Central Europe Repair and Re-use Centres and Networks

Transkrypt

1 Central Europe Repair and Re-use Centres and Networks Projekt ten jest realizowany w ramach programu dla Europy Środkowej i współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

2 Ponowne użycie ma duży potencjał. Jak pokazały nieliczne funkcjonujące dobre praktyki, od 3 do 10% wyrzucanych produktów może zostać ponownie wykorzystanych. O projekcie CERREC Projekt CERREC, Europejskie Sieci i Centra Napraw i Ponownego Wykorzystania, realizowany jest od kwietnia 2011 do lipca 2014 roku przez 9 partnerów z 7 państw europejskich. Głównym celem projektu jest promocja nowej formy przetwarzania produktów odpadowych, jaką jest ponowne ich wykorzystanie i podjęcie wyzwania polegającego na przekształceniu ponownego użycia w główny segment zarządzania odpadami.

3 Cele projektu Wyzwaniem stojącym przed podmiotami realizującymi projekt jest dążenie do stosowania ponownego wykorzystywania jako powszechnej praktyki, przekształcenie tego sektora w główną gałąź gospodarowania odpadami, a co za tym idzie, zmniejszenie ilości produkowanych śmieci. Celem jest promowanie i wspieranie ponownego wykorzystania i przygotowywania do ponownego wykorzystania. Jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu jest tworzenie akredytowanych centrów i sieci ponownego wykorzystania i naprawy. W projekt zaangażowana jest międzynarodowa grupa partnerów, dzieląca się swoimi doświadczeniami oraz know-how i promująca ponowne wykorzystanie. Ponowne wykorzystanie w porównaniu do produkcji zupełnie nowych produktów w wielu przypadkach prowadzi do zmniejszenia zużycia zasobów i energii. W ten sposób projekt realizuje cele pro-środowiskowe ograniczenie ilości odpadów zwiększenie wydajności wykorzystania energii i zasobów poprzez przedłużenie cyklów życiowych produktów cele ekonomiczne utworzenie zielonych miejsc pracy profesjonalizacja nowej dziedziny działalności, jaką jest ponowne wykorzystanie zamykanie regionalnych cyklów koniunkturalnych cele społeczne niwelowanie różnic społecznych poprzez stworzenie osobom z niskimi dochodami możliwości zakupu towarów wysokiej jakości

4 Wprowadzenie do ponownego wykorzystania Jeszcze do niedawna to konsumenci podejmowali decyzję o tym, czy kupią produkt o długiej żywotności, nadający się do naprawy, czy raczej tani produkt niskiej jakości. Nie motywowało to producentów do wytwarzania trwałych przedmiotów. Ponowne wykorzystywanie było praktykowane jedynie przez niewielką grupę osób za sprawą ich świadomości ekologicznej, z oszczędności lub z pobudek charytatywnych. Obecnie po raz pierwszy władze publiczne są zachęcane, a wręcz zobowiązane przez Dyrektywę ramową o odpadach (WFD), do wprowadzenia w życie praktyki ponownego wykorzystania. Dyrektywa wskazuje kierunek działania poprzez zalecanie tworzenia akredytowanych centrów lub sieci ponownego wykorzystania i naprawy oraz wprowadzanie przygotowania przedmiotów do ponownego wykorzystania odpowiadającego nowym normom dotyczącym recyklingu i ponownego wykorzystania. Normy te ustalone są na ambitnym poziomie 50% odpadów resztkowych do 2020 roku. Wprowadzenie w życie Dyrektywy ramowej o odpadach wymaga zmian w regulacjach prawnych i strukturach gospodarowania odpadami, które doprowadziłyby do zwiększenia ilości i jakości dóbr wielokrotnego użytku.

5 Ponowne wykorzystanie w praktyce Każdy z nas ma w domu nieużywane przedmioty, takie jak meble, sprzęt elektryczny i elektroniczny, tekstylia, wydawnictwa (książki, płyty CD, itp.), sprzęt sportowy. Najczęściej kończą one swój żywot na wysypisku. Istnieje jednak inne wyjście. Niepotrzebne sprzęty mogłyby zostać przyniesione do centrum ponownego wykorzystania, gdzie zostaną odnowione lub naprawione i wprowadzone z powrotem na rynek. Taki właśnie jest praktyczny cel projektu CERREC: przekształcenie sposobu gospodarowania odpadami w taki sposób, aby ponowne wykorzystanie stało się głównym jego segmentem, a postępowanie z przedmiotami używanymi było bardziej zrównoważone. Centra i sieci ponownego wykorzystania i naprawy oferują konsumentom możliwość przyniesienia przedmiotów, które nie są im już potrzebne, a są zdatne do naprawy i ponownego użytku. Dzięki naprawie, odnowie i ponownemu użyciu żywotność wykorzystywanych produktów i komponentów może zostać znacząco wydłużona. W ten sposób przy niewielkim nakładzie kosztów mogą one powrócić na rynek.

