Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych

Transkrypt

1

2

3 Wstępniak Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia Rozmowa Co Szekspir powiedział o biznesie

4 Wstępniak Być albo nie być to nie pytanie lecz alternatywa Miasto to ludzie napisał w dramacie Koriolan William Szekspir. Ten sam dramat posłużył dr Jayne Archer, wykładowcy literatury średniowiecznej i renesansowej na walijskim uniwersytecie Aberystwyth, do sformułowania wniosku, że wielki dramaturg spekulował żywnością w czasach nieurodzaju i wymigiwał się od płacenia podatków, za co grożono mu nawet karą więzienia. Szczegóły opisane w Korolianie, a także w kilku ustępach Króla Leara, wyraźnie wskazują na eksperta. Mało kto pamięta, że Szekspir doskonale rozumiał też rolę przedsiębiorczości, co zawarł w swoim najsłynniejszym monologu Hamleta. Trzeba tylko trafić na odpowiednie tłumaczenie. Końcowy fragment w przekładzie Józefa Paszkowskiego brzmi: Tak to rozwaga czyni nas tchórzami; Przedsiębiorczości hoża cera blednie Pod wpływem wahań i zamiary pełne Jędrności, zbite z wytkniętej kolei, Tracą nazwisko czynu. Biznes bez ryzyka nie istnieje. Biznes bez przedsiębiorczości nie istnieje. Jedna z polskich uczelni reklamowała się niedawno, że oto rozpoczyna się kolejny eksperyment dydaktyczny kurs o nazwie William Szekspir o przywództwie i zarządzaniu i da to nam pretekst do obejrzenia kilku najlepszych ekranizacji dzieł wielkiego barda oraz przeczytania kilku jego sztuk w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka. Pojawia się oczywiście podejrzenie, czy nie jest to przypadkiem jakaś szarlataneria i odwracanie uwagi przyszłych menedżerów od prawdziwie pożytecznych umiejętności? Nie chodzi jednak tylko o szukanie w Szekspirze pereł menedżerskiej mądrości, a pewnie tam są. Ważne jest także coś, co można by nazwać kulturowym pozycjonowaniem naszych absolwentów, czyli zaopatrzeniem ich w asortyment odnośników kulturowych (bardziej wyrafinowanych niż wytarte to be or not to be), które przenikają anglosaską kulturę świata biznesu. Wtedy nasi absolwenci łatwiej pokonają bariery języka i kultury, nie tracąc przy tym nic ze swej polskości. Szekspir był biznesmenem swojej epoki. Jedyne zachowane pisemne dowody świadczące o jego działalności to dokumenty handlowe. Sprzedawał zboże, konie, nieruchomości. Spekulował. Nie ma ani jednego dowodu na to, że napisał bodaj jeden z przypisywanych mu dramatów. Mark Twain stwierdził nawet, że biografie Szekspi- 4 MCDP BIULETYN

5 ra przypominają okaz brontozaura w muzeum nowojorskim - trochę kości i tona gipsowych rekonstrukcji. Szekspir nie bywał nigdy przy wystawianiu przypisywanych mu sztuk, nie znał go nikt ze współczesnych mu wielkich twórców kultury, w testamencie nie wspomniał nawet słowem o twórczości pisarskiej. Stąd niektórzy badacze wywodzą tezę, że pisarz znany jako Wiliam Szekspir nigdy nie istniał. Cóż, nawet jeżeli William Szekspir nie napisał ani jednej sztuki, to znaczy, że był najlepszym na świecie specjalistą od PR, bo pamięć o nim trwa. I nikt nie pamięta, że był przedsiębiorcą, chociaż właśnie w tej dziedzinie PR jest najważniejszy. Jeżeli nam uda się trwale poprawić współpracę między NGO-sami a urzędnikami, to też nikt nie będzie pamiętał, że stało się to w wyniku projektu prowadzonego przez Fundację Europejskie Centrum Przedsiębiorczości, Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie. Ale przecież nie o to chodzi. Redakcja 5

