Uprawianie łowiectwa i prowadzenie gospodarki łowieckiej

Transkrypt

1

2 Uprawianie łowiectwa i prowadzenie gospodarki łowieckiej Uwarunkowania administracyjnoprawne, cywilnoprawne i organizacyjne Roman Stec Warszawa 2012

3 Spis treści Wykaz skrótów / 9 Wstęp / 15 Rozdział I Zasady gospodarki łowieckiej, działalność gospodarcza na podstawie przepisów ustawy Prawo łowieckie / Zasady gospodarki łowieckiej / Planowanie w gospodarce łowieckiej / Uprawnienia starosty w zakresie utrzymywania lub hodowli chartów i ich mieszańców / Działalność gospodarcza w zakresie łowiectwa / Problematyka prawna wydzierżawiania obwodów łowieckich / Postanowienia ogólne tworzenie obszarów specjalnych / Administracyjnoprawna problematyka wydzierżawiania obwodów łowieckich / 61 Rozdział II Wykonywanie polowania / Postanowienia ogólne / Uprawnienia starosty dotyczące odłowów lub odstrzałów redukcyjnych zwierzyny / Sposoby wykonywania polowania / Uzyskiwanie uprawnień do wykonywania polowania oraz sposoby wyceny trofeów łowieckich / Wykonywanie polowania indywidualnego i zbiorowego / Postulaty zmian / 119 5

4 Spis treści Rozdział III Problematyka administracyjnoprawna oraz cywilnoprawna szkód łowieckich / Postanowienia ogólne szkody powodowane przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny / Szkody wyrządzane przy wykonywaniu polowania / Administracyjnoprawne aspekty mediacji w prawie łowieckim / Przypadki wyłączające wypłatę odszkodowania za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny / Szkody spowodowane przez polujących przy wykonywaniu polowania / Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną / Warunki wypłacania odszkodowań za szkody wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny / Ubezpieczenie od szkód wyrządzonych przez zwierzynę łowną / Postulaty i propozycje zmian / 159 Rozdział IV Uprawnienia administracji publicznej i Polskiego Związku Łowieckiego w zakresie łowiectwa i gospodarki łowieckiej / Uwarunkowania związane z kształtowaniem polityki łowieckiej / Uprawnienia Ministra Środowiska w zakresie łowiectwa i gospodarki łowieckiej / Uprawnienia organów samorządu terytorialnego w zakresie łowiectwa i gospodarki łowieckiej / Uprawnienia Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, Inspekcji Weterynaryjnej, dyrektora parku narodowego, organów wojskowych oraz wojewody w zakresie łowiectwa / Aspekty administracyjnoprawne działalności PZŁ / 184 Zakończenie / 209 Orzecznictwo sądów polskich oraz organów administracji w zakresie ustawodawstwa łowieckiego / 223 6

5 Spis treści Bibliografia / 229 Akty prawne / 241 Wykaz załączników / 245 7

6

7 Wykaz skrótów Źródła prawa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w spra- wie ochrony dzikiego ptactwa (wersja ujednolicona: Dz. Urz. UE L 20 z , s. 7) dyrektywa 2009/147/WE dyrektywa 92/43/EWG k.c. k.k. Konstytucja RP k.w. k.z. p.p.s.a. dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z , s. 7 z późn. zm.) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.; sprost. Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598 z późn. zm.) ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz z późn. zm.) 9

8 Wykaz skrótów pr. łow. pr. łow. z 1927 r. pr. łow. z 1952 r. pr. łow. z 1959 r. pr. stow. p.o.ś. r.o.o.p. rozporządzenie (WE) 853/2004 r.r.p.ł. r.s.s.w.o. ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz z późn. zm.) rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 grudnia 1927 r. Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 110, poz. 934 z późn. zm.) dekret z dnia 29 października 1952 r. o prawie łowieckim (Dz. U. Nr 44, poz. 300 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (tekst jedn.: Dz. U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197 z późn. zm.) ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) ustawa z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. Nr 48, poz. 459 z późn. zm.) rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z , s. 55 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych (Dz. U. Nr 221, poz. 1646) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań 10

9 Wykaz skrótów rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych warun- ków wykonywania polowania i znakowania tusz (Dz. U. Nr 61, poz. 548 z późn. zm.) r.w.w.p. r.z.b.p. u.l. u.o.p. u.o.p. z 1991 r. u.o.z. u.s.d.g. u.s.g. u.s.p. u.s.w. za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz. U. Nr 45, poz. 272) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie zwierzyny bezprawnie pozyskanej (Dz. U. Nr 116, poz. 981) ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz z późn. zm.) ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) 11

10 Wykaz skrótów Czasopisma Biul. Inf. LP BŁ LP ŁP OSNC OSNKW OSNP OSP OŚPiP OwSS PiP PiŻ PPH PUG RPEiS Rzeczposp. Sam. Teryt. St. Praw. ZNSA Biuletyn Informacyjny Lasów Państwowych Brać Łowiecka Las Polski Łowiec Polski Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Państwo i Prawo Prawo i Życie Przegląd Prawa Handlowego Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczpospolita Samorząd Terytorialny Studia Prawnicze Zeszyty Naukowe Naczelnego Sądu Administracyjnego Inne skróty BHP Dz. U. Dz. Urz. WE Dz. Urz. UE ETS Bezpieczeństwo i higiena pracy Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Europejski Trybunał Sprawiedliwości 12

11 Wykaz skrótów GUS KCIK NBP OHZ PGL LP PZŁ SA SN UE WSA Główny Urząd Statystyczny Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej Narodowy Bank Polski Ośrodek Hodowli Zwierzyny Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Polski Związek Łowiecki Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy Unia Europejska Wojewódzki Sąd Administracyjny 13

12

13 Wstęp Książka pt. Uprawiane łowiectwa i prowadzenie gospodarki łowieckiej. Uwarunkowania administracyjnoprawne, cywilnoprawne i organizacyjne omawia w ujęciu administracyjnoprawnym i cywilnoprawnym instytucje prawne oraz warunki uprawiania łowiectwa i prowadzenia gospodarki łowieckiej w Polsce. W piśmiennictwie prawniczym do tej pory nie ma opracowania, które od strony administracyjno- i cywilnoprawnej analizowałoby problematykę uprawiania łowiectwa i wskazywałoby, że regulacje te stanowią integralne elementy materialnego i ustrojowego prawa administracyjnego oraz cywilnego, choć w prawie łowieckim mamy do czynienia również z prawem karnym i gospodarczym publicznym. Dlatego dokonano wyboru takiego tematu książki. Ukształtowany w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu system aktów prawnych zawierających przepisy związane z ochroną środowiska obejmuje kilkadziesiąt aktów normatywnych rangi ustawowej oraz podstawowych. Obowiązujące akty prawne rangi ustawowej związane z ochroną środowiska doktryna prawa dzieli na szereg grup, biorąc pod uwagę ich treść i znaczenie dla całego systemu prawa oraz miejsce w tym systemie. Są to zatem akty o charakterze ogólnym i horyzontalnym regulujące instytucje prawne istotne dla całego systemu ochrony środowiska. Akty te to ustawa Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku, jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późn. zm.). Najbardziej ogólny charakter ma ustawa Prawo ochrony środowiska, pozostałe dwie dotyczą wyodrębnionych zagadnień, przy czym ustawa z 2008 r. zawiera przepisy dotyczące organizacji aparatu administracji zajmującej się sprawami ochrony środowiska. Ustawo 15

14 Wstęp dawca, jak to zwykle bywa, nie rozstrzygnął w sposób czytelny i wyraźny wzajemnego stosunku pomiędzy tymi ustawami, co w praktyce prawnej w ich stosowaniu powoduje wątpliwości interpretacyjne. Do pozostałych grup doktryna zalicza ustawy sektorowe i przepisy uzupełniające. Akty uzupełniające nie dotyczą bezpośrednio ochrony środowiska. Są wykorzystywane dla osiągnięcia celów ochrony środowiska. Są to m.in. takie regulacje jak ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz z późn. zm.) czy ustawa z dnia 27 kwietnia 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.). Do przepisów sektorowych zalicza się akty prawne regulujące gospodarcze korzystanie z zasobów środowiska (prawo leśne ustawę o lasach, prawo łowieckie ustawa Prawo łowieckie, prawo rybackie ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 189, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 116, poz. 975), czy szereg innych przepisów regulujących zasady korzystania ze środowiska i jego ochrony. Na potrzeby tej książki wykorzystano przepisy prawa łowieckiego regulujące aspekty gospodarowania zasobami biosfery (zwierzętami łownymi). W książce tej obok treści materialnoprawnych, przedstawiono również uwarunkowania ustrojowe związane ze strukturą i uprawnieniami organów administracji publicznej w zakresie łowiectwa i podmiotów niepublicznych wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej związanych z uprawianiem łowiectwa. W książce tej również podjęto problem zgodności z Konstytucją RP ustawy Prawo łowieckie. Na potrzeby niniejszego opracowania wykorzystano następujące metody badawcze: dogmatycznoprawną, prawnoporównawczą i historycznoprawną. Istotą metody dogmatycznoprawnej jest przeprowadzenie interpretacji przepisów prawa z wykorzystaniem wiedzy merytorycznej oraz logiczno-językowej. Sięgnięcie do tej metody badawczej umożliwiło na wyczerpujące ustalenie uprawnień z zakresu łowiectwa organów administracji publicznej i niepublicznych podmiotów administracyjnych. Metodę dogmatyczno-prawną uzupełniono o analizę orzecznictwa sądowego i orzecznictwa organów administracji publicznej. Niezbędne także dla tej pracy było zastosowanie metody historycznej 1. Posłużenie się tą metodą pozwoliło na poznanie 1 Znaczenie metody historycznej dla prawa administracyjnego opisuje J. Starościak, Studia z teorii prawa administracyjnego, Wrocław 1967, s. 21 i n. 16

15 Wstęp prawnej problematyki przeciwdziałania konfliktom między poszkodowanymi właścicielami (posiadaczami gruntów rolnych) a posiadającymi prawo polowania. Konflikty te spowodowane są szkodami powodowanymi przez zwierzęta łowne. Dzięki temu także możemy poznać, jaką rolę w tym zakresie spełniało prawo i jakie uprawnienia w tym zakresie posiadały podmioty administracji publicznej. Wskazana metoda zastosowana w opracowaniu wydaje się istotna dla zrozumienia cech opisanych instytucji prawnych, ich ewolucji oraz ich współczesnego odniesienia. Z metodą historyczną związana jest zawsze metoda biograficzna, której zastosowanie służy przede wszystkim eksponowaniu odrębnej tożsamości polskiej doktryny prawa administracyjnego i cywilnego poprzez historiograficzne prezentowanie tych nauk i ich dorobku doktrynalnego 2. Zastosowanie metody porównawczej 3 podyktowane było dążeniem do poznania doświadczeń innych gałęzi prawa związanych z uprawianiem łowiectwa. Do zakresu przedmiotu komparatystyki zaliczyć należy komparatystykę myśli prawnej, komparatystykę norm prawnych, komparatystykę instytucji prawnych, komparatystykę gałęzi prawa, komparatystykę systemów prawa, komparatystykę rodzin prawa oraz komparatystykę typów prawa. Przy czym elementy prawa porównawczego podlegają dalszym podziałom. Pole badawcze zawężone zostało do problematyki administracyjnoprawnej oraz cywilnoprawnej. Obejmowało: wykazanie potrzeby zmian polskiego prawa łowieckiego oraz sprawdzenie czy uprawnienia organów administracji publicznej w zakresie łowiectwa są wystarczające, czy należy je rozszerzyć. A także, czy prawo polowania winno być związane z własnością gruntu, czy wykonywanie polowania powinno być tak jak dotychczas związane z przynależnością do PZŁ. Oraz, czy to rozwiązanie należy zmienić, czy może zwierzyna łowna winna być własnością Skarbu Państwa. Rozważałem także kwestię czy system wynagradzania szkód powodowanych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny jest systemem skutecznym, czy posiada wady prawne oraz czy należy przekazywać uprawnienia w zakresie łowiectwa podmiotom niepublicznym. Książka składa się z czterech rozdziałów. Rozdział I pt. Zasady gospodarki łowieckiej, działalność gospodarcza na podstawie przepisów ustawy Prawo łowieckie objął swą analizą zarówno zasady go 2 P. Dobosz, Problemy metodologii współczesnej nauki prawa administracyjnego na tle metody historycznej, KPP 2001, z. 1, s R. Tokarczyk, Komparatystyka prawnicza, Kraków 2002, s. 63 i n. 17

