiej jakości Budowa boisk sportowych w miejscowości Wielopole Budowa: chodników dla pieszych powiązana z modernizacją systemu odprowadzenia wód opadowych, oświetlenia ulic wzdłuż dróg gminnych w sołectwie Wielopole, kładki dla pieszych przez rzekę Wielopolanka Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego w m. Wielopole. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 3.1.Budowa i modernizacja infrastruktury umożliwiającej aktywne spędzanie czasu wolnego. 3.2.Rozwój infrastruktury technicznej, w tym infrastruktury drogowej, służącej poprawie bezpieczeństwa mieszkańców. 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 85

86 3.1. Budowa i remont obiektów na rzecz utworzenia Ośrodka Dziedzictwa Kultury Niematerialnej MATECZNIK Źródło: opracowanie własne występującym problemom społecznym. III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. 3.1.Budowa i modernizacja infrastruktury umożliwiającej aktywne spędzanie czasu wolnego Modernizacja obiektów użyteczności publicznej przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Tabela 14. Powiązania zadań dodatkowych z celami strategicznymi i kierunkami działań. Nazwa przedsięwzięcia Cel strategiczny Kierunki działań 1.4 Program edukacyjny dotyczący skutków nadużywania alkoholu I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.1.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 1.3.Podejmowanie działań edukacyjnych i profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi. 1.5 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko trzeźwości. 1.6 Program edukacyjny z zakresu astronomii i astrofizyki dla młodzieży 1.7 Program udostępniania obserwatorium astronomicznego organizacjom pozarządowym, w szczególności skupiającym seniorów (Uniwersytet Trzeciego Wieku). 1.8 Program wycieczek lokalnych po ścieżkach krajoznawczych gminy dla mieszkańców 1.9 Program powszechnej nauki gry w tenisa dla mieszkańców gminy, w szczególności młodzieży szkolnej. 2.4 Program cyklicznych zawodów piłkarskich o puchar sołtysa 2.5 Program powstania szkółki piłkarskiej na terenie miejscowości Wielopole na terenie powstałych I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. 1.4.Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie poziomu przestępczości na obszarze rewitalizacji. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 86

87 w ramach projektu inwestycyjnego kompleksu boisk. 2.6 Organizacja Uniwersytetu rolniczego w ramach powstającego Centrum rolnictwa i sadownictwa ekologicznego promującego wiedzę z zakresu ekologicznych upraw rolnych. 2.7 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. 2.8 Program przygotowujący uczniów do zdobywania kart rowerowych i motorowerowych 3.2 Program zwiększonej obecności służb porządkowych w miejscach występowania problemów z wykroczeniami przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia. 3.3 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do mieszkańców gminy opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK 3.4 Program edukacyjny dotyczący lokalnego dziedzictwa kultury niematerialnej, skierowanej do uczniów szkół gminy opartego na nowopowstającej infrastrukturze Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego MATECZNIK 3.5 Program włączania mieszkańców miejscowości Dąbrowa w prace nad tworzeniem Ośrodka Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego 4.1. Program aktywizacji społecznozawodowej mieszkańców gminy 4.2. Rozwój usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych i przewlekle chorych II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 1.4.Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie poziomu przestępczości na obszarze rewitalizacji. 2.3.Tworzenie programów wspierających bezpieczeństwo mieszkańców na drogach. 1.4.Podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie poziomu przestępczości na obszarze rewitalizacji. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 2.1.Kreowanie alternatywnych, ciekawych form spędzania czasu wolnego dla różnych grup mieszkańców 2.2.Wspieranie inicjatyw społecznych promujących lokalne potencjały gminy. 1.1.Kreowanie nowych miejsc pracy poprzez wspieranie lokalnych przedsiębiorstw. 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 87