6 6 MCDP BIULETYN

7 Biuletyn nr 1 Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych 7

8 Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych Opis projektu Zacznijmy od wyjaśnienia skrótowca JST będącego w sumie łatwym do rozwinięcia, gdyż składają się na niego pierwsze litery polskich wyrazów: jednostki samorządu terytorialnego. Od 1 stycznia 1999 roku obowiązuje w Rzeczpospolitej Polskiej trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego, składająca się z: samorządu gminnego, samorządu powiatowego, samorządu województwa. Artykuł 163 Konstytucji RP stanowi, iż: Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Obecnie (stan na 1 stycznia 2014 roku) Polska dzieli się na 16 województw, 314 powiatów i 2479 gmin (305 miejskich w tym 66 miast na prawach powiatu, tj. mających status gminy miejskiej i równocześnie wykonujących zadania powiatu czyli tzw. powiatów grodzkich, 608 miejsko-wiejskich oraz 1566 wiejskich). NGO dla odmiany nie jest polskim skrótem stąd też jego rozszyfrowanie jest nieco trudniejsze tym bardziej, że pochodzi on z języka angielskiego i najczęściej wymawiany jest już jako jeden wyraz na dodatek poddający się polskim prawom gramatycznym. Dlatego ludzi obeznanych w tematyce już nie dziwią informacje, że endżiosy coś zrobiły, albo że warto z endżiosami współpracować. Czym są owe endżiosy w sposób przystępny tłumaczy specjalny wortal, z którego informacji pozwalamy sobie skorzystać: Trzeci sektor to nazwa stosowana wobec ogółu organizacji pozarządowych. Określenie to, przeniesione z języka angielskiego (third sector), nawiązuje do koncepcji podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory. Tak więc obok instytucji państwa (administracji publicznej, sektora państwowego pierwszego sektora) oraz podmiotów for-profit, nastawionych na zysk (biznes, sektor prywatny drugiego sektora) istnieją organizacje, które ani nie są nastawione na zysk (non-profit), ani nie stanowią elementu struktury państwa są zatem trzecim sektorem. Wobec podmiotów tworzących III sektor w ostatnim czasie najczęściej przynajmniej w dokumentach administracji państwowej używa się pojęcia organizacje poza- 8 MCDP BIULETYN

9 Biuletyn nr 1 rządowe. Prawną definicję takiej organizacji podaje Ustawa o pożytku publicznym i o wolontariacie (2003), jednakże obok tego określenia funkcjonuje jeszcze kilka nazw: organizacje charytatywne, organizacje non-profit, organizacje społeczne, organizacje wolontarystyczne, organizacje obywatelskie. Organizacje pozarządowe ta nazwa odwołuje się do pojęcia rządu (państwa) i podkreśla, nierządowość i niezależność przynajmniej w sferze ideologii tych organizacji. Jest przeniesieniem z języka angielskiego (non-govermental organizations NGO). Obiegowo przez organizacje pozarządowe rozumie się stowarzyszenia i fundacje, choć Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadziła rozszerzoną definicję organizacji pozarządowej. * Wstęp do projektu Rozwój przedsiębiorczości jest kluczowym czynnikiem rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. Sprzyja mu efektywna współpraca administracji publicznej z NGO reprezentującym środowiska gospodarcze. W dojrzałych demokracjach jest ona wręcz podstawą partnerskiego tworzenia i wdrażania polityk publicznych w obszarze wzrorozwoju przedsiębiorczości. W Polsce dopiero uczymy się kultury współpracy w tym stu gospodarczego, a co się z tym ściśle wiąże, także ich narzędzi czyli programów zakresie. Działania samorządu województwa mazowieckiego, mimo że w dużej mierze realizowane zgodnie ze standardami Modelu współpracy administracji publicznej z NGO, są w naszym przekonaniu niewystarczające. Dużo efektywniej władze województwa mazowieckiego współpracują z NGO działającymi w obszarze pomocy społecznej, zdrowia czy edukacji. I chociaż katalog zadań publicznych zawiera zadania wspomagające rozwój gospodarczy, w mazowieckim Programie Współpracy na rok 2013 nie figuruje żadne zadanie przewidziane do realizacji w tym obszarze (analogiczne wnioski można wysnuć analizując lokalne programy współpracy na Mazowszu). Podobna sytuacja miała miejsce w latach ubiegłych. Na terenie województwa mazowieckiego brakuje inicjatywy integrującej i wspierającej ekspercko rozdrobnione i słabe środowisko NGO zajmujących się problematyką gospodarczą (tylko 1,5 proc. NGO w naszym województwie **). Mógłby się on stać * por.: dostęp: 2014 rok, ** na podstawie: Diagnoza organizacji pozarządowych na Mazowszu, Mazowia 2011 r. 9