16 Wstęp spodarki łowieckiej, działalność gospodarczą w łowiectwie, jak i problematykę administracyjnoprawną i cywilnoprawną wydzierżawiania obwodów łowieckich. Rozdział II pt. Wykonywanie polowania obejmuje analizą prawną przepisy ustawy Prawo łowieckie i przepisy wykonawcze do ustawy dotyczące uprawnień do wykonywania polowania oraz przepisy prawne ustawowe i podustawowe regulujące sposoby wykonywania polowania. Rozdział III pt. Problematyka administracyjnoprawna i cywilnoprawna szkód łowieckich poddaje analizie problem prawny szkód powodowanych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny w uprawach i płodach rolnych, szkód wyrządzanych przy wykonywaniu polowania, administracyjnoprawnych aspektów mediacji w prawie łowieckim, przypadków wyłączających wypłatę odszkodowań za szkody wyrządzane przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzane przez zwierzęta objęte całoroczną ochroną, warunki wypłacania odszkodowań za szkody wyrządzane przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny oraz szkód powodowanych przez polujących przy wykonywaniu polowania. W rozdziale tym podano też przykłady ubezpieczeń od szkód wyrządzanych przez zwierzęta łowne. Ten system jest ułomny i wymaga prawnych, merytorycznych i organizacyjnych zmian. Rozdział IV pt. Uprawnienia administracji publicznej i PZŁ w zakresie łowiectwa zawiera analizę regulacji prawnych nadających podmiotom administracyjnym publicznym i niepublicznym uprawnienia dotyczące łowiectwa. Ograniczenie przedmiotu niniejszej dysertacji zarówno do materialnego i ustrojowego prawa administracyjnego, jak i do prawa cywilnego nie oznacza, iż poczynione rozważania nie będą przydatne przy rozwiązywaniu problemów związanych ze stosowaniem prawa łowieckiego. Główny problem badawczy, któremu poświęcona jest niniejsza publikacja, to analiza konstrukcji prawnej ustawy, obowiązującego modelu prawnego polskiego łowiectwa, konstytucyjności ustawy Prawo łowieckie oraz uprawnień podmiotów administracyjnych w zakresie łowiectwa. Z tak sformułowanego celu wynika zakres pracy. Podjęto zatem próbę wskazania wad i zalet regulacji prawnej ustawy Prawo łowieckie na tle niejednolitego stanowiska doktryny prawa w przedmiocie prawa łowieckiego, dyskusji środowiska myśliwych o konieczności zmian w tym prawie, krytyki łowiectwa przez prasę, środki społecznej komunikacji i organizacje ekologiczne oraz trwające w parlamencie dyskusje o modelu łowiectwa i o potrzebach zmian. Zagadnienia prezentowane w książce nie zostały dotychczas w sposób 18

