Konsorcjum: InnoCeR Sp. z o.o. Forum Turystyki Regionów

Transkrypt

1 Strategia rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Konsorcjum: InnoCeR Sp. z o.o. Forum Turystyki Regionów Wersja III ostateczna marzec,

2 Spis treści Strategia rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Wprowadzenie... 4 I. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju turystyki w Kętrzyńskim Obszarze Funkcjonalnym Główne trendy rozwoju turystyki na arenie międzynarodowej Polski rynek turystyczny Uwarunkowania rozwoju turystyki w świetle dokumentów strategicznych Polskie uwarunkowania strategiczne i ramy prawne Turystyka w regionalnych dokumentach strategicznych II. Audyt turystyczny Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego diagnoza stanu Regionalny i lokalny rynek turystyczny ogólna charakterystyka Położenie i charakterystyka obszaru Walory turystyczne Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Walory przyrodnicze Walory kulturowo etniczne Zagospodarowanie turystyczne obszaru Turystyczna baza noclegowa i gastronomiczna Baza około turystyczna Analiza dostępności komunikacyjnej Funkcjonujące formy turystyki segmentacja rynku Formy turystyki Segmentacja rynku turystycznego Ocena atrakcyjności turystycznej Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego III. Analiza SWOT IV. Strategia rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Kluczowe wyzwania rozwojowe Wizja i misja rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Cele priorytetowe, szczegółowe i kierunki działań IV. Priorytetowe działania realizacji celów Strategii V. Zintegrowana komunikacja marketingowa Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego

3 1. Cele zintegrowanej komunikacji marketingowej Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Sytuacja zastana Strategia Grupy docelowe Komunikat marketingowy Narzędzia komunikacji VI. System wdrażania Koncepcja wdrażania strategii Monitoring i ewaluacja Strategii

4 Wprowadzenie Strategia rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego Jedną z licznych funkcji turystyki (wypoczynkowa, rozrywkowa, edukacyjna, wychowawcza, zdrowotna, polityczna) jest jej funkcja ekonomiczna. Szeroko rozumiana obejmuje dystrybucję zasobów finansowych i zyski przedsiębiorców turystycznych oraz dobrobyt społeczności lokalnych, a także możliwości finansowania zachowania i rozwoju walorów naturalnych i antropogenicznych. Efekty ekonomiczne ruchu turystycznego wynikają z przepływów rzeczowych i finansowych związanych z zakupem dóbr i usług przez turystów. Każdy turysta, dokonując zakupu określonych towarów i usług, wprowadza do obrotu gospodarczego pewne środki pieniężne, które są następnie albo oszczędzane, albo nadal wydatkowane. Jeśli są w dalszym ciągu wydatkowane, to pozostają w obrocie i zmieniają się na towary i usługi, inwestycje itd. Pieniądze wydatkowane w ten sposób w turystyce zaczynają krążyć w gospodarce, przechodząc przez poszczególne fazy obrotu. Jest to tzw. efekt mnożnikowy. Stąd wypływa bardzo istotna funkcja turystyki, jaką jest kreowanie wzrostu gospodarczego, w szczególności na obszarach, które mają potencjał do rozwoju turystycznego. Walory turystyczne Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego wynikają z jego zasobów środowiska, przygranicznego położenia, pamiątek historii, tradycji i ogromnych zasobów kulturowych. Motywy religijne, historyczne i krajoznawcze przyciągają turystów z całego kraju oraz z zagranicy. Turystyka na stałe znalazła miejsce wśród innych funkcji regionu, jest ona funkcją pożądaną ze względu na możliwość generowania dochodów, a w efekcie kreowania dobrobytu mieszkańców. Opracowanie niniejszej strategii ma na celu wsparcie samorządów wchodzących w skład Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego (KOF) przy realizacji polityki rozwoju w zakresie dotyczącym zintegrowanego podejścia do rozwoju turystyki, poprzez zaproponowanie głównych celów strategicznych i szczegółowych oraz ukierunkowanie działań w zakresie rozwoju turystyki na obszary o największym potencjale wzrostu. Dokument zawiera: 1. Część diagnostyczną, zawierającą: diagnozę sytuacji oraz ustalenie problemów wymagających rozwiązania, analizę zewnętrznych uwarunkowań obejmującą ich identyfikację, poznanie dotychczasowych trendów ich zachodzenia oraz prognozę trendów rozwojowych, 2. Część analityczną wykorzystującą narzędzie kompleksowej analizy SWOT 3. Część strategiczną, zawierającą: wizję, misję, priorytety rozwojowe (siatka celów cele strategiczne i operacyjne), główne kierunki interwencji, 4

5 opis priorytetowych działań mających na celu wsparcie procesu kształtowania przestrzeni turystycznej, opis metod marketingu turystycznego, założenia do spójnej promocji KOF i zintegrowanego systemu informacji turystycznej. 4. Część dot. systemu zarządzania realizacją Strategii, zawierającą: określenie systemu wdrażania, określenie systemu ewaluacji sposobu oceny postępu realizacji Strategii i okresowej jego weryfikacji, zdefiniowanie kluczowych sfer monitorowania, założenia do systemu aktualizacji dokumentu. W trakcie dokonywania diagnozy stanu istniejącego wykorzystano następujące techniki i metody badawcze: 1. Analiza desk research przeprowadzona na podstawie analizy aktualnych danych statystycznych oraz dostępnych opracowań. 2. Badania ilościowe z 50 przedsiębiorcami/organizacjami działającymi w branży turystycznej (wywiad kwestionariuszowy). 3. Badania ilościowe z 100 turystami korzystającymi z oferty turystycznej obszaru (badanie ankietowe). 4. Konsultacje wyników diagnozy z partnerami społeczno gospodarczymi KOF. Przeprowadzone zostały dwie sesje warsztatowe. Pierwsza sesja dotyczyła oceny diagnozy stanu, w tym oceny trafności zidentyfikowanych wyzwań, potrzeb i problemów rozwojowych w obszarze turystyki, trendów rozwojowych i obszarów problemowych oraz oceny trafności sformułowanej analizy SWOT. Po dwóch tygodniach przeprowadzono kolejną sesję warsztatową poświęconą sformułowaniu celów priorytetowych, szczegółowych, kierunków działań i wyłonieniu priorytetowych działań realizacji strategii. 5