10 Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych centrum prowadzenia działań konsultacyjnych w zakresie rozwiązań, programów i polityk ważnych dla sektora. Istniejące sieci i ośrodki wspierania NGO (jak Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT, Stowarzyszenie Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS, Federacja Organizacji Służebnych MAZOWIA) koncentrują się na podejmowaniu tematyki innej niż gospodarcza. Również administracja nie jest w wystarczającym stopniu przygotowana do współpracy z sektorem gospodarczym. Brakuje po prostu ludzi osób z odpowiednim doświadczeniem. Trudności pogłębiają negatywne stereotypy w postrzeganiu współpracy na linii władza-biznes. Istnieje potrzeba zmiany nie tylko wizerunkowej, ale również stworzenia przejrzystych standardów i procedur, które tę współpracę mogą ułatwiać i organizować. Konieczne jest także lepsze przygotowanie merytoryczne obu partnerów dialogu oraz integracja środowisk, zarówno na linii administracja-ngo, jak również NGO-NGO ponieważ tylko silni, zintegrowani i dobrze przygotowani partnerzy mogą sprostać współczesnym wyzwaniom w obszarze dialogu i partycypacji. Projekt Centrum Wszystkie te cele zrealizuje w naszym pojęciu Mazowieckie Centrum Współpracy i Partycypacji Środowisk Gospodarczych, które powstaje i jest prowadzone w formule partnerskiej, gdyż jego oferta skierowana jest dla obu stron dialogu. Centrum stanie się niebawem dostarczycielem wiedzy i umiejętności, informacji, wzorców, poradników, przykładowych standardów i procedur, które mogą być wykorzystywane we współpracy samorządu województwa mazowieckiego ze środowiskiem gospodarczym, ale też przez inne jednostki samorządu terytorialnego działające w naszym województwie. Nasze cele Głównym celem projektu jest zwiększenie zakresu i poprawa jakości współpracy administracji publicznej i NGO reprezentujących/działających na rzecz środowisk gospodarczych na terenie województwa mazowieckiego Zostanie on osiągnięty dzięki realizacji trzech celów szczegółowych: 1. Stworzenie zaplecza eksperckiego, merytorycznego i organizacyjnego wspomagającego jakość współpracy administracji publicznej z sektorem NGO, reprezentującym środowiska gospodarcze w województwa mazowieckiego. 10 MCDP BIULETYN

11 Biuletyn nr 1 2. Integracja rozproszonego środowiska mazowieckich NGO, reprezentujących środowiska gospodarcze wokół idei współpracy i dialogu z samorządem województwa mazowieckiego, samorządami lokalnymi i w ramach własnego środowiska. 3. Podniesienie świadomości znaczenia współpracy oraz kompetencji merytorycznych obu stron dialogu w województwie mazowieckim. Działania projektu skierowane są przede wszystkim do członków/pracowników NGO, reprezentujących i/lub działających na rzecz środowisk gospodarczych w województwie mazowieckim oraz pracowników administracji publicznej w województwie mazowieckim szczebla wojewódzkiego (pracownicy Urzędu Marszałkowskiego oraz jednostek administracyjnych i zależnych od samorządu województwa), powiatowego i gminnego (pracownicy urzędów gmin i powiatów oraz ich jednostek organizacyjnych), którzy zajmują się w swojej działalności zawodowej tematyką gospodarczą i współpracą ze środowiskiem gospodarczym. Bez zaangażowania tych obu stron dialogu nie będzie bowiem możliwa realizacja celu głównego projektu. Działając wspólnie, ich przedstawiciele zintegrują się, poznają oczekiwania partnerów, co przełoży się na profesjonalną realizację działań konsultacyjnych i partycypacyjnych w przyszłości. Planowane działania Osiągnięcie celu całego przedsięwzięcia będzie możliwe jedynie dzięki zintegrowanym działaniom zmierzającym do wypracowania modelu współpracy między organizacjami pozarządowymi zajmującymi się, mówiąc w skrócie i nieco kolokwialnie, biznesem i administracją. W tym celu w ramach Centrum zostanie stworzone zaplecze eksperckie, merytoryczne i organizacyjne wspomagające procesy podnoszenia jakości wzajemnych relacji. W tym celu odbędą się seminaria informacyjne dla przedstawicieli nauki, prezentujące założenia projektu i zmierzające do pozyskania współpracowników Centrum, którzy w dalszej perspektywie mogą realizować różnorodne działania eksperckie na rzecz samorządów i sektora pozarządowego, szczególnie w odniesieniu do realizacji wspólnych inicjatyw i programów, związanych z rozwojem gospodarczym. Seminaria odbędą się w Warszawie i Radomiu ze względu na fakt, iż właśnie tutaj znajduje się największa liczba uczelni i jednostek badawczorozwojowych na Mazowszu. Centrum będzie realizowało również szkolenia dla przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz NGO jako przyszłych promotorów partycypacji (JST) i mentorów środowisk biznesowych (NGO). Oto ich tematyka: 11

