Konferencja Produkty biobójcze w służbie bezpieczeństwa żywności Warszawa, 25 czerwca 2015

Transkrypt

1 Konferencja Produkty biobójcze w służbie bezpieczeństwa żywności Warszawa, 25 czerwca 2015

2 Schemat rozprzestrzeniania się czynników zakaźnych w weterynarii zakażone środowisko lub zwierzę powietrze woda pasza ziemia wyposażenie śr. transportu budynki zw. dzikie zakażone zwierzę kontrola - izolacja - test- ubój podejrzanych - szczepienie - chemioterapia - chemioprofilaktyka - dezynfekcja zakażony mat. biologiczny krew kał mocz mleko nasienie mięso wełna jaja kości

3 Rodzaje dezynfekcji czynniki fizyczne: temperatura ciśnienie promieniowanie UV czynniki chemiczne: chemiczne preparaty dezynfekcyjne

4 Podstawowe pojęcia dezynfekcji weterynaryjnej Sterylizacja - niszczenie wszystkich mikroorganizmów, ich form wegetatywnych i spor Dezynfekcja - zabieg mający na celu niszczenie mikroorganizmów chorobotwórczych Antyseptyka - niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na powierzchni żywych tkanek Sanityzacja - postępowanie zmierzające do redukcji liczby drobnoustrojów do stanu bezpiecznego dla zdrowia zwierząt

5 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 17 stycznia 2003 r w sprawie kategorii i grup produktów biobójczych według ich przeznaczenia KATEGORIE PRODUKTÓW BIOBÓJCZYCH ORAZ GRUPY PRODUKTÓW BIOBÓJCZYCH W DANEJ KATEGORII Kategoria I. Produkty dezynfekujące i produkty biobójcze o ogólnym zastosowaniu Kategoria II. Produkty konserwujące Kategoria III. Produkty biobójcze do zwalczania szkodników Kategoria IV. Inne produkty biobójcze

6 Grupa 1. Produkty biobójcze do higieny człowieka Produkty tej grupy są produktami biobójczymi stosowanymi do utrzymywania higieny człowieka. Grupa 2. Produkty dezynfekujące do użytku prywatnego i publicznego oraz inne produkty biobójcze Produkty stosowane do dezynfekcji powietrza, powierzchni, materiałów, wyposażenia oraz mebli, które nie mają kontaktu z żywnością lub środkami żywienia zwierząt, oraz produkty glonobójcze. Produkty te przeznaczone są do stosowania w miejscach prywatnych, publicznych (włącznie ze szpitalami) i w przemyśle. Stosowane są one m.in. do dezynfekcji: - wody w basenach kąpielowych, akwariach i innych zbiornikach, - w systemach klimatyzacyjnych, - ścian i podłóg pomieszczeń w placówkach związanych z ochroną zdrowia i w innych instytucjach, - toalet chemicznych, ścieków, odpadów medycznych, - gleby lub innych materiałów (np. nawierzchni placów gier i zabaw).

7 Grupa 3. Produkty biobójcze stosowane w higienie weterynaryjnej Produkty tej grupy są produktami biobójczymi stosowanymi w celu utrzymania higieny weterynaryjnej w miejscach hodowli, przetrzymywania i transportu zwierząt. Grupa 4. Produkty stosowane do dezynfekcji powierzchni mających kontakt z żywnością i środkami żywienia zwierząt Produkty używane do dezynfekcji wyposażenia, pojemników, naczyń i sprzętów kuchennych, powierzchni i rurociągów związanych z produkcją, transportem, przechowywaniem lub spożywaniem żywności, środków żywienia zwierząt lub napojów (łącznie z wodą przeznaczoną do spożycia) przeznaczonych dla ludzi i zwierząt. Grupa 5. Produkty stosowane do dezynfekcji wody przeznaczonej do spożycia Produkty stosowane do dezynfekcji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i zwierzęta.

8 Normy badawcze weterynaryjnych preparatów dezynfekcyjnych - wstępne 1. PN-EN 1040:2000 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne Podstawowe działanie bakteriobójcze - Metoda badania i wymagania (faza 1) 2. PN-EN 1275:2000 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne Podstawowe działanie grzybobójcze - Metoda badania i wymagania (faza 1) 3. PN-EN 14347:2005 (U) Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Podstawowe działanie sporobójcze. Metoda badania i wymagania (faza 1, etap 1)

9 Normy badawcze weterynaryjnych preparatów dezynfekcyjnych- podstawowe 1. PN-EN 1656:2001 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa zawiesinowa metoda badania bakteriobójczej aktywności chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w weterynarii. Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1) - drobnoustroje: E. hirae, P.vulgaris, Ps. aeruginosa, S.aureus - warunki czyste: 3g/l albuminy wołowej - warunki brudne: 10g/l ekstraktu drożdżowego + 10g/l albuminy wołowej 2. PN-EN1657:2005 Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa zawiesinowa metoda badania grzybobójczej aktywności chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w weterynarii. Metoda badania i wymagania (faza 2, etap 1) - drobnoustroje: C.albicans, A.niger - warunki czyste: 3 g/l albuminy wołowej - warunki brudne: 10 g/l ekstraktu drożdżowego + 10 g/l albuminy wołowej

10 Normy badawcze weterynaryjnych preparatów dezynfekcyjnych podstawowe inne PN-EN 14204:2005 (U) Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa zawiesinowa metoda określania prątkobójczego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w weterynarii. Wymagania i metoda badania (faza 2, etap 1) (M.avium/M.terrae) PN-EN 14349:2005 (U) Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa powierzchniowa metoda badania w celu oceny bakteriobójczego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w weterynarii w stosunku do powierzchni nieporowatych z wyłączeniem działania mechanicznego. Wymagania i metoda badania (faza 2, etap 2) - drobnoustroje: E. hirae, P.vulgaris, Ps. aeruginosa, S.aureus warunki czyste: 3g/l albuminy wołowej warunki brudne: 10g/l ekstraktu drożdżowego + 10g/l albuminy wołowej

11 Obciążenia w normach badawczych preparatów dezynfekcyjnych Symulacja warunków Przemysł spożywczy Obszar medyczny - narzędzia czyste 0,3 g/l 0,3 g/l 3,0 g/l brudne 3,0 g/l 3,0 g/l +3 ml/l erytrocytów Obszar weterynaryjny 10 g/l ekstraktu drożdżowego + 10 g/l albuminy

12 Warunki badania wirusobójczości Warunki badania Środki do dezynfekcji narzędzi i powierzchni Higieniczne mycie rąk i wcieranie w ręce Procedura dezynfekcji chemiczno-termicznej Szczepy testowe Poliovirus i Adenovirus Poliovirus i Adenovirus Parvovirus Temperatura badania 20 C ± 1 C (z wyjątkiem dezynfekcji chemicznotermicznej) Czas kontaktu a) obowiązkowy b) dodatkowy 60 min 5 min, 15 min, 30 min 20 C ±1 C (z wyjątkiem dezynfekcji chemicznotermicznej) 1 min lub 30 s, jeśli wytwórca zaleca <1 min 3 min zgodnie z zaleceniami wytwórcy ale nie wyższa od 60 0C Zgodnie z czasem kontaktu zalecanym przez wytwórcę ale nie dłuższym niż 60 min Substancje obciążające a) warunki czyste i/lub b) warunki brudne 0,3 g/l albuminy surowicy bydlęcej i/lub 3,0 g/l albuminy surowicy bydlęcej plus 3,0 ml erytrocytów PBSa 0,3 g/l albuminy surowicy bydlęcej i/lub 3,0 g/l albuminy surowicy bydlęcej plus 3,0 ml erytrocytów

13 Koszty dezynfekcji w hodowli zwierząt zarządzanie(12%) dezynfekcja(1.5%) Szczepienia, leczenie (4.5%) żywienie (70%) materiał(15%)

14 Cechy dobrego preparatu weterynaryjnego wystarczająca siła bójcza: bakterio, wiruso, grzybójczość niska lub brak toksyczności dla ludzi i zwierząt oporność na wpływ substancji znajdujących się w środowisku? uleganie biodegradacji łatwość użycia brak niszczącego wpływu na odkażane powierzchnie cena?