88 4.3. Rozwój oferty czasu wolnego dla osób starszych i samotnych 4.4. Program wspierania rodzin borykających się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi Źródło: opracowanie własne I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych. 1.2.Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem poprzez aktywną integrację oraz uczestnictwo w działaniach kulturalnych i rekreacyjnych Zintegrowanie na poziomie źródeł finansowania. Gminny Program Rewitalizacji Gminy opiera się na zasadzie komplementarności w zakresie źródeł finansowania. W rozdziale dotyczącym finansowania projektów rewitalizacyjnych wykazano w miarę możliwości różne źródła, zgodnie z założeniami Narodowego Planu Rewitalizacji, przewidziano możliwość wykorzystania następujących funduszy: Publicznych wspólnotowych (Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych: EFRR, EFS i Funduszu Spójności, w ramach RPO WM i krajowych. Publicznych krajowych istniejących instrumentów i źródeł (poprzez terytorialne profilowanie - ukierunkowywanie na obszary zdegradowane istniejących instrumentów różnych polityk dotyczących m.in.: wykluczenia społecznego, edukacji, infrastruktury, środowiska, kultury, zabytków, mieszkalnictwa itd.) oraz sukcesywnie tworzonych nowych (w tym obejmujących instrumenty inżynierii finansowej). Prywatnych, m.in. poprzez tworzenie zachęt do inwestowania na obszarach zdegradowanych oraz poprzez upowszechnianie formuły ppp (partnerstwa publiczno-prywatnego) Komplementarność międzyokresowa. Gminny Program Rewitalizacji Gminy jest kontynuacją działań podjętych w poprzedniej perspektywie finansowej Wśród zadań, które były realizowane na terenie gminy w latach ubiegłych należy wymienić: Internecik tez dla dzieci zapobieganie wykluczeniu społecznemu na terenie gminy. Edukacja informacyjno-technologiczna rodziców wsparciem dla dzieci i młodzieży. ABC nauki - wyrównywanie szans edukacyjno-rozwojowych dzieci klas I-III szkół podstawowych Gminy. Zrealizowane zadania miały na celu wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz zmniejszenie różnic w jakości usług edukacyjnych. W niniejszym programie rewitalizacji planuje się kontynuację tego typu działań poprzez m.in. realizację programów edukacyjnych z astronomii i fizyki, a także budowę instytucji, które będą wspierać rozwój i edukację mieszkańców. Ponadto w poprzedniej perspektywie finansowej Gmina realizowała zadanie: Jestem aktywny - projekt na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej w gminie, którego kontynuacją w Programie rewitalizacji są działania zapewniające aktywizację społeczno-zawodową mieszkańców oraz wsparcie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, takich jak osoby starsze, rodziny w trudnej sytuacji czy osoby przewlekle chore. 88

89 10. System wdrażania Gminnego Programu Rewitalizacji. Skuteczny system zarządzania i wdrażania Gminnym Programem Rewitalizacji jest niezwykle istotny z punktu widzenia prowadzenia działań rewitalizacyjnych. Jednak musi on opierać się na następujących zasadach: Partnerstwa i Partycypacji współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym mieszkańcami podobszarów rewitalizacji oraz reprezentującymi sektor społeczny i gospodarczy podmiotami będącymi Partnerami Programu. Działania związane z zarządzaniem programem realizowane będą w oparciu o założenie współdecydowania o kształcie wprowadzanych zmian na każdym z etapów (zgłaszania problemów, projektów aż po ich wdrażanie i ewaluację); Komplementarności proceduralno-instytucjonalnej ukierunkowanej na efektywne współdziałanie różnych podmiotów w oparciu o jasny podział ról i procedury. Kompleksowości poszukiwania różnych możliwości i źródeł finansowania dla planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, wspierania i zachęcania do realizacji przedsięwzięć w ramach środków prywatnych czy z wykorzystaniem pracy społecznej; W celu zapewnienia przestrzegania ww. zasad w Gminnym Programie Rewitalizacji gminy zawarty został system zarządzania i wdrażania Programu opierający się na dwóch poziomach: Rysunek 3. Schemat poziomów zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy. Zarządzanie Programem Rewitalizacji Zarządzanie przedsięwzięciami / projektami rewitalizacyjnymi Źródło: opracowanie własne. Opis struktury zarządzania, poszczególnych podmiotów zaangażowanych oraz ich kompetencji znajduje się w kolejnych podrozdziałach. 89