12 Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych ramy prawne konsultacji i partycypacji; rozwój przedsiębiorczości a rozwój jednostek samorządu terytorialnego; partnerstwo i współpraca w okresie programowania na lata ; warsztaty praktyczne w zakresie przygotowywania i wdrażania programów rozwoju przedsiębiorczości; warsztat promotora partycypacji; warszt takie jak rola i zasady funkcjonowania ciał dialogu obywatelskiego oraz zasady funkcjonowania federacji NGO. Z osób, które uzyskają pozytywną rekomendację po zdaniu testu, powstanie absolutnie unikalna baza ekspertów Centrum, którzy będą wspierać inne samorządy i organizacje w budowaniu kultury współpracy oraz podejmowaniu wspólnych aktywności na rzecz rozwoju gospodarczego. Stworzenie pełnej oferty Centrum stanie się możliwe dopiero po wnikliwym zidentyfikowaniu barier wpływających negatywnie na współpracę pomiędzy wskazanymi sektorami. Dlatego zostały zaplanowane badania, a ich wyniki ukażą się w formie drukowanej, a także będą promowane między innymi podczas sześciu konferencji subregionalnych z udziałem przedstawicieli administracji publicznej, biznesu, członków NGO reprezentujących środowiska gospodarcze, uczelni i innych instytucji zainteresowanych tą tematyką. Oferta Centrum powstanie z udziałem interesariuszy przedstawicieli mazowieckich NGO-sów oraz przedstawicieli mazowieckich samorządów, którzy przygotują się do dyskusji na temat formuły działania i oferty Centrum poprzez udział w warsztatach i wizycie studyjnej do Hiszpanii, która ma przygotować ich merytorycznie do tego ważnego zadania. Chodzi o zapoznanie się z przykładami dobrych praktyk w zakresie współpracy NGO reprezentujących środowiska gospodarcze z jednostkami samorządu terytorialnego w kraju, który ma długie tradycje i praktyczne doświadczenia. I na zakończenie czyli dobry początek W celu popularyzacji idei projektu oraz promocji dobrych praktyk zaplanowany został cykl audycji radiowych, publikacje drukowane oraz elektroniczne, a przede wszystkim stworzenie portalu internetowego. Ale i tak zawsze po takiej dawce informacji ścisłych pojawia się jedno konkretne pytanie: po co to wszystko? Odpowiedzi są dwie: 12 MCDP BIULETYN

13 Biuletyn nr 1 1. Poprzez stworzenie Centrum czyli zaplecza organizacyjnego i eksperckiego, dostarczającego wiedzy, informacji i standaryzującej działania w obszarze współpracy na linii administracja publiczna-ngo, dotyczącej prowadzenia działań konsultacyjnych i związanych z wdrażaniem polityk publicznych, aktywności w tym obszarze będą bardziej systematyczne, o wyższym poziomie merytorycznym, a tym samym bardziej efektywne i satysfakcjonujące dla obu stron dialogu a wypracowany model będzie mógł być wykorzystany przez inne samorządy w Polsce; 2. Realizacja celów projektu zapewni możliwość korzystania przez NGO reprezentujące środowiska gospodarcze na Mazowszu z usług Centrum, które będzie prowadziło między innymi działania wspierające dla NGO, wzmacniające ich zdolności organizacyjne, merytoryczne do realizacji zadań publicznych we współpracy na linii NGO-NGO oraz NGO-JST. Dzięki doświadczeniom związanym z korzystaniem z usług Centrum wzrośnie zaufanie środowisk gospodarczych do organizacji wspierania biznesu i zachęci do korzystania z ich oferty. A na tym właśnie nam zależy. 13

14 Autorzy raportu: Marek Dudkiewicz, dr Grzegorz Makowski; Obliczenia i konsultacja statystyczna: dr Dariusz Przybysz Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, 2012 r. 14 MCDP BIULETYN

