Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu SPIS TREŚCI

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE Państwowa Inspekcja Pracy - zakres działania i uprawnienia Struktura organizacyjna i stan osobowy OIP Program działania OIP na 2003 r II. ZAGROŻENIA ZAWODOWE I SKUTKI ICH ODDZIAŁYWANIA NA PRACUJĄCYCH - WG DANYCH STATYSTYCZNYCH Wypadki przy pracy Wypadki przy pracy w rolnictwie indywidualnym Choroby zawodowe III. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA PIP W 2003 r Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez PIP Realizacja przez pracodawców obowiązków wynikających z art. 209 Kodeksu pracy Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli Decyzje inspektorów pracy wydane w wyniku kontroli Realizacja przez zakłady decyzji inspektorów pracy Wnioski inspektorów pracy o wydanie przez Okręgowego Inspektora Pracy decyzji nakazującej zaprzestanie przez zakład pracy lub jego części działalności albo działalności określonego rodzaju Odwołania od decyzji inspektorów pracy Wystapienia i wnioski inspektorów pracy Realizacja wniosków zawartych w wystąpieniach Wystąpienia Okręgowego Inspektora Pracy Postępowanie w sprawach o popełnienie wykroczenia Informacje dot. zawiadomień prokuratury, rozstrzygnięcia oraz zażalenia wniesione przez inspektorów pracy Porady prawne i techniczne Powództwa inspektora pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy Egzekucja administracyjna decyzji organów PIP Pisma o charakterze informacyjno - prewencyjnym Uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji nowo wybudowanych lub przebudowywanych zakładów pracy oraz kontrole przestrzegania przepisów przy projektowaniu budowy, przebudowy i moderniacji zakładów Spełnianie wymagań bhp przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń, narzędzi Funkcjonowanie służby bezpieczeństwa i higieny pracy i Komisji BHP Ocena przestrzegania przez pracodawców przepisów dotyczących szkolenia w dziedzinie BHP Przedsiewzięcia na rzecz ochrony pracy w rolnictwie IV. STAN BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY a. Bezpieczeństwo pracy w zakładach prowadzących działalność budowlaną oraz kontrola robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych b. Bhp w zakładach rolnych c. Bezpieczeństwo pracy w jednostkach ochrony zdrowia Bezpieczeństwo pracy w zakładach charakteryzujacych się największym nasileniem zagrożeń zawodowych Bezpieczeństwo pracy w zakładach zatrudniających osoby niepełnosprawne Przestrzeganie przepisów prawa pracy i warunki pracy w jednostkach handlowych Warunki pracy i przestrzeganie przepisów prawa w cegielniach System zarządzania bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwie... 74

2 V. STAN PRAWORZĄDNOŚCI W STOSUNKACH PRACY Przestrzeganie przepisów prawa pracy przy wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych Przestrzeganie przepisów prawa o ochronie pracy młodocianych Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem Przestrzeganie przepisów zawartych w zakładowych układach zbiorowych pracy Wykonywanie przez pracodawców orzeczeń sądów pracy Przestrzeganie przepisów prawa pracy w małych zakładach (zatrudniających do 20 prac.) Załatwianie skarg i wniosków Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy VI. WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI Współdziałanie ze związkami zawodowymi i społeczną inspekcją pracy Współdziałanie z organizacjami pracodawców Współdziałanie z organizacjami społeczno - zawodowymi zajmującymi się ochroną pracy VII. WSPÓŁDZIAŁANIE Z ORGANAMI WŁADZY, ORGANAMI KONTROLI I NADZORU NAD WARUNKAMI PRACY ORAZ PLACÓWKAMI NAUKOWYMI Urzędy administracji rządowej i samorządowej Współpraca z organami nadzoru i kontroli Prokuratura i sądy Współpraca z innymi instytucjami i organizacjami VIII. PROMOCJA OCHRONY PRACY Upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o najczęściej występujących zagrożeniach dla życia i zdrowia pracowników oraz o przepisach prawa pracy Prowadzenie działalności wydawniczej, promocyjnej i szkoleniowej z dziedziny ochrony pracy Promowanie i nagradzanie różnych form działalności na rzecz ochrony pracy IX. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Stan warunków pracy Ocena skuteczności stosowanych środków prawnych i efekty działań PIP Wnioski dotyczące rozwiązania najważniejszych problemów ochrony pracy

3 I. WPROWADZENIE 1. PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY - ZAKRES DZIAŁANIA I UPRAWNIENIA Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli w zakresie przestrzegania prawa pracy. Podstawy działania i zakres uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy określa ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zmianami oraz z 2003 r. Nr 213, poz. 2081). Nadzór nad działalnością Państwowej Inspekcji Pracy, w zakresie określonym w ustawie, sprawuje powołana przez Prezydium Sejmu Rada Ochrony Pracy. Podstawowym aktem prawnym, w oparciu o który działa PIP jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, której tekst jednolity ogłoszono w Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94. Wielokrotnie dokonywane zmiany przepisów tej ustawy, a także zmiany w prawie karnym i w Kodeksie wykroczeń, które weszły w życie z dniem 1 września 1998 r. wniosły wiele zmian w zakresie działania organów Państwowej Inspekcji Pracy i ich uprawnień. Radykalne zmiany przepisów prawa pracy, a zwłaszcza Kodeksu pracy, dokonane w latach miały znaczący wpływ na działalność organów Państwowej Inspekcji Pracy, zwłaszcza w zakresie wdrażania przepisów dotyczących: uprawnień związanych z rodzicielstwem i macierzyństwem, równego traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu (obecnie równego traktowania w zatrudnieniu), zatrudniania młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe, zakazu zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi (w zakresie tym wyposażono inspektorów pracy w uprawnienie do wnoszenia powództw o ustalenie stosunku pracy, o ile łączący strony stosunek pracy ma takie cechy), zawieszania przepisów prawa pracy w związku z trudną sytuacją finansową pracodawcy, czasu pracy, w szczególności zmniejszania tygodniowego wymiaru czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy i uelastycznianie systemów czasu pracy, zasad udzielania urlopów wypoczynkowych, wdrażania regulaminów pracy i regulaminów wynagrodzeń, zasad rozliczania podróży służbowych. Znaczący wpływ na zakres podejmowanej działalności kontrolnej miały również zmiany przepisów okołokodeksowych. Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 10 października 2002 r. (Dz. U. Nr 200, poz. 1679) wprowadziła tzw. minimum gwarancji pracowniczych, a sposób ich realizacji badano w działalności kontrolnej, zarówno w świetle odpowiednich przepisów Kodeksu pracy, jak i przepisów płacowych obowiązujących u pracodawcy. Sposób i zakres działalności socjalnej oceniano w świetle przepisów ustawy z dnia 4 marca 1974 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335) o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W wyniku kolejnych nowelizacji tej ustawy uprawnienia pracownicze z tego zakresu są sukcesywnie ograniczane. W przedsiębiorstwach restrukturyzowanych szczególną uwagę zwracano na realizację zobowiązań wobec pracowników, z którymi rozwiązywano stosunek pracy z przyczyn ich nie dotyczących. Również w tym zakresie zgodnie z ustawą z dnia 13 marca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844) ograniczono krąg osób uprawnionych do uzyskania prawa do odprawy. W zakresie działania organów PIP kładziono szczególny nacisk na zakres i sposób współdziałania pracodawców w sprawach ze stosunku pracy ze związkami zawodowymi. W zakresie tym badano zwłaszcza realizację obowiązków wynikających ze sfery zbiorowego prawa pracy, a także zagadnienia związane z ochroną członków związków zawodowych i działaczy związkowych. W obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy kontrolą przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy objęto wszystkie podmioty, na rzecz których wykonywana jest praca przez osoby fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Dużym ułatwieniem w tej dziedzinie było przeprowadzenie radykalnej zmiany przepisów wykonawczych z tej dziedziny. Zarówno w przepisach Kodeksu pracy, jak i w ogólnych przepisach bhp, pojawiło się szereg nowych uregulowań, w tym zobowiązań pracodawcy do dokonywania oceny ryzyka zawodowego w zakładach pracy. 3