15 Kryteria wyboru preparatu dezynfekcyjnego do odkażania obiektu fermowego rodzaj dezynfekcji - profilaktyczna czy specjalna rodzaj obiektu i zakres prac dezynfekcyjnych oddziaływanie stężeń roboczych na zwierzęta oddziaływanie stężeń roboczych na odkażane powierzchnie rodzaj choroby i oporność zarazka

16 Grupa A B C Grupy oporności drobnoustrojów* Przykładowe drobnoustroje bakterie Gram -, część Gram +, wirusy otoczkowe rodzin Retroviridae (HIV), Herpesviridae (w.ch. Mareka), Paramyksoviridae (w.ch. Newcastle), Orthomyxoviridae (influenza) Drożdżaki, algi, większość grzybów chorobotwórczych Wirusy otoczkowe rodziny Adenoviridae D Prątki gruźlicy, wirusy bezotoczkowe Reoviridae E Wirusy bezotoczkowe Picornaviridae, Parvoviridae (parwowiroza gęsi) F Spory bakteryjne (Bacillus, Clostridium), wiroidy G Priony * - wg Seymour S.Block, Disinfection, Sterilization and Preservation

17 Sposób nanoszenia środka dezynfekcyjnego w obiektach inwentarskich polewanie oprysk drobnokroplisty oprysk grubokroplisty zamgławianie na zimno zamgławianie na gorąco zadymianie zanurzanie posypywanie sposoby łączone

18

19

20

21 WYKAZ CHORÓB ZAKAŹNYCH ZWIERZĄT PODLEGAJĄCYCH OBOWIĄZKOWI ZWALCZANIA 1) pryszczyca (Foot and mouth disease - FMD); 2) pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej (Vesicular stomatitis); 3) choroba pęcherzykowa świń (Swine vesicular disease - SVD); 4) księgosusz (Rinderpest); 5) pomór małych przeżuwaczy (Peste des petits ruminants - PPR); 6) zaraza płucna bydła (Contagious bovine pleuropneumonia - CBPP); 7) choroba guzowatej skóry bydła (Lumpy skin disease - LSD); 8) gorączka doliny Rift (Rift valley fever); 9) choroba niebieskiego języka (Bluetongue); 10) ospa owiec i ospa kóz (Sheep pox and goat pox); 11) afrykański pomór koni (African horse sickness); 12) afrykański pomór świń (African swine fever - ASF); 13) klasyczny pomór świń (Clasical swine fever - CSF, Hog cholera); 14) wysoce zjadliwa grypa ptaków d. pomór drobiu (Highly pathogenic avian influenza - HPAI d. Fowl plague); 15) rzekomy pomór drobiu (Newcastle disease - ND); 16) wścieklizna (Rabies); 17) wąglik (Anthrax); 18) gruźlica bydła (Bovine tuberculosis); 19) bruceloza u bydła, kóz, owiec i świń (B. abortus, B. melitensis, B. ovis, B. suis); 20) enzootyczna białaczka bydła (Enzootic bovine leucosis - EBL); 21) gąbczasta encefalopatia bydła (Bovine spongiform encephalopathy - BSE); 22) zgnilec amerykański pszczół (American foulbrood); 23) trzęsawka owiec (Scrapie); 24) zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (Infectious haematopoietic necrosis - IHN); 25) zakaźna anemia łososi (Infectious salmon anaemia - ISA); 26) wirusowa posocznica krwotoczna (Viral haemorrhagic septicaemia - VHS); 27) krwotoczna choroba zwierzyny płowej (Epizootic haemorrhagic disease of deer - EHD).

22 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie zwalczania gruźlicy bydła (Dz. U. z dnia 6 grudnia 2004 r.)