6 I. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju turystyki w Kętrzyńskim Obszarze Funkcjonalnym 1. Główne trendy rozwoju turystyki na arenie międzynarodowej W 2010 roku Komisja Europejska określiła podejście UE do rozwoju turystyki, definiując nowe ramy działań mających podnieść konkurencyjność i zwiększyć potencjał rozwojowy UE zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju: Europa winna pozostać najpopularniejszym kierunkiem turystycznym na świecie (strategia Europa 2020 ). Turystyczny sektor działalności gospodarczej, jako obejmujący prawie 1,8 mln przedsiębiorstw (większość to MŚP) i dający zatrudnienie około 5,2% całkowitej siły roboczej (co stanowi około 9,7 mln miejsc pracy), ma potencjał stymulujący wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia w UE, a jednocześnie przyczynia się do rozwoju i integracji gospodarczej oraz społecznej. Europejska branża turystyczna wytwarza ponad 5% PKB Unii Europejskiej i wskaźnik ten stale rośnie. Turystyka stanowi więc trzeci pod względem znaczenia obszar działalności społeczno gospodarczej w UE, ustępując miejsca sektorowi handlu i dystrybucji oraz budownictwu. Unia Europejska umacnia się na pozycji najpopularniejszego kierunku turystycznego na świecie: w 2008 r. odwiedziło ją 370 mln turystów z całego świata, co odpowiada 40% wszystkich przyjazdów w skali globalnej. Przyjazdy te przyniosły ok. 266 mld euro wpływów, z czego 75 mld euro wygenerowanych zostało dzięki przyjazdom turystów spoza Unii. Zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Turystyki (United Nations World Tourism Organisation UNWTO) liczba przyjeżdżających do Europy turystów spoza UE będzie w najbliższych latach znacząco rosła. Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego została doceniona rola turystyki, a UE uzyskała uprawnienia, które umożliwiają jej wspieranie, koordynowanie oraz uzupełnianie działań podejmowanych przez państwa członkowskie. Stanowi to ogromny postęp, wnosi niezbędną przejrzystość i ułatwia wprowadzenie spójnych ram działania. CELE NOWYCH RAM DZIAŁANIA Zgodnie z traktatem lizbońskim głównym zadaniem europejskiej polityki turystycznej jest stymulowanie konkurencyjności tego sektora, przy założeniu, że w perspektywie długoterminowej konkurencyjność ta będzie się w dużej mierze opierać na równowadze i trwałości strategii rozwoju. Cel ten jest wyraźnie związany z nową strategią 6

7 gospodarczą Unii Europa 2020, a szczególnie z jednym z jej projektów przewodnich: Polityka przemysłowa w erze globalizacji. Co więcej, turystyka może się również przyczynić do powodzenia innych projektów przewodnich, takich jak Unia innowacji, Europejska agenda cyfrowa oraz Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia. Podpisana w 2010 roku Deklaracja Madrycka zawiera szereg zaleceń co do wdrażania skonsolidowanej europejskiej polityki turystycznej. Podkreśla konieczność podniesienia konkurencyjności tego sektora zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, a także potwierdza, iż działania UE na rzecz turystyki niosą ze sobą wartość dodaną i poprzez zintegrowane podejście do turystyki stanowią uzupełnienie działań podejmowanych przez państwa członkowskie. Główne trendy w turystyce na arenie międzynarodowej Starzejące się społeczeństwo i złoty wiek Zjawisko starzejącego się społeczeństwa będzie silnie oddziaływać na każdą dziedzinę życia. Prognozy demograficzne wskazują, iż tendencja ta będzie utrzymywać się w całej Unii Europejskiej do roku Oznacza to, iż w następnych dwóch dekadach segment konsumentów powyżej 50 roku życia będzie kluczową grupą docelową o największej sile nabywczej jako całość. Nie do pominięcia jest też fakt, iż wraz ze wzrostem długości życia, osoby te cieszą się coraz lepszym zdrowiem i wchodząc w wiek emerytalny mają więcej czasu wolnego, chęci i okazji, aby podróżować. Niż demograficzny, single i puste gniazda Silne tendencje zmian w funkcjonujących modelach rodziny małżeństwa bez dzieci oraz duża liczba osób decydujących się na życie w pojedynkę, wpływa na większe dochody rodziny przypadające na jej jednego członka oraz zmianę wzorców konsumpcyjnych i sposobów spędzania wolnego czasu. 7

8 Wzrost świadomości zdrowotnej Wzrastająca świadomość w zakresie potrzeby dbania o zdrowie wpływa na zmianę preferencji turystów co do form spędzania wolnego czasu, coraz częściej przedkładają oni aktywny wypoczynek nad pasywny. Wzrost kwalifikacji i kształcenie ustawiczne Coraz większa świadomość społeczeństwa z zakresie konieczności ciągłego podnoszenia swoich kwalifikacji wpływa na wzorce konsumpcyjne i bardziej świadome wybory. Konsumenci są w coraz większym stopniu nastawieni na wypoczynek połączony z bogatą ofertą kulturalną i poznawaniem historii i zabytków docelowego miejsca wakacji. Nowe modele interakcji społecznych dzięki rozpowszechnianiu technologii komunikacyjnych Człowiek stał się bardziej mobilny bez konieczności ruszania się z miejsca. Przez komputer lub telefon ma dostęp do całego świata. Z uwagi na zwielokrotnienie ilości interakcji online w kolejnych latach wzrasta rola informacji i sprzedaży przez Internet, pojawiają się nowe formy wizualizacji, rośnie rola w komunikacji telefonu komórkowego i GPS, tworzą się społeczności internetowe, które wypierają znaczenie tradycyjnych portali promocyjnych w komunikacji marketingowej. Wzrasta również rola poszukiwania informacji przez Internet, a jednocześnie maleje i zmienia się znaczenie biur podróży. Zielony rozwój W ostatnich latach obserwowany jest ciągły wzrost świadomości w zakresie ochrony środowiska. W perspektywie najbliższych lat (do 2020 roku) Europa będzie musiała zmierzyć 8

9 się z istotnymi problemami klimatycznymi i środowiskowymi. Zaistniała sytuacja wymusza rozwój nowych ekologicznych rozwiązań we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Zmiany w gospodarce w tym kierunku następują z coraz większą dynamiką. Dziedziny takie jak bezpieczeństwo energetyczne, zdrowa żywność, ekologiczne technologie będą wiodącymi obszarami rozwoju. W tym kierunku podążają również preferencje konsumentów, którzy zaczynają przykładać coraz większą wagę do ekologicznego trybu życia. Indywidualizacja wzorców konsumpcyjnych W dobie technologii informacyjnych oraz coraz większej globalizacji każdy człowiek staje się odrębnym segmentem rynkowym, tworząc swój świat (nieraz w większym stopniu w świecie wirtualnym niż rzeczywistym), projektując (lub współprojektując) swoje produkty, próbując przekonać innych do podobnych zachowań (nowe społeczności). Internetowe platformy społecznościowe stają się coraz częściej największym medium informacji, promocji i sprzedaży usług. Indywidualizacja wzorców konsumpcyjnych pociąga za sobą tendencję do otwartego wyrażania przez konsumentów swoich postaw i potrzeb. Styl życia w społeczeństwie zachodnim stopniowo się zmienia coraz większą rolę odgrywają potrzeby indywidualne, na rynek wchodzą nowi konsumenci z rynków wschodzących. Nowe granice Unii Europejskiej Do 2020 roku europejski rynek pracy będzie potrzebował kilkunastu milionów nowych miejsc pracy, aby utrzymać tempo rozwoju. Problem dotyczy nie tylko krajów zachodnich, ale również krajów europy środkowej. Znaczący w tym zakresie jest odpływ młodej wykształconej kadry z miejsc o wysokim stopniu bezrobocia, co w znaczącym stopniu utrudnia rozwój lokalnych rynków gospodarki. Większy nacisk na osiąganie wartości dodanej z inwestowanych środków publicznych Kryzys finansów publicznych w krajach Unii Europejskiej wymusił wydatkowanie środków publicznych w sposób bardziej efektywny niż dotychczas, a w konsekwencji skupienie inwestycji 9