4 Obowiązek ten nabiera szczególnego znaczenia w kontekście aktów prawnych dotyczących systemu ubezpieczeniowego, które wprowadzają zróżnicowaną składkę ubezpieczeniową. Rok 2003 przyniósł dalsze ożywienie i zainteresowanie tym problemem, zwłaszcza iż od r. weszła w życie tzw. ustawa wypadkowa. Wśród zadań Głównego Inspektora Pracy mieści się obowiązek nadawania uprawnień rzeczoznawcy ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, które upoważniają do opiniowania projektów nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych lub ich części, w których przewidziano pomieszczenia pracy. Ponadto, w myśl nowych regulacji ustawowych, inspektor pracy może nakazać (w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym) utworzenie służby bhp lub zwiększenie jej liczebności, jeżeli wymaga tego rodzaj zagrożeń zawodowych. Obszar ten został nieco zmodyfikowany przez ostatnie zmiany do Kodeksu pracy. Obok podstawowego zakresu działania organów Państwowej Inspekcji Pracy, wynikającego z przepisów prawa, kontynuowany jest od 1994 r. obowiązek badania pod kątem zgodności z przepisami prawa układów zbiorowych pracy. W wyniku tego układy są rejestrowane przez organ rejestrowy. Dokonujące się zmiany w różnych sferach życia społecznego rodzą obowiązek podejmowania realizacji kolejnych zadań i obowiązków wprowadzonych m.in. ustawą z dnia 09 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1608). W związku z wstąpieniem naszego kraju do Unii Europejskiej w ustawie zmieniającej Kodeks pracy ogłoszonej w 2003 r. w Dz. U. Nr 213, poz. 2081, dostosowano przepisy prawa do ustawodawstwa wspólnotowego. Zmiany te wejdą w życie od r. Zakres tych zmian jest bardzo szeroki. Egzekwowanie zobowiązań o charakterze pieniężnym aktualnie realizowane jest w drodze egzekucji administracyjnej wydanych decyzji nakazowych, poprzez ustalenie obowiązku wypłaty należnych wynagrodzeń decyzją administracyjną. Uchylanie się od jej wykonania daje możliwość nałożenie grzywny w celu przymuszenia do wykonania obowiązku. Tryb ten podnosi skuteczność działania organów kontroli. Tak więc poza rozszerzeniem zakresu zadań do kontroli, organy Państwowej Inspekcji Pracy otrzymały szereg uprawnień do skutecznego i efektywnego działania. Miniony rok był kolejnym trudnym okresem w realizacji zadań ustawowych. Wprowadzono bowiem szereg kolejnych zmian o zasadniczym znaczeniu do przepisów Kodeksu pracy, skutkiem których wdrożono do stosowania szereg nowych aktów prawnych wywołanych tymi zmianami. 2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA I STAN OSOBOWY OIP Rok 2003 nie przyniósł większych zmian kadrowych. Na dzień r. Okręg zatrudniał 76 pracowników. Z grupy 76 pracowników: 4 osoby, to ścisłe kierownictwo Okręgu (Okręgowy Inspektor Pracy, dwóch Z-ców i Gł. Księgowy), 46 osób, to kadra inspektorska, w tym: - 6 osób na stanowisku NIP, - 1 osoba na stanowisku Kierownika Sekcji Prawnej, - 1 osoba na stanowisku St. IP - Główny Specjalista - 6 osób na stanowisku St. IP - Specjalista, - 12 osób na stanowisku St. IP, - 18 osób na stanowisku IP, - 2 osoby na stanowisku kandydata na podinspektora, 15 osób, to pracownicy merytoryczni, 9 osób, to pracownicy biurowo - administracyjni, 2 osoby zajmują się sprawami finansowo - księgowymi. Spośród kadry inspektorskiej, 6 pełniło funkcję nadinspektora sekcji - zespołu i 1 kierownika sekcji prawnej. Na ogólną liczbę 76 pracowników w Okręgu, 63 osoby posiadały wykształcenie wyższe, tj. 82,8% stanu osobowego, pozostali posiadają wykształcenie średnie. W 2003 r. z Okręgowego Inspektoratu Pracy odeszły 2 osoby (rozwiązano z nimi umowę o pracę na zasadzie porozumienia stron). W trakcie roku zatrudniono 4 nowe osoby na stanowisku: kandydata na podinspektora, referenta i księgowej. 4

5 3. PROGRAM DZIAŁANIA OIP NA 2003 R. Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu Program działania OIP na 2003 r. oparty był na zatwierdzonym przez Radę Ochrony Pracy programie działania Państwowej Inspekcji Pracy. W planie pracy Okręgu znalazło się 40 tematów, z tego 28 z obszaru technicznego bezpieczeństwa pracy oraz 12 z prawnej ochrony pracy, podobnie jak w 2002 roku, w którym ujęto ogółem 40 zadań. Poza zadaniami wynikającymi z ogólnego planu Państwowej Inspekcji Pracy w Okręgu podjęto 7 tematów jako zadania dodatkowe. W sumie w ramach zadań z planu centralnego, w Okręgu przeprowadzono 1798 kontroli (w 2002 r kontroli). W liczbie tej znajdują się także kontrole ujęte jako zadania planowe, jednak ich ilość jest wynikiem napływających do okręgu zgłoszeń: skarg, oceny stanowisk dla osób niepełnosprawnych, wypadków czy odbiorów. Pozostałe kontroli to kontrole: wynikające z inicjatywy inspektorów pracy nadzorujących zakłady pracy, w tym w szczególności kontrole małych pracodawców (zatrudniających do 9 pracowników), kontrole większych pracodawców oraz kontrole sprawdzające celem wyegzekwowania uprzednio wydanych decyzji, czy też kontrole w ramach dodatkowych zadań Okręgu. Kontrole przeprowadzane były w oparciu o listy kontrolne wprowadzone do stosowania w skali Państwowej Inspekcji Pracy. Zakładom poszczególnych branż, ze względu na ich specyfikę, przypisano nadzór specjalistyczny ze strony inspektorów pracy - specjalistów w danej dziedzinie. Odnosząc się do zadań ujętych w planie pracy na 2003 r. stwierdzić należy, iż uwzględniały one uwagi i wnioski wynikające ze sprawozdań z poprzedniego okresu. W wielu przypadkach były kontynuacją wcześniej podjętych działań. Do szczególnie ważnych obszarów działania podobnie jak w latach zaliczyć należy: badanie i analizowanie okoliczności oraz przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, zachorowań na choroby zawodowe, w tym także realizacja postanowień rozp. RM z dnia r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz sposobu dokumentowania a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy; podejmowanie szybkich działań interwencyjnych w przypadkach otrzymania sygnałów o nieprawidłowościach do organów władzy ustawodawczej, wykonawczej, związków zawodowych, ludności lub w związku z publikacjami prasowymi; udzielanie porad i informacji w zakresie rozwiązywania problemów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz porad w zakresie stosowania wykładni prawa; upowszechnianie wśród pracowników i społeczeństwa wiedzy o zagrożeniach życia i zdrowia oraz w zakresie prawa pracy, wzmożony nadzór nad bezpieczeństwem robót budowlano - montażowych, powodowany wysokim wskaźnikiem wypadkowości w branży budowlanej i aktywny udział w popularyzacji wiedzy, na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w rolnictwie indywidualnym. Jako zagadnienie szczególne traktowano upowszechnianie wiedzy z zakresu oceny ryzyka i wdrażania systemów zarządzania sprawami bhp. Dążąc do uzyskania lepszych efektów w działalności na rzecz poprawy warunków pracy, jak i ograniczania przypadków łamania prawa, podejmowano szereg działań prewencyjnych i promocyjnych pozwalających docierać do różnych podmiotów, których zachowanie ma wpływ na warunki pracy, bezpieczeństwo pracy czy poszanowanie prawa. Potrzeba takiego działania wynikała z dużego rozdrobnienia i mnogości podmiotów gospodarczych, dotychczasowych ustaleń z kontroli, jak również z masowego napływu skarg, zapytań czy spraw kierowanych do sądów pracy. 5

6 II. ZAGROŻENIA ZAWODOWE I SKUTKI ICH ODDZIAŁYWANIA NA PRACUJĄCYCH - WG DANYCH STATYSTYCZNYCH 1. WYPADKI PRZY PRACY Stan wypadkowości za lata 2002 i 2003 w woj. opolskim przedstawiają dane zawarte w tabeli. Poszkodowani w wypadkach Ogółem, w tym: śmiertelnych 7 15 ciężkiego uszkodzenia ciała lżejszych liczba dni niezdolności do pracy W porównaniu do roku 2002 liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy zgłoszonych do WUS wzrosła o 137 osób (5 %) i wynosiła Liczba ofiar wypadków śmiertelnych również wzrosła o 114% (z 7 w 2002 do 15 w 2003), oraz poszkodowanych w wypadkach ciężkich wzrosła o 30,3 % (z 33 do 43 ). Wśród tych sekcji gospodarki narodowej, w których od lat notuje się szczególnie wysoki poziom wypadkowości, zwracają uwagę następujące zmiany: w działalności produkcyjnej nastąpił najwyższy wzrost liczby poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych tj. o 5 osób ( z 1 do 6) oraz poszkodowanych w wypadkach ciężkich z 12 w 2002 roku do 15 w 2003 roku, w budownictwie: wzrost liczby śmiertelnych ofiar wypadków o 1 osobę (z 1 do 2 osoby), a poszkodowanych w wypadkach ciężkich wzrost o 4 osoby (z 3 do 7 osób), w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie: spadek liczby poszkodowanych ogółem, w tym w wypadkach śmiertelnych o 1 (z 2 do 1); wypadków ciężkich także o 2 osoby (z 7 do 5). Wśród poszkodowanych ogółem największy udział (58%) mieli pracownicy z grupy wiekowej lat, w tym 27,3 % w przedziale lat oraz 31,6 % w przedziale lat. Największy odsetek pracowników, którzy ulegli wypadkom przy pracy, odnotowano podobnie jak w latach ubiegłych w grupie osób o najkrótszym stażu pracy (1 rok i mniej - 33,6% ogółu poszkodowanych). Następnie o stażu 2-3 lat - 15,2 %, 6-10 lat - 16,8% i powyżej 16 lat - 13,5%. Na powyższy fakt może wpływać zarówno krótki okres funkcjonowania prywatnych zakładów pracy, a więc brak wiedzy i doświadczenia pracodawcy w zakresie bezpiecznych metod pracy, jak również preferencje w zatrudnianiu osób młodych i niedostatecznie przygotowanych do zawodu. Powyższe wiązać można również z jakością przeprowadzanych szkoleń z zakresu bhp. Ilość wypadków przy pracy z podziałem na formy własności w latach przedstawia się następująco: Wyszczególnienie Rok Ogółem - sektor publiczny - sektor prywatny Razem Z danych powyższego zestawienia widać wyraźną tendencję przemieszczania się ilości wypadków z sektora publicznego do prywatnego, co jest efektem dalszej prywatyzacji podmiotów gospodarczych. 6

7 Skutkiem zaistniałych wypadków przy pracy jest absencja chorobowa, która wynosiła w 2003 roku ogółem dni. Przy wzroście ilości wypadków przy pracy w stosunku do roku 2002 o 115 wzrosła również o liczba dni niezdolności do pracy. Struktura absencji spowodowanej wypadkami przy pracy w roku 2003 przedstawia się następująco: od 1 do 3 dni zwolnienia - 20 zwolnień lekarskich, tj. 1,1%, od 4 do 28 dni zwolnienia zwolnień lekarskich, tj. 55,8%, 29 i więcej dni zwolnienia zwolnień lekarskich, tj. 43,1%. W 2003 r. przy wzroście liczby wypadków i dni absencji, wskaźnik ciężkości wypadków wzrósł w porównaniu do 2002 r z Wc = 33,71 do Wc = 36,15, tj. wzrost o 2,44. Analizując liczbę poszkodowanych wg płci, stwierdzono, że 71,1% (1.994) poszkodowanych stanowią mężczyźni, kobiety - 27,2% (732), młodociani - 1% (24) W wyniku zdarzeń wypadkowych, kobiety uległy wypadkom ze skutkiem: śmiertelnym - 2 osoby, ciężkiego uszkodzenia ciała - 5 osób, lżejszego uszkodzenia ciała osób. W 10 przypadkach wypadkom lekkim ulegli młodociani. Liczba poszkodowanych w grupach poszczególnych wypadków z podziałem na działy gospodarki narodowej w 2003 r. przedstawia tabela. POSZKODOWANI W WYPADKACH PRZY PRACY ZA 2003 ROK WG SKUTKÓW WYPADKÓW (WG EKD) Wyszczególnienie Ogółem śmierć osoby poszkodowanej Poszkodowani w wypadkach powodujących ciężkie uszkodzeni e ciała lżejsze uszkodzenie ciała Ogółem Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (Sekcja A) Rybołówstwo i rybactwo (Sekcja B) Górnictwo i kopalnictwo (Sekcja C) Działalność produkcyjna (Sekcja D) w tym: Produkcja artykułów spożywczych; napojów tytoniowych wyrobów tytoniowych (Pods. DA) Produkcja tkanin i wyrobów włókienniczych (Pods. DB) Produkcja skóry i wyrobów ze skóry (Pods. DC) Produkcja drewna i wyrobów z drewna (Pods. DD) Produkcja celulozy, papieru, działalność publikacyjna i poligraficzna (Pods. DE) Wytwarzanie produktów koksowania węgla, rafinacji ropy, paliw jądrowych (Pods. DF) Produkcja chemikaliów, wyrobów chemicznych i włókien sztucznych (Pods. DG) Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (Pods. DH) Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych (Pods. DI)