15 Biuletyn nr 1 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia 15

16 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia Projekt Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych nie powstałby bez wcześniejszych badań i wynikających z nich wniosków. Aby poznać jego genezę koniecznie trzeba sięgnąć do publikacji Indeks Jakości Współpracy Obraz współpracy między organizacjami pozarządowymi a administracją publiczną. To materiał przygotowany przez Instytut Spraw Publicznych w ramach projektu Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych - wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy, realizowanego w ramach Priorytetu V Dobre rządzenie. Głównym celem tego projektu było wypracowanie wytycznych dla organizacji pozarządowych i administracji publicznej odnośnie budowania poprawnych relacji i efektywnej współpracy międzysektorowej. Zgodnie z ogólnym zarysem Indeks Jakości Współpracy (IJW) miał mieć postać zestawu kilku działań badawczych, które mogłyby być wykonywane cyklicznie w celu pozyskiwania danych umożliwiających dokonanie kompleksowego i wieloaspektowego opisu relacji między organizacjami pozarządowymi (NGO) a administracją samorządową. Aby nieco przybliżyć strukturę Indeksu Jakości Współpracy warto przytoczyć, za autorami opracowania, sześć obszarów składowych: 1. Istnienie podstawowej infrastruktury współpracy czyli pewnych podstawowych instrumentów stanowiących formalne ramy relacji między organizacjami pozarządowymi a administracją publiczną. W tym przypadku owe ramy są pochodną ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariatu: roczne programy współpracy; tryb uchwalenia tych programów; fakt wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za kontakty z organizacjami pozarządowymi. Za podstawę posłużył monitoring prowadzony przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 2. Publiczna dostępność elementów infrastruktury współpracy obecność na stronach internetowych jednostek samorządu terytorialnego (JST) informacji o finansowych i pozafinansowych formach współpracy, o osobie wyznaczonej do kontaktów z NGO oraz o wartościach, na których opiera się współpraca. 3. Współpraca finansowa obszar ten obejmuje takie wskaźniki, jak: zlecanie zadań publicznych (zarówno w trybie konkursowym, jak i pozakonkursowym); konkurencyjność (liczba ofert złożonych przez NGO w relacji do liczby zawartych umów); 16 MCDP BIULETYN

17 Biuletyn nr 1 relacja między zadaniami realizowanymi w trybie powierzania i wspierania; różnorodność współpracy (liczba obszarów, w których jest realizowana współpraca między JST a NGO). 4. Współpraca pozafinansowa obszar ten obejmuje cały szereg różnych form takiej współpracy: przekazanie/użyczenie/wynajmowanie lokalu NGO na preferencyjnych warunkach; istnienie zespołów doradczych i inicjatywnych z udziałem NGO; konsultowanie projektów aktów prawnych, dokumentów programowych/strategicznych z NGO; dokumentowanie konsultacji z NGO; wzajemne informowanie się JST i NGO o planowanych działaniach, współdziałanie w tym zakresie; podejmowanie innych form współpracy pozafinansowej. 5. Wiedza i opinie NGO na temat uwarunkowań współpracy: stopień znajomości przez NGO infrastruktury współpracy dostępnej w JST będącej ich głównym partnerem; stopień znajomości zasad współpracy finansowej i ocena reguł tej współpracy; stopień znajomości form współpracy pozafinansowej. 6. Zadowolenie NGO ze współpracy z samorządem to zintegrowany wskaźnik z pytań o ogólną ocenę, stopień zaufania, gotowość stawiania współpracy za wzór i o ocenę JST. Każda z powyższych składowych jest przedstawiona w postaci jednej liczby stanowiącej o jakości współpracy w tym obszarze, a wszystkie składowe tworzą Indeks Jakości Współpracy. * Nie będziemy się teraz zagłębiać w szczegóły techniczne samego Indeksu. Bardziej interesują nas poszczególne etapy badań, które złożyły się na obraz współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarząd o- wymi. A obraz ten jest różny w zależności od rejonu Polski. Niestety, Mazowsze, a bardziej precyzyjnie województwo mazowieckie wypada na tym tle wyjątkowo blado. * Marek Dudkiewicz, dr Grzegorz Makowski, Indeks jakości współpracy. Obraz współpracy między organizacjami pozarządowymi a administracją publiczną, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012 r. 17