10 na ograniczonej liczbie obszarów priorytetowych, które przyniosą większą wartość dodaną dla gospodarki. Taka sytuacja wpłynie również na wdrożenie systemów zarządzania finansami w jednostkach władzy na różnym szczeblu zarządzania państwem. Debata nad nowym modelem wydatkowania środków rozpoczęła się wraz z przygotowywaniem Wieloletnich Ram Finansowych Unii Europejskiej. Nowa polityka zakłada odejście od rozproszonych działań podejmowanych przez władze publiczne na rzecz inwestycji skoncentrowanych na kluczowych obszarach, ze zwróceniem szczególnej uwagi na osiągane efekty. Rozwój w oparciu o endogeniczne specjalizacje obszaru Gospodarki uzależnione od inwestycji zagranicznych, przy słabo rozwiniętej wewnętrznej tkance gospodarczej, okazały się bardzo wrażliwe w okresie kryzysu. Rośnie świadomość o konieczności wzmacniania regionalnych i krajowych struktur gospodarczych poprzez wspieranie klastrów i innych form powiązań kooperacyjnych. W obecnej perspektywie pod hasłem inteligentnej specjalizacji publiczne programy wsparcia będą koncentrowały się przede wszystkim na wspieraniu takich inicjatyw, które poprzez dużą skalę swojej działalności uzyskają odpowiednią masę krytyczną do osiągnięcia znaczącej wartości dodanej w gospodarce. 2. Polski rynek turystyczny Turystyka stanowi nieodłączny element życia społecznego. Wszelkie zmiany polityczne, gospodarcze czy społeczne, związane ze stylem życia wpływają na rozwój turystyki. Ważne jest aby sektor turystyczny rozpoznawał i monitorował te zmiany i w odpowiedni sposób na nie reagował. Rozwój turystyki może nastąpić tylko pod warunkiem, że te nowe czynniki i trendy zostaną uwzględnione w ofercie turystycznej. Wszelkie strategie związane z produktami, usługami, marketingiem i inwestycjami wymagają odpowiednich korekt w przypadkach, gdy preferencje lub zachowania klientów rozwijają się inaczej niż dotychczas. Analizując główne trendy zachodzące w Polsce, które mogą mieć wpływ na rozwój turystyki, należy zauważyć, iż są one zbieżne z trendami na arenie międzynarodowej. Do głównych tendencji, które należy wziąć pod uwagę przy kreowaniu polityki rozwoju, należy tutaj zaliczyć: Wzrost świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Wzrasta świadomość zdrowotna społeczeństwa, która z pewnością będzie miała wpływ na podejmowanie decyzji przy wyborze celu podróży oraz na postępowanie klienta w czasie wyjazdu. Rosnące zainteresowanie prozdrowotnymi formami spędzania czasu wolnego otwiera szeroki wachlarz możliwości rozwoju turystyki aktywnej, ze szczególnym uwzględnieniem 10

11 rekreacji wodnej i rowerowej. Nasilające się oczekiwania potencjalnych turystów na nowe przeżycia wymagają od zarządzających turystyką dywersyfikacji ofert poprzez tworzenie nowych kategorii produktów turystycznych. Naprzeciw oczekiwaniom wychodzi turystyka zdrowotna. Oprócz zróżnicowanych form noclegu i wyżywienia oferuje również zabiegi Spa i wellness oraz liczne atrakcje służące poprawie zdrowia i samopoczucia. Wzrost świadomości i poziomu wykształcenia. Średni poziom wykształcenia polskiego społeczeństwa z roku na rok wzrasta. Będzie to skutkowało wyborem imprez, w których istotną rolę odgrywają sztuka, kultura i historia, tzn. imprez o większych walorach edukacyjnych i związanych z rozwojem duchowości. Będzie to ponadto skutkować wzrostem popytu na produkty turystyczne oparte na kreatywności oraz na produkty specjalistyczne. Rozwój technologii informatycznych. Coraz większe wykorzystanie technologii informatycznych w Polsce implikuje fakt, iż nadal będzie wzrastać znaczenie Internetu oraz jego wykorzystania do zdobywania informacji oraz nabywania produktów i usług turystycznych. Technologie komunikacyjne odgrywać będą coraz większą rolę przy planowaniu i realizacji podróży turystycznych. Poprawa dostępności komunikacyjnej. Ruch drogowy z roku na rok ulega poprawie, w Polsce w szybkim tempie przybywa autostrad i dróg szybkiego ruchu. Rosnąca dostępność pociągów szybkobieżnych oraz tanich przewoźników będzie miała wpływ na dotychczasowy ruch turystyczny. Zmiany demograficzne. Starzenie się społeczeństwa. Zmiana ta spowoduje wzrost wymagań w zakresie jakości, bezpieczeństwa i komfortu oraz potrzeb łatwego i szybkiego transportu. Indywidualizacja potrzeb osób w dwóch grupach wiekowych, tj oraz 65+, a w konsekwencji konieczność różnicowania ofert i systemu komunikacji marketingowej dla tej grupy odbiorców usług. Zrównoważony rozwój. Świadomość związana z ochroną środowiska będzie nadal wzrastać. Będzie to skutkować zwiększonym popytem na miejsca, w których rozwój jest zrównoważony i w których przyroda i lokalni mieszkańcy odgrywają coraz większą rolę. Wzrośnie atrakcyjność dziewiczych obszarów i regionów oraz popyt na ekoturystykę i produkty oparte o walory przyrodnicze. Zmiana stylu życia społeczeństwa. Styl życia w społeczeństwie stopniowo się zmienia. W turystyce ma to wpływ na postrzeganie osobistych potrzeb i zachowania turystów. Coraz więcej konsumentów o wyrafinowanych gustach otwarcie wyraża swoje potrzeby i dochodzi swoich praw. W turystyce przekłada się to na bardziej krytyczne nastawienie do jakości i stosunku jakości do ceny. Odwiedzający w coraz większym stopniu oczekują usług dopasowanych do ich indywidualnych potrzeb, a także zapewniających bardziej autentyczne przeżycia. Usługodawcy skorzystają więcej, jeżeli będą w stanie stworzyć zupełnie nowe produkty, odróżniające się od innych dzięki wartości dodanej. 11