17 Wstęp kompleksowy w ujęciu administracyjnoprawnym i cywilnoprawnym opracowane przez doktrynę prawa. Dotychczasowe opracowania z prawa łowieckiego, choć jest ich niewiele, mają charakter komentarzowy, monografii w tym zakresie jest niewiele. Także orzecznictwo w zakresie łowiectwa bywa niejednolite i między innymi w zakresie stosowania prawa łowieckiego występuje szereg wątpliwości natury praktycznej i doktrynalnej. Wydaje się, że zagadnienia podjęte w książce mogą przynieść odpowiedź na newralgiczne i aktualnie najmocniej nurtujące środowisko łowieckie problemy (pytania) lub także stać się przyczynkiem dla szerszych rozważań na temat prawnych aspektów łowiectwa w Polsce i jego modelu, a także impulsem dla badań prawnoporównawczych w zakresie łowiectwa oraz winny wyzwalać inicjatywy legislacyjne dążące do zmian w prawie łowieckim, jeśli takie zmiany będą konieczne. W książce uwzględniono stan prawa na dzień 30 kwietnia 2012 r. 19

18

19 Rozdział I Zasady gospodarki łowieckiej, działalność gospodarcza na podstawie przepisów ustawy Prawo łowieckie 1. Zasady gospodarki łowieckiej Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej 4. Zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa (art. 1 pr. łow.) 5. Celem łowiectwa jest: ochrona, zachowanie różnorodności i gospodarowanie populacjami zwierząt łownych, ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny, uzyskiwanie możliwie wysokiej kondycji osobniczej i jakości trofeów oraz właściwej liczebności populacji poszczególnych gatunków zwierzyny przy zachowaniu równowagi środowiska przyrodniczego, spełniania potrzeb społecznych w zakresie uprawiania myślistwa, kultywowania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury łowieckiej (art. 3 pr. łow.) 6. Gospodarka łowiecka to również zasoby, do których zalicza się zwierzęta łowne. Mogą być one zachowane oraz mogą się rozwijać tylko 4 R. Stec, Prawo łowieckie, Warszawa 2009, s. 285 i n.; W. Radecki, Prawo łowieckie z komentarzem, Warszawa 1996, s. 44 i n. 5 Tamże. 6 Tamże. 21

20 Rozdział I. Zasady gospodarki łowieckiej... dzięki rygorystycznej działalności gospodarczej. Gospodarować można zatem tym, co się bardzo dobrze zna. Należy więc wziąć pod uwagę różnorodne parametry: określić wielkość i rozmieszczenie populacji zwierzyny gatunek po gatunku, posiadać znajomość procesów rządzących rozwojem każdego gatunku, oceniać stan zachowań i kondycję osobniczą zwierząt dzikożyjących i ich biotopy. Gospodarka łowiecka polega również na kontroli populacji zwierzyny pod warunkiem, że respektowane są zaplanowane pozyskania zwierząt łownych i zagospodarowanie terenu (obwodu) w celu utrzymania środowisk służących i sprzyjających odnawianiu się populacji i zachowaniu ich we właściwej równowadze. Gospodarka łowiecka to zatem planowanie, hodowla, ochrona oraz pozyskanie zwierzyny w różnych klasach wiekowych. Przepisy prawne dotyczące planowania łowieckiego powinny rozstrzygać o zwiększaniu planu pozyskania, określając tryb postępowania oraz rozstrzygać o przypadkach przekroczeń planu pozyskania w klasach wieku, np. przyjmując, że w danej klasie wieku można przekroczyć plan o 10% pozyskania np. cieląt, łań i byków jeleni. Jednak nie można przekroczyć liczby jeleniowatych przewidzianych do pozyskania w planie łowiecko-hodowlanym na dany rok. Zasada ta powinna dotyczyć wszystkich gatunków zwierząt łownych. Omawiając zagadnienie gospodarki łowieckiej, operuje się następującymi pojęciami: a) gospodarowanie populacjami tj. gospodarowanie zwierzętami dzikimi, opierające się na pojęciu populacji, do której należy całość osobników danego gatunku o liczebności wystarczającej do zapewnienia dalszego rozwoju. Do jednej populacji należą zwierzęta z różnych klas wiekowych i obu płci, rozmnażające się głównie między sobą; b) pojemność biotopu tj. teren, który może pomieścić nie więcej niż określoną liczbę osobników danego gatunku. Pojemność ta jest determinowana przez szereg czynników takich jak: dostępność pokarmu, klimat, niepokoje związane z działalnością człowieka czy też obecność drapieżników; c) podział na jednostki gospodarcze to wielkość jednostek obliczana w odniesieniu do minimalnej wielkości populacji i pojemności ekonomicznej. Środowisko dostarczające gatunkowi obfitych źródeł pożywienia może zostać podzielone na mniejsze jednostki gospodarcze w taki sposób, aby nie zachwiać równowagi populacji występującej na danym terenie. W dość ubogim środowisku, w którym żyje gatunek o wyraźnym zachwianiu równowagi społecznej i socjalnej populacji, należy zachować zawsze większe terytorium. Jednostka gospodarcza dotyczy zatem środowiska i populacji; 22

21 1. Zasady gospodarki łowieckiej d) gospodarowanie przestrzenią tzn. gospodarowanie zwierzętami wymagające coraz większej interwencji dotyczącej zagospodarowania terenu łowieckiego. Pod uwagę należy brać rozliczne potrzeby człowieka, takie jak: ochrona dziedzictwa naturalnego, produkcja gospodarcza i rolna, turystyka oraz rekreacja; e) ochrona zwierząt to w rozumieniu prawa łowieckiego tworzenie warunków do bezpiecznego bytowania zwierzyny poprzez zwalczanie kłusownictwa oraz zjawisk szkodnictwa łowieckiego, to zakaz płoszenia, chwytania, przetrzymywania, ranienia i zabijania zwierzyny poza racjonalną gospodarką łowiecką, określoną w ustawie, oraz zakaz wybierania jaj i piskląt, niszczenia lęgowisk, nor i gniazd ptasich 7. Gospodarka łowiecka jest to działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny (art. 4 ust. 1 pr. łow.) 8. Gospodarka łowiecka obejmuje gospodarkę zwierzyną, tj. planowanie, hodowlę, ochronę, pozyskanie i użytkowanie zwierzyny (np. gospodarowanie jeleniowatymi, dzikiem). Gospodarka łowiecka prowadzona jest w jednostce czasowej roku gospodarczego, którym jest okres od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca roku następnego, obejmujący naturalny cykl gospodarczy, związany z hodowlą zwierzyny, dbaniem o jej rozwój pod względem jakościowym i ilościowym. Łowieckie plany hodowlane roczne i wieloletnie są elementami gospodarki łowieckiej. Tym elementem jest również pozyskanie zwierzyny 9. Gospodarka łowiecka prowadzona jest w oparciu o roczne i wieloletnie plany hodowlane przewidziane dla danych obwodów łowieckich. Zatem gospodarka łowiecka to przede wszystkim hodowla i ochrona zwierzyny, jak również jej pozyskanie sposobami dozwolonymi przez ustawę 10. Gospodarka łowiecka pojmowana jest również jako opieka, którą człowiek otacza zwierzynę, aby zapewnić jej najlepsze warunki bytu, a więc także takie, które są naturalne, oraz jej ochrona i pozyskanie 11. Gospodarka łowiecka, podobnie jak rolnictwo, leśnictwo czy też rybołówstwo, jest jednym ze sposobów korzystania z darów przyrody. Źródłem tych korzyści są 7 R. Stec, Prawo łowieckie. Wybrane aspekty prawnoporównawcze, Warszawa 2009, s. 279 i n. 8 Tamże. 9 Z. Jóźwiak, K. Biały, Słownik podstawowych terminów łowieckich, Warszawa 1994, s. 53 i n. 10 R. Stec, Prawo łowieckie historia i teraźniejszość, Warszawa 1998, s. 78 i n. 11 J. Sztolcman, Łowiectwo, Warszawa 1920, s. 145 i n. 23

22