Kulturowe aspekty torfu i torfowisk. Kazimierz Tobolski. Zakład Biogeografii i Paleoekologii UAM, Dzięgielowa 27, Poznań tobolski@amu.edu.
|
|
- Justyna Piotrowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Studia Limnologica et Telmatologica Kulturowe aspekty torfu 1 (Stud. Lim. et Tel.) i torfowisk Kulturowe aspekty torfu i torfowisk Kazimierz Tobolski Zakład Biogeografii i Paleoekologii UAM, Dzięgielowa 27, Poznań tobolski@amu.edu.pl Abstrakt: W związku z powołaniem przez IPS VIII komisji: Kulturowe aspekty torfu i torfowisk przedstawiono cztery zadania tej Komisji. Zostały one zaakceptowane przez prezydium Polskiego Komitetu Narodowego IPS jako zarys programu pracy. Ponieważ właściwości torfowisk i zalegające w nich utwory mogą zainspirować wiele działań, zaproponowano cztery kierunki aktywności: (1) skuteczne narzędzie dla prawnej ochrony torfowisk, (2) zwiększenie atrakcyjności obszarów mokradłowych, (3) owocniejsze propagowanie przyrody i historii torfowisk, (4) pełniejsze ich wyeksponowanie jako nośników wiedzy, zwłaszcza o dziejach przyrody nieożywionej, skorelowanych z historią społeczeństw w postglacjale. Zasygnalizowano kilka stanowisk mokradłowych: Giecz jako mało znany obiekt archeologii mokradłowej oraz, z Borów Tucholskich, dwa przyrodnicze obiekty o znaczeniu kulturowym: rezerwat Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego we Wierzchlesie (obszary wodno-mokradłowe stanowią około 70% powierzchni rezerwatu) i rezerwat Bagna nad Stążką. Oba obiekty są korzystnym świadectwem pracy polskich leśników, zwłaszcza jako efekty kultury obcowania z przyrodą. Słowa kluczowe: kulturowe aspekty torfu i torfowisk, zadania VIII Komisji IPS, Giecz - obiekt archeologii mokradłowej, Cisy Staropolskie we Wierzchlesie, Bagna nad Stążką. Wprowadzenie W 2004 roku Międzynarodowe Stowarzyszenie Torfowe (International Peat Society) powołało nową komisję, ósmą w kolejności, o nazwie Kulturowe aspekty torfu i torfowisk (Commission VIII Cultural aspects of peat and peatlands). Przewodniczy tej Komisji dr A. J. Schilstra z Uniwersytetu w Groningen (Holandia), zaś Polski Komitet Międzynarodowego Stowarzyszenia Torfowego na przewodniczącego krajowej Komisji VIII w dniu 31.I.2006 roku wybrał piszącego te słowa. Główne zadanie nowo powołanej Komisji będzie polegało na należytym wyeksponowaniu roli torfowisk i torfów dla kultury. Wiążemy też nadzieje na silniejsze, niż dotąd uwypuklenia znaczenia międzydyscyplinarnych badań torfowiskowych, szczególnie ich naturalnych powiązań z naukami humanistycznymi. Jako przykład takiego związku, o długiej tradycji, słabo jednak kultywowanej w Polsce, wymienia się archeologię stanowisk mokradłowych (por. Kobylański 2003). Długowiecznym ekosystemom torfowiskowym towarzyszą nierzadko od tysiącleci różne postacie budownictwa, zwłaszcza osad, niekiedy znaczące rezydencje, a także leżące pod warstwami torfu drewniane trakty komunikacyjne, lecz przede wszystkim liczne zabytki luźne, na przykład dary ofiarne (por. Makiewicz 1990). Torfowiska przyciągały ludzi zafascynowanych surowym pięknem bagiennej przyrody. Kontakty te profitowały twórczością literacką i dziełami sztuk pięknych, gdyż niekiedy formowały się grupy pisarzy oraz artystów-malarzy. Przykładem może być twórczy związek malarzy na przełomie XIX i XX wieku w Worpswede koło Hamburga. Na rozległym torfowisku osiedliła się grupa malarzy, aby tam twórczo pracować (Küster 2002). Rodzice znanego badacza torfowisk F. T. Overbecka ( ), botanika-profesora Uniwersytetu w Kilonii, byli członkami tej grupy 1. Wobec mało popularnej w Polsce wiedzy o torfowiskach, którą u nas próbuje się zawęzić do jakiegoś wycinka swoistości świata roślinnego, powołanie VIII Komisji może się stać integracyjną platformą, w której wielodyscyplinowy wymiar szerzej, niż dotąd otworzy się na kulturową sferę torfowiskowych utworów geologicznych oraz obiektów mokradłowych. Ta Komisja powinna dopomóc w spopularyzowaniu torfowiskowego elementu dziedzictwa przyrody i kultury, szczególnie zaś nowymi argumentami wesprzeć ochronę naszych torfowisk. 1 Ojciec F. Overbeck ( ) i matka H. Overbeck-Rohte ( ) zasłynęli bogatą twórczością malarską i licznymi grafikami, których głównym motywem były torfowiska. Profesor był także utalentowanym malarzem oraz ilustratorem swoich podręczników (por. Rittenhoff 2002). Do najważniejszych niewątpliwie należy opublikowane w 1975 roku obszerne dzieło (s. 719, formatu A4) o wymownym tytule: Botaniczno-geologiczne torfowiskoznawstwo Botanisch-geologische Moorkunde (Overbeck 1975).