12 Dalszy, przyspieszony rozwój turystyki w Polsce nastąpić może tylko pod warunkiem, że te nowe czynniki i trendy zostaną uwzględnione w ofercie turystycznej. Polska jest stosunkowo nowym uczestnikiem na międzynarodowym rynku turystycznym, co powoduje, iż musi ona podwoić swoje wysiłki w stosunku do innych krajów, aby odpowiednio wykorzystać popyt turystyczny. Istotną rolę odgrywa tu różnorodny wachlarz atrakcyjnych produktów turystycznych, dostosowanych do potrzeb konsumentów oraz działania związane z promocją, zarówno za granicą, jak i na rynku krajowym. W realizację tych założeń muszą włączyć się poszczególne regiony Polski, gdyż to one odgrywać będą znaczącą rolę w budowaniu wizerunku turystycznego kraju. 3. Uwarunkowania rozwoju turystyki w świetle dokumentów strategicznych 3.1. Polskie uwarunkowania strategiczne i ramy prawne Wśród aktów prawnych dotyczących turystyki oraz dziedzin bezpośrednio związanych z jej rozwojem obowiązujących na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nadrzędnym dokumentem jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie z art. 68 ust.5 Konstytucji RP władze publiczne zobowiązane są do popierania rozwoju kultury fizycznej, co ma następować m.in. poprzez rozwijanie różnych form turystyki aktywnej. Kolejnym aktem prawnym regulującym między innymi kwestie rozwoju turystyki w Polsce jest ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz z późn. zm.). Zgodnie z art. 9 ustawy, polityka rozwoju w Polsce prowadzona jest w oparciu o następujące dokumenty strategiczne: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia Fala Nowoczesności (DSRK) dokument określający główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 5 lutego 2013 r., Strategia Rozwoju Kraju Aktywne Społeczeństwo, Konkurencyjna Gospodarka, Sprawne Państwo (SRK 2020) dokument stanowiący aktualizację Strategii Rozwoju Kraju , przyjęty przez Radę Ministrów. 25 września 2012 r., inne strategie rozwoju dokumenty określające podstawowe uwarunkowania, cel i kierunki rozwoju w danych obszarach, wskazanych w Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020, odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju przestrzennego, sektorów lub dziedzin. Zgodnie z art. 15 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju realizacja strategii zintegrowanych odbywa się na podstawie programów rozwoju, czyli dokumentów o charakterze operacyjno wdrożeniowym, określających działania przewidziane do realizacji zgodnie z ustalonym systemem finansowania i realizacji. 12

13 Przy tworzeniu niniejszej Strategii kierowano się kryterium jej zgodności z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu o randze krajowej. Na poziomie krajowym cele niniejszej Strategii są komplementarne z celami zawartymi w dokumentach strategicznych Polski. Należą do nich: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia Fala Nowoczesności Głównym celem Strategii Rozwoju Kraju 2030 jest poprawa jakości życia Polaków. Osiągnięcie tego celu powinno być mierzone wzrostem produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca, a jednocześnie zwiększeniem spójności społecznej oraz zmniejszeniem nierównomierności o charakterze terytorialnym, jak również skalą skoku cywilizacyjnego społeczeństwa oraz innowacyjności gospodarki w stosunku do innych krajów. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe dzięki podjęciu działań w trzech obszarach: 1. Konkurencyjności i innowacyjności (modernizacji), 2. Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), 3. Efektywności i sprawności państwa. Zapisy Strategii Rozwoju Turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są zbieżne z celami dwóch pierwszych obszarów Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2030 Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 jako dokument średniookresowy wskazuje trzy strategiczne obszary interwencji: 1. Sprawne państwo. 2. Konkurencyjna gospodarka. 3. Spójność społeczna i terytorialna. Strategia rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego wpisuje się przede wszystkim w cele obszaru strategicznego II Konkurencyjna gospodarka oraz w cele obszaru strategicznego III Spójność społeczna i terytorialna. 13

14 Kierunki Rozwoju Turystyki do 2020 Jest to dokument rządowy przyjęty przez Radę Ministrów w dniu Dokument ten został stworzony w powiązaniu z innymi dokumentami rządowymi oraz obowiązującymi aktami prawnymi i innymi dokumentami w dziedzinie turystyki na szczeblu krajowym oraz międzynarodowym. Dokument ten zawiera określenie priorytetowych obszarów rozwojowych w turystyce, do których zaliczono: rozwój produktów turystycznych, rozwój zasobów ludzkich, wsparcie marketingu, kształtowanie przestrzeni turystycznej. Celem głównym Programu jest wzmocnienie rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej turystyki poprzez wspieranie przedsiębiorstw, organizacji i instytucji i oraz inicjatyw sektora turystyki. Niniejsza strategia wpisuje się we wszystkie cele operacyjne Kierunków Rozwoju Turystyki do 2020 tj.: Cel operacyjny 1: Rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki. Cel operacyjny 2: Wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze gospodarki turystycznej oraz zwiększenie kompetencji kadr. Cel operacyjny 3: Promocja markowych produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce. Cel operacyjny 4: Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury rozwoju turystycznego przy zachowaniu ochrony środowiska i zastosowaniu ekoinnowacyjnych technologii. Marketingowa Strategia Polski w sektorze turystyki na lata Podstawowym celem opracowania Marketingowej Strategii Polski w sektorze turystyki na lata jest wskazanie najważniejszych kierunków i form działań, które powinny być podejmowane w tak ważnej dla promocji Polski dziedzinie, jaką jest turystyka. Efektem działań powinna być znaczna poprawa międzynarodowej rozpoznawalności Polski jako kraju 14