6 Główne działania projektu Ramowa dyrektywa o odpadach zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia w ustawodawstwie krajowym do grudnia 2010 roku wymagań dotyczących ponownego wykorzystania. Następnym krokiem ma być wdrażanie zapisów. Ze względu na różnice w strukturach gospodarowania odpadami wdrażanie dyrektywy wymaga odrębnych rozwiązań dla każdego regionu. CERREC zapewnia narzędzia, wiedzę i międzynarodową platformę wymiany doświadczeń dla państw Europy Środkowej potrzebne do utworzenia regionalnych centrów i sieci napraw i ponownego wykorzystania, jak przewidziano w dyrektywie. W rezultacie władze państwowe i regionalne nie będą zmuszone wywarzać otwartych drzwi. CERREC ma na celu opracowanie narzędzi pomocnych do stworzenia centrów i sieci napraw i ponownego wykorzystania, odpowiadających specyficznym potrzebom państw Europy Środkowej. Te narzędzia to: pomysły i wskazówki, standard jakości/ systemy akredytacji oraz międzynarodowa platforma wymiany doświadczeń nt. ponownego wykorzystania i napraw produktów nadających się do ponownego użytku, używanych części zamiennych, usług naprawczych i know-how. Proces rozwoju tej wiedzy będzie wspierany wiedzą ekspertów regionalnych, krajowych i międzynarodowych.

7 Pięć kroków do sukcesu Identyfikacja krajowych warunków ramowych dla wdrażania centrów i sieci napraw i ponownego wykorzystania. Zaangażowanie w projekt głównych krajowych i międzynarodowych partnerów. Stworzenie procedur akredytacyjnych i standardów jakości dla centrów oraz sieci napraw i ponownego wykorzystania, jak również dla produktów nadających się do ponownego wykorzystania. Zbudowanie międzynarodowej platformy współpracy dla transgranicznej wymiany wiedzy i produktów do ponownego wykorzystania. Przygotowanie zestawu narzędzi ze wskazówkami, instrukcjami, strategiami i przykładami przyjętych reguł postępowania dla regionalnych centrów i sieci napraw i ponownego wykorzystania.

8 Dobre praktyki: KOMOSIE (Flandria, Belgia) KOMOSIE federacja flamandzkich centrów ponownego wykorzystania Sieć ponad 30 centrów ponownego wykorzystania zwanych Kringloopcentrum firm, które zbierają, sortują i odsprzedają wyrzucone przedmioty. Jest organizacją typu non-profit, która rocznie zbiera ponad ton produktów, które poprzednim właścicielom nie były już potrzebne. Materiały zbierane przez KOMOSIE to ubrania, urządzenia elektryczne/elektroniczne, meble, artykuły gospodarstwa domowego, rowery, książki i nagrania. Wszystkie dostają drugie życie, gdy sprzedawane są w sieci ponad 100 sklepów opatrzonych znakiem handlowym De Kringwinkel. komosie w skrócie: organizacja non-profit działalność w obszarze napraw/sprzedaży detalicznej odpadów elektrycznych i elektronicznej osobowość prawna ograniczenie ilości odpadów pobudzanie lokalnej gospodarki Fakty i liczby Efekty zbiórki produktów 50 % produkty do ponownego wykorzystania % produkty do recyklingu % odpady do spalenia lub utylizacji Sposoby zbierania produktów do ponownego przetworzenia 70 % odbiór w domu po rozmowie telefonicznej 15 % dostarczenie do sklepu z produktami do ponownego wykorzystania 15 % dostarczenie do punktu zbiórki zakładu zarządzania odpadami komunalnymi

9 Polityka jakości KOMOSIE Marka De Kringwinkel Marka Kringwinkel jest tym, co wyróżnia te sklepy wśród innych secondhandów. Istniejące narzędzia komunikacji, wspólne logo, standardy organizacji sklepu, sposób prezentacji produktów oraz standardy jakości i wystrój wnętrz są wciąż rozwijane i ulepszane. Etykieta Revisie Napis Revisie na etykiecie oznacza, że produkt był wcześniej używany, ale został przetestowany i jest bezpieczny. Szczególnie dokładnie sprawdzane są urządzenia elektryczne, a jeśli jest to konieczne, są poddawane naprawom zgodnie z jasno określonymi procedurami technicznymi. Sprzęty, które przejdą pozytywnie wszystkie etapy kontroli, otrzymują etykietę Revisie i są sprzedawane z roczną gwarancją. EFQM K2 K2 reprezentuje ogólne podejście do gospodarowania oparte na modelu EFQM (European Foundation for Quality Management), który stwarza optymalne warunki do zaspokajania potrzeb wszystkich partnerów. Adres internetowy: Więcej przykładów dobrych praktyk ponownego wykorzystania dostępne jest w internetowej bazie danych na stronie Roczny obrót w sklepach: 33 mln. 90% wszystkich społecznych przedsiębiorstw zajmujących się ponownym wykorzystaniem we Flandrii to członkowie KOMOSIE. Ponad 80% z ponad 4,5 tys. osób zatrudnionych w organizacji to długoterminowi bezrobotni i osoby o niskim wykształceniu.

10 Reklama używanych produktów na stronie internetowej De Kringwinkel. Jeden ze sklepów sprzedających używane produkty ze znakiem handlowym De Kringwinkel. Salon wystawowy sklepu De Kringwinkel. Źródło: KOMOSIE

11 Salon wystawowy sklepu De Kringwinkel. Przygotowanie do ponownego użycia: naprawa i testy sprzętu. Przygotowanie do ponownego użycia: centrum testów i napraw sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Źródło: KOMOSIE

12 Prawne podstawy dla ponownego wykorzystania Wdrożenie nawyku naprawy i ponownego wykorzystania produktów jest niezbędne do spełnienia prawnych zobowiązań wynikających z Ramowej dyrektywy o odpadach (WFD) oraz Dyrektywy o utylizacji odpadów elektrycznych (WEEE). Dyrektywa 2008/98/WE z 19 listopada 2008 w sprawie odpadów Ponowne wykorzystanie jest pojęciem, które zostało wprowadzone przez poprawioną Ramową dyrektywę o odpadach. Do zasady 3R (ang. Reduce, Reuse, Recycle) dodana została nowa forma przetwarzania przygotowanie do ponownego użycia. Artykuł 3/13: Ponowne użycie oznacza proces, w wyniku którego produkty lub składniki niebędące odpadami są wykorzystywane ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone. Artykuły 3/16: Przygotowanie do ponownego użycia oznacza procesy odzysku polegające na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, dzięki którym produkty lub składniki produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do ponownego wykorzystania bez jakichkolwiek dodatkowych czynności przetwarzania wstępnego. Artykuł 4: Hierarchia postępowania z odpadami Zapobieganie przygotowanie do ponownego użycia recykling inne metody odzysku unieszkodliwianie. Zgodnie z Dyrektywą ramową o odpadach, działania związane z ponownym użyciem (np. darowizny, pchle targi, sieciowe portale wymiany, sklepy z używanymi przedmiotami, itd.) mogą być uznawane za zapobieganie powstawaniu odpadów lub za przetwarzanie odpadów (przygotowanie do ponownego użycia). Według Ramowej dyrektywy o odpadach, państwa członkowskie powinny podjąć działania mające na celu promocję ponownego wykorzystania produktów i przygotowania do ponownego użycia. Ma się to odbywać m.in. za pomocą tworzenia i wspierania sieci ponownego użycia i naprawy, instrumentów ekonomicznych, realizacji kryteriów zamówień publicznych, celów ilościowych, itd. Państwa członkowskie mają także wdrażać racjonalne z punktu widzenia środowiska przygotowania do ponownego użycia w swoich krajowych planach gospodarowania odpadami.

13 Dyrektywa 2012/19/EU z 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE) Prawie jedna czwarta używanego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, trafiająca do centrów recyklingu, mogłaby zostać wykorzystana ponownie lub naprawiona. W związku z powyższym opublikowana została nowa Dyrektywa dot. WEEE, która ma zapewnić ponowne wykorzystanie tego typu odpadów: Artykuł 4 Projekt produktu: zachęca do projektowania i produkcji urządzeń elektrycznych i elektronicznych w sposób uwzględniający i umożliwiający ich demontaż oraz odzysk, w szczególności ponowne użycie i recykling WEEE, ich części składowych i materiałów, z których są wykonane. Artykuł 11 Cele odzysku: zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia warunków, w których producenci będą mogli osiągnąć cele minimalnej ilości odrębnie zbieranych WEEE (55 85% zgodnie z kategoriami), które mają być przygotowane do ponownego użycia i przetworzenia. Artykuł 14 Informacje dla użytkowników: zachęca do tego, aby użytkownicy sprzętu elektrycznego i elektronicznego w prywatnych gospodarstwach domowych otrzymali niezbędne informacje dotyczące ich roli w przyczynianiu się do ponownego użycia, recyklingu i innych form odzysku WEEE. Państwa członkowskie są zobowiązane przyjąć odpowiednie rozwiązania, które umożliwią konsumentom uczestnictwo w zbiórce WEEE poprzez zachęcanie do ponownego użycia, przetwarzania i odzysku. Artykuł 15 Informacje dla zakładów przetwarzania: nakłada na producentów obowiązek przekazywania informacji dotyczących ponownego użycia i przetwarzania dla każdego nowego typu WEEE wprowadzonego na rynek. Ma to ułatwić konserwację, odnawianie, naprawę i recykling WEEE i powinno być udostępniane ośrodkom ponownego użycia, przetwarzania i recyklingu. Przedsiębiorstwa i organizacje zajmujące się naprawą i ponownym użyciem muszą zadeklarować, że spełniają i stosują się do wszelkich przepisów i norm działania, w tym tych odnoszących się do zdrowia i bezpieczeństwa.

14 Ponowne wykorzystanie w Polsce Polska jako członek Unii Europejskiej zobowiązana jest wdrożyć do prawodawstwa krajowego postanowienia Dyrektywy ramowej o odpadach (WFD 2008/98/WE). Obecnie obowiązujące akty prawne utrudniają funkcjonowanie centrów napraw i ponownego wykorzystania odpadów, gdyż w odniesieniu do produktów uznanych za odpady (WCP), takich jak odpady wielkogabarytowe czy zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, nie przewidują zmiany statusu z odpadów na produkty. Wdrożenie dyrektywy jest wciąż w toku. Wyzwaniem dla Polski jest utworzenie sieci naprawy i ponownego wykorzystania powiązanej z systemem gospodarki odpadami tak, aby realizowała ona cele europejskiej polityki środowiskowej. Województwo Kujawsko-Pomorskie Toruń, Polska Dorota Olga Olszewska d.olszewska@kujawsko-pomorskie.pl Obecnie w Polsce nie funkcjonują akredytowane centra napraw i ponownego wykorzystywania odpadów, ale działają organizacje zajmujące się naprawą i ponownym wykorzystaniem przedmiotów, które nie uzyskały jeszcze statusu odpadów. Sposób działania dwóch przykładowych podmiotów przedstawiono poniżej. Spodziewane zmiany prawne pozwolą na rozszerzenie oraz zintegrowanie działalności. Przykłady dobrych praktyk: Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu sp. z o.o. Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu sp. z o.o. prowadzi Punkt Drugie Życie Przez Powtórne Użycie, umożliwiający pozostawienie przez mieszkańców miasta przedmiotów, które mogą zostać wykorzystane przez innych. Do Punktu przyjmowane są przedmioty sprawne, nieuszkodzone, czyste i niestwarzające zagrożenia dla użytkowników, takie jak meble, doniczki, zabawki, rowery, wyroby ceramiczne i szklane, urządzenia elektroniczne.

15 Za niewielką opłatą można kupić wystawione w punkcie przedmioty. Punkt stworzony został z myślą o mieszkańcach, którzy potrzebują różnych rzeczy, ale nie chcą, lub nie stać ich, na kupno nowych. Często oddawane meble, zabawki czy rowery są w bardzo dobrym stanie i wyrzucenie ich byłoby marnotrawstwem. ZZO daje możliwość wykorzystania ich przez nowych właścicieli, a osoby, którym zalegają w domach niepotrzebne, ale sprawne rzeczy, mogą pozbyć się ich z myślą, że komuś innemu sprawią radość. Adres internetowy: EMMAUS Emmaus jest organizacją non-profit obsługującą około 7500 klientów na rok i generującą roczny obrót około zł. Emmaus to Sklepowisko, do którego można oddać wszystkie rzeczy używane, które jeszcze komuś mogą posłużyć: meble, książki, zabawki, itp. Ich sprzedaż zapewnia wsparcie finansowe, rzeczowe i żywnościowe osobom w sytuacji krytycznej, zwłaszcza bezdomnym lub z niepełnosprawnościami. Dzięki pracy Emmaus wiele ton mebli, odzieży i sprzętu RTV i AGD, zabawek i innych przedmiotów domowych nie zostało zdeponowanych na wysypisku odpadów, a zyskało nowych właścicieli. Codziennie samochód Emmaus odbiera używane, już niepotrzebne właścicielom przedmioty. Wszystkie rzeczy trafiają do sklepów charytatywnych, w których pracują wyłącznie osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. W sklepach przedmioty są czyszczone, w razie potrzeby naprawiane i za niewielką odpłatnością znajdują nowych właścicieli. Działalność Emmaus jest prośrodowiskowa, ponieważ przyczynia się do redukcji ilości powstających odpadów metodą zawracania ich do obiegu, oraz prospołeczna, gdyż w placówkach organizacji zyskują pracę osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Emmaus daje drugą szansę ludziom i drugie życie przedmiotom. Adres internetowy:

16 Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu sp. z o.o. Gratowisko przy ul. 28 czerwca 1956 r. w Poznaniu. Transport przedmiotów wielkogabarytowych Gratowozem. zzo sp. z o.o. Gratowisko i Gratowóz. Źródło:

17 EMMAUS Sklepowisko Emmaus. Emmaus transportuje przedmioty wielkogabarytowe do ponownego użycia. Źródło: Sklepowisko Emmaus.

18 Projekt partnerski CERREC W projekcie CERREC bierze udział 9 partnerów i 9 partnerów stowarzyszonych z Austrii, Niemiec, Czech, Węgier, Włoch, Polski i Słowacji. Partnerem wiodącym projektu jest Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Środkowego Tyrolu z Austrii. Partnerstwo CERREC obejmuje władze i organizacje krajowe, regionalne i lokalne posiadające specyficzne know-how oraz wiedzę i kompetencje, dotyczące gospodarowania odpadami oraz ponownego wykorzystania. Partnerzy stowarzyszeni projektu CERREC biorą udział w decyzjach dotyczących wyników projektu, jak i weryfikują osiągnięte wyniki projektu. Znaczenie projektu odzwierciedla udział istotnych partnerów krajowych i regionalnych, dzięki czemu możliwe jest opracowanie najlepszych rozwiązań praktycznego wdrożenia ponownego wykorzystania. Aktywne zaangażowanie partnerów z krajów Europy Środkowej gwarantuje przepływ i wymianę doświadczeń oraz kwalifikacji między wszystkimi partnerami projektu, pozwalając na znalezienie najlepszych rozwiązań wdrażania i prowadzi do szerszej akceptacji wyników i narzędzi opracowanych w ramach projektu. Jeśli chciałbyś stać się stroną w procesach dyskusji, kwalifikacji lub oceny oraz w opracowywaniu wyników projektu CERREC, skontaktuj się z partnerem projektu w Twoim kraju.

19 Partnerzy projektu Wiodące organizacje biorące udział w projekcie cerrec: Municipal Waste Management Association Mid-Tyrol Ltd. Austria cz Biom Czech Biomass Association Czechy Bay Zoltán Nonprofit Ltd. Węgry arge Waste Prevention, Resource Protection and Sustainable Development Ltd. Austria bag Arbeit e.v Niemcy lamoro Development agency Włochy Slovak University of Technology w Bratysławie Słowacja Województwo Kujawsko-Pomorskie Polska Prowincja Rimini Włochy Partnerzy stowarzyszeni Organizacje, które wspierają zespół cerrec i pomagają w pracach nad projektem: Austria: Federalne Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa, Środowiska i Gospodarki Wodnej Verein RepaNet Czechy: Miasto Praga Niemcy: Deutsche Umwelthilfe e.v. Niederlassung Berlin Węgry: electro-coord Magyarorszag Nonprofit Ltd. Słowacja: Ministerstwo Środowiska Republiki Słowacji Słowacka Agencja Ochrony Środowiska Fundusz Recyklingowy Stowarzyszenie Miast i Miasteczek Republiki Słowacji

20