8 Produkcja metali i przetworzonych wyrobów z metali (Pods. DJ) Produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowana (Pods. DK) Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych (Pods. DL) Produkcja sprzętu transportowego (Pods. DM) Produkcja, gdzie indziej nie sklasyfikowana (Pods. DN) Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (Sekcja E) Budownictwo (Sekcja F) Handel hurtowy i detaliczny; naprawy pojazdów, sprzętu domowego (Sekcja G) Hotele i restauracje (Sekcja H) Transport, gospodarka magazynowa i łączność (Sekcja I) Pośrednictwo finansowe (Sekcja J) Obsługa nieruchomości, wynajem; prowadzenie interesów (Sekcja K) Administracja publiczna i obrona narodowa (Sekcja L) Edukacja (Sekcja M) Ochrona zdrowia i opieka socjalna (Sekcja N) Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna, indywidualna (Sekcja O) WYPADKI PRZY PRACY W ROLNICTWIE INDYWIDUALNYM Rejestrację wypadków przy pracy w rolnictwie indywidualnym prowadzi Oddział Regionalny KRUS w Opolu. W analizowanym roku z placówek terenowych do Oddziału Regionalnego zgłoszono ogółem 767 wypadków, w tym 2 śmiertelne uznane za wypadki przy pracy rolniczej i z tego tytułu Oddział Regionalny KRUS Opole wypłacił odszkodowanie. W 428 przypadkach przyznano jednorazowe odszkodowania z tytułu procentowego uszczerbku na zdrowiu. Szczegóły dotyczące ilości zgłoszonych wypadków przy pracy rolniczej w latach przedstawiają tabele. Zgłoszone wypadki przy pracy rolniczej Liczba wydanych decyzji Lp. Lata ogółem w tym w tym dzieci do odmawiających świadczenia śmiertelne lat

9 Rok Liczba ubezpieczonych wg Liczba zgłoszonych Liczba wypadków na 1000 stanu na dzień 31 grudnia wypadków ubezpieczonych , , , , , , ,75 Z zestawień wynika, iż w roku sprawozdawczym nastąpił spadek liczby wypadków o 54, tzn. o 6,57 % przy rosnącej liczbie ubezpieczonych o osób, tj. o 2,78% i malejącej liczbie wypadków na 1000 ubezpieczonych o 1,88% w stosunku do roku ubiegłego. W 2003 r. przyjęto w OR KRUS zgłoszenia 7 wypadków, którymi uczestnikami były dzieci do lat 15. Najczęstsze wypadki uznane za wypadki przy pracy rolniczej mające miejsce w 2003 roku to: upadki osób, które stanowią blisko 50,2% ogółu wypadków - spadek o 1,2% w stosunku do 2002 r., pochwycenie i uderzenie przez ruchome części maszyn, które stanowią 18,3% ogółu wypadków - wzrost o 1,9% w stosunku do 2003 r., zetknięcie się z ostrymi narzędziami ręcznymi i innymi ostrymi przedmiotami - wypadki stanowiły 4,2% ogółu wypadków - spadek o 2,7% w stosunku do 2002 r. Pozytywne zjawisko zmniejszenia ilości wypadków odnotowano w grupie - uderzenie, przygniecenie przez zwierzęta, gdzie wypadki stanowiły 7% ogółu wypadków - spadek o 1,9% w stosunku do 2002 r. Lp. Wyszczególnienie Rok Liczba zgłoszonych wypadków -ogółem Liczba wydanych decyzji przyznających świadczenia z tytułu wypadku przy pracy, w tym: 3. Upadek osób Upadek przedmiotów Zetknięcie się z ostrymi narzędziami ręcznymi i innymi ostrymi przedmiotami 6. Uderzenie, przygniecenie przez materiały i przedmioty transportowe mechanicznie lub ręcznie 7. Przejechanie i uderzenie przez środek transportu w ruchu 8. Pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn i urządzeń 9. Uderzenie, przygniecenie, pogryzienie przez zwierzęta 10. Pożar, wybuch, działanie sił przyrody x Działanie skrajnych temperatur Działanie materiałów szkodliwych Nagłe zachorowania Inne zdarzenia Rozpatrując decyzje odmowne OR KRUS w zakresie wypłaty świadczeń za lata 2002 i 2003 stwierdza się, że w 2003 r. zmniejszyła się ilość decyzji odmownych o 13. Porównując przyczyny, z jakiego powodu odmówiono rolnikom wypłatę świadczeń, należy stwierdzić, że największy udział wydawanych decyzji odmawiających świadczenia w 2003 r., w porównaniu do 2002 r., wynika z braku stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (o 8 decyzji mniej, tj. o 3,3 %). 9

10 Analizy wypadków przeprowadzone przez OR KRUS wykazują, iż tak jak w latach ubiegłych głównymi przyczynami rolniczych tragedii jest niewłaściwa organizacja pracy, nieprzestrzeganie zasad bezpiecznej pracy, eksploatacja przestarzałego parku maszynowego zakupionego po atrakcyjnych cenach w likwidowanych PGR i Kółkach Rolniczych, niestosowanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej, przerabianie sprzętu do ręcznej obsługi na napęd mechaniczny lub posługiwanie się urządzeniami własnej konstrukcji. Dlatego w dalszym ciągu niezbędne jest prowadzenie działań prewencyjnych ze strony jednostek instytucjonalnie związanych ze środowiskiem wiejskim, na które powinny składać się między innymi: profilaktyczna opieka lekarska, doradztwo ze strony wyspecjalizowanych organów inspekcyjnych, szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontrole społeczne w formie wizytacji gospodarstw. Realizując od kilku lat określone zadania prewencji wypadkowej oraz promocji w postaci konkursów i olimpiad dla rolników i młodzieży, daje się zauważyć, iż rośnie świadomość rolników o zagrożeniach wypadkowych, które mogą skutkować wypadkami przy pracy rolniczej. 3. CHOROBY ZAWODOWE W 2003 roku w zakładach nadzorowanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu zarejestrowano 69 przypadków chorób zawodowych. Strukturę stwierdzonych chorób zawodowych w województwie opolskim (według jednostek chorobowych) przedstawia tabela nr 1. Strukturę chorób zawodowych według sekcji i działów gospodarki przedstawiają tabele nr 2,3 Analiza zapadalności na choroby zawodowe wskazuje, że od 1995r.utrzymuje się tendencja spadkowa ilości stwierdzonych chorób zawodowych. Związane jest to zarówno ze spadkiem liczby osób zatrudnionych jak i systematycznym spadkiem liczby osób narażonych na poszczególne grupy czynników szkodliwych. Największą zapadalność w 2003r. odnotowano w następujących grupach chorób: choroby narządu głosu wywołane nadmiernym wysiłkiem głosowym (guzki śpiewacze, niedowłady strun głosowych, zmiany przerostowe ) - 15 przypadków, tj. 21,7 %, choroby zakaźne - 12 przypadków - 17,4%, uszkodzenie narządu słuchu wywołane działaniem hałasu - 10 przypadków, tj. 14,5 % ogółu stwierdzonych chorób. Wymienione grupy stanowiły 53,6% wszystkich stwierdzonych w 2003 r. chorób zawodowych w województwie opolskim. W grupie osób narażonych największy odsetek stanowią osoby narażone na hałas, chociaż liczba ta systematycznie maleje. Skutkuje to faktem, iż choroby zawodowe narządu słuchu od wielu lat stanowią znaczny odsetek stwierdzonych chorób, mimo wyraźnej tendencji spadkowej w tej kategorii. Choroby narządu głosu, uszkodzenia narządu słuchu dominują w województwie opolskim od lat, chociaż od 1999r. notuje się istotny spadek ilości zachorowań na przewlekłe choroby narządu głosu wywołane nadmiernym wysiłkiem głosowym ( w 1998 r. stanowiły aż 44,7% wszystkich stwierdzonych chorób). W grupie chorób zakaźnych dominują boleriozy u pracowników leśnictwa. Nadleśnictwo Strzelce Opolskie 7 przypadków, zanotowano również po 2 przypadki gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby u pracowników służby zdrowia. Stwierdzone u pracowników zawodowe choroby skóry i zawodowe choroby oskrzeli - po 7 przypadków tj. 10,1% spowodowane były głównie działaniem substancji uczulających w środowisku pracy (lateks, środki dezynfekcyjne w służbie zdrowia, mąki w środowisku pracy piekarzy, alergeny roślinne i zwierzęce u pracowników rolnictwa). W 2003 r. zanotowano 3 przypadki nowotworów złośliwych pochodzenia zawodowego: rak płuca u 2 pracowników Zakładów Koksowniczych Zdzieszowice Sp. z o.o. (koksowniczy piecowy, spawacz remontowy), narażenie na substancje rakotwórcze powstające w procesach koksownia węgla, rak płuca u rozlewacza stali narażonego na WWA w Małapanew Zakłady Odlewnicze Ozimek. Analizując choroby zawodowe wg działów gospodarki narodowej stwierdza się, że największą ilość chorób zawodowych odnotowano w: edukacja 12-17,4 %, ochrona zdrowia i opieka socjalna 13-18,9%, leśnictwo 11-15,9%, produkcja metali 8-11,6%. 10

11 Choroby zawodowe w ww. działach gospodarki narodowej stanowią łącznie 63,8% ogółu chorób. Do zakładów, w których w 2003 r. stwierdzono najwięcej przypadków chorób zawodowych należą: Nadleśnictwo Strzelce Opolskie - 7 bolerioza, Zakłady Koksownicze w Zdzieszowicach S.A. - 3, w tym 2 przypadki rak płuca, 1 zatrucie ostre substancjami chemicznymi, Odlewnia Żeliwa SK GUSS Sp. z o.o. w Nysie - 2, w tym zespół wibracyjny, 1 przewlekłe choroby układu ruchu, Huta Małapanew S.A. w Ozimku - 2, w tym 1 przypadki uszkodzenia narządu słuchu i 1 rak płuca. W 2003 roku w 107 przypadkach odmówiono stwierdzenia choroby zawodowej przez upoważnioną jednostkę służby zdrowia. Choroby zawodowe są skutkiem wieloletniego zatrudniania pracowników w warunkach narażenia na szkodliwe oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, w tym w warunkach przekroczeń norm higienicznych. Działania inspektorów pracy na rzecz ograniczania i likwidacji zagrożeń w środowisku pracy były kontynuacją zamierzeń z lat poprzednich. Ograniczenie liczby zagrożeń koncentruje się przede wszystkim w obszarze poprawy technicznego wyposażenia stanowisk pracy, technologii, organizacji pracy, jak również w zakresie podniesienia poziomu świadomości oraz wykształcenia odpowiedniej postawy pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, administracyjno - technicznych, a także kadry kierowniczej. Nieodłącznym elementem działań na rzecz ograniczania liczby chorób zawodowych jest profilaktyka lekarska. Diagnozowanie zdrowia pracowników przy uwzględnianiu zagrożeń w środowiskach pracy, daje możliwość podejmowania stosownych przeciwdziałań chorobom zawodowym. Bieżące działania nadzorcze inspektorów pracy zmierzają w kierunku zapewnienia odpowiedniej współpracy zakładów z placówkami służby zdrowia i medycyny pracy w zakresie prowadzenia badań lekarskich pracowników adekwatnych do zagrożeń zdrowotnych występujących w środowiskach pracy. W okresie trwającej transformacji gospodarczej trudno prognozować tendencje zmian w kształtowaniu się poziomu występowania chorób zawodowych w zakładach pracy. Praktyka obchodzenia przepisów prawa pracy poprzez zatrudnianie na podstawie umów cywilno - prawnych w miejsce umów o pracę powoduje, iż problem warunków pracy w funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych schodzi często na plan dalszy. Sytuacja taka uległa zmianie od momentu wejścia w życie postanowień znowelizowanego Kodeksu pracy. Ograniczaniu ilości chorób zawodowych nie sprzyjają praktyki lekarzy wykonujących badania profilaktyczne pracowników, którzy wydają orzeczenia o stanie zdrowia pracowników bez zapoznania się z wynikami badań środowiskowych, których często w zakładzie brak. Celem wyeliminowania tego zjawiska kontynuowaliśmy w 2003 r. ścisłą współpracę z Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy w Opolu z siedzibą w Kędzierzynie - Koźlu. Zbyt częste jeszcze przypadki braku dokonywania oceny ryzyka w zakładach powoduje, że pracodawcy nie są w stanie rzetelnie zająć się problemu ochrony zdrowia pracowników. Brak rozpoznania wielkości zagrożeń zawodowych nie pozwala na podjęcie skutecznych metod ich ograniczeń, w tym także zagrożeń skutkujących chorobami zawodowymi. Tabela nr 1 STRUKTURA STWIERDZONYCH CHORÓB ZAWODOWYCH W ROKU 2003 WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE (według jednostek chorobowych) Lp. Jednostka chorobowa Zatrucie ostre i przewlekłe substancji chemicznymi oraz następstwa tych zatruć Pylica płuc Przewlekłe choroby oskrzeli wywołane działaniem substancji powodujących napadowe stany spastyczne oskrzeli Przewlekłe zapalenie oskrzeli z niewydolnością oddechową Przewlekłe, zanikowe, przerostowe i alergiczne nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i tchawicy. 1 11