15 atrakcyjnego dla turystów, posiadającego konkurencyjne produkty turystyczne wysokiej jakości. Celem strategicznym strategii marketingowej jest zwiększenie skuteczności i efektywności działań marketingowych. Celami operacyjnymi są: 1. Poprawa pozycji konkurencyjnej na rynkach zagranicznych i krajowym. 2. Rozszerzenie atrakcyjnego wizerunku produktów turystycznych przez działania marketingowe. 3. Stworzenie sprawnego i efektywnego systemu informacji turystycznej w celu poprawy jakości komunikacji i obsługi turystów. 4. Transfer wiedzy. Cele Strategii Rozwoju Turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są zbieżne ze wszystkimi celami operacyjnymi Marketingowej Strategii Polski w sektorze turystyki na lata Strategia Rozwoju Społeczno Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 Wizją zaktualizowanej w 2013r. strategii jest Polska Wschodnia makroregionem dynamicznie rozwijającym się z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, stopniowo i systematycznie poprawiającym swoją pozycję rozwojową i konkurencyjną w kraju oraz w Unii Europejskiej, który dzięki ponadregionalnym endogenicznym specjalizacjom gospodarczym skutecznie konkuruje w kraju i za granicą; dysponuje nowoczesnymi kadrami dla gospodarki opartej na wiedzy i skutecznie przeciwdziała społecznemu wykluczeniu; jest obszarem komunikacyjnie dostępnym i wewnętrznie terytorialnie spójnym. Strategia wskazuje strategiczne kierunki działań: 1. Budowa trwałych przewag konkurencyjnych poprzez działania na rzecz podnoszenia poziomu technologicznego zaawansowania i innowacyjności w obszarze wiodących endogenicznych ponadregionalnych specjalizacji gospodarczych. 2. Wzmocnienie potencjału sektora nauki i badań w Polsce Wschodniej przy jednoczesnym wzmacnianiu powiązań i intensyfikacji współpracy między kluczowymi uczestnikami systemu innowacji. 3. Przeciwdziałanie wykluczeniu na rynku pracy. 4. Wzmocnienie potencjału nowoczesnych kadr dla gospodarki opartej na wiedzy. 5. Przełamywanie barier związanych z peryferyjnym położeniem Polski Wschodniej. 6. Wzmocnienie spójności wewnętrznej Polski Wschodniej. 7. Wzmocnienie bezpieczeństwa elektroenergetycznego Polski Wschodniej. 15

16 Zapisy Strategii Rozwoju Turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są zbieżne ze strategicznymi kierunkami działań nr 1, 5 i 6 zawartymi w Strategii Rozwoju Społeczno Gospodarczego Polski Wschodniej do roku Studium uwarunkowań atrakcyjności turystycznej Polski Wschodniej Studium stanowi pierwszy komponent projektu Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki. Analityczna część Studium dostarcza materiału analityczno rekomendacyjnego niezbędnego do opracowania strategii komunikacji na potrzeby kampanii promocyjnej zrównoważonego rozwoju turystyki makroregionu Polski Wschodniej w kraju i za granicą. Dla województwa warmińsko mazurskiego studium wskazuje produkty o wysokiej pozycji konkurencyjnej. Są nimi: wypoczynek nad jeziorami oraz turystyka wodna. Do produktów drugorzędnych dla województwa zaliczono: turystykę pieszą, wypoczynek na obszarach przyrodniczych, turystykę rowerową, turystykę miejską i kulturową oraz agroturystykę. Na szczeblu krajowym turystyka znajduje dobre umocowanie w istniejących aktach prawnych oraz polityce Państwa. Powstające kolejno krajowe Strategie Rozwoju Turystyki, ale przede wszystkim taki dokument o charakterze ponadregionalnym jak Studium Uwarunkowań Atrakcyjności Turystycznej Polski Wschodniej są ważnymi instrumentami sterowania rozwojem turystyki. Dają one szansę na koordynację, większą spójność, a w efekcie wzajemne wzmacnianie działań Państwa z podejmowanymi przedsięwzięciami na innych szczeblach zarządzania terytorialnego Turystyka w regionalnych dokumentach strategicznych Proces planowania strategicznego na szczeblu lokalnym powinien być przeprowadzony z zachowaniem spójności i w powiązaniu z systemem nadrzędnych dokumentów strategicznych. Tak zdefiniowany układ instytucjonalny programowania polityki rozwoju, w którym dokumenty niższego szczebla uwzględniają priorytety wynikające z programów nadrzędnych, wzmacnia efekty rozwojowe poprzez jednoznaczne określanie kluczowych kierunków interwencji. 16

17 Najważniejszym dokumentem określającym zasady polityki rozwoju w województwie warmińsko mazurskim na szczeblu regionalnym jest: Strategia rozwoju społeczno gospodarczego województwa warmińsko mazurskiego do roku 2025 Strategia określa misję rozwoju województwa, wyznacza priorytety i przyporządkowuje im cele. Wszystkie dokumenty strategiczne i programy sektorowe z różnych dziedzin, a więc i sektora turystyki, jej rozwoju i promocji winny opierać się o założenia Strategii rozwoju społecznogospodarczego województwa warmińsko mazurskiego do roku Celem główny Strategii jest Spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Warmii i Mazur z regionami Europy. W ramach celu głównego sformułowano 4 cele strategiczne: 1. Wzrost konkurencyjności gospodarki. 2. Wzrost aktywności społecznej. 3. Wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych. 4. Nowoczesna infrastruktura rozwoju. Każdy z celów strategicznych będzie realizowany przez przyporządkowane mu cele operacyjne. W ramach 1 celu strategicznego wyodrębniono trzy cele operacyjne: 1. Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój inteligentnych specjalizacji, 2. Wzrost innowacyjności firm, 3. Wzrost liczby miejsc pracy. Założenia Strategii rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego spełniają zapisy 1 celu operacyjnego: wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój inteligentnych specjalizacji który ma być realizowany poprzez wymienione w Strategii kierunki działań. Jednym z nich jest Kierunek A. Jakość produktów i usług. Kierunek ten ma być realizowany poprzez produktowe podejście do oferty turystycznej uwzględniające konieczność wydłużania sezonu turystycznego i poszukiwania różnorodnych oraz nowatorskich form turystyki i wypoczynku, wspieranie inicjatyw rozwijających produkcję żywności według zasady od pola do stołu. Z jakością produktów i usług wiążą się również inwestycje infrastrukturalne. Infrastruktura powinna odpowiadać na m.in. pojawiające się zapotrzebowanie turystów i mieszkańców oraz wspierać tworzenie popytu na nowe i nowatorskie produkty, w tym turystyczne, przy jednoczesnym zachowaniu walorów przyrodniczych regionu. Kolejnym kierunkiem rozwoju w pierwszym celu operacyjnym zbieżnym z założeniami niniejszej strategii jest kierunek D: Współpraca. Kierunek ten powinien być realizowany przede wszystkim poprzez: inicjowanie, tworzenie i współpracę instytucjonalną na poziomie lokalnym, międzyregionalnym i międzynarodowym (w tym klastry, grupy producenckie, stowarzyszenia 17

18 skupiające przedsiębiorców. Nacisk położony będzie również na rozwój powiązań sieciowych na mikroekonomicznym szczeblu przedsiębiorstw, prowadzących do wzrostu efektowności, konkurencyjności i powiększania rynków zbytu. Cel strategiczny nr 2: Wzrost aktywności społecznej będzie realizowany poprzez dwa cele operacyjne: 1. Rozwój kapitału społecznego. 2. Wzrost dostępności i jakości usług publicznych. W ramach pierwszego celu operacyjnego: rozwój kapitału społecznego zaplanowano 5 kierunków działań. Założenia i cele niniejszej strategii są komplementarne z czterema z nich tj: A. Aktywni mieszkańcy. Kierunek obejmuje m.in.: animowanie i wzmacnianie aktywności mieszkańców na rzecz rozwoju lokalnego; tworzenie infrastruktury aktywności społecznej, w tym sportowej. B. Organizacje pozarządowe. W kierunku tym mieszczą się np.: wzmacnianie potencjału organizacji pozarządowych poprzez tworzenie systemu wsparcia; ekonomizacja organizacji rozwój przedsiębiorczości społecznej; rozwijanie kompetencji społecznych liderów i animatorów. C. Instytucje publiczne. Realizacja celu w tym kierunku wymagać będzie m.in.: zwiększenia wykorzystania zasobów lokalnych instytucji publicznych dla rozwijania aktywności społecznej i obywatelskiej; tworzenia warunków dla wzmacniania tożsamości i uczestnictwa w kulturze na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym; D. Współpraca. W szczególności kierunek będzie obejmował m.in.: wspieranie istniejących i tworzenie trójsektorowych partnerstw lokalnych; wspieranie tworzenia i funkcjonowania federacji, sieci współpracy w celu łączenia zasobów i podejmowania wspólnych działań w sektorze pozarządowym. Cel strategiczny nr 4: nowoczesna infrastruktura rozwoju, realizowany będzie przez trzy cele operacyjne, którymi są: 1. Zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej spójności. 2. Dostosowana do potrzeb sieć nośników energii. 3. Poprawa jakości i ochrona środowiska przyrodniczego. W ramach pierwszego celu operacyjnego: zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej spójności zaplanowano 7 kierunków działań. Założenia i cele niniejszej strategii są komplementarne z pięcioma z nich tj: kierunek B: Inwestycje drogowe, kierunek C: Infrastruktura kolejowa, kierunek D: Transport lotniczy, kierunek E: Komunikacja i transport wodny, kierunek F: Infrastruktura graniczna. Założenia Strategii rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są również spójne z zapisami celu operacyjnego nr 3: poprawa jakości i ochrona środowiska przyrodniczego. W ramach celu kierunkiem komplementarnym z działaniami zawartymi w niniejszej strategii jest Kierunek A: Zapewnienie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych: 18

19 podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa; zachowanie walorów krajobrazowych województwa; ochrona i restytucja elementów rodzimej przyrody. Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Warmińsko Mazurskiego Strategia została przyjęta Uchwałą Nr XLIII/831/10 Sejmiku Województwa Warmińsko Mazurskiego z dnia 28 września 2010 r. i jest dokumentem stanowiącym rozwinięcie Strategii Rozwoju Województwa Warmińsko Mazurskiego w obszarze Turystyka. Zgodnie z założeniami strategii kreowanie procesów rozwojowych w turystyce Warmii i Mazur jest oparte na obszarach strategicznych, priorytetach rozwoju oraz osiąganiu celów strategicznych i operacyjnych. Strategia zawiera następujące obszary strategiczne: 1. Produkt turystyczny. 2. Promocja. 3. Zasoby ludzkie i struktury organizacyjne. Wskazane obszary strategiczne stanowią główne kierunki wieloletnich i docelowych działań zmierzających do osiągnięcia celu nadrzędnego w turystyce Warmii i Mazur. Z ich struktury wynikają priorytety rozwojowe, do których zaliczono: 1. Rozwój regionalnych produktów turystycznych. 2. Skuteczną promocję produktów turystycznych. 3. Rozwój aktywności społecznej i kadr oraz branżowych struktur organizacyjnych. W ramach priorytetu pierwszego: rozwój regionalnych produktów turystycznych wyodrębniono cztery obszary produktowe: 1. Produkty wizerunkowe (produkty o najwyższej rozpoznawalności, decydujące o wizerunku regionu wśród potencjalnych turystów). 2. Produkty podstawowe (najpopularniejsze produkty turystyczne, przyciągające największą liczbę odwiedzających). 3. Produkty niszowe (produkty komercjalizowane na niewielkich rynkach, tworzonych dla turystów charakteryzujących się specyficznymi lub wyjątkowymi upodobaniami). 4. Produkty uzupełniające (produkty stanowią uzupełnienie oferty turystycznej województwa). Cele strategiczne dla priorytetu drugiego to: 1. Poprawa promocji regionu i produktów turystycznych. 2. Usprawnienie systemu regionalnej informacji turystycznej. 19

20 Z kolei cele strategiczne dla priorytetu trzeciego stanowią: 1. Aktywizacja społeczna na rzecz turystyki i krajoznawstwa. 2. Kształcenie, szkolenie i doskonalenie kadr turystycznych. 3. Rozwój branżowych struktur organizacyjnych. Założenia Strategii rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są komplementarne ze wszystkimi celami strategicznymi Strategii rozwoju turystyki województwa warmińsko mazurskiego. Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Warmińsko Mazurskiego na lata Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko Mazurskiego na lata to kolejny dokument strategiczny zawierający kierunki rozwoju województwa warmińskomazurskiego, który realizował będzie cele unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz do osiągnięcia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, a także osiągał będzie rezultaty wskazane w Umowie Partnerstwa poprzez koncentrację tematyczną i terytorialną wsparcia na przedsięwzięciach odnoszących się do następujących osi priorytetowych: 1. Inteligentna gospodarka Warmii i Mazur. 2. Kadry dla gospodarki. 3. Cyfrowy region. 4. Efektywność energetyczna. 5. Środowisko przyrodnicze i racjonalne wykorzystanie zasobów. 6. Kultura i dziedzictwo. 7. Infrastruktura transportowa. 8. Obszary wymagające rewitalizacji. 9. Dostęp do wysokiej jakości usług publicznych. 10. Regionalny rynek pracy. 11. Włączenie społeczne. 12. Pomoc techniczna. Założenia Strategii rozwoju turystyki Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego są spójne z następującymi celami szczegółowymi: 20