18 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia Przyjrzyjmy się, za autorami raportu, jak wygląda opisywana przez nich rzeczywistość. Zdecydowana większość organizacji pozarządowych, podobnie jak samorządów, współpracuje ze sobą nawzajem. To nic zaskakującego. Najczęstszym zaś, zaraz po społeczności lokalnej aktorem, z którym kontaktuje się przeciętna organizacja pozarządowa, jest właśnie samorząd szczebla gminnego oraz jego agendy. I chociaż samorząd jest dla organizacji najważniejszym partnerem to ta analogia nie działa w drugą stronę. Samorząd bowiem ma co najmniej kilku innych partnerów zajmujących w hierarchii ważności o wiele wyższą pozycję niż organizacje pozarządowe. Są to przedsiębiorcy, politycy, inne samorządy i administracja centralna. Warto podkreślić w kontekście projektu Mazowieckiego Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych, że niezależnie od deklarowanego zasięgu działania organizacji pozarządowej, najchętniej współpracują one z samorządem gminnym. Wprawdzie ten związek z gminami słabnie w przypadku organizacji działających w skali kraju czy województwa, ale nawet w tych przypadkach wciąż jest najsilniejszy. Zaskakuje natomiast wyjątkowo słaba pozycja województwa w tym względzie. Nawet organizacje działające w skali regionalnej czy krajowej nie traktują samorządu wojewódzkiego jako najważniejszego partnera. Interesujące są też powody, które leżą u podstaw braku współpracy międzysektorowej. Na podstawie sondażu opinii organizacji pozarządowych okazuje się, że w blisko 35 proc. przyczyną jest przekonanie o braku związku między działaniami realizowanym przez organizację a zadaniami samorządu. Ale, co ciekawe, aż 26 proc. przebadanych organizacji po prostu nie interesuje współpraca z samorządem. Kolejnym powodem było stwierdzenie, że organizacje czują się zbyt słabe, aby taką współpracę podejmować blisko 12 proc. wskazań. Rzadziej wymieniane powody to: brak dojść i kontaktów; niewiara w to, że można konkurować z innymi, silniejszymi organizacjami. Najbardziej uderza fakt, że aż tak duża liczba organizacji pozarządowych z definicji stroni od współpracy z samorządem. Natomiast analizując organizacje współpracujące warto przyjrzeć się strukturze partnerów samorządowych. Otóż w zdecydowanej większości organizacje współpracują z samorządem gminy, w której mają swoją siedzibę, oraz jego agendami (czyli np. gminne ośrodki pomocy społecznej) i to jest ich główny partner. Kolejny partner to gmina inna niż ta, w której organizacja ma swoją siedzibę, następnie powiat oraz 18 MCDP BIULETYN

19 Biuletyn nr 1 województwo samorządowe. Z tym, że na województwo wskazał tylko jeden procent badanych organizacji. Z opisanych wyników wynika, że relacje między sektorem pozarządowym a publicznym mają bardzo lokalny charakter. To ważna wskazówka, bowiem próbując wpłynąć na podniesienie jakości współpracy międzysektorowej w skali kraju należy skupić się przede wszystkim na relacjach w małych miejscowościach i wspólnotach samorządowych. Autorzy Indeksu Jakości Współpracy opracowali następującą tabelę: Wskazania na głównego partnera organizacji Zasięg działania organizacji Urząd miasta/gminy, w której mamy swoją siedzibę (lub jego agendy) w % Inny urząd miasta/gminy niż ten, w którym mamy siedzibę (lub jego agendy) w % Starostwo powiatu, w którym nasza organizacja ma swoją działalność (lub jego agendy) w % Inne starostwo powiatu (lub jego agendy) w % Urząd Marszałkowski województwa, w którym nasza organizacja ma swoją siedzibę (lub jego agendy) w % Inny Urząd Marszałkowski niż ten, w którym mamy siedzibę (lub jego agendy) w % Najbliższe sąsiedztwo (osiedle, dzielnica) 77,0 7,4 9,8 0,4 5,1 0,4 Gmina/powiat 78,3 4,9 11,3 0,7 4,5 0,4 Województwo/region 67,8 5,8 11,4 0,6 13,3 1,1 Cały kraj 61,6 6,3 11,9 1,7 16,0 2,5 Uwagę w tej tabeli zwraca fakt, że urzędów marszałkowskich jako głównych partnerów nie wskazują nawet te organizacje, które zadeklarowały, że głównym polem ich działalności jest teren województwa czy regionu. Świadczy to prawdopodobnie o tym, że relacje na tej linii mogą być zmonopolizowane przez wąską grupę organizacji, organizacje mogą nie mieć wystarczającego potencjału, żeby być partnerem tego szczebla samorządu lub też wbrew pozorom samorząd wojewódzki nie ma większości z nich aż tak wiele do zaoferowania. Przyjrzyjmy się teraz, w jakich obszarach najczęściej współpracują organizacje pozarządowe i samorządy. Na podstawie informacji z monitoringu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz zleceń zadań publicznych organizacjom pozarządowym można wywnioskować, że współpraca ta dotyczy najczęściej: sportu i kultury fizycznej (80,5% samorządów zadeklarowało, że w tym obszarze zlecało organizacjom zadania publiczne); 19