23 ZAŁĄCZNIK Nr 2 SPOSÓB PRZEPROWADZANIA OCZYSZCZANIA I ODKAŻANIA

24 II. Oczyszczanie 1. Oczyszczanie polega na usunięciu zakażonych odchodów zwierzęcych i innych substancji mogących zawierać czynniki chorobotwórcze z pomieszczeń, w których było przetrzymywane bydło, pomieszczeń gospodarczych, magazynowych, wybiegów i otoczenia budynków, a następnie na ich unieszkodliwieniu. 2. Oczyszczanie przeprowadza się przy użyciu: 1) środków fizycznych - ręcznych narzędzi, sprzętu mechanicznego lub wody pod ciśnieniem; 2) produktów biobójczych, określonych w przepisach o produktach biobójczych. 3. Oczyszczanie przeprowadza się w następującej kolejności: 1) wstępnie spryskuje się miejsca, w których było utrzymywane bydło - po usunięciu bydła, jego zwłok lub tuszy - produktem biobójczym o takim stężeniu, jakie jest stosowane podczas mycia i odkażania; produkt ten pozostawia się na powierzchni odkażanej przez okres wskazany przez producenta produktu; 2) oczyszcza się sufit, a następnie ściany od góry w kierunku podłogi oraz okna i drzwi w pomieszczeniach, w których było utrzymywane bydło; 3) oczyszcza się żłoby, koryta, drabiny i przegrody, a także sprzęt, przedmioty i narzędzia, które były używane przy wykonywaniu czynności związanych z utrzymywaniem bydła, oraz ubrania ochronne i obuwie osób wykonujących te czynności; 4) oczyszcza się podłogi oraz ziemię na wybiegach; 5) zbiera się zanieczyszczenia stałe oraz nawóz pochodzący od bydła i poddaje się je unieszkodliwieniu; 6) spala się w bezpiecznym miejscu na terenie gospodarstwa drewniane przedmioty, w tym żłoby, koryta, przegrody, podłogi oraz inne przedmioty, jeżeli jest niemożliwe ich skuteczne oczyszczenie i odkażenie..

25 III. Odkażanie 1. Odkażanie przeprowadza się przy użyciu: 1) środków fizycznych, w tym przez spalenie sprzętów drewnianych, opalanie sprzętów metalowych, użycie gorącej wody lub pary wodnej; 2) produktów biobójczych, określonych w przepisach o produktach biobójczych; 3) środków biologicznych, zawierających bakterie nitryfikacyjne, stosowanych do odkażania obornika i gnojowicy. 2. Odkażanie obornika przeprowadza się w następujący sposób: 1) na terenie gospodarstwa, w którym stwierdzono gruźlicę bydła, w pobliżu pomieszczeń inwentarskich, na podłożu utwardzonym, w miarę nieprzepuszczalnym, wyznacza się miejsce na kopiec z obornikiem o szerokości 2 m; 2) dno kopca, po wyrównaniu, wykłada się folią, a następnie: a) nakłada się na nią warstwę obornika niezakażonego (najlepiej pochodzącego od koniowatych lub bydła), b) układa się zakażony obornik w kształt stożka na wysokość nieprzekraczającą 1,5 m od powierzchni gruntu, c) przykrywa się ściółką i warstwą ziemi o grubości co najmniej 20 cm, d) polewa się produktem biobójczym i pozostawia się co najmniej na 21 dni. 3. Gnojowicę i gnojówkę odkaża się w następujący sposób: 1) do zbiornika z gnojówką lub gnojowicą dodaje się produktu biobójczego; 2) miesza się produkt biobójczy z gnojówką lub gnojowicą; 3) pozostawia się zawartość zbiornika, po uprzednim jego zabezpieczeniu przed dostępem zwierząt, w tym owadów i ptaków, co najmniej na 21 dni.

26 4. W ognisku gruźlicy bydła, jak również przed każdym wjazdem i wyjazdem, wejściem i wyjściem z gospodarstwa podejrzanego o wystąpienia tej choroby oraz z pomieszczeń, w których jest utrzymywane bydło, wykłada się maty odkażające, które są nasycone produktem biobójczym w taki sposób, aby były wilgotne. 5. Wymiary mat, o których mowa w ust. 4, wynoszą: 1) długość powinna być nie mniejsza niż: a) obwód największego koła pojazdu wjeżdżającego lub wyjeżdżającego - w przypadku mat wyłożonych przed wjazdami i wyjazdami, b) metr - w przypadku mat wyłożonych przed wejściami i wyjściami; 2) szerokość powinna być nie mniejsza niż: a) szerokość wjazdu lub wyjazdu - w przypadku mat wyłożonych przed wjazdami i wyjazdami, b) szerokość wejścia lub wyjścia - w przypadku mat wyłożonych przed wejściami lub wyjściami. 6. Osoby, które miały kontakt z bydłem chorym na gruźlicę bydła albo podejrzanym o zakażenie się tą chorobą oraz ze sprzętem używanym przy wykonywaniu czynności związanych z utrzymywaniem bydła, powinny przed opuszczeniem miejsc przebywania zwierząt lub gospodarstwa oczyścić i odkazić - przy użyciu produktów biobójczych - ręce, ubranie i obuwie. 7. Środki transportu oraz przedmioty, które miały kontakt z bydłem chorym lub podejrzanym o gruźlicę i pozostawały w ognisku tej choroby, przed opuszczeniem gospodarstwa podlegają oczyszczeniu i odkażeniu przy użyciu produktów biobójczych.

27 8. Środki transportu, pojemniki oraz sprzęt myje się oraz odkaża po transporcie: 1) zwierząt pochodzących z ogniska choroby lub 2) materiałów pochodzących od zwierząt znajdujących się w ognisku choroby, lub 3) materiałów oraz substancji, które miały kontakt ze zwierzętami pochodzącymi z ogniska choroby. 9. Miejsca załadunku zwierząt zakażonych myje się i odkaża po zakończeniu załadunku. 10. Na poszczególnych etapach zwalczania gruźlicy bydła wykonuje się: 1) odkażanie zapobiegawcze, przeprowadzane w celu ochrony zwierząt przed tą chorobą; 2) odkażanie bieżące, przeprowadzane w obecności zwierząt przy podejrzeniu lub stwierdzeniu tej choroby; 3) odkażanie wstępne, przeprowadzane po usunięciu zwierząt oraz zwłok zwierzęcych z gospodarstwa; 4) odkażanie ostateczne, przeprowadzane po ostatecznym oczyszczeniu, przed uznaniem ogniska tej choroby za wygasłe. 11. W gospodarstwie, w którym wystąpiło podejrzenie gruźlicy bydła, oraz w ognisku tej choroby przeprowadza się odkażanie bieżące przy użyciu produktu biobójczego. 12. Po usunięciu zwierząt lub zwłok zwierzęcych z ogniska gruźlicy bydła przeprowadza się w miejscach przebywania zwierząt, ich uboju, zabicia lub sekcji: 1) oczyszczanie - przy użyciu środków fizycznych; 2) odkażanie - przy użyciu produktu biobójczego. 13. Przed uznaniem ogniska gruźlicy bydła za wygasłe wykonuje się, pod nadzorem powiatowego lekarza weterynarii, ostateczne oczyszczanie i odkażanie pomieszczeń przeznaczonych do utrzymywania bydła oraz innych miejsc, w których przebywały zakażone zwierzęta. 14. Produkty biobójcze stosuje się w następujący sposób: 1) przy odkażaniu profilaktycznym - 0,5 litra roztworu tego produktu na 1 m2 powierzchni lub według wskazań producenta; 2) przy odkażaniu w środowisku zakażonym - 1 litr roztworu tego produktu na 1 m2 powierzchni lub według wskazań producenta.

28 Przykłady chałupniczych metod odkażania w drobiarstwie (wylęgarnie) Metoda z użyciem KMnO 4 35 ml formaldehydu + 10 g KMnO 4 /m 3 Metoda z użyciem paraformaldehydu 10 g grudek paraformaldehydu /m 3 Metoda parowania 60 ml 40% fromaldehydu /m 3 Generatory par- termozamgławianie 50 ml formaldehydu /10m 3 Bielenie z użyciem wapna gaszonego/ dezynfekcja wybiegów ziemnych CaO + H2O = Ca(OH)2 + 1,140 kj/ kg CaO (w postaci ciepła)

29 Ogniska gruźlicy bydlęcej (bydło) ognisk choroby 2 2

30 Gruźlica bydlęca ogniska choroby 4

31 Błędy wpływające na jakość dezynfekcji obiektów fermowych Cech preparatu i warunków jego użycia - wybór niewłaściwego preparatu - zastosowanie nieodpowiedniego stężenia - temperatura roztworu użytkowego (otoczenia) - ilość użytego preparatu - czasu działania - sposobu stosowania Właściwości odkażanego środowiska - nadmierna obecność substancji organicznych - inaktywacja składników przez inne subst.chemiczne - trudności w dostępie do odkażanych powierzchni - cechy odkażanych powierzchni

32 Wnioski niedostateczne zwalczanie chorób zakaźnych w zakresie dezynfekcji obiektów reinfekcje rezerwuar zarazka wśród zwierząt dzikich brak możliwości dezynfekcji mała liczba preparatów aktywnych wobec drobnoustrojów wybitnie opornych (prątki, wirusy bezotoczkowe, priony). brak preparatów do dezynfekcji gnojowicy zbyt wysoka cena dla drobnych producentów (stosowanie metod chałupniczych) niedobór preparatów o ograniczonej toksyczności umożliwiających odkażanie w obecności zwierząt

33 Dziękuję za uwagę