21 W ramach I osi priorytetowej Cel szczegółowy: Unowocześnienie przedsiębiorstw w województwie warmińsko mazurskim przykładowe działania: wprowadzenia na rynek nowych produktów/usług (w tym pakietowych produktów turystycznych); odtwarzanie gospodarczego dziedzictwa regionu w tradycyjnych zawodach, produktach i usługach (np. kulinarnych). W ramach V osi priorytetowej Cel szczegółowy Ochrona i efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych województwa dla wzrostu konkurencyjności przykładowe działania: projekty dotyczące działalności wykorzystującej lokalne zasoby przyrodnicze, np. zagospodarowanie przestrzeni na cele turystyczno rekreacyjne (tereny rekreacyjne, punkty i tarasy widokowe, ścieżki dydaktyczne, ścieżki rowerowe, zagospodarowanie terenów przybrzeżnych na cele turystyczne, rozwój camperowisk, urządzanie i podnoszenie jakości kempingów, uporządkowanie bindug i małych obozowisk nowe/odnowione pomosty oraz sezonowe programy sanitarne, mała infrastruktura żeglarska, itp.). W ramach VI osi priorytetowej Cel szczegółowy Zmiana pasywnej filozofii ochrony dziedzictwa kulturowego regionu i wykorzystanie instytucji kultury do budowy tożsamości regionalnej przykładowe działania: ochrona, zachowanie i zabezpieczenie obiektów dziedzictwa kulturowego i obiektów zabytkowych; zachowanie walorów architektoniczno krajobrazowych i kulturowych miasteczek i wsi; wsparcie instytucji kultury na rzecz włączenia ich w tworzenie produktów turystycznych i oferty wypoczynkowo turystycznej, wzmocnienia ich funkcji regionotwórczej. W ramach VI osi priorytetowej Cel szczegółowy Poprawa dostępności i wewnętrznej spójności oraz przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych w województwie warmińsko mazurskim przykładowe działania: budowa, przebudowa dróg dojazdowych (w tym rowerowych) do miast powiatowych na obszarach o słabym dostępie do usług publicznych preferowane będą projekty wynikające z kompleksowych programów, strategii transportowych, obejmujących swoim zasięgiem co najmniej powiat (przede wszystkim drogi lokalne); Informacje zebrane z dokumentów strategicznych województwa warmińsko mazurskiego, przedstawiające wybrane zapisy określające kierunki i cele rozwoju województwa dają podstawę do stwierdzenia, że znaczenie turystyki dla rozwoju gospodarczego jest duże i perspektywiczne na wielu poziomach planowania. Strategie rozwoju na szczeblu lokalnym nie mogą być tworzone w oderwaniu od kontekstu regionalnego, jeżeli rozwój ten ma przebiegać w sposób harmonijny i zrównoważony. Spójność zamierzeń władz lokalnych i regionalnych w obszarze turystyki pozwala m.in. na tworzenie ponadlokalnych produktów turystycznych, koordynacji działań promocyjnych i informacyjnych, a przez to wzmocnienie wysiłków podejmowanych na szczeblu regionu. 21

22 II. Audyt turystyczny Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego diagnoza stanu 1. Regionalny i lokalny rynek turystyczny ogólna charakterystyka Kętrzyński Obszar Funkcjonalny położony jest na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierza Mazurskiego oraz Niziny Sępopolskiej. Obszar silnie kojarzony jest z regionem Mazur, a więc krainą jezior, jednak ze względu na niewielką liczbę atrakcyjnych turystycznie akwenów wodnych obszaru, marka regionu nie wpływa znacząco na zwiększenie ruchu turystycznego w subregionie KOF. CHARAKTERYSTYKA REGIONALNEGO RYNKU TURYSTYCZNEGO Warmia i Mazury to region o wybitnych walorach turystycznych i rekreacyjnych, nazywany jest krainą tysiąca jezior. Poza jeziorami kolejnym bogactwem województwa są lasy i puszcze, z licznymi parkami krajobrazowymi, rezerwatami i pomnikami przyrody oraz z żyjącymi dziko zwierzętami. W lesie można spotkać m.in. żubry, łosie i bobry. Region zamieszkują także liczne gatunki ptaków żyją tu m.in. bociany, łabędzie, kormorany, głuszce i żurawie. Piękno naturalnego krajobrazu dopełniają dobrze zachowane zamki gotyckie, kościoły i zespoły pałacowo parkowe. Atrakcje turystyczne sprawiają, że region odwiedza rocznie średnio 5 milionów turystów, z czego 20% to turysta zagraniczny. Na tle tak wielu atrakcji można stwierdzić, że wiodącym sektorem regionu warmińsko mazurskiego jest sektor usług turystycznych. Turystyka ma dla rozwoju województwa charakter decydujący. Województwo dysponuje znaczącymi w skali europejskiej walorami turystyczno przyrodniczymi. Atrakcją tych terenów jest krajobraz, lasy, jeziora, czyste środowisko przyrodnicze, a także liczne zabytki architektury i kultury, stanowiska archeologiczne i miejsca historyczne. Na terenie Warmii i Mazur wyróżnione zostały obszary przyrody o szczególnym znaczeniu europejskim. W ramach sieci Natura 2000 ustanowiono 12 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 8 obszarów ochrony siedlisk, których znaczna powierzchnia zajmuje ponad 20% powierzchni województwa. Region należy również do najbogatszych pod względem bioróżnorodności w Polsce. Szczególna dbałość o jakość krajobrazu, przekształcone w niewielkim stopniu środowisko, rozległe przestrzenie jezior, kanały żeglowne, rzeki i potoki, lasy i obszary puszczy z żyjącymi w stanie dzikim zwierzętami oraz liczne ślady działalności ludzkiej sprzed wieków zamki krzyżackie, biskupie, fragmenty fortyfikacji i architektura sakralna od lat przyciągają turystów krajowych i zagranicznych oraz gwarantują interesujący wypoczynek zwolennikom różnorodnych form spędzania wolnego czasu. Region Warmii i Mazur może wykorzystywać turystykę jako jeden z podstawowych czynników konkurencyjności. Doskonałe walory przyrodnicze dają możliwość rozwijania różnych form turystyki: agroturystyki, turystyki zimowej, turystyki aktywnej. Region jest 22

23 predestynowany przede wszystkim do rozwoju funkcji rekreacyjnej i turystyki kwalifikowanej: żeglarstwa, turystyki pieszej, rowerowej i samochodowej. Kętrzyński Obszar Funkcjonalny charakteryzują przede wszystkim walory przyrodniczokrajoznawcze, antropogeniczne oraz bogata historia. Turyści odwiedzają ten obszar głownie ze względu na obszary cenne przyrodniczo, prawnie chronione, bogate w ciekawą florę i faunę. Ponadto turystów przyciąga wielokulturowa historia regionu oraz ciekawe zabytki rozproszone na terenie całego obszaru. W 2013 r. w szczycie sezonu turystycznego (31 lipca) w województwie warmińsko mazurskim do dyspozycji turystów pozostawało 489 obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, które zapewniały 40,8 tys. miejsc noclegowych. Ponad połowa (56,0%) to obiekty całoroczne. 1 Porównując Kętrzyński Obszar Funkcjonalny statystyki nie są tak imponujące. Zgodnie z danymi statystycznymi Głównego Urzędu Statystycznego w powiecie kętrzyńskim w 2013r. zlokalizowanych było 11 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania liczących w sumie 533 miejsca noclegowe. W przeliczeniu na km2 powierzchni na terenie Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego funkcjonowało trzykrotnie mniej miejsc noclegowych niż w województwie. Większość miejsc noclegowych (92,1%) zlokalizowana była w dwóch gminach: mieście Kętrzynie i gminie miejsko wiejskiej Reszel. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych na terenie powiatu kętrzyńskiego w 2013r. wynosił 19,4% i był wyższy o 2,5% w stosunku do roku poprzedzającego. W 2013 r. obiekty zbiorowego zakwaterowania w województwie warmińsko mazurskim przyjęły 1 052,4 tys. turystów, którym udzielono 2 691,6 tys. noclegów. W porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła liczba osób korzystających z noclegów, jak i udzielonych noclegów (odpowiednio o 6,5% i 5,3%). Podobnie jak w latach poprzednich, turyści najchętniej korzystali z usług oferowanych przez hotele zatrzymało się w nich 676,9 tys. osób, którym udzielono 1 348,2 tys. noclegów (64,3% ogółu korzystających ze wszystkich obiektów w województwie i 50,1% z udzielonych noclegów). 2 Turyści zagraniczni przebywający w 2013 r. w województwie warmińsko mazurskim stanowili 16,5% korzystających z obiektów. W porównaniu do 2012 roku liczba gości z zagranicy, jak i liczba udzielonych im noclegów, były wyższe odpowiednio o 8,8% i 3,0%. Obcokrajowcy najczęściej korzystali z hoteli (83,3%), w tym głównie z czteroi trzygwiazdkowych. Przeciętny czas pobytu cudzoziemców w obiektach zbiorowego zakwaterowania wyniósł 2,3 dnia. Porównując statystyki województwa ze statystykami prowadzonymi dla obszaru kętrzyńskiego wynika, że zgodnie ze statystyką publiczną prowadzoną przez GUS w 2013r. z obiektów turystycznych Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego skorzystało 23,5 tys. osób, w tym 20,9% obcokrajowców. Porównując dane statystyczne z województwa należy wyciągnąć wniosek, że obszar kętrzyński jest regionem wyróżniającym się wyższym wskaźnikiem zainteresowania 1 Turystyka w województwie warmińsko mazurskim Urząd Statystyczny w Olsztynie. Maj 2014r. 2 Turystyka w województwie warmińsko mazurskim Urząd Statystyczny w Olsztynie. Maj 2014r. 23

24 obcokrajowców niż wskaźnik dla województwa, (woj. 16,5% turystów zagranicznych, KOF 20,9% turystów zagranicznych.) Popyt turystyczny zarówno w województwie jak i w Kętrzyńskim Obszarze Funkcjonalnym cechuje się sezonowością, czyli zmianami wielkości ruchu turystycznego w czasie. Turyści odwiedzający Warmię i Mazury korzystali z noclegów głównie w okresie od maja do września. Wiązało się to nie tylko z przypadającym na te miesiące okresem wakacyjno urlopowym oraz korzystnymi warunkami pogodowymi, ale również ze specyfiką i walorami regionu sprzyjającymi wypoczynkowi w okresie letnim. 2. Położenie i charakterystyka obszaru Kętrzyński Obszar Funkcjonalny obejmuje teren powiatu kętrzyńskiego. Położony jest w północno środkowej części województwa warmińsko mazurskiego. Graniczy z powiatami: węgorzewskim, giżyckim, mrągowskim, olsztyńskim oraz bartoszyckim. Dodatkowo od strony północnej obszar kętrzyński graniczy z Federacją Rosyjską z obwodem kaliningradzkim. Kętrzyński Obszar Funkcjonalny znajduje się na terenie dawnego województwa olsztyńskiego. Rysunek 1 Kętrzyński Obszar Funkcjonalny na tle województwa warmińsko mazurskiego Powierzchnia Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego zajmuje obszar 1212,97 km², a teren ten zamieszkuje osób 3. Na 1 km2 przypada ok. 54 osoby (średnia w województwie warmińsko mazurskim wynosi 60 osób, natomiast średnia w Polsce 124). 3 Dane na r. GUS

25 Tabela 1 Powiat kętrzyński w liczbach (dane XII 2013r.) Powiat kętrzyński Województwo warmińskomazurskie Polska Powierzchnia (km2) 1212, , ,00 Liczba ludności Gęstość zaludnienia(na km2) Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, w tym: www:olsztyn.stat.gov.pl W skład Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego wchodzą: gmina miejska Kętrzyn, gminy miejsko wiejskie: Korsze, Reszel, gminy wiejskie: Barciany, Kętrzyn, Srokowo oraz miasta: Kętrzyn, Korsze, Reszel. Rysunek 2 Kętrzyński Obszar Funkcjonalny z podziałem na gminy Źródło: Tereny sprzyjające rozwojowi turystyki (lasy, jeziora) znajdują się przede wszystkim w południowo wschodniej części Kętrzyńskiego Obszaru Funkcjonalnego (gmina Kętrzyn) oraz we wschodniej części gminy Reszel i północno wschodniej części gminy Srokowo. 4 Wiek przedprodukcyjny 0 17 lat 5 Wiek produkcyjny mężczyźni lata, kobiety lat 6 Wiek poprodukcyjny mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej 25

26 Największe atrakcje turystyczne powiatu to Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce, położone na terenie gminy Reszel, uznawane za jeden z najcenniejszych zabytków polskiego baroku i przez niektórych nazywane Częstochową Północy. Freski zdobiące Sanktuarium przedstawiają sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Gmina Reszel to również Zamek Biskupów Warmińskich w Reszlu, kościół gotycki pod wezwaniem św. Piotra i Pawła z wieżą, z której szczytu rozpościera się piękna panorama na całe miasto oraz jego okolice. Kolejną atrakcją jest Wilczy Szaniec w Gierłoży, w gminie Kętrzyn, który stanowi kompleks bunkrów będących w okresie II wojny światowej siedzibą naczelnego sztabu sił zbrojnych oraz kwaterą wodza III Rzeszy, Adolfa Hitlera. Tu dokonano jednego z najbardziej znanych zamachów na życie Hitlera. Miasto Kętrzyn to przede wszystkim zamek krzyżacki będący jednym z najstarszych zabytków Kętrzyna, w którym mieści się muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego posiadające ekspozycje przedmiotów pochodzących z okolicznych pałaców i zabytkowych kościołów, oraz Bazylika Mniejsza Św. Jerzego i Budynek Dawnej Loży Masońskiej. Kętrzyński Obszar Funkcjonalny leży w części województwa należącej do regionu Pobrzeży Bałtyckich, zajmowanych przez mezoregion Niziny Sępopolskiej, krainy równinnej, niepozbawionej jednak lokalnych wyniesień ponad tereny otaczające. Takie ukształtowanie terenu można obserwować w rejonie gminy Korsze, Barciany, częściowo Srokowo i Kętrzyn. Znaczne wyniesienia ponad obszary otaczające są przyczyną występowania form terenu m.in. w postaci rozcięć erozyjnych. Wspólną cechą terenów Pobrzeży są gleby o wysokiej urodzajności oraz stosunkowo niska lesistość. Obszar powiatu jest zróżnicowany pod względem rzeźby terenu. Występuje rzeźba falista oraz ciąg moren czołowych charakteryzujący się znacznymi spadkami. Część terenów ma charakter wododziałowy i źródliskowy. Pod względem geomorfologicznym znaczna część powierzchni stanowi wysoczyzna moreny dennej. 26