2 120 K. Tobolski Ważniejsze zadania VIII Komisji Powołana przez władze IPS nowa Komisja może stać się twórczym zaczynem, który ugruntuje nowy u nas dział współczesnej nauki o torfach i torfowiskach (zarówno telmatologii, jak i tradycyjnego torfoznawstwa). Kulturowe aspekty torfu i torfowisk obejmują dwa główne punkty ciężkości. Niewątpliwie jeden z nich powinien się skupiać na roli i znaczeniu torfowisk jako obiektów aktywności gospodarczej, wyzwalającej w wielu kierunkach ludzką energię celem polepszenia materialnego i duchowego bytu. Dotyczy głównie działań w regionach bądź krajach, posiadających zauważalny, przeważnie znaczący udział mokradeł w ich krajobrazach. W Środkowej Europie do nich można zaliczyć rozmieszczone na holenderskim i niemieckim wybrzeżu Morza Północnego osadnictwo wurtowe, czy przykład gospodarczych przekształceń rozległych obszarów torfowiskowych, nazwanych przez ich wykonawców Deutsche Moorkultur. Druga ważna sfera zainteresowań tej Komisji powinna się odnieść do właściwości torfowisk oraz torfów jako wiarygodnych obiektów archiwów przyrodniczych. Torfowiska wraz z wypełniającymi je torfami (i osadami podtorfowymi w przypadku limnicznego pochodzenia torfowisk) odznaczają się swoistymi właściwościami, szczególnie o cechach wybitnie konserwujących. Obecność torfowisk w określonych miejscach, wraz ze splotem charakterystycznych cech złóż torfu i osadów torfowiskowych, należy w wielu przypadkach uznać jako czynniki kulturotwórcze. Zamiast dłuższego wywodu uzasadniającego powyższą tezę (z powody braku miejsca) wymienię jedynie kilka najważniejszych haseł. Prezydium Polskiego Komitetu Narodowego IPS w dniu zaakceptowało je jako zarys programu pracy Komisji VIII. A. Torfowiska są archiwami przyrody, w których torfy wraz z osadami podtorfowymi kryją wartości o niepodważalnych treściach dokumentacyjnych. Informują o przeszłości każdego obiektu torfowiskowego, a przede wszystkim o przyrodniczej historii jego bliższego, a nawet odleglejszego otoczenia. Zapisy minionych zdarzeń zawarte w torfach i w jeziornych osadach podtorfowych można dość łatwo odczytać głównie dzięki metodom badań paleoekologicznych. B. Utwory torfowe i osady podtorfowe są depozytariuszami artefaktów i unikalnych znalezisk przyrodniczych. W przypadku materiałów archeologicznych dotyczy to zwłaszcza wyrobów organicznych drewnianych, kościanych i włókienniczych, najbardziej podatnych na zniszczenie w mineralnych substratach. C. Obiekty torfowiskowe oraz obszary mokradłowe z reguły reprezentują lokalizacje w zadawalający sposób konserwujące nie tylko luźne znaleziska świadków minionych kultur, lecz także zespoły osadnicze, niekiedy rozleglejsze oraz różnorodne formy budownictwa, dokumentując najpełniej cechy i postacie kultur pradziejowych i historycznych poszczególnych społeczności. D. Obecność obszarów wodno-mokradłowych sprzyja, a niekiedy wręcz jest gwarantem, istnienia zabytków przyrodniczych. Właściwości torfowisk oraz zalegające w nich limniczno-torfowiskowe utwory geologiczne mogą inspirować wiele działań. W Polsce należałoby je silniej wyeksponować i odważniej rozpropagować. 1 o Wartości kulturowe torfowisk mogą się stać skutecznym narzędziem służącym prawnej ochronie obiektów torfowiskowych, szczególnie gdy zadba się o połączenie zadań ochrony nadzorowanej przez urzędy konserwatorskie 2 z celami ochrony przyrody. 2 o Kulturowy aspekt niewątpliwie zwiększy atrakcyjność obszarów bagiennych. W przypadku zdewastowanych torfowisk łatwiej będzie o pozyskanie odpowiednich możliwości finansowania prac renaturyzacyjnych. 3 o Przyczyni się do lepszego propagowania dziejów przyrody oraz historii torfowisk. Od nauk humanistycznych spodziewamy się zainteresowania frapującą genezą i tysiącletnimi dziejami obiektów torfowiskowych. Są skrupulatnie archiwizowane w osadach geologicznych torfowisk. 4 o Należy dążyć do pełniejszego wyeksponowania torfowisk jako nośników wiedzy o historii przyrody, przeważnie dobrze skorelowanej z postglacjalnymi dziejami społeczeństw. Dlatego nawołujemy do intensywniejszego propagowania usług konsultacyjno-eksperckich, zarówno w trakcie prac archeologiczno-historycznych, a także inżynierskich, jeśli obejmują obszary mokradłowe i ich bezpośrednie sąsiedztwo 3. Geologiczno-historyczna wiedza o obszarach mokradłowych, zwłaszcza w przypadku torfowisk, powinna stanowić zasadniczy kanon wiadomości o minionych biotopach, biocenozach oraz ekosystemach torfowiskowych. Taką potrzebę dyktuje fakt ich akumulacyjnych (skałotwórczych) właściwości. Egzystencję oraz wszystkie funkcje torfowisk warunkuje bowiem jeden czynnik ekologiczny ich hydrologia. Historia czynnika hydrologicznego posiada również bogate zapisy w pokładach torfu. Oby się nie powtórzył żenujący przykład obszaru bagiennego z okolicy Augustowa! Został wywołany niewiedzą o jego historii, bowiem nie wykonano żadnych specjalistycznych badań z zakresu historii torfowisk oraz historii przepływającej przez nie rzeki. 2 Jezioro Lednica w części obejmującej Ostrów Lednicki i dwie sąsiadujące wyspy, a tym samym osady denne jeziora Lednica w ich zasięgu, zostały wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu (por. Tobolski 1996), ponadto zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1994 uznano za pomnik historii wyspę Ostrów Lednicki położoną na Jeziorze Lednickim, a ostatnio Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu wydał decyzję o wpisaniu do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego (nr 18/Wlkp/C) otoczenie zabytku wyspy Ostrów Lednicki, której granice ochrony biegną na terenie gmin: Kłecko, Łubowo, Pobiedziska i Kiszkowo. 3 Granice tej bezpośredności wyznacza czynnik hydrologiczny, od którego jest uzależniona egzystencja torfowiska, natomiast nie powinna decydować minimalna odległość od budowy.
3 Kulturowe aspekty torfu i torfowisk 121 Giecz mało znany obiekt archeologii mokradłowej Rangę ważnego obiektu archeologii torfowiskowej, posiada obronna osada łużycka w Biskupinie (Niewiarowski i in. 1992; Niewiarowski i in. 1995). Do tej grupy stanowisk archeologicznych trzeba włączyć jezioro Lednica wraz z torfowiskowym otoczeniem tego akwenu, a także grodzisko w Gieczu (niedaleko Środy Wlkp.), usadowione pomiędzy rozczłonkowanymi obiektami mokradłowymi. Oba leżące w Środkowej Wielkopolsce ośrodki grodowe, pomimo około 30 km oddalenia, wykazują zaskakujące podobieństwa przyrodnicze. Przeżywały swój rozkwit znacznie później niż Biskupin, gdyż w czasach panowania pierwszych Piastów. Dzisiaj należą do licznie odwiedzanych miejsc (zwłaszcza wyspa Ostrów Lednicki na jeziorze Lednica), lecz nie są pozbawione potencjalnych zagrożeń. O niektórych zagrożeniach niedawno sygnalizowaliśmy na przykładzie Giecza (Milecka, Tobolski 2007, w druku), które jest pokłosiem opracowania w ramach inżynierskiego grantu. Tematyką były walory obronne, jakimi dla wczesnośredniowiecznego Giecza stanowiły obszary wodno-bagienne. Ich liczne pozostałości kryją osady pochodzenia jeziornego i torfowiskowego, dość obficie rozmieszczone w otoczeniu grodziska. Są wiarygodnym źródłem paleogeograficznych rekonstrukcji, opartych na urozmaiconym zestawie metod paleoekologicznych i paleolimnologicznych. Usytuowanie grodziska i sąsiadujących zbiorników akumulacji biogenicznej przedstawiają z lotu ptaka fotografie 1, 2 i 3. Ostatnia z nich (fot. 3) jest wymowną ilustracją bezpośredniego kontaktu między torfowiskiem (por. Gałka, Onuch 2007, w druku), a trasą niedawno uruchomionej autostrady A2. Nie przypomniałbym tej sprawy 4, gdyby nie pilna konieczność zachowania wokół grodziska ulegającego destrukcji bagiennego otoczenia. Konieczne są zarówno niezbędne zabiegi ochronne, jak i szeroki zakres prac studyjnych, wymagających doświadczenia i specjalistycznej wiedzy z zakresu geohydrologii oraz renaturyzacji i ochrony zbiorników akumulacji biogenicznej. Fot. 1. Grodzisko w Gieczu otoczone mokradłami (widok w kierunku południowym). Na pierwszym planie fragment rozległego torfowiska trzcinowego w miejscu kilkumetrowej miąższości pokładów gytii wapiennej, pozostałości wypłyconego jeziora. Na wschód od grodziska podłużna rynna dawnego zbiornika wodnego, podkreślonego przez wiosenne podtopienia, natomiast po zachodniej stronie rozległe powierzchnie gleb hydrogenicznych (fot. W. Stępień, marzec 2007). 4 Nie jesteśmy przeciwnikami budowy autostrad, ani tym bardziej ich wrogami nawet jeśli wiodą przez obszary bardzo interesujące ze względu na ich naukowe walory. W krajach, gdzie nie ignoruje się roli nauki ani tworów przyrody, na przykład w Szwajcarii, budowa autostrad staje się dużym wsparciem badań naukowych, stając się przy okazji niepodważalnym dowodem niekłamanej obywatelskiej współodpowiedzialności za stan kultury oraz sieć bezpiecznych dróg. Tę uwagę dedykuję współdecydentom, którzy wyznaczali działki naukowej eksploracji autostrady A2 w okolicach Giecza.