20 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia kultury i sztuki (37,5% wskazań); ochrony i promocji zdrowia (30,1% wskazań). W ramach których z wymienionych niżej sfer pożytku publicznego zlecano organizacjom oraz innym podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego zadania w 2010 r.? Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu. 80,5 Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji. 37,5 Ochrona i promocja zdrowia. 30,1 Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób. Krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży. 27,1 Działania na rzecz osób niepełnosprawnych. 26,9 Nauka, edukacja, oświata i wychowanie. 24,1 Porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym. 17,8 Podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego. 8,5 Działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych. 8,3 Ratownictwo i ochrona ludności. 7,8 Działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe, stowarzyszenia jednostek samorz ądu terytorialnego oraz podmioty kościelne i wyznaniowe. Promocja i organizacja wolontariatu. 4,5 Działalność charytatywna. 4,1 Działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktów i wspó łpracy między społeczeństwami. Działalność na rzecz mniejszości narodowych. 3,0 Promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa osób pozostaj ących bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy. Działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsi ębiorczości. 2,7 Upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i m ężczyzn. Upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji. Upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa. 0,6 Upowszechnianie i ochrona praw konsumentów. 0,5 Zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom. Pomoc ofiarom katastrof, kl ęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą. % 28,7 14,7 4,8 3,5 2,9 0,8 0,7 0,4 0,4 20 MCDP BIULETYN

21 Biuletyn nr 1 Opublikowane w Indeksie zestawienie pokazuje, że współpraca dotyczy równie często pomocy społecznej, wypoczynku młodzieży, pomocy osobom niepełnosprawnym, nauki i edukacji. W tych właśnie sferach ponad 20 proc. samorządów zleca organizacjom pozarządowym wykonanie różnych zadań publicznych. Według danych oficjalnych relatywnie częstymi obszarami współpracy są również porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz edukacja patriotyczna i obywatelska. Ten ostatni wynik jest szczególnie interesujący zważywszy, że polskie społeczeństwo nie przejawia silnych postaw obywatelskich, co wynika także z braku spójnej polityki państwa. Tymczasem z danych ministerialnych wynikałoby, że w tym obszarze współpraca między organizacjami a administracją publiczną jest całkiem intensywna. Z kolei najmniej intensywna współpraca dotyczy pomocy ofiarom katastrof, pomocy żołnierzom zawodowym oraz kwestii związanych z obronnością państwa. Samorządy z rzadka zlecają również organizacjom zadania związane z ochroną praw konsumentów, równości praw kobiet i mężczyzn, aktywizacją zawodową. Pewne zdziwienie może wywoływać fakt, że dane MPiPS pokazują, iż współpraca organizacji z samorządem w zakresie promocji wolontariatu również należy do rzadkości. Problemy wymagające nieco bardziej horyzontalnego spojrzenia i głębszych relacji, jak na przykład kwestie praw człowieka czy aktywizacja zawodowa, znajdują się na końcu tego rankingu. Mniej niż 10% organizacji deklaruje, że podejmowało współpracę z samorządem w związku z tymi kwestiami. Co ciekawe, również tematy, takie jak rozwój lokalny, wsparcie samych organizacji pozarządowych czy kwestie religijne z rzadka stanowią płaszczyznę współpracy międzysektorowej. Z punktu widzenia autorów projektu Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych najbardziej zaskakujący wydaje się fakt niemal całkowitego braku współpracy między samorządem a organizacjami pozarządowymi reprezentującymi środowiska gospodarcze. Już samo to mogłoby stać się wystarczającym powodem do realizacji wspomnianego projektu. Ale przyczyn jest więcej. Druga z nich to obraz systemu współpracy międzysektorowej. W większości przypadków relacje między tymi dwoma sektorami zasadzają się na podziale zleceniodawcazleceniobiorca. Współpraca międzysektorowa zdaje się być najintensywniejsza tam, gdzie samorząd ma po prostu do oddania jakąś część swoich zadań, których może pozbyć się bez większego uszczerbku dla zakresu swojej władzy. Organizacje z kolei odnajdują się w roli wykonawcy usług publicznych. Sfery działalności pożytku publicznego o, nazwijmy to, bardziej misyjnym wymiarze najwyraźniej nie są jednocześnie obszarami współpracy między organizacjami a samorządem. To obraz, który rysuje się na podstawie danych oficjalnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. 21