90 10.1. Zarządzanie i wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji Wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy na lata powierza się Wójtowi Gminy poprzez Operatora ds. Rewitalizacji, wyłonionego w ramach struktur Urzędu Gminy. Funkcje Operatora ds. Rewitalizacji będzie pełniło Gminne Centrum Funduszy Europejskich którego rolą, w ramach każdego z poziomów zarządzania i wdrażania Programu, będzie: Tabela 15. Funkcje Operatora ds. rewitalizacji. Zarządzanie przedsięwzięciem rewitalizacyjnym Zarządzanie Gminnym Programem Rewitalizacji podejmowanie działań na rzecz angażowania Partnerów do realizacji założeń Programu w ramach poszczególnych przedsięwzięć; wspieranie Partnerów w poszukiwaniu zewnętrznych środków na realizację przedsięwzięć wpisujących się w założenia GPR; monitorowanie możliwości pozyskania dofinansowania na realizację zadań uwzględnionych w GPR; prowadzenie stałego monitoringu realizacji zadań i zmian zachodzących w ramach poszczególnych podobszarów; zbieranie propozycji zadań do Programu; mobilizacja zasobów na rzecz realizacji działań zapisanych w GPR; upowszechnienie założeń GPR wśród mieszkańców Gminy; aktualizacja zapisów GPR; prowadzenie konsultacji społecznych z interesariuszami procesu; zbieranie propozycji zmian do Programu; diagnozowanie sytuacji na obszarze objętym rewitalizacją; prowadzenie wystandaryzowanej bazy wskaźników monitorujących zmiany obszarze rewitalizacji; sporządzanie okresowych sprawozdań z realizacji Programu; gromadzenie sprawozdań cząstkowych (raportów monitorujących) przygotowanych przez podmioty realizujące projekty; przekazywanie Radzie Gminy, w cyklach corocznych, informacji o stopniu realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji. Źródło: opracowanie własne. Ponadto w proces wdrażania programu rewitalizacji zostaną zaangażowane następujące podmioty: Komitet ds. Rewitalizacji; Partnerzy Programu, którymi są interesariusze Programu Rewitalizacji, wśród których znajdują się: o Mieszkańcy, o Sołtysi i Rady sołeckie, o Lokalni aktywiści, o Przedsiębiorcy, o Właściciele i zarządcy nieruchomości, o Instytucje zarządzające infrastrukturą techniczną, o Instytucje społeczne (m.in. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Chełmcu), w tym także kościoły, parafie, związki wyznaniowe, 90

91 o o o Instytucje edukacyjne i kulturalne (m.in. Zespół Szkół w Chełmcu, Gminny Ośrodek Kultury, świetlice wiejskie), Organizacje pozarządowe, Kluby sportowe W ramach każdego z poziomów wdrażania i monitorowania Programu dla każdej z grup interesariuszy zostały określone następujące funkcje: Tabela 27. Funkcje podmiotów zaangażowanych w proces wdrażania i monitorowania. Funkcje podmiotów zaangażowanych Zarządzanie Zarządzanie Programem Rewitalizacji Podmioty zaangażowane w proces wdrażania i monitorowania Komitet ds. Rewitalizacji poszukiwanie nowych Partnerów do realizacji istotnych przedsięwzięć; inicjowanie partnerstwa do realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych; forum wymiany opinii nt. podobszarów rewitalizacji, ich potrzeb i zmian zachodzących na ich terenie; diagnozowanie zaistniałych problemów w podobszarach rewitalizacji; promocja założeń i efektów realizacji zadań w ramach podobszarów rewitalizacji; opiniowanie propozycji zmian w ramach podobszarów; upowszechnianie wśród lokalnej społeczności informacji na temat postępów w realizacji założeń Programu; określanie standardów bieżącego monitorowania wdrażania Programu (wprowadza niezbędne zmiany do procedury monitoringu); rekomendowanie zmian do Programu; opiniowanie sprawozdania z realizacji Programu. Źródło: opracowanie własne. Partnerzy Programu włączanie się w realizację zadań wpisujących się w GPR, zgodnie z posiadanymi kompetencjami; zgłaszanie Operatorowi ds. Rewitalizacji pojawiających się trudności lub dodatkowych potrzeb związanych z wdrażanymi zadaniami uwzględnionymi w GPR; zgłaszanie propozycji projektów rewitalizacyjnych dotyczących podobszarów. przekazywanie informacji nt. realizowanych zadań wpisujących się w założenia Programu oraz statystyk i danych pomocnych w procesie monitorowania wskaźników dla Programu; zgłaszanie wniosków dotyczących zmian w Programie. Wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy odbywać się będzie poprzez realizację konkretnych działań przyjmujących formę przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających opisanych w części strategicznej niniejszego Programu (rozdział 5). Istotnym elementem każdego Gminnego Programu Rewitalizacji jest szczegółowa alokacja środków, określenie celów, rezultatów i produktów 91

92 (logika interwencji). Celowe jest stworzenie wokół Gminnego Programu Rewitalizacji korzystnego klimatu, dzięki włączeniu w proces opracowania i realizacji projektów wszystkich stron procesu rewitalizacji, w tym przede wszystkim instytucji reprezentujących te środowiska. Dla skuteczności procesu wdrażania rewitalizacji nieodzowna jest partycypacja i akceptacja społeczna. Podstawowym warunkiem jej osiągnięcia jest komunikacja i informowanie społeczeństwa o prowadzonych pracach. Do stosowanych form przekazu można zaliczyć: tablicę ogłoszeń; stronę internetową Urzędu Gminy; biuletyn informacji publicznej Urzędu Gminy; publikacje w lokalnych gazetach/czasopismach; lokalne portale internetowe. W przypadku projektów własnych Gminy przygotowanie i wdrożenie projektu spoczywać będzie na kierownikach i pracownikach merytorycznych właściwych referatów UG. 92

93 11. Monitoring Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Podstawowym celem monitoringu jest weryfikacja skuteczności działań ujętych w dokumencie. Stały monitoring pozwala także na korygowanie działań, a co za tym idzie podniesienie efektywności polityk publicznych. Monitoring realizacji zapisów Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy na lata prowadzony będzie w odniesieniu do wskaźników (opisanych w podrozdziale 11.4.), mających swoje źródło w efektach poszczególnych projektów. Na system monitoringu składać się będą następujące narzędzia: Procedura stałego monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji (sprawozdawczość roczna) Sprawozdania z postępów w realizacji zadań uwzględnionych w dokumencie będą przygotowywane raz w roku i będą obejmować sprawozdanie zamykające rok. W tym celu podejmowane będą następujące działania: Wójt Gminy z pomocą Operatora ds. Rewitalizacji będzie pozyskiwał informacje na temat zrealizowanych projektów w danym roku kalendarzowym od jednostek odpowiedzialnych za ich realizację (zapisanych w poszczególnych kartach projektowych). Dane powinny zawierać opis realizowanych zadań wynikających z dokumentu, m.in. okres realizacji zadania/projektu, opis zadania/projektu, cele, podjęte działania, wartość zadania/projektu, źródła finansowania i osiągniętą wartość przyjętych wskaźników. Dane te gromadzone będą raz na rok, a sprawozdania za okres od 1 stycznia do 31 grudnia będą przedkładane Komitetowi Rewitalizacji do zaopiniowania do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku sprawozdawczym. W przypadku konieczności dokonania jego aktualizacji Wójt Gminy powoła Zespół ds. aktualizacji GPR przy udziale interesariuszy społecznych i gospodarczych, w tym w szczególności podmiotów odpowiedzialnych za realizację poszczególnych przedsięwzięć w ramach GPR. Aktualizacja GPR przyjmowana będzie poprzez podjęcie stosownych uchwał Rady Gminy. Zatwierdzony dokument, a także kolejne sprawozdania i ewentualne aktualizacje, zostaną umieszczone na stronie internetowej Urzędu Gminy Ewaluacja on going (okresowa w cyklu trzyletnim) Zgodnie z Art. 22 ust. 1 Ustawy o rewitalizacji, ewaluacja realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy będzie odbywać się w cyklach trzyletnich (ewaluacja okresowa) oraz na zakończenie realizacji Programu (ewaluacja ex-post). Ewaluacja obejmować będzie całość działań zaplanowanych do realizacji w ramach Programu oraz ocenę osiągnięcia wskaźników przypisanych poszczególnym celom strategicznym. Za wykonanie ewaluacji odpowiedzialny będzie Operator ds. Rewitalizacji. Ewaluacja okresowa zakończona zostanie raportem zawierającym zestawienie najważniejszych wniosków płynących ze sprawozdań rocznych, w tym ocenę stopnia realizacji założonych celów i przypisanych im wskaźników oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych, zaplanowanych w tym okresie do realizacji. Raport będzie stanowił podstawę sformułowania zaleceń na kolejne lata wdrażania GPR. Ewaluacja obejmować będzie okres r. i przeprowadzona zostanie w I kwartale 2019 r. 93