4 122 K. Tobolski Fot. 2. Droga przez mokradła do grodziska. Przylega do dawnego mostu-grobli z czasów świetności grodu w X-XI wieku (fot. W. Stępień, marzec 2007) Fot. 3. Południowe przedłużenie dawnego systemu wodno-mokradłowego w Gieczu przecina autostrada A2 (fot. W. Stępień, marzec 2007)
5 Kulturowe aspekty torfu i torfowisk 123 Giecki obiekt archeologiczny i mokradłowy stanowi genetyczną całość. Dlatego prestiżowy status monumentu kultury i przyrody musi objąć zarówno tam obecne mokradła, jak i stanowiska archeologiczne. Taką potrzebę dyktuje kilka okoliczności, a zwłaszcza: zachowanie ukształtowanego od dawna następstwa sukcesyjnego zbiorników wodnych, które stopniowo uległy przemianom w torfotwórcze zbiorowiska bagienne; zabezpieczenie dla przyszłych badań paleoekologicznych i archeologicznych bardzo słabo pod względem archeologicznym przebadanego obiektu; pozostawienie otoczenie gieckiego Grodziszczka w najlepszym stanie, gdyż tam powinien powstać obiekt muzealny na wolnym powietrzu, eksponujący ważne stanowisko obronne, oparte na korzystnych środowiskowych cechach przyrody. W tym celu zaproponowaliśmy podjęcie odpowiednich prac, które umożliwią wznowienie zanikających w wielu miejscach procesów osadotwórczych, zapobiegających jednocześnie dewastacji mokradeł. Przykłady dewastacji są widoczne w wielu miejscach, a niektóre z nich to próby likwidacji siedlisk wodnych i bagiennych, np. zasypanie gruzem budowlanym, ziemią i śmieciami niewielkiego stawu przy odgałęzieniu drogi do Grodziszczka oraz torfowiska na przedłużeniu cmentarza celem powiększenia miejsca do parkowania samochodów. Może w kompetencji VIII Komisji będzie sporządzenie wykazu zaniedbań i dewastacji ważnych dla kultury obiektów torfowiskowych, a następnie ich skrupulatnie monitorowanie. Postulowany wykaz byłby podstawą nie tyle do poszukiwania winnych, co raczej do ubiegania się o konieczne środki dla realizacji niezbędnych prac renaturyzacyjnych, które doprowadzą do wznowienia procesów osadotwórczych, likwidujących tym samym decesję stropowych torfów. Decesja (biologiczne spalanie, a przez to zanik) górnej warstwy torfu jest zjawiskiem niszczącym biogeniczne utwory, gdyż destrukcji są poddane deponowane tam artefakty organicznego pochodzenia. Jedynym zabezpieczeniem dla osadów oraz w nich złożonych zabytków jest właśnie podniesienie poziomu wody, które uruchomi spontaniczny bądź transplantowany rozwój torfotwórczej flory, która z upływem niewielu lat uformuje odpowiednie zbiorowiska o właściwościach sedentacyjnych. Należy przestrzec przed pokusą niezwykle szkodliwych pomysłów ewentualnego usunięcia osadów, aby w taki sposób sprowokować pojawienie się powierzchni wodnej. Nie wywoła to żadnej korzystnej reakcji, a jednocześnie będzie karygodnym zaprzeczeniem idei tzw. małej retencji. Produktywność zbiorowisk torfotwórczych jest kilkakrotnie wyższa od ekosystemów wodnych, znacznie korzystniejsza pod względem redukcji dwutlenku węgla, a przede wszystkim pozostawia w nienaruszonym stanie nieocenioną wartość dokumentacyjną, reprezentowaną przez osady jeziorne i torfowiskowe. Przyrodnicze obiekty o znaczeniu kulturowym Zainteresowanie naszej Komisji nie powinno się zawężać do torfowiskowych obiektów archeologiczno-historycznych, lecz włączyć wybrane wodno-bagienne przykłady polskiego i europejskiego dziedzictwa przyrodniczego. Istnieje bowiem grupa przyrodniczych obiektów, którym potrafimy przypisać poważne znaczenie kulturotwórcze, niestety nie zawsze należycie podkreślane, co dodatkowo utwierdza naszą propozycję. W pierwszej kolejności trzeba do nich włączyć niektóre polskie rezerwaty przyrody, nie tylko typu torfowiskowego czy torfowiskowo-florystycznych, ale także innych typów, na przykład rezerwaty zaliczane do geomorfologicznych i leśnych. Niektóre z nich w swoich granicach mieszczą różne ekosystemy, poza torfowiskowymi również jeziorne, a przede wszystkim właśnie leśne. Ich wyróżnikiem dla naszej Komisji nie jest wielość ekosystemowych postaci, czy bio(geo)różnorodność, lecz znaczenia dla kultury, oceniane dość skrupulatnie, poczynając od ponad regionalnego szczebla, a najchętniej jeśli ich ranga osiągnęła poziom międzynarodowy. Przyrodnicze treści zespolone z cechami o wymowie kulturowej niewątpliwie posiada rezerwat Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie na terenie Borów Tucholskich (nadleśnictwo Zamrzenica). Jako obiekt ustawowo chroniony, rezerwat ten został włączony do typu rezerwatów leśnych (por. Rąkowski red. 2005), ponieważ celem ochrony jest najbogatsze w Polsce skupienie cisów, zgrupowanych na powierzchni około 15 ha. Las z cisem zajmuje jednak tylko 16,8% łącznego areału rezerwatu, bowiem duża połać rezerwatu przypada na akwen jeziorny oraz na obszary torfowiskowe (fot. 4). Ekosystem torfowiskowy posiada postać bezleśnych torfowisk niskich (fot. 5) oraz lasu olszynowego. Dlatego łączna powierzchnia siedlisk wodnych i torfowiskowych rezerwatu Cisy Staropolskie zajmuje aż około 70% całego areału. Dość szeroko jest rozwarty wachlarz tego rezerwatu w zakresie kultury. Świadoma, przez lokalne władze podtrzymana ochrona lasu z cisem trwa już 180 lat, czyniąc to miejsce jednym z najstarszych w Europie chronionych obiektów przyrodniczych. Już w XIX wieku to stanowisko cisów kilkakrotnie opisywano, a dwa teksty autorstwa H. Conwentza ugruntowały jego pozycję w fachowym piśmiennictwie naukowym i ochroniarskim (por. Tobolski 2002). Dobra znajomość tego miejsca (H. Conwentz kilkakrotnie wizytował ten las), a także korzystne porównanie z innymi stanowiskami cisa podbudowane znajomością kopalnych stanowisk cisa niewątpliwie wspomogło krystalizowanie się podstaw strategii nowoczesnej ochrony przyrody, której twórcą w skali europejskiej był w dość powszechnej opinii H. Conwentz. Dlatego nie będzie przesadą, jeśli uznamy las cisowy z jego niezbędnym wodno-mokradłowym otoczeniem za składnik europejskiego dziedzictwa przyrody, który od dawna był akcentowany w łącz-
6 124 K. Tobolski Fot. 4. Rezerwat Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie. Enklawa z drzewostanem cisowym (o powierzchni około 15 ha) w kształcie podkowy, jest otoczona obszarem wodno-mokradłowym (fot. W. Stępień, kwiecień 2007) ności z kulturą. Aspekt kulturowy w artystycznej oprawie pojawił się w okresie dwudziestolecia międzywojennego z chwilą zainteresowania (w roku 1926) lasem cisowym w Wierzchlesie przez Leona Wyczółkowskiego ( ). Ten znamienity malarz i grafik w rezerwacie wykonał ponad sto prac, zarówno jako studia do późniejszych litografii, jak i ukończonych bezpośrednio w terenie. Dopełnieniem obrazu niewątpliwego zabytku europejskiej przyrody i kultury niech będą naukowe aspekty tego unikalnego miejsca, także dotąd słabo wyeksponowane. Szczególnie należy podkreślić ten rezerwat jako krajobraz ponad ekosystemowy układ ekologiczny. Reprezentuje bowiem skupisko kilku grup ekosystemów z jądrem w postaci mineralnej wyspy z cisową populacją, otoczoną przez tereny wodno-mokradłowe. Struktura tego krajobrazu, a szczególnie jego historyczny kontekst (coraz wyraziściej odsłaniany przez badania geologiczno-paleoekologiczne 5 czynią to miejsce rzadko dziś notowanym dowodem roli w przeszłości geologicznej wysp przyrodniczych Fot. 5. Fragment torfotwórczego zbiorowiska Caricetum appropinquatae ( z turzycą tunikową) w rezerwacie Cisy Staropolskie (fot. K. Tobolski, maj 2007) 5 Najnowsze rezultaty przyniosła niedawno obroniona w Instytucie Nauk Geologicznych PAN w Warszawie dysertacja doktorska dr inż. J. Pająkowskiego pt. Rozwój torfowisk w postglacjale w okolicy rezerwatu Cisy Staropolskie Borach Tucholskich.
7 Kulturowe aspekty torfu i torfowisk 125 Fot. 6. Fragment rezerwatu Bagna nad Stążką ukazujący rzeczkę Stążka płynacą przez dobrze zachowane torfowiska niskie, a także pokonująca wąskie przełomy, m. in. przy tzw. Jeleniej Wyspie (fot. W. Stępień, kwiecień 2007) wśród mokradeł i jezior w ekspansji cisa (por. Tobolski 2002). W skali regionalnej jest przykładem ekspansji nowego gatunku leśnego, który przed kilkoma tysiącami lat zadomowił się w optymalnie wówczas rozwiniętej szacie leśnej Borów Tucholskich. Wzmiankowane przykłady nie zamykają liczby torfowisk, które powinny się znaleźć w orbicie zainteresowań Komisji VIII. Pozostając na obszarze Borów Tucholskich, nie mogę pominąć przykładu kultury współżycia z przyrodą, jakim dla mnie jest śródleśna dolina niewielkiej rzeczki Stążka, lewobrzeżnego dopływu Brdy (fot. 6). Jest unikalnym przykładem naturalnego cieku wodnego, sprzyjającego rozwojowi torfowisk, a jednocześnie formuje rzadką na Niżu Środkowoeuropejskim dynamikę krajobrazu rzecznego. Doskonały stan zachowania, wyrażający się m.in. częstymi tam torfowiskami źródliskowymi, zasilającymi rzekę, rozproszonymi, nieszkodliwymi lecz koniecznymi budowami hydrotechnicznymi, w sumie wystawia bardzo korzystne świadectwo polskim leśnikom. Na przykładzie torfowisk rzeki Stążka widzę właśnie efekt kultury obcowania z tworami przyrody! Od niedawna (od 1999 roku) znaczna część tej zatorfionej doliny jest objęta ochroną rezerwatową Bagna nad Stążką o powierzchni 478,45 ha. Zakończenie Zasygnalizowane przykłady powinny zainicjować najchętniej w ramach naszej VIII Komisji prezentację ważniejszych obiektów postaci bogato ilustrowanego katalogu. Wybór i sposób prezentacji powinny poprzedzić studia terenowe i archiwalne kwerendy, te zaś odpowiednie działania, które potrafią zabezpieczyć materialną realność nakreślonych planów. Taki plan działania zostanie zaprezentowany na forum międzynarodowym, jeszcze w okresie poprzedzającym kolejny kongres torfowy w roku 2008 w Irlandii. Literatura Gałka M., Onuch M Zbiornik południowy i pogrzebane złoża bagienne. W: A. Grygorowicz, K. Milecka, K. Tobolski (red.) Architektoniczno-przestrzenne i przyrodnicze podstawy rekonstrukcji wczesnośredniowiecznych założeń obronnych Giecza: Inst. Arch. i Plan. Przestrz. PP: Kobylański Z Wet archeological sites problems of research and conservation. W: Peatlands archeological sites archives of nature nature conservation wise use (A. Bauerochse, H. Haßmann). Proceedings of Peatland Conference 2002 in Hannover, Germany Verlag Marie Leidorf GmbH, Rahden/Westf.:
8 126 K. Tobolski Küster B Fritz Overbeck Person und malerisches Werk. W: Fritz und Hermine Overbeck. Ein Worpsweder Künstlerpaar (red. B. Küster, 3-mal Overbeck, Bd. 1). Isensee Verlag Oldenburg: Makiewicz T Ein unbekannter Mooropferplatz aus der römischen Kaiserzeit in Słowikowo, Woj. Konin (Großpolen). Offa, 47: Milecka K., Tobolski K Podsumowanie. W: A. Grygorowicz, K. Milecka, K. Tobolski (red.) Architektoniczno-przestrzenne i przyrodnicze podstawy rekonstrukcji wczesnośredniowiecznych założeń obronnych Giecza: Inst. Arch. i Plan. Przestrz. PP: Niewiarowski W., Noryśkiewicz B., Piotrowski W., Zajączkowski W Biskupin fortified settlement and its enviroment in the light of new environmental and archeological studies. W: e wetland revolution in prehistory (red. B. Coles). e Prehistoric Society, Warp: Niewiarowski W., Noryśkiewicz B., Piotrowski W. Sinkiewicz M., An outline of natural and anthropogenic changes of geographical environment in the Biskupin area during the last 7000 years. Quaternary Studies in Poland, 13: Overbeck F Botanisch-geologische Moorkunde. Wachholtz, Neumünster. Rąkowski G. (red.) Rezerwaty przyrody w Polsce Północnej. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa. Ritterhoff S Der Privatmann und Künstler Fritz eodor Overbeck. W: Fritz eodor Overbeck ( ). Botaniker und Uniwersalgelehrter. 3-mal Overbeck, Bd. 2). Isensee Verlag Oldenburg: Tobolski K Stan poznania przyrody Lednickiego Parku Krajobrazowego i proponowane formy ochrony przyrody. Studia Lednickie, 4. Poznań-Lednica: Tobolski K Pomijana tematyka badawcza rezerwatu Cisy Staropolskie im. Leona Wychółkowskiego koło Wierzchlasu. W: J. Banaszak, K. Tobolski (red.) Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery. Park Narodowy Bory Tucholskie, Charzykowy:
MIGAWKI Z POLSKICH TORFOWISK
MIGAWKI Z POLSKICH TORFOWISK Kazimierz Tobolski Zamieszczone fotografie obrazują wybrane przykłady torfowisk podobnych układów ekologicznych (fot. 4-5 i 7-8). Sa to zarówno fotografie z lotu ptaka, różne
Bardziej szczegółowoEkoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody
Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie
Bardziej szczegółowoOchrona przyrody w Nadleśnictwie Mińsk w perspektywie rozwoju Lasów Państwowych
Ochrona przyrody w Nadleśnictwie Mińsk w perspektywie rozwoju Lasów Państwowych Powierzchnia Nadleśnictwa Mińsk wynosi 9500 ha, rozrzuconych w 410 kompleksach. Lasy nadzorowane stanowią pow. 17340 ha.
Bardziej szczegółowoZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK
WÓJT GMINY OSIEK ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK - UZASADNIENIE ZAWIERAJĄCE OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ ORAZ SYNTEZĘ USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. MAŁOPOLSKIM STAN na Dorota Horabik Magdalena Bregin WIĘCEJ: www.kp.org.pl Na terenie województwa małopolskiego powołano 85 rezerwatów przyrody
Bardziej szczegółowoRenSiedTorf. Tytuł projektu: Renaturalizacja siedlisk i roślinności na zdegradowanych torfowiskach wysokich woj. pomorskiego
RenSiedTorf Tytuł projektu: Renaturalizacja siedlisk i roślinności na zdegradowanych torfowiskach wysokich woj. pomorskiego Termin realizacji projektu: 01.04.2011-31.03.2013 Koszt całkowity projektu: 4
Bardziej szczegółowoSPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Bardziej szczegółowoPogórze Dynowsko-Przemyskie. Wpisany przez Administrator piątek, 09 grudnia :15 - Poprawiony piątek, 09 grudnia :23
1/7 Na terenie Pogórza Przemysko-Dynowskiego znajdują się piękne tereny przyrodniczo-historyczne Są tam usytuowane rezerwaty, ścieżki krajoznawcze Ścieżka przyrodnicza "Winne - Podbukowina" - rezerwat
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. WIELKOPOLSKIM RADOSŁAW JAROS WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE drugie co do wielkości w kraju, a zarazem jedno z najmniej zalesionych (lasy stanowią
Bardziej szczegółowoTRAKT WIELU KULTUR POMNIK HISTORII
TRAKT WIELU KULTUR POMNIK HISTORII PROCEDURA UZNANIA ZABYTKU ZA POMNIK HISTORII Podstawa prawna Art. 15 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r.
Bardziej szczegółowoSTUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE
BURMISTRZ MIASTA I GMINY W DRAWSKU POMORSKIM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE -CZĘŚĆ OPISOWA- ZAŁĄCZNIK NR 2 DO UCHWAŁY NR VIII/59/2003 RADY MIEJSKIEJ
Bardziej szczegółowoWykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM
Wykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM Jest to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
Bardziej szczegółowoNATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010
DROGI SAMORZĄDOWE X LAT AKTUALNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z OBSZARAMI NATURA 2000 Janusz Bohatkiewicz EKKOM Sp. z o.o. www.ek-kom.pl Regietów, 21 stycznia 2010 Krótka informacja nt. obszarów NATURA 2000 SYSTEM
Bardziej szczegółowoModernistyczne Śródmieście decyzją Prezydenta RP Pomnikiem Historii
Modernistyczne Śródmieście decyzją Prezydenta RP Pomnikiem Historii Prezydent RP Bronisław Komorowski uznał układ urbanistyczny śródmieścia Gdyni za Pomnik Historii - to najwyższe krajowe wyróżnienie nadawane
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Ochrona przyrody cz.1 Rok akademicki: 2015/2016 Kod: HKL-2-109-OD-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Kulturoznawstwo Specjalność: Ochrona dóbr natury i dóbr kultury Poziom
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE NR 50/2007 WOJEWODY ŁÓDZKIEGO z dnia 28 listopada 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Małecz
ROZPORZĄDZENIE NR 50/2007 WOJEWODY ŁÓDZKIEGO z dnia 28 listopada 2007 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Małecz Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
Bardziej szczegółowoGmina: Nowy Tomyśl (Boruja Kościelna, Boruja Nowa) Gmina: Rakoniewice (Kuźnica Zbąska, Błońsko)
I.32. Droga nr 305 odc. Boruja Kościelna Karpicko. 32 Droga nr 305 odc. Boruja Kościelna Karpicko Powiat nowotomyski Gmina: Nowy Tomyśl (Boruja Kościelna, Boruja Nowa) Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. LUBUSKIM ANDRZEJ JERMACZEK, MAREK MACIANTOWICZ Stan na 20.01.2017 Według stanu na koniec roku 2016 w województwie lubuskim były 64 rezerwaty
Bardziej szczegółowoODBIORCA OBIEKTY PRZYRODNICZE. Wszystkie grupy wiekowe i społeczne. Turystyka indywidualna i zorganizowana
OBIEKTY EDUKACYJNE ZAKŁADANY CEL EDUKACYJNY ODBIORCA CZAS REALIZACJI POTENCJALNY PARTNER OBIEKTY PRZYRODNICZE turystycznokrajoznawczy Rezerwaty przyrody: Surowe, Podgórze, Torfowisko Serafin Torfowisko
Bardziej szczegółowoINSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253
1 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253 2 GEOGRAPHICAL STUDIES No. 253 CULTURAL LANDSCAPES OF POLAND AND THEIR
Bardziej szczegółowoOD SZCZEGÓŁU DO OGÓŁU CZYLI KRÓTKA HISTORIA OCHRONY PRZYRODY
www.katowice. rdos.gov.pl OD SZCZEGÓŁU DO OGÓŁU CZYLI KRÓTKA HISTORIA OCHRONY PRZYRODY NA PRZEŁOMIE WIEKÓW Jolanta Prażuch Regionalny Konserwator Przyrody, Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoZałącznik 2. Analiza i ocena oddziaływania MPA na środowisko
Załącznik 2 Analiza i ocena oddziaływania MPA na środowisko Różnorodność biologiczna, rośliny i zwierzęta Działanie adaptacyjne służy bezpośrednio realizacji celu ochrony ++ Działanie adaptacyjne pośrednio
Bardziej szczegółowo3. Celem powołania użytku ekologicznego jest ochrona naturalnego zbiornika wodnego w obszarze wododziałowym, otoczonego drzewostanem. 7) wydobywania d
UCHWAŁA NR X/287/07 Rady Miasta Szczecin z dnia 11 czerwca 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczokrajobrazowych Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 18 ust. 2 pkt
Bardziej szczegółowoPrzedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.34. Droga Nr 305 odc. od m. Solec do granicy województwa. 34 Droga Nr 305 odc. od m. Solec do granicy województwa Powiat wolsztyński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Przemęt (Solec, Mochy, Kaszczor)
Bardziej szczegółowoGmina: Skoki (m. Rejowiec i Pawłowo Skockie), Kiszkowo (m. Kiszkowo), Kłecko (m. Komorowo)
I.18. Droga nr 197 odc. Rejowiec- Pawłowo, odc. Kiszkowo- Komorowo. 18 Droga nr 197 odc. Rejowiec- Pawłowo, odc. Kiszkowo- Komorowo Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat: wągrowiecki, gnieźnieński Gmina:
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE POSTANAWIAM UZASADNIENIE
OS6220.2013.1.azbest POSTANOWIENIE Kościerzyna, dnia 2013-05-14 Na podstawie art. 123 i art. 143 1 Kodeksu Postępowania Administracyjnego /tekst jednolity Dz. U. poz. 267 z 2013 r/ i art. 48 ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoProjekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony
Projekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony Fot. Krameko. Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, widok ze skały Okrążek. Szczegółowe cele ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego
Bardziej szczegółowoPrzedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.33. Droga nr 305 m. Nowy Tomyśl. 33 Droga nr 305 m. Nowy Tomyśl Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat nowotomyski Gmina: Nowy Tomyśl (m. Nowy Tomyśl) Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Celem inwestycji
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Łowyń. Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.4. Droga nr 160 m. Łowyń. 4 Droga nr 160 m. Łowyń Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: międzychodzki Gmina: Międzychód (m. Łowyń) Celem inwestycji jest budowa
Bardziej szczegółowoGmina: Szamotuły (m. Szamotuły), Pniewy ( m. Pniewy) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy Pniew i Szamotuł (DW 184)
I.12. Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2. 12 Przebudowa układu komunikacyjnego Wronki- autostrada A2 Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat:
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowoAktywność samorządów gminnych w kreowaniu form ochrony przyrody na przykładzie województwa łódzkiego
Aktywność samorządów gminnych w kreowaniu form ochrony przyrody na przykładzie województwa łódzkiego Ochrona przyrody w rękach samorządów wojewódzkich Supraśl, 09.2017 Hieronim Andrzejewski Zespół Parków
Bardziej szczegółowoAnna Longa Gdańsk ul. Ostrołęcka 16/ Gdańsk Tel PROGRAM BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH NA STANOWISKU NR 2 W ŁEBIE (AZP 3-34/2)
Anna Longa Gdańsk 02.06.2015 ul. Ostrołęcka 16/8 80-180 Gdańsk Tel. 501 275753 Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków Delegatura w Słupsku u. Jaracza 6 76-200 Słupsk Gmina Miasto Łeba ul. Kościuszki
Bardziej szczegółowoLogo PNBT. Symbolem PNBT jest głuszec - ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich.
Powstanie Parku Park Narodowy "Bory Tucholskie" jest jednym z najmłodszych parków narodowych w Polsce. Utworzono go 1 lipca 1996 roku. Ochroną objęto powierzchnię 4 798 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk.
Bardziej szczegółowoGorzów Wielkopolski, dnia 4 sierpnia 2016 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA w GORZOWIE WIELKOPOLSKIM
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 4 sierpnia 2016 r. Poz. 1663 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA w GORZOWIE WIELKOPOLSKIM z dnia 2 sierpnia 2016 r.
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM Anna Cwener Wiaczesław Michalczuk Zgodnie z podziałem Kondrackiego (1998) obejmuje on fragmenty trzech megaregionów fizycznogeograficznych
Bardziej szczegółowoZarządzanie ochroną środowiska
Zarządzanie ochroną Tomasz Poskrobko Zakres wykładów Teoretyczne aspekty nauki o zarządzaniu środowiskiem. Organy i urzędy oraz środki środowiskiem. Polityka ekologiczna. Programowanie i planowanie ochrony.
Bardziej szczegółowoMuzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie - - o potencjale natury w instytucji kultury
Środowisko informacji konferencja 1-2 października 2014 r., Centrum Nauki Kopernik, Warszawa Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie - - o potencjale natury w instytucji kultury Piotr Szpanowski Zastępca
Bardziej szczegółowoOperat ochrony walorów krajobrazowych i kulturowych. Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu
Operat ochrony walorów krajobrazowych i kulturowych Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu Zespół autorski mgr Mariusz Gunia - tekst oraz opracowanie GIS Stan rozpoznania
Bardziej szczegółowoPrzedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.8. Droga nr 178 odc. DW 174- Czarnków. 8 Droga nr 178 odc. DW 174- Czarnków Lokalizacja przedsięwzięcia Powiat: czarnkowsko- trzcianecki Gmina: Czarnków (m. Czarnków) Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoTemat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki
Temat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki Zielona infrastruktura Istota podejścia Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Gostyń w ciągu drogi wojewódzkiej nr 434
I.45. Droga nr 434 m. Gostyń. 45 Droga nr 434 m. Gostyń Powiat gostyński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Gostyń (m. Gostyń, Krajewice) Gmina: Piaski (Podrzecze, Grabonóg, Piaski) Charakterystyka ogólna
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. POMORSKIM R. Stańko, K. Gos, K. Banaś, S. Nowakowski, K. Bociąg WIĘCEJ: www.kp.org.pl Elementy wyróżniające województwo pod względem walorów
Bardziej szczegółowoTemat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru
Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru Wybierz kulminację terenu położoną w granicach Twojego województwa, dokonaj
Bardziej szczegółowoOchrona dóbr kultury. na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. oprac. mgr Piotr Rochowski
Ochrona dóbr kultury na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego oprac. mgr Piotr Rochowski Drewniana rzeźba ludowa Matki Bożej z Dzieciątkiem we wnęce szczytowej kapliczki z 1808 r. w Młynce Dobra kultury
Bardziej szczegółowoGmina: Gołańcz (m. Morakowo), Wągrowiec (m. Wągrowiec) Celem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 241 na odcinku Morakowo - Wągrowiec
I.19. Droga nr 241 Morakowo- Wągrowiec. 19 Droga nr 241 Morakowo- Wągrowiec Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: wągrowiecki Gmina: Gołańcz (m. Morakowo), Wągrowiec
Bardziej szczegółowoArkadiusz Tabaka Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu
Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu Studia Lednickie 12, 189-194 2013 Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Wystawa Skarby średniowieczne
Bardziej szczegółowoPolityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Maria Mellin Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bardziej szczegółowozbigniew.paszkowski@gmail.co
OCHRONA I KONSERWACJA ZABYTKÓW S1 SEMESTR VII (ZIMOWY) 2014/15 1. UCZESTNICTWO W WYKŁADACH DOKUMENTOWANE ZESZYTEM Z NOTATKAMI SKŁADANYMI DO WERYFIKACJI PO WYKŁADZIE I NA KONIEC SEMESTRU 2. UCZESTNICTWO
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY z dnia... 2015 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Uroczysko Koneck Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XV/93/12 RADY GMINY BIAŁOWIEŻA. z dnia 10 września 2012 r. w sprawie użytków ekologicznych
UCHWAŁA NR XV/93/12 RADY GMINY BIAŁOWIEŻA w sprawie użytków ekologicznych Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591;
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM STAN NA 20.0.207r. Kamila Grzesiak, Rafał Ruta, Katarzyna Żuk Według stanu na 0.0.206 w województwie dolnośląskim było 67 rezerwatów
Bardziej szczegółowoPoznań, dnia 23 października 2013 r. Poz. 5742 UCHWAŁA NR XXXVII/728/13 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO. z dnia 30 września 2013 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Poznań, dnia 23 października 2013 r. Poz. 5742 UCHWAŁA NR XXXVII/728/13 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z dnia 30 września 2013 r. w sprawie utworzenia
Bardziej szczegółowoGmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Chocz w ciągu drogi wojewódzkiej nr 442
I.47. Droga nr 442 m. Chocz. 47 Droga nr 442 m. Chocz Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat pleszewski Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem
Bardziej szczegółowoDOSTĘPNOŚĆ ZŁÓŻ WĘGLA BRUNATNEGO A ZAGOSPODAROWANIE POWIERZCHNI
57. Konferencja Studenckich Kół Naukowych Pionu Górniczego DOSTĘPNOŚĆ ZŁÓŻ WĘGLA BRUNATNEGO A ZAGOSPODAROWANIE POWIERZCHNI Przygotowała: Natalia Batko Opiekun naukowy: dr inż. Wojciech Naworyta Wydział
Bardziej szczegółowoGdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest remont mostu nad rzeką Notecią w ciągu drogi wojewódzkiej nr 194.
I.17. Droga nr 194 m Żuławka- most (rz. Noteć). 17 Droga nr 194 m Żuławka- most (rz. Noteć) Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: pilski Gmina: Wyrzysk (m. Wyrzysk,
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest budowa obwodnicy m. Świeca w ciągu drogi wojewódzkiej nr 444
I.50. Droga nr 444 m. Świeca. 50 Droga nr 444 m. Świeca Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat ostrowski Gmina: Odolanów (Świeca, Huta, Mościska) Celem inwestycji
Bardziej szczegółowoNajlepsze praktyki w ochronie żółwia błotnego
Okuninka, 11-12.09.2014 r. Najlepsze praktyki w ochronie żółwia błotnego Janusz Holuk Okres lęgowy trwa najczęściej od 20 maja do 20 czerwca Okres lęgowy Zabezpieczanie złoża jaj Czynna ochrona lęgów
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
Bardziej szczegółowoGmina: Ostrzeszów (Szklarka Przygodzicka, Lubeszczyk, Szklarka Myślniewska, Aniołki, m. Ostrzeszów)
I.49. Droga nr 444 odc. od ronda z drogą krajową nr 25 do m. Ostrzeszów. 49 Droga nr 444 odc. od ronda z drogą krajową nr 25 do m. Ostrzeszów Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 6 Mapa sozologiczna
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej Ćwiczenie 6 Mapa sozologiczna analiza uwarunkowań sozologicznych zagospodarowania i użytkowania terenu czyli stan i ochrona środowiska, formy, obiekty
Bardziej szczegółowoŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Warsztaty dot. Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Warsztaty dot. Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta Gdynia, 25 września 2015 r. Główne wnioski z uwarunkowań oraz proponowane rozwiązania projektowe
Bardziej szczegółowoObszar mający znaczenie dla Wspólnoty Natura 2000 Pakosław PLH140015 obszar potencjalnych możliwości
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Natura 2000 Pakosław PLH140015 obszar potencjalnych możliwości dr Piotr Sikorski Katedra Ochrony Środowiska SGGW w Warszawie NATURA 2000 szansa czy ograniczenie? -
Bardziej szczegółowoOchrona przyrody. Test podsumowujący rozdział III. Wersja A
..................................... Imię i nazwisko Wersja A Test podsumowujący rozdział III Ochrona przyrody.............................. Data Klasa oniższy test składa się z 15 zadań. rzy każdym poleceniu
Bardziej szczegółowoOchrona krajobrazu w planowaniu regionalnym. Mgr inż.arch. Iwona Skomiał Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie
Ochrona krajobrazu w planowaniu regionalnym Mgr inż.arch. Iwona Skomiał Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie Przestrzeń powierzchni ziemi widziana z pewnego punktu ( widok okolicy )
Bardziej szczegółowoGmina: Miłosław (m. Miłosław, Kozubiec, Mikuszewo) Gmina: Kołaczkowo (Budziłowo, Wszembórz, Borzykowo)
I.46. Droga nr 441 odc. Miłosław Borzykowo. 46 Droga nr 441 odc. Miłosław Borzykowo Powiat wrzesiński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina: Miłosław (m. Miłosław, Kozubiec, Mikuszewo) Charakterystyka ogólna
Bardziej szczegółowoLasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa
Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki Katedra Ekologii Roślin Uniwersytet Gdański Cel referatu: odniesienie się do
Bardziej szczegółowoWALORYZACJA PRZYRODNICZA GMINY
BIURO KONSERWACJI PRZYRODY w SZCZECINIE WALORYZACJA PRZYRODNICZA GMINY POŁCZYN ZDRÓJ (OPERAT GENERALNY) ANEKS SZCZECIN 2003 Autorami operatów szczegółowych są: z zakresu flory i roślinności: z zakresu
Bardziej szczegółowoParku Krajobrazowego Puszczy Knysyzńśkiej
Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej Parku Krajobrazowego Puszczy Knysyzńśkiej Działania na rzecz ochrony obszaru Puszczy Knyszyńskiej pojawiły się po raz pierwszy w latach 50 i 60 za sprawą Profesora
Bardziej szczegółowoBIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ŁODZI ŁÓDś, UL. SIENKIEWICZA 3
BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ŁODZI BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ŁODZI Obszary cenne przyrodniczo OCHK Mrogi i MroŜycy - rz. Mroga w Dmosinie Obszary
Bardziej szczegółowoNiemodlin, 27 czerwca 2016 roku. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu
ul. Bohaterów Powstań Śląskich 9-00 Niemodlin Niemodlin, 7 czerwca 0 roku Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu W związku z rozpoczęciem prac nad dokumentami planistycznymi dla obszaru Natura
Bardziej szczegółowoCelem inwestycji jest przebudowa drogi wojewódzkiej nr 260 w m. Gniezno. Przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.23. Droga nr 260 m. Gniezno. 23 Droga nr 260 m. Gniezno Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat: gnieźnieński Gmina: Gniezno (m. Gniezno) Celem inwestycji jest
Bardziej szczegółowoGmina Sompolno (Sompolinek, Ośno Górne, Ośno Dolne) Celem inwestycji jest rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 269 na odcinku Sompolinek - Lubotyń
I.31. Droga nr 269 odc. Sompolinek Lubotyń. 31 Droga nr 269 odc. Sompolinek Lubotyń Powiat koniński Lokalizacja przedsięwzięcia Gmina Sompolno (Sompolinek, Ośno Górne, Ośno Dolne) Powiat kolski Gmina Babiak
Bardziej szczegółowoMożliwości edukacyjne Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Przygotował: Ludwik Ryncarz Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku
Możliwości edukacyjne Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego Przygotował: Ludwik Ryncarz Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku Przyrodnicze ścieżki dydaktyczne 1. Szkolna ścieżka przyrodniczo-ekologiczna
Bardziej szczegółowoKarta informacyjna przedsięwzięcia
Karta informacyjna przedsięwzięcia sporządzona zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa oraz o ocenach
Bardziej szczegółowo27 Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473
I.27. Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473. 27 Droga nr 263 Kłodawa Dąbie odc. od skrzyżowania z drogą krajową 92 do drogi wojewódzkiej nr 473
Bardziej szczegółowoPrzedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko:
I.52. Droga Nr 449 m. Brzeziny most (rzeka Pokrzywnica) 52 Droga Nr 449 m. Brzeziny most (rzeka Pokrzywnica) Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat kaliski Gmina:
Bardziej szczegółowoChruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań Elżbieta Brulińska elzbietabrulinska@wp.p Zaborski PK PN Bory Tucholskie Obszary chronione Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody,
Bardziej szczegółowoPotencjał parków warszawskich do świadczenia usług ekosystemowych
dr inż. Renata Giedych dr inż. Gabriela Maksymiuk Katedra Architektury krajobrazu Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu Szkoła Głowna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Potencjał
Bardziej szczegółowoProjektowana ulica CZERNIAKOWSKA BIS Ochrona Środowiska
Projektowana ulica CZERNIAKOWSKA BIS Ochrona Środowiska Raport opracowuje: Towarzystwo WIR s.c. Biuro Studiów Ekologicznych ul.poznańska 14/44; 00-680 Warszawa KONSULTACJE SPOŁECZNE DOT. ŚRODOWISKA Wstępnie
Bardziej szczegółowoPrawne warunki ochrony przyrody w Polsce
Prawne warunki ochrony przyrody w Polsce zebrał i opracował: arch. Mirosław Konwerski 1/7 Prawne warunki ochrony przyrody w Polsce zostały opracowane w celu możliwości poznania tych zagadnień przez społeczeństwo
Bardziej szczegółowoFORMY OCHRONY PRZYRODY
Ryszard Kapuściński FORMY OCHRONY PRZYRODY Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 30 kwietnia 2004 r. z późniejszymi zmianami) wymienia 10 form ochrony przyrody,
Bardziej szczegółowoREZERWATY PRZYRODY STAN W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM I POTRZEBY UZUPEŁNIENIA SIECI. Dan WOŁKOWYCKI i Paweł PAWLIKOWSKI
REZERWATY PRZYRODY W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM STAN I POTRZEBY UZUPEŁNIENIA SIECI Dan WOŁKOWYCKI i Paweł PAWLIKOWSKI d.wolkowycki@pb.edu.pl p.pawlikowski@uw.edu.pl PODLASKIE STAN OBECNY Formy konserwatorskiej
Bardziej szczegółowoRezerwaty przyrody czas na comeback!
Rezerwaty przyrody czas na comeback! OCHRONA REZERWATOWA W WOJ. ŁÓDZKIM Opracowanie: PAULINA GRZELAK TOWARZYSTWO OCHRONY KRAJOBRAZU Stan na dzień: 10.02.2017 WIĘCEJ: www.kp.org.pl ROZMIESZCZENIE ŁÓDZKICH
Bardziej szczegółowoIBL w GEOGRAFII. Małgorzata Pietrzak Wojciech Maciejowski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
IBL w GEOGRAFII Małgorzata Pietrzak Wojciech Maciejowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego Geografia będąc pomostem pomiędzy naukami przyrodniczymi i społecznymi,
Bardziej szczegółowoZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska wraz z zespołem botanicznym
PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I GATUNKÓW ROŚLIN Ewa Jabłońska
Bardziej szczegółowoPARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ PRZYRODA, PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ
PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ PRZYRODA, PROBLEMY ROZWOJU INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ WŁODZIMIERZ KWIATKOWSKI- główny specjalista ds. ochrony przyrody JOANNA KURZAWA Dyrektor PKPK 20-02-2017
Bardziej szczegółowoTemat: Zielona Infrastruktura. Zespół: Andrzej Mizgajski Iwona Zwierzchowska Damian Łowicki
Temat: Zielona Infrastruktura Zespół: Andrzej Mizgajski Iwona Zwierzchowska Damian Łowicki Zielona infrastruktura Istota podejścia Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana sieć obszarów naturalnych
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 142/2018 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA z dnia r. w sprawie przyjęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu
ZARZĄDZENIE Nr 142/2018 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA z dnia 23.01.2018 r. w sprawie przyjęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie ustanowienia użytku
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA KARTY INFORMACYJNEJ PRZEDSIĘWZIĘCIA
WYTYCZNE DO SPORZĄDZENIA KARTY INFORMACYJNEJ PRZEDSIĘWZIĘCIA zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
Bardziej szczegółowoPlanowanie przestrzenne w gminie
Czy obecny system planowania przestrzennego na szczeblu gminnym może być skutecznym narzędziem ochrony korytarzy ekologicznych? Jacek Skorupski Planowanie przestrzenne w gminie studium uwarunkowań i kierunków
Bardziej szczegółowoOBSZARY PRZYRODNICZO CENNE W PROCESACH RACJONALNEGO PLANOWANIA PRZESTRZENI
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI w OLSZTYNIE WYDZIAŁ GEODEZJI I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ KATEDRA PLANOWANIA I INŻYNIERII PRZESTRZENNEJ OBSZARY PRZYRODNICZO CENNE W PROCESACH RACJONALNEGO PLANOWANIA PRZESTRZENI
Bardziej szczegółowoPROJEKT. UCHWAŁA NR RADY MIASTA ZIELONA GÓRA z dnia r. w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczo - krajobrazowego Liliowy Las
PROJEKT UCHWAŁA NR. 2014 RADY MIASTA ZIELONA GÓRA z dnia.. 2014 r. DRUK NR 710A Biuro Rady Miasta Zielona Góra Wpłynęło dnia: 2014-10-28 w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczo - krajobrazowego Liliowy
Bardziej szczegółowoPlanowanie przyszłych funkcji zagospodarowania terenu dawnej bazy wojskowej w Szprotawie
Planowanie przyszłych funkcji zagospodarowania terenu dawnej bazy wojskowej w Szprotawie Konferencja Zagospodarowanie dawnej bazy powojskowej szansą rozwoju Szprotawy Szprotawa 12 czerwca 2014 dr Beata
Bardziej szczegółowoPrzyroda łagodzi zmiany klimatu cykl szkoleniowy
Przyroda łagodzi zmiany klimatu cykl szkoleniowy Retencja, sposób na susze i powodzie w warunkach zmieniającego się klimatu Andrzej Ruszlewicz Retencja, sposób na susze i powodzie w warunkach zmieniającego
Bardziej szczegółowo2. Wykonanie zarządzenia powierza się Sekretarzowi Miasta. 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania. projekt Prezydenta Miasta Krakowa
ZARZĄDZENIE Nr 1074/2018 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA z dnia 27.04.2018 r. w sprawie przyjęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie ustanowienia użytku
Bardziej szczegółowoUchwała Nr L/708/94. z dnia 16 maja 1994r. W sprawie uznania niektórych terenów za użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczokrajobrazowe.
Uchwała Nr L/708/94 z dnia 16 maja 1994r. W sprawie uznania niektórych terenów za użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczokrajobrazowe. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 18.03.1990r. o
Bardziej szczegółowoProjekty Klubu Przyrodników skierowane na ochronę torfowisk
Projekty Klubu Przyrodników skierowane na ochronę torfowisk Ochrona wysokich torfowisk bałtyckich na Pomorzu Realizowany w latach 2003 2008 Pierwszy projekt LIFE realizowany w Polsce Partnerami projektu
Bardziej szczegółowoTereny chronione w Polsce i na świecie. Janusz Radziejowski Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP w Warszawie POLEKO, Poznań, 2010 r
Tereny chronione w Polsce i na świecie Janusz Radziejowski Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP w Warszawie POLEKO, Poznań, 2010 r Cele prezentacji Przedstawienie stanu obszarów chronionych na świecie Omówienie
Bardziej szczegółowo