22 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia W tym miejscu warto przyjrzeć się, jak organizacje pozarządowe oceniają jakość współpracy z samorządem. Ogólna średnia ocena współpracy wyniosła mniej więcej 6 punktów na 10 możliwych. Odwołując się do szkolnych standardów można by uznać, że organizacje oceniają współpracę zaledwie dostatecznie. Co ciekawe, średnia ocena jest podobna dla większości aspektów współpracy. Nie ma w tym zakresie wielkich wahań, choć poniżej szóstki oceniono dostępność środków finansowych dla organizacji oraz chęć do włączania sektora pozarządowego w procesy decyzyjne. W tych wymiarach przedstawiciele organizacji ocenili współpracę najgorzej, choć od razu trzeba dodać, że nie jest to ocena definitywnie negatywna. Różnice w tym względzie wyostrzają się nieco, jeśli na ocenę współpracy spojrzymy przez pryzmat typu i szczebla samorządu. Dostępność środków finansowych stosunkowo najgorzej oceniano w gminach. Z kolei skłonność do włączania organizacji w procesy decyzyjne na poziomie powiatu. Nie ma natomiast istotnych różnic, jeśli spojrzeć na opinie o współpracy z perspektywy województw. Istnieje też jeszcze inny sposób interpretacji tych wyników. Mianowicie mogą one świadczyć o przyzwyczajeniu do obecnego stanu rzeczy, a co za tym idzie niechęci do jego zmiany i w związku z tym do wydawania bardziej zdecydowanych ocen. Organizacje przy tej interpretacji godziłyby się zatem na relacje, które może nie są dla nich w pełni zadowalające, ale jednocześnie są wystarczające, żeby czerpać z nich pewne korzyści czy opierać na nich swoją egzystencję. To zapewne nie pozostaje bez związku z faktem, że z wcześniej omówionych danych wynika, iż ogólnie współpraca międzysektorowa jest dość płytka, wyraża się najczęściej w relatywnie prostych formach (głównie w zlecaniu zadań), pozwalających na zachowanie odpowiedniego dystansu między partnerami, natomiast relacje między organizacjami pozarządowymi a administracją samorządową opierają się głównie na osi zleceniodawca-zleceniobiorca. I wreszcie ostatni z ważnych powodów powołania do życia projektu Mazowieckie Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych wyniki Indeksu Jakości Współpracy w podziale na województwa. W badaniach wzięto pod uwagę następujące czynniki: infrastrukturę współpracy; współpracę finansową; współpracę pozafinansową; wiedzę i opinie NGO; zadowolenie NGO; publiczną dostępność infrastruktury współpracy; 22 MCDP BIULETYN

23 Biuletyn nr 1 indeks współpracy. Wyniki, które za chwilę przedstawimy podawane są w relacji do średniej dla całej Polski, której wartość ustalono na 0 (zero). A zatem wszystkie wartości dodatnie wskażą wyniki powyżej średniej dla Polski, natomiast ujemne wyniki poniżej średniej dla Polski. Nie należy jak twierdzą autorzy badań porównywać poszczególnych składowych Indeksu między sobą gdyż poszczególne średnie ogólnopolskie (choć zawsze mają wartość zero) odzwierciedlają inny poziom danej składowej. W tym zestawieniu najlepiej ze względu na jakość współpracy wypada województwo warmińsko-mazurskie (23,2), które nie dość, że w największym stopniu wysuwa się ponad średnią ogólnopolską, to również notuje ponadprzeciętne wyniki prawie we wszystkich składowych indeksu (jedynie w przypadku publicznej dostępności infrastruktury współpracy wypada nieco poniżej średniej). Kolejne wypadające ponadprzeciętnie województwa to pomorskie (16,6), kujawsko-pomorskie (14,2) i śląskie (13,1) ich wynik nie odbiega jednak od średniej ogólnopolskiej tak wyraźnie jak w przypadku warmińsko-mazurskiego. Dość wyraźnie powyżej średniej ogólnopolskiej są także województwa dolnośląskie i lubuskie. Uwaga: Przeciwieństwem województwa warmińsko-mazurskiego jest województwo mazowieckie (-26!), które osiągnęło wynik zdecydowanie poniżej średniej ogólnopolskiej, do tego odbiega znacznie od tej średniej negatywnie praktycznie w przypadku wszystkich składowych Indeksu! Następny wynik dość drastycznie pogrążający województwo mazowieckie to rezultat badania tak zwanego dystansu do celu (DdC). Wskazuje on ile poszczególne województwa osiągnęły punktów na drodze do celu, definiowanego jako 100 proc. punktów możliwych do osiągnięcia w ramach wszystkich wymienionych wcześniej obszarów składających się na omawiany Indeks Jakości Współpracy. Ogólnie poziom jakości współpracy międzysektorowej w skali kraju jