Woj. wrocławskie. Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15),

Transkrypt

1 Woj. wrocławskie Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15),

2 nego konserw ację polichromii X V IIIwiecznych, oraz przeprowadzono konserwację malowideł ściennych z tej samej epoki w kościele parafialnym w M i k u- szowicach. pow. Oświęcim. W r. bieżącym niezależnie od kontynuacji ro bót przy konserw acji m alarstw a ściennego, rozpoczętych w roku poprzednim przeprowadzono w miesiącach letnich dalsze prace na terenie K rakow a i całego województwa krakowskiego przez ekipy młodych konserw atorów studentów Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, pod kierow nictw em najpoważniejszych sił fachowych. Akcja ta objęła: w K rakow ie konserw ację malowideł ściennych w krużgankach klasztoru augusti a- nów, zaliczonych do najcenniejszych dzieł polskiego m alarstw a XV''XVI w., zaś na terenie województwa następujące obiekty: polichrom ię z w. XVI drew nianego kościoła cm entarnego p. w. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej pow. Bochnia, polichromię dworu w Rożnowie pow. Nowy Sącz, pochodzącą z pocz. w. XIX, dzieło Stachowicza, polichrom ię drew nianego kościółka w Trybszu pow. Nowy Targ. Kontynuow ane w ram ach powyższej akcji prace konserw atorskie w kościele p arafialnym w Krościenku pow Nowy T arg przyniosły dalsze poważne odkrycia fragm entów polichromii z w. XVI, które zostaną zapewne szczegółowo opublikowane w przyszłości. Ponadto w bieżącym roku przeprowadzono odnowienie ołtarza barokowego, przew iezionego z kościoła parafialnego w Książu Wielkim do kościoła drew nianego na Harendzie k/z akopanego. ' H. P. WOJ. WROCŁAWSKIE Do palących zagadnień konserw atorskich woj. w rocławskiego należy spraw a zabezpieczenia w ielu zabytkowych zespołów m iejskich zniszczonych w czasie woj ny. Spraw a ta leży w kom petencji nie tylko władz konserw atorskich, lecz i ó w - nież czynników planow ania przestrzennego. Po stosunkowo długim okresie obojętności ze strony b. Zarządów Miejskich obecnie w eszła w orbitę zainteresow ań Wojewódzkiej Służby Planow an a M ast, Osiedli i Wsi, oraz Wydziału Budówn :ctwa. O pracow anie przez władze konserw a torskie na zlecenie Prezydium WRN we W rocławiu zabytkowych dzielnic i obiektów na podstaw ie m ateriału pomiarowego i ikonograficznego pozwoli na w yodrębnienie ich w planie odbudo- Pyc W rocław kościół św. M agdaleny. Stan z r Ze zb. U. K. Wrocl. Ryc 173. W rocław kościół św. M agdaleny w czasie prac konserw atorskich w końcu r

3 Ryc. 174 Lubań Śląski ratusz. Stan z r Ryc W roclaw ratusz. Zniszczone w nętrze sali książęcej. wy tych m iast Zagadnienie to o tak w yjątkow ym znaczeniu będzie zapew ne w niedługim czasie przekazane do d e cyzji w ładz centralnych a dzieło odbudowy zabytkow ych zespołów starom iejskich stanie się spraw ą niedalekiej przy szłości. Niezależnie od tych zam ierzeń w ykonyw ano prace konserw atorskie od r tak w samym W rocławiu j.ak i na terenie województwa. Dotyczyły one w pierw szym rzędzie obiektów o w a r tościach historycznych, a zwłaszcza związanych z dziejami Polski. W sam ym W rocławiu od początku 1945 r. przeprowadzono prace nad zabezpieczeniem i odbudow ą wielu obiektów budow nictw a tak świeckiego, ja k sakralnego. Prace nad odbudową Ratusza (ryc. 175) dobiegają końca. Budynek ten z X III, XIV w. m urow any z cegły z elementam i architektonicznym i z piaskowca wym agał rekonstrukcji partii sklepień, m urów fasady wschodniej i dachów. W y- reperow ano uszkodzenia kam iennej okładziny ściany południow ej oraz przywrócono szczytowi wschodniem u daw ny wygląd, usuw ając ostatnie przeróbki niemieckie. Specjalnym i studiam i poprzedzona została rekonstrukcja sterczyn bocznych szczytów od wschodu. Biblioteka Uniwersytecka, daw ny klasztor augustynów, przebudowany w X V III w. w kształcie zam kniętego czworoboku do południow ej ściany kościoła NMP na Piasku, została w 1945 r. spalona, oraz poważnie uszkodzona. Z a chowało się tylko około 50% sklepień założonych nad każdą kondygnacją. Odbudowa objęła narazie skrzydła zachodnie i południowe z zachowanym i sklepieniami. N apraw iono nadw ątlone pola sklepienne, zam urow ano w yrw y w ścianach oraz przem urow ano gzyms w ieńczący. O statnio postaw iono dach drew niany. Spośród budowli sakralnych prow a dzono prace w ostatnim roku przy n a stępujących obiektach: ' Kościół NMP na Piasku z XIV/XV w. Uzupełnienie m urów i n a krycie dachem o spadku pierw otnym przywróciło kościołowi daw ną bryłę. Ponieważ parcie sklepienia nad naw ą główną na filary międzynawowe groziło ich wyboczeniem, gdyż nie zachowały się sklepienia nad nawam i bocznymi, zw iązano filary param i ponad sklepieniami nawy głównej przez zakotw ienie w filarach 15 dźwigarów stalow ych celem pełnego zabezpieczenia statyczności. Kościół św. Marii Magdaleny fundow any w r. 1230, ukończony w XIV w. Odbudow ano wieżę południo 206

4 wą do poziomu gzymsu koronującego. Zakotwiono ściany nowe ze starym i w poziomie stropu (na wys. ok. 40 m). Nowe gzymsy koronujące wież wykonano z piaskow ca wg zachow anych fragm entów (ryc. 172, 173). Kościół św. Wincentego wzniesiony ok r. Po działaniach w ojennych pozostały tylko m ury i filary bez sklepień oraz mocno uszkodzona lecz z zachowanym dachem kaplica Hochbergów z X V III w. W ybuchy bomb w prezbiterium spowodowały odchylenie ścian od pionu oraz odspojenie przypór przyściennych. Po odgruzow aniu w nętrza przem urow ano w naw ach przednich na wysokości ok. 1 m koronę m u rów oraz wypełniono w yrw y w ścianach. W południowej ścianie prezbiterium rozebrano pokruszone filary m iędzyokienne oraz popękane łęki nadokienne, nie ruszając przypór, poczem ściany w ym urowano na nowo, wiążąc je mocno z przyporam i. Po w ykonaniu prac m urarskich w prezbiterium i w n a wie głównej ułożono na m urach głównych w ieniec żelbetowy. Zburzoną w ieżę, stojącą przy południow ej ścianie prezbiterium odbudowano do wysokości 30 m t.j. 5 m. ponad gzyms koronujący p rezbiterium (ryc. 177, 178). Kościół ś w. ś w. Piotra i P a w- ł a na Ostrowiu Tum skim przy moście św Jadwigi. Kościół ten, fundow any ja ko kaplica w X II w., w dzisiejszej bryle pochodzi z lat ok Podlegał później licznym przebudowom, które zatarły jego pierw otny układ tak, że dotrw ał do XX w. jako jednonawuwy z przezbiterium i naw ą krytą płaskim drew nianym stropem. W 1945 r. został spalony i częściowo zburzony. Po rozpoczęciu prac rekonstrukcyjnych w 1951 r. przy badaniu pozostałości odkryto, iż w n a wie stał jeden filar pośrodku podtrzym ujący sklepienie krzyżowe. Projekt odbudowy odtw arza pierw otny układ, bardzo rzadki na terenie w rocławskim. W poprzednich już latach przeprow a dzono odbudowę kościoła św. Krzyża i katedry (ryc. 170, 171), k tórą oddano w lipcu b. r. do użytku. P race konserw atorskie ostatniego ro ku w innych miejscowościach woj. wrocławskiego objęły przede wszystkim następujące obiekty: Ratusz w Lubaniu. Renesansowa ta budowla z bram ą przejazdową pod wieżą uległa w r bardzo poważnym uszkodzeniom. Pożar spowodow ał osłabienie kam iennych ścian i zawalenie się sklepień, a zagrożenie b u dynku spotęgowane zostało zniszczeniem przylegających kam ienic rynko- Rye Lubań Śląski ratusz, w 1951 i. Ze zb. U. K Wrocl Ryc W rocław kośc. św. W incentego od strony wschodniej. Ze zb. U- K Wrocł. Ryc W rocław kośc. św. W incentego Fragm ent elew acji południowej. Ze zb. U. K. Wrocł- 207

5 Ryc Strzelno rotunda św. P ro kopa z X II w Fragm ent prezbiterium Stan z r Ze zb. U K. Pozn. wych. W toku odbudowy podparto zagrożone sklepienia parteru, w ym urow a no na nowo zwaloną ścianę zachodnią z przyporam i i w yreperow ano w szystkie ściany kapitalne w ew nętrzne łącznie z wzmocnieniem fundam entów. Cąłość n akry to dachem drew nianym. Wieża strażnicza w Złotoryi, stojąca przy ratuszu, daw na wieża kościoła ewangelickiego wzniesiona była w X V III w. przy rozbudow e daw nego kościoła parafialnego ufundowanego w latach przez św. Jadwigę, żonę H enryka Brodatego, księcia w rocławskiego. Hełm wieży został poważnie uszkodzony podczas działań wojennych. P race konserw atorskie objęły w ym ianę i uzupełnienie zniszczonych i zm urszałych części konstrukcji drew nianej oraz przełożenie pokrycia. 2 e r n i k i, kościół z X III w. charakterystyczny dla Dolnego Śląska jednonawowy z wieżą kw adratow ą z frontu na osi. Zniszczone zostały dachy oraz strop drew niany nad naw ą i poważnie uszkodzone m ury i sklepienie prezbiterium. Podczas prac rem ontow ych odkryto na polach sklepienia prezbiterium pod nowym tynkiem późnorenesansową polichrom ię, ponadto stwierdzono, że częściowo zachowany strop drew niany naw y ma polichromię patronow ą typu renesansowego. W toku prac konserw a torskich naprawiono uszkodzenia m urów i sklepień, ułożono nowe stropy Kleina nad naw ą oraz wykonano nowe dachy nad kościołem i wieżą. Podobną dekorację m alarską odkryto również na północnej ścianie w nętrza prezbiterialnego kościoła w Łomnicy Górnej a także i w północnej nawie kościoła św. W ojciecha we W rocławiu. Jako zadanie konserw atorskie na n a j bliższą przyszłość przygotow uje się spraw ę aktywizacji zabytkowych b u dowli podw orskich, które są jeszcze pozbawione użytowników opiekunów i wobec tego nie spełniają swej roli społecznej, albo są niewłaściwie użytkowane i niszczeją. F. K. H. C. WOJ. POZNAŃSKIE Ryc Słupca, pow. koniński kośc. św. W awrzyńca. Odsłonięte okno gotyckie. Stan z r Ze zb. U K. Pozn. Przystępując do przeglądu prac konserw atorskich w ykonanych w r na terenie w ojew ództw a należy rozpocząć od Poznania, który najbardziej ucierpiał w czasie działań wojennych. Dzieło odbudowy trw a jeszcze, zwłaszcza, że dotkliwe zniszczenia dały okazję do przeprow adzenia zupełnie zasadniczej rewizji dotychczasow ej zabudowy staro- 208