12 6. Przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym Choroby wywołane promieniowaniem jonizującym łącznie z nowotworami złośliwymi Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników rakotwórczych występujących w środowisku pracy (z wyjątkiem wymienionych w poz.8) 3 9. Choroby skóry Choroby zakaźne i inwazyjne Przewlekłe choroby narządu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy, nadmiernym przeciążeniem Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi lub chemicznymi Uszkodzenie słuchu wywołane działaniem hałasu Zespół wibracyjny. 4 Ogółem stwierdzonych 69 Tabela nr 2 STWIERDZONE CHOROBY ZAWODOWE ZA 2003 WG EKD EKD Nazwa Liczba stwierdzonych chorób zawod. 01 Rolnictwo 7 02 Leśnictwo Produkcja artykułów spożywczych i napojów 5 17 Produkcja tkanin 2 23 Wytwarzanie produktów koksowania węgla, produktów rafinerii ropy naftowej i paliw jądrowych 3 26 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 1 27 Produkcja metali 5 28 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń 3 29 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana 2 36 Produkcja mebli 1 50 Handel 2 60 Transport 1 75 Administracja publiczna 1 80 Edukacja Ochrona zdrowia i opieka socjalna 13 Razem 69 Tabela nr 3 CHOROBY ZAWODOWE WEDŁUG DZIAŁÓW GOSPODARKI NARODOWEJ w latach Lp. Wyszczególnienie Liczba chorób zawodowych ogółem Ogółem, w tym: Przemysł Budownictwo Rolnictwo

13 Tabela nr 4 Lp. Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu 4. Leśnictwo Górnictwo i Kopalnictwo Obsługa nieruchomości Handel Transport Zaopatrzenie w energię Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pozostałe działy sfery poza produkcją materialną STRUKTURA STWIERDZONYCH CHORÓB ZAWODOWYCH W LATACH Jednostka chorobowa 1. Zatrucia ostre i przewlekłe substancjami chemicznymi Pylica płuc Przewlekłe choroby oskrzeli wywołane 3. działaniem substancji powodujących napadowe stany apastyczne oskrzeli. 4. Przewlekłe zapalenie oskrzeli z niewydolnością oddechową Rozedma płuc Przewlekłe, zanikowe, przerostowe 6. i alergiczne nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i tchawicy. 7. Przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym Choroby wywołane promieniowaniem jonizującym Nowotwory złośliwe wywołane działaniem substancji rakotwórczych Choroby skóry Choroby zakaźne i inwazyjne Przewlekłe choroby narządu ruchu wywołane 12. sposobem wykonywania pracy, nadmiernym przeciążeniem. 13. Przewlekłe choroby układu nerwowego wywołane uciskiem na pnie nerwów Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi lub chemicznymi Uszkodzenie słuchu wywołane działaniem hałasu Zespół wibracyjny Ogółem stwierdzonych

14 III. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA PIP W 2003 R. 1. OGÓLNE DANE DOTYCZĄCE ZAKŁADÓW NADZOROWANYCH PRZEZ PIP. Analiza stanu zatrudnienia i struktury pracodawców wymaga jednolitego systemu ewidencjonowania podmiotów gospodarczych. W dalszym ciągu brak centralnego rejestru pracodawców uniemożliwia przeprowadzenie szczegółowego opracowania na ten temat. Korzystając ze źródeł typowo statystycznych spotykamy się z ogólnym określeniem podmiotu gospodarczego, które nie wskazuje wprost czy dany podmiot jest pracodawcą. Dodatkowym utrudnieniem spotykanym w analizie danych jest występowanie form świadczenia pracy, tj. umowa o dzieło i umowa zlecenie. W oparciu o bazę danych REGON pozyskaną z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, na terenie województwa opolskiego w dniu r. zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych. Wykluczając z tego zbioru podmioty wyłączone z eksploatacji (podmiot: nie działający, w budowie, w zawieszeniu, w stanie upadłości), ilość działających podmiotów wynosi Ze względu na brak ww. systemu ewidencji pracodawców niemożliwe jest określenie ilości podmiotów, które zatrudniają pracowników, a więc zaliczających się do pracodawców. Główny problem dotyczy podmiotów o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 gdzie mogą występować podmioty nie będące pracodawcami (wg szacunkowej oceny jest ich ponad 60 tysięcy). Ilość podmiotów gospodarczych (wg zatrudnienia) przedstawia się następująco: 2002 r r. Zakres Ilość % udział Ilość % udział zatrudnienia podmiotów podmiotów podmiotów podmiotów , , , , , , i więcej 170 0, ,16 Razem Powyższe zestawienie wskazuje na wzrost ilości podmiotów należących do grupy o zatrudnieniu od 1 do 9 pracowników o ponad 8,5 tys. w stosunku do roku Oznacza to coraz większe rozdrobnienie struktury pracodawców. Jednocześnie analiza porównawcza danych zestawionych według bazy WUS i OIP potwierdza występowanie podmiotów gospodarczych nie zatrudniających pracowników w grupie o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 osób, gdyż ilości w pozostałych grupach są do siebie zbliżone. Należy także wziąć pod uwagę fakt, że wśród tej grupy podmiotów gospodarczych mogą znajdować się pracodawcy, którzy nie dopełnili obowiązku zgłoszenia działalności do Państwowej Inspekcji Pracy, a jednocześnie nie byli kontrolowani. Struktura podmiotów gospodarczych według statystyki WUS zestawiona według Europejskiej Klasyfikacji Działalności uwzględniająca zakresy zatrudnienia przedstawia się następująco: Dział Podmioty Zakres zatrudnienia EKD Ogółem i > Rolnictwo łowiectwo i leśnictwo Rybołówstwo i rybactwo Górnictwo i kopalnictwo Działalność produkcyjna Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe

15 Obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów Administracja publiczna, obrona narodowa i gwarantowana prawnie opieka socjalna Edukacja Ochrona zdrowia i opieka socjalna Pozostała działalność usługowa komunalna, socjalna i indywidualna Gospodarstwa domowe Razem Z powyższego zestawienia wynika, że najwięcej podmiotów gospodarczych prowadzi działalność związaną z handlem i naprawami. W zakresie tym na podmiotów aż (ponad 97%) to zakłady o zakresie zatrudnienia do 9 pracowników. W tej grupie podmiotów gospodarczych należy upatrywać znaczącej ilości zakładów, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia działalności do PIP oraz zakładów zatrudniających pracowników sezonowych. Obszar ten charakteryzuje się dużymi ilościowymi zmianami, tak pod względem prowadzenia działalności, jak i pod względem zatrudniania pracowników. 2. REALIZACJA PRZEZ PRACODAWCÓW OBOWIĄZKÓW WYNIKAJĄCYCH Z ART. 209 KODEKSU PRACY Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Obowiązek zgłoszenia ciąży na pracodawcy także w przypadkach: zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana ta może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. W związku ze zmianą w 2002 r. art. 209 Kp. zniesiony został obowiązek informowania Państwowej Inspekcji Pracy o zaprzestaniu i likwidacji działalności, co w znacznym stopniu utrudnia prowadzenie aktualnej bazy istniejących pracodawców. Na koniec 2003 r. na podstawie, napływających do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu, informacji z Kart zgłoszeń pracodawców zarejestrowano ogółem zgłoszeń pracodawców, co stanowi około 71% (w 2002 r zgłoszeń - ok. 70%) liczby pracodawców ujętych w bazie Okręgowego Inspektoratu Pracy. Z ogólnej liczby zgłoszonych pracodawców, 914 należy do sektora publicznego, a do prywatnego. Uwzględniając brak w Polsce jednolitego systemu ewidencji pracodawców, niemożliwe jest określenie ogólnej liczby pracodawców, a w związku z tym trudno określić jaki odsetek ogółu pracodawców stanowią dokonane zgłoszenia. W roku 2003, do Okręgowego Inspektoratu wpłynęły zgłoszeń w których pracodawcy informowali o faktach: Zgłoszenie do OIP: 2002 r r. Prowadzenia działalności Rozpoczęcia działalności Zmiany działalności Zaprzestania działalności 22 Likwidacja zakładu pracy 174 Pomimo formalnego braku wymogu informowania PIP o zaprzestaniu lub likwidacji działalności gospodarczej (zmiana w art. 209 Kp w 2002 r.), na przestrzeni 2003 r. nasz inspektorat otrzymał ze strony pracodawców 196 takich informacji. W stosunku do roku 2002 widzimy ogólny spadek informacji o prowadzeniu działalności, rozpoczęciu działalności oraz o zmianie działalności. 15

16 Biorąc pod uwagę wielkość zatrudnienia, ilość zgłoszeń od pracodawców przedstawia się następująco: Zatrudnienie 2002 r r. Ogółem do 2003 r. 1-9 pracowników ,8% pracowników ,73% pracowników ,47% 250 i więcej % Porównując dane z zakresu zgłoszeń pracodawców na przestrzeni 2002 i 2003 roku należy stwierdzić, że struktura zgłoszeń pod względem ich ilości według: europejskiej klasyfikacji działalności (EKD), a także liczby zatrudnionych pracowników kształtuje się następująco: zauważalny spadek zgłoszeń pochodzących zakładów małych (1-9 zatrudnionych),zakładów (10-49 zatrudnionych) oraz dużych pracodawców (powyżej 250 zatrudnionych) przy jednoczesnym niewielkim wzroście zgłoszeń z zakładów o zatrudnieniu w przedziale pracowników. Powyższe dane potwierdzają istnienie dużego rozdrobnienia pracodawców. Zgłoszenia od pracodawców zatrudniających poniżej 50 pracowników stanowią 94,53 % wszystkich zgłoszeń, co pozostaje w zgodności z danymi dotyczącymi nadzorowanych przez OIP w Opolu pracodawców. Mimo obowiązków w zakresie zgłaszania działalności do Państwowej Inspekcji Pracy oraz stosowania kar grzywny za niezgłoszenie, w dalszym ciągu wielu pracodawców nie dopełnia obowiązku wynikającego z art. 209 Kodeksu pracy. W 2003 r. na 2448 skontrolowanych pracodawców, w 307 przypadkach występowały nieprawidłowości związane z niedopełnieniem obowiązku wynikającego z art. 209 Kp - brak zgłoszenia działalności do PIP. 3. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA - DANE LICZBOWE, FORMY DZIAŁAŃ KONTROLNYCH, KRYTERIA DOBORU ZAKŁADÓW DO KONTROLI Uwzględniając zadania z planu PIP, zadania własne oraz sytuacje wynikające ze zgłoszeń wypadków, odbiorów i skarg, inspektorzy pracy naszego Okręgu przeprowadzili 3395 kontrole, z tego: to kontrole w ramach realizacji tematów harmonogramu PIP, co stanowi 53 % ogółu kontroli (w 2002 r. wskaźnik ten wynosił 57 %), 630 kontroli wynikających z napływu skarg na pracodawców. Przedstawione wyżej dane wskazują, że w większości cel, zakres przeprowadzanych kontroli, jak i dobór zakładów do kontroli wynika z zadań planowych. Ponadto duża ilość kontroli wynika z napływających do OIP skarg i wniosków. Inspektorom Pracy pozostaje zatem niewiele czasu na działalność prewencyjną i podejmowanie zadań wg własnej inwencji w zakładach przydzielonych do nadzoru. Tak nasycony plan zadań powoduje, iż IP muszą w ramach prowadzonych kontroli często łączyć zadania. Należy również zaznaczyć, że w związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną, ilość kontroli sprawdzających w roku 2003 uległa znacznemu wzrostowi. W zakresie realizowanych zadań najwięcej miejsca poświęcono: zapobieganiu chorobom zawodowym i innym schorzeniom związanym ze środowiskiem pracy, przestrzeganiu przepisów prawa pracy przy wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych, uczestniczeniu w przejmowaniu do eksploatacji nowo wybudowanych i przebudowywanych zakładach pracy, kontroli robót w miejscach publicznych, kontroli małych pracodawców (zatrudniających do 20 pracowników), badaniu skarg pracowniczych. kontroli placówek handlu detalicznego, ze szczególnym uwzględnieniem placówek wielkopowierzchniowych. 16

17 Wspomnieć należy także fakt przeprowadzenia przez członków Komisji ds. BHP w Rolnictwie i inspektorów pracy 824 wizytacji gospodarstw rolników indywidualnych (619 w roku 2002). Zakres wizytacji gospodarstw wiejskich obejmował stan techniczny obiektów budowlanych oraz maszyn i urządzeń rolniczych, połączony był z doradztwem prawnym i technicznym szczególnie w zakresie bezpiecznych metod pracy. Inspektorzy OIP w Opolu przeprowadzili łącznie 318 wizytacji gospodarstw rolnych. Pozostała część (506) wizytacji została przeprowadzona przez członków komisji: - Komendę Wojewódzką Policji, - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie, - Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w Opolu, - Stację Chemiczno - Rolnicza Oddz. Opole, - Stacje Inseminacyjno - Hodowlaną w Karczowie. Przedstawiona charakterystyka zrealizowanych zadań, daje pogląd o kryteriach doboru zakładów do kontroli, szczególnie w grupie kontroli interwencyjnych. Dobór zakładów do kontroli w ramach zadań planowych ujętych w harmonogramie rocznym wynikał głównie z założeń do realizacji zadań oraz celu, jaki mu przyświecał. Największą ilość kontroli przeprowadzono w zakładach handlowych i świadczących usługi naprawy 32,5% (w 2002 r. - 31,5%), w zakładach przetwórstwa przemysłowego 22,6% ogółu kontroli (w 2002 r. - 22,5%), w budownictwie 14,4% (w 2002 r. - 15,3%), w zakładach prowadzących działalność związana z obsługą nieruchomości oraz prowadzeniem interesów 4,86% (w 2002 r. - 5,2%), w zakładach ochrony zdrowia i opieki socjalnej 3,74% (w 2002 r. - 3,94%), rolnictwie 3,15% oraz transporcie 3,12%. Większość kontroli, bo blisko 90,7% (w 2002 r.- 87,6%), to kontrole w sektorze prywatnym, co pozostaje w zgodności z istniejącą strukturą na mapie gospodarczej regionu. W ramach współpracy z innymi organami przeprowadzono 21 kontroli wspólnych, głównie z Policją, Państwową Strażą Pożarną oraz Inspekcją Sanitarną. W 10 przypadkach kontrole przeprowadzono na wniosek innego organu. W 201 przypadkach (w 2002 r. w 169) powiadomiono inne organy o stwierdzonych uchybieniach, głównie Nadzór Budowlany, Dozór Techniczny i Inspekcję Sanitarną. Porównując ogólne wielkości charakteryzujące wyniki pracy Okręgu, należy odnotować wszechstronne podejmowanie działań zmierzających do efektywnego zwalczania przypadków nieposzanowania prawa, co obrazuje poniższe zestawienie. Lp. Wyszczególnienie L. kontroli L. z-dów skontrolowanych L. wydanych decyzji ogółem L. wniosków w wystąpieniach L. Środków wychowawczych L. mandatów L. wniosków do kolegium + wnioski do sądów L. wniosków do prokuratury L. wniosków o zaprzestanie działalności Dane zawarte w zestawieniu w odniesieniu do 2003 r. obejmują działalność średnio statystycznie 44 IP, przy 43 IP w 2002 r. 4. DECYZJE INSPEKTORÓW PRACY WYDANE W WYNIKU KONTROLI W 2003 r. stwierdzone podczas prowadzonych kontroli nieprawidłowości stanowiły podstawę do wydania decyzji. Szczegółowe dane z podziałem na decyzje pisemne i ustne zawiera poniższa tabela: 17

18 Decyzje 2003 r r r. Ogółem na piśmie ustne Ilość kontroli Biorąc pod uwagę stosunek decyzji ustnych do ogółu wydanych decyzji, to wynosił on 29,8% w 2003 r. 42,3% w 2002r. i 29,4% w 2001r., świadczy to o zmniejszeniu się ilości wydanych decyzji, które były zrealizowane w trakcie trwania kontroli. Ilości wydanych decyzji z podziałem według terminu ich wykonania przedstawia poniższa tabela: Decyzje 2003 r r r. Ogółem usunięcia uchybień w terminie wstrzymania robót skierowania pracowników do innych robót Z przedstawionych danych wynika, że w 2003r. zmniejszyła się ilość decyzji wstrzymania wykonywania robót i skierowań do wykonywania innych prac. Można przypuszczać, że stan taki jest wynikiem przeprowadzanych w przeszłości kontroli, wydawanych środków prawnych, jak i stosowanych kar wobec pracodawców i osób kierujących pracownikami oraz wzrostu poziomu świadomości pracodawców. Decyzje w zakładach wg podziału na rodzaj działalności, formy własności, formy prawne, liczbę pracujących Analiza wydanych w 2003 r. decyzji wg wybranych, znaczących działów określonych na podstawie Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD) wykazała, że najwięcej decyzji dotyczyło: handlu i napraw 30,1% decyzji wydanych ogółem (w 2002 r. - 31,5%, w 2001 r. - 25,3%) oraz działalności produkcyjnej, 29,3% decyzji wydanych ogółem (w 2002 r. - 27,6%, w 2001 r.- 34,5%). Działalność wg EKD Decyzje 2003 r r r. Handel i naprawy Działalność produkcyjna Budownictwo Rolnictwo i łowiectwo Pozostała działalność usługowa Ochrona zdrowia Obsługa nieruchomości Hotele i restauracje Transport, składowanie Edukacja Analiza decyzji według form własności wykazuje, że ponad 85,4% ogólnej liczby decyzji wydano u pracodawców sektora prywatnego, co potwierdza fakt, że na mapie gospodarczej kraju zdecydowana większość to zakłady prywatne; zagadnienie to obrazuje poniższe zestawienie: 18

19 Formy własności Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu Decyzje 2003 r r r. Sektor publiczny w tym własność: Państwowa Komunalna Mieszana Sektor prywatny w tym własność: Prywatna krajowa Prywatna zagraniczna Prywatna mieszana Na ogólną liczbę wszystkich wydanych decyzji, 81,3 % decyzji przypada na pracodawców małych zatrudniających do 50 pracowników. Szczegółowe dane dotyczące wydanych decyzji w zakładach według wielkości zatrudnienia przedstawia poniższa tabela: Liczba pracujących Decyzje 2003 r r r. od 1do od 10 do od 50 do Powyżej Dane ujęte w poszczególnych tabelach są również odzwierciedleniem struktury pracodawców na mapie gospodarczej województwa. Charakterystyka decyzji w poszczególnych obszarach obejmowanych kontrolą Decyzje pisemne Obszary decyzji 2003 r r r. Obiekty i pomieszczenia pracy Zaplecze higieniczno sanitarne Wentylacja i ogrzewanie Procesy technologiczne Maszyny i urządzenia techniczne Urządzenia i instalacje energetyczne Transport Magazynowanie i składowanie Zagrożenia czynnikami szkodliwymi Przygotowanie do pracy Innych zagadnień bhp Pozostałe Razem

20 Obszary decyzji Decyzje ustne 2003r r r. Obiekty i pomieszczenia pracy Zaplecze higieniczno sanitarne Wentylacja i ogrzewanie Procesy technologiczne Maszyny i urządzenia techniczne Urządzenia i instalacje energetyczne Transport Magazynowanie i składowanie Zagrożenia czynnikami szkodliwymi Przygotowanie do pracy Innych zagadnień bhp Pozostałe Razem Najczęściej występujące nieprawidłowości regulowane decyzjami odnoszące się do: eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych dotyczyły głównie: niewłaściwej eksploatacji tych urządzeń z uwzględnieniem braku lub niewłaściwej ochrony przeciwporażeniowej oraz braku lub nieterminowego przeprowadzania oględzin i pomiarów, obiektów i pomieszczeń pracy dotyczyły głównie: niewłaściwego stanu technicznego obiektów i pomieszczeń pracy, braku lub niewłaściwego oznakowania miejsc niebezpiecznych, braku właściwego zabezpieczenia przeciwpożarowego, niewłaściwego stanu higienicznego oraz braku ładu i porządku na stanowiskach pracy, maszyn i urządzeń technicznych dotyczyły głównie braku osłon elementów oraz stref niebezpiecznych, procesów technologicznych dotyczyły głównie: niewłaściwego wyposażenia i zabezpieczenia stanowisk pracy, braku stosowania znaków i barw bezpieczeństwa, magazynowania i składowania dotyczyły głównie procesów składowania i wyposażenia stanowisk pracy, zaplecza higieniczno-sanitarnego dotyczyły głównie: niewłaściwego wyposażenia tych pomieszczeń oraz braku ładu i porządku, wentylacji, ogrzewania i oświetlenia dotyczyły głównie: niewłaściwego oświetlenia stanowisk pracy oraz braku pomiarów oświetlenia, przygotowania pracowników do pracy dotyczyły głównie: braku szkoleń pracowników i pracodawców w zakresie bhp oraz braku badań lekarskich. Decyzje wstrzymania robót Decyzje wstrzymania robót były wydawane w szczególnych przypadkach, tj. w czasie stwierdzenia zatrudniania pracowników w warunkach występowania bezpośrednich zagrożeń dla ich życia lub zdrowia. Ilości wydanych decyzji przedstawia poniższa tabela: Decyzje wstrzymania robót 2003 r r. 2001r. Ogółem na piśmie ustne