a wspó czesny rynek pracy

Transkrypt

1 Niepe nosprawno a wspó czesny rynek pracy Tatiana Dudek Pawe Wojewoda Socjologia II

2 Spis tre ci: Tytu em wst pu....3 Niepe nosprawno, kogo dotyczy?...4 Stopnie oraz rodzaje niepe nosprawno ci... 5 O niepe nosprawnych na rynku pracy aspekcie prawnym Niepe nosprawno a praca - w badaniach.7 Praca dla niepe nosprawnych okiem wolontariusza...13 Podsumowanie..14 2

3 Tytu em wst pu Co siódma osoba w Polsce jest niepe nosprawna. Z ostatniego spisu powszechnego wynika, e niepe nosprawni to spo eczno licz ca 5,5 mln osób. yj obok nas, spotykamy ich codziennie na ulicach, w szkole i pracy. Jeste my gotów pomóc je li musimy, jednak nie mo na nie zauwa, e wci traktujemy ich w kategorii Oni. Co dzie trafiaj na bariery, o których reszta spo ecze stwa nawet nie my li, kilka stromych stopni, brak windy, zbyt w skie przej cie. Z drugiej strony wyst puj bariery mentalne wyst puj ce jak skr powanie. W naszej pracy chcemy przedstawi sytuacj osób niepe nosprawnych na wspó czesnym rynku pracy. Jako wolontariuszka nieistniej cego ju Biura Doradztwo i Kariera dla osób niepe nosprawnych oraz student znaj cy podobne przypadki pragniemy podzieli si swoj wiedz oraz spostrze eniami. Cierpliwo sprawia w nas, e z jej pomoc znosimy z o doznawane od innych, e chronimy si od niedobrego smutku. kardyna Stefan Wyszy ski 3

4 Niepe nosprawno, kogo dotyczy? Definicja niepe nosprawno ci: Nie istnieje jedna definicja niepe nosprawno ci, która mog aby by uznana za t ciw. Jest to bowiem problem spo eczny, który nie ogranicza si do okre lonej osoby. Mówi c o niepe nosprawno ci mamy na wzgl dzie relacj mi dzy zdrowiem cz owieka (uwzgl dniaj c jego wiek, p i wykszta cenie), a spo ecze stwem i rodowiskiem, które go otacza. wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadza nast puj ce poj cia niepe nosprawno ci, uwzgl dniaj c stan zdrowia cz owieka: Niesprawno (impariment) - ka da utrata sprawno ci lub nieprawid owo w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod wzgl dem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym; Niepe nosprawno (disability) - ka de ograniczenie b niemo no (wynikaj ce z niesprawno ci) prowadzenia aktywnego ycia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla cz owieka; Ograniczenia w pe nieniu ról spo ecznych (handicap) - u omno okre lonej osoby wynikaj ca z niesprawno ci lub niepe nosprawno ci, ograniczaj ca lub uniemo liwiaj ca pe realizacj roli spo ecznej odpowiadaj cej wiekowi, p ci oraz zgodnej ze spo ecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami. 4

5 Stopnie i rodzaje niepe nosprawno ci Stopnie niepe nosprawno ci Ustala si nast puj ce stopnie niepe nosprawno ci: Do znacznego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si osob z naruszon sprawno ci organizmu, niezdoln do pracy albo zdoln do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagaj, w celu pe nienia ról spo ecznych, sta ej lub d ugotrwa ej opieki i pomocy innych osób w zwi zku z niezdolno ci do samodzielnej egzystencji. Do umiarkowanego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si osob z naruszon sprawno ci organizmu, niezdoln do pracy albo zdoln do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagaj czasowej albo cz ciowej pomocy innych osób w celu pe nienia ról spo ecznych. Do lekkiego stopnia niepe nosprawno ci zalicza si osob o naruszonej sprawno ci organizmu, powoduj cej w sposób istotny obni enie zdolno ci do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolno ci, jak wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pe sprawno ci psychiczn i fizyczn, lub maj ca ograniczenia w pe nieniu ról spo ecznych daj ce si kompensowa przy pomocy wyposa enia w przedmioty ortopedyczne, rodki pomocnicze lub rodki techniczne. Niezdolno do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawno ci organizmu w stopniu uniemo liwiaj cym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb yciowych, za które uwa a si przede wszystkim samoobs ug, poruszanie si i komunikacj. Oznacza naruszenie sprawno ci organizmu w stopniu uniemo liwiaj cym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb yciowych, za które uwa a si przede wszystkim samoobs ug, poruszanie si i komunikacj. 5

6 Rodzaje niepe nosprawno ci 01 U Upo ledzenie Umys owe 02 P Choroby Psychiczne 03 L Zaburzenia g osu, mowy i choroby s uchu 04 O Choroby narz du wzroku 05 R Upo ledzenie narz du ruchu 06 E Epilepsja 07 S Choroby uk adu oddechowego i kr enia 08 T Choroby uk adu pokarmowego 09 M Choroby uk adu moczowo p ciowego 10 N Choroby neurologiczne 11 I inne schorzenia, w tym endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zaka ne itp. O niepe nosprawnych na rynku pracy w aspekcie prawnym Osoby niepe nosprawne jako szczególna kategoria spo eczna natrafiaj na liczne przeszkody w znalezieniu pracy i utrzymaniu si na stanowiskach pracy. Wi e si to nie tylko z ich fizyczn i psychiczn zdolno ci do pracy, ale równie z obawami pracodawców odno nie efektywno ci ich pracy, nieznajomo ci uregulowa prawnych, które wychodz naprzeciw zarówno pracownikom, jak i pracodawc. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe nosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z pó n. Zm. dalej ustawa) przyznaj w nie liczne udogodnienia dla pracodawców zatrudniaj cych osoby niepe nosprawne. 6

7 KORZY CI DLA PRACODAWCÓW, P YN CE Z ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPE NOSPRAWNYCH: 1 - dofinansowanie do wynagrodze osób niepe nosprawnych - pomoc na szkolenia pracowników niepe nosprawnych - zwrot kosztów przystosowania stanowisk pracy - zwrot kosztów wyposa enia stanowisk pracy - zwrot 60% wynagrodzenia oraz sk adek na ubezpieczenia spo eczne osoby niepe nosprawnej - refundacja kosztów zatrudnienia pracy osoby niepe nosprawnej - refundacja sk adek na ubezpieczenia spo eczne niepe nosprawnych pracowników Niepe nosprawno a praca - w badaniach Mimo wprowadzonych zmian, sytuacja osób niepe nosprawnych na rynku pracy jest niekorzystna. Wyra a si to niskim poziomem aktywno ci zawodowej i relatywnie wysokim bezrobociem tej grupy spo ecznej. Z bada aktywno ci ekonomicznej ludno ci (BAEL) wynika, e w 2005 roku wspó czynnik aktywno ci zawodowej osób niepe nosprawnych w wieku 15 lat i wi cej wyniós 16,2%, osób w wieku produkcyjnym za 23,9%. Stopa bezrobocia w powy szych grupach wynosi a odpowiednio 19,3% i 21,9%. rednio w roku 2005 zatrudnionych by o 535 tys. osób z niepe nosprawno ci, w tym 258 tys. jako pracownicy najemni. Na otwartym rynku pracy zatrudnionych by o redniorocznie ok. 350 tys. osób, w tym ok. 74 tys. jako pracownicy najemni. Wed ug stanu na 31 grudnia 2005 roku w zak adach pracy chronionej zatrudnionych by o blisko 186 tys. osób na ponad 175 tys. etatów. W tym okresie zmniejszy a si równie liczba zak adów pracy chronionej z 2584 do 2393, w 2004 roku z 2864 do ród o: 2 D. Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepe nosprawno ci, Warszawa 2006, s. 79 7

8 ANKIETA PRZEPROWADZONA PRZEZ PRACUJ.PL, DOTYCZ CA POSTRZEGANIA OSÓB NIEPE NOSPRAWNYCH W MIEJSCU PRACY Serwis rekrutacyjny Pracuj.pl przeprowadzi w ród swoich u ytkowników ankiet na temat postrzegania osób niepe nosprawnych w miejscu pracy. Ankieta by a dost pna w portalu Pracuj.pl przez ca y wrzesie 2006 r.. Odpowiedzi na 10 pyta zawartych w ankiecie udzieli o 1514 osób. ( ród o: Jedynie niespe na 32% badanych zadeklarowa o, e kiedykolwiek pracowali z osobami niepe nosprawnymi, przy tym wi kszo ankietowanych, bo a 97 % uzna a, e nie mia aby nic przeciwko temu, aby w ich zak adzie pracy pracowa y osoby niepe nosprawne. 68% ankietowanych, które mia y styczno z osobami niepe nosprawnymi w pracy, twierdzi, e zajmowali oni przede wszystkim szeregowe stanowiska. 10% pracowa o z osob niepe nosprawn na kierowniczym stanowisku. Warto zwróci przy tym na uwag, i 65% badanych deklaruje, e nie mia oby nic przeciwko temu, aby niepe nosprawni zajmowali kierownicze stanowiska. 8

9 ( ród o: Powy ej 80% badanych twierdzi, e niepe nosprawni nie maj lub raczej nie maj problemów z wykonywaniem swoich obowi zków w pracy. Przekonanie to jest silniejsze u osób, które pracowa y z niepe nosprawnymi bo wynosi 86%. Z kolei a 90% uczestników badania nie zgadza si ze stwierdzeniem, e osoby niepe nosprawne s mniej wydajnymi pracownikami. Ponad 65% ankietowanych twierdzi, e niepe nosprawni s bardziej sumiennymi pracownikami, powy ej 75% s dzi, i niepe nosprawnym bardziej ni innym osobom zale y na utrzymaniu pracy. Przy tym niespe na 2,5% twierdzi, e niepe nosprawni stwarzaj problemy, a 3% uwa a je za osoby konfliktowe. 5 na 100 ankietowanych twierdzi, e niepe nosprawni nie stanowi obci enia dla przedsi biorstwa, a 80% uwa a, e zatrudnieni niepe nosprawni wp ywaj korzystnie na zak ad pracy, przy czym warto podkre li, e wi ksz wiadomo ci korzy ci zwi zanych z obecno ci osób niepe nosprawnych odznaczaj si osoby, które ju pracowa y z takimi osobami. 9

10 ( ród o: Jak pokazuje wykres, nieco ponad po owa osób bior cych udzia w ankiecie, nie zgadza si ze stwierdzeniem, e niepe nosprawni cz ciej korzystaj ze zwolnie lekarskich ni inni pracownicy. Ankietowani, którzy ju pracowali z niepe nosprawnymi, cz ciej udzielali odpowiedzi zdecydowanie nie. Blisko po owa badanych jest raczej przeciwna nakazywaniu zak adom pracy zatrudniania osób niepe nosprawnych. Tylko 25% jest innego zdania. W odniesieniu do tego, czy ankietowani czuj si skr powani w obecno ci osoby niepe nosprawnej 88% stwierdzi o, e nie, a 6% udzieli o odpowiedzi raczej tak. 3 POSTAWY OSÓB WOBEC NIEPE NOSPRAWNYCH (CBOS, WARSZAWA, LISTOPAD 2007) W wietle bada CBOSu a 79% Polaków wyrazi o opini, i niepe nosprawni, którzy chc i mog ze wzgl du na stan zdrowia, powinni pracowa, nawet je li otrzymuj rent, która wystarcza na zaspokojenie ich potrzeb. Odmiennego zdania 3 ród o: 10

11 jest zaledwie 16% badanych. W odniesieniu do 2000 rok, nast pi siedmiopunktowy wzrost odsetka Polaków, którzy s zwolennikami zatrudnienia osób niepe nosprawnych. Odnotowano przy tym spadek (6 pkt.) odsetka tych, którzy negatywnie odnosz si do podejmowania przez nich pracy. Przypuszcza si, e tego typu zmiana jest wynikiem polepszaj cych si warunków na rynku pracy (spadkiem bezrobocia). Równie pojawiaj ce si w ostatnich latach kampanie spo eczne, które traktowa y o osobach niepe nosprawnych, mog y mie wp yw na t zmian. ród o: CBOS) Najm odsi ankietowani, mieszka cy najwi kszych miast, respondenci, których miesi czne dochody na cz onka rodziny przekraczaj 1200 z, okre laj cy swoje warunki materialne jako dobre oraz badani o pogl dach lewicowych najcz ciej aprobuj podejmowanie pracy przez osoby niepe nosprawne. Im mniejszy poziom wykszta cenia, tym cz ciej pojawiaj si negatywne opinie na ten temat. Sceptyczni równie rolnicy i osoby starsze. Najwi ksze poparcie dla zatrudniania niepe nosprawnych przejawiaj przedstawiciele kadry kierowniczej, inteligencji, pracownicy umys owi ni szego szczebla oraz uczniowie i studenci. 76% ankietowanych uwa a, e osoby niepe nosprawne powinny pracowa w normalnych miejscach pracy, a nie zak adach pracy chronionej czy zak adach aktywno ci zawodowej. Jedynie 17% wyra a pogl d, e takie osoby powinny zatrudnia si w warunkach pracy chronionej. Obserwuje si przy tym wzrost poparcia dla tworzenia miejsc pracy dla osób niepe nosprawnych w ród ludzi zdrowych. Sugeruje si, e ten wzrost aprobaty dla integracji osób niepe nosprawnych z innymi pracownikami jest przejawem prowadzonych od kilku lat kampanii spo ecznych. 11