94 11.3. Ewaluacja ex post po zakończeniu wdrażania Gminnego Programu Rewitalizacji Ewaluacja ex post jest dokumentem, który służy do rozliczenia wyników prac związanych z GPR. Za wykonanie ewaluacji odpowiedzialny będzie Operator ds. Rewitalizacji. Raport ewaluacyjny powinien zawierać zestawienie najważniejszych wniosków ze sprawozdań rocznych, prowadzonych przez cały okres obowiązywania zapisów Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy na lata Dodatkowo ewaluacja powinna obejmować badania społeczne (np. ankieta CAWI, wywiady pogłębione) realizowane wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji i obszaru zdegradowanego oraz przedstawicieli kluczowych instytucji gminnych. Takie zestawienie pozwoli na wykazanie efektów, które zostaną osiągnięte dzięki podjętym interwencjom. Raport zostanie przekazany do zaopiniowania Komitetowi Rewitalizacji, a po zaopiniowaniu Wójtowi Gminy oraz Radzie Gminy, a także będzie podany do publicznej wiadomości poprzez zamieszczenie na stronie internetowej Urzędu Gminy. Wszystkie planowane działania w ramach monitoringu i ewaluacji GPR będą się odbywały w zgodzie z zapisami standardowego monitoringu wynikającego z przepisów instytucji finansujących poszczególne przedsięwzięcia. Należy podkreślić, że dzięki wprowadzeniu mechanizmu monitorowania i oceny GPR wyeliminowany zostanie problem dezaktualizacji założeń Gminnego Programu Rewitalizacji, które mogą wynikać ze zmieniających się warunków funkcjonowania samorządu, prawodawstwa oraz innych czynników mogących mieć wpływ na podejmowane decyzje związane z założeniami niniejszego dokumentu Wskaźniki monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji. W niniejszym podrozdziale zaprezentowano wskaźniki służące monitorowaniu stopnia osiągnięcia celów strategicznych Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy. Dla poszczególnych celów starano się tam, gdzie było to możliwe, szczegółowo określić wartość bazową (stan na 2016 rok) oraz wartość docelową wskaźnika (stan na koniec 2020 roku po ukończeniu wdrażania Programu Rewitalizacji). W przypadkach, w których wartości były trudne do ustalenia posłużono się oczekiwaną tendencją (trendem). Pomiar wskaźników będzie dokonywany corocznie przez Operatora ds. Rewitalizacji przy współpracy z podmiotami realizującymi poszczególne zadania, zgodnie z Procedurą stałego monitorowania. 94

95 Tabela 16. Wskaźniki realizacji celów Programu. Cele strategiczne Nazwa wskaźnika Źródło el strategiczny I. Wsparcie grup najbardziej potrzebujących oraz przeciwdziałanie występującym problemom społecznym. Cel strategiczny II. Aktywna i bezpieczna społeczność gminy. Cel strategiczny III. Przyjazna i atrakcyjna przestrzeń publiczna sprzyjająca podejmowaniu inicjatyw społecznych i przeciwdziałaniu problemom społecznym. Liczba osób objętych działaniami z zakresu aktywizacji społecznej i zawodowej Spadek liczby wykroczeń Liczba powstałych miejsc pracy Liczba osób objętych działaniami z zakresu profilaktyki uzupełnieniowej Liczba zorganizowanych przedsięwzięć o charakterze społecznokulturalnym Liczba seniorów korzystających z oferty kulturalnej i sportowej Liczba młodzieży korzystającej z oferty kulturalnej i sportowej Liczba obiektów użyteczności publicznej objętych działaniami modernizacyjnymi. Liczba wydarzeń i imprez zorganizowanych w oparciu o zrewitalizowaną przestrzeń publiczną. Liczba powstałych obiektów kulturalnych i rekreacyjno-sportowych. GOPS Straż Gminna Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Urząd Gminy Oczeki wana tenden cja wzrost spadek wzrost wzrost wzrost wzrost wzrost wzrost wzrost wzrost Źródło: opracowanie własne. Wartoś ć bazowa (rok 2016) Wartość docelowa (rok 2020) Częstotliwo ść pomiaru 0 60 Corocznie Spadek o 5% Corocznie Corocznie Corocznie 3 6 Corocznie Corocznie Corocznie 0 1 Corocznie 0 5 Corocznie 0 3 Corocznie 95