12 ród o: CBOS) Respondenci w przedzia ach wieku 18-24, lat, a tak e osoby, których miesi czny dochód na cz onka rodziny przekracza 900 z, grupa badanych, która ocenia a swoje warunki materialne jako dobre i respondenci o lewicowych pogl dach politycznych wszystkie te kategorie deklarowa y najwy sze poparcie dla integracyjnego modelu zatrudnienia. Im wy sze wykszta cenie, tym wi ksze poparcie. Najwi ksz otwarto ci na tego typu rozwi zanie charakteryzuje si kadra kierownicza oraz inteligenci. Z kolei mniejsze poparcie mo na odnotowa w ród mieszka ców wsi oraz osób najstarszych. W przeprowadzonym badaniu respondenci byli pytani równie o to, czy osoby niepe nosprawne podejmuj ce prac zawodow, powinny oprócz pensji otrzymywa jeszcze rent. 61% Polaków uwa a, e te osoby powinny otrzymywa oba ród a dochodów. 17% rodaków jest temu przeciwna, a 12% uzale nia to najcz ciej od wysoko ci renty i pensji. W odniesieniu do bada przeprowadzonych w 2000 roku mo na zaobserwowa niewielki spadek odsetka Polaków, którzy uwa aj, i niepe nosprawni powinni pobiera zarówno rent, jak i wyp at. Zwi kszy si nieznacznie odsetek tych, którzy s temu przeciwni. Przypuszcza si, e kampanie spo eczne poruszaj ce tematyk osób niepe nosprawnych mog y wp yn na to, e Polacy s dz, e osoby niepe nosprawne mog zdoby prac, która zapewni im odpowiednie zarobki, pozwalaj ce na utrzymanie si i godziwe ycie. 12

13 ród o: CBOS) Najwi cej osób aprobuj cych czenie zarobków z rentami mo na dostrzec ród uczniów, studentów, rencistów, osób ze rednim wykszta ceniem oraz respondenci o pogl dach centrowych. Praca niepe nosprawnych okiem wolontariusza Jako wolontariuszka w Biurze Doradztwo i Kariera dla osób niepe nosprawnych zajmowa am si mi dzy innymi wyszukiwaniem og osze pracy w prasie oraz Internecie, bezpo rednim kontaktem z pracodawcami jak i samymi niepe nosprawnymi. Pierwsze, co zauwa am, to ich skr powanie z powodu konieczno ci zwrócenia si kogo o pomoc. W wi kszo ci przypadków by y to osoby totalnie zagubione na wspó czesnym rynku pracy, jednak zdarza y si osoby, które tylko wymaga y, mia y postaw roszczeniow, nie chcia y da nic od siebie. Nasi beneficjenci cz sto pozostawali bez pracy przez ponad 12 miesi cy. Utrata pracy lub jej brak dla osoby pe nosprawnej jest trudnym prze yciem, co dopiero dla osoby maj cej k opoty ze zdrowiem. Dlatego te nie tylko pomagali my w pisaniu CV, listów motywacyjnych ale równie s yli my fachow porad prawn oraz najlepszym wsparciem psychologicznym. Dzi ki pracy w Biurze DiK nauczy am si inaczej postrzega bezrobocie, sam rynek pracy oraz osoby w niej uczestnicz ce. Przykry jest fakt, e pe nosprawni nie zawsze po ludzku potrafi traktowa innych, którzy w danej dziedzinie ycia, kariery s na równi b te lepsi. 13

14 Podsumowanie Sytuacja osób niepe nosprawnych na rynku pracy w Polsce ju si poprawia, jednak nie tak szybko jak by tego oczekiwa y osoby zainteresowane. Wymaga to edukacji spo ecze stwa z jednej strony, z drugiej za du ych nak adów finansowych i czytelnego d ugo dzia aj cego prawa. Istnienie wielu instytucji i organizacji spo ecznych i charytatywnych w naszym kraju dzia a w rozproszeniu bez ch ci do wspólnego dzia ania powoduje to s abe wykorzystanie rodków finansowych, bazy dydaktycznej, rehabilitacyjnej. Powstanie jednej organizacji stowarzyszenia reprezentuj cej osoby niepe nosprawne z ró niepe nosprawno ci pozwoli yby na rozwi zanie wielu problemów zarówno edukacyjnych i funkcjonalnych. 4 Praca jest bardzo wa warto ci w yciu ka dego cz owieka, a w yciu osoby niepe nosprawnej zajmuje szczególn pozycj. Jest bowiem nie tylko sposobem na zapewnienie rodków utrzymania, ale stanowi równoczesne istotne ogniwo procesu rehabilitacji, a poprzez ten proces w czenia i normalizacji ycia i funkcjonowania w spo ecze stwie. 4 B. Pietrulewicz, M. A. Paszkowicz, Osoby z niepe nosprawno ciami na wspó czesnym rynku pracy, Zielona Góra 2007, s

15 Bibliografia E. Giermanowska, odzi niepe nosprawni aktywizacja zawodowa i nietypowe formy zatrudnienia, WEMA Wydawnictwo Poligrafia, Warszawa D. Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepe nosprawno ci, Stowarzyszenie INTEGRACJA, Warszawa M. Paszkowicz, B. Pietrulewicz, Osoby z niepe nosprawno ciami na wspó czesnym rynku pracy, Zak ad Poligrafii EURODRUK, Zielona Góra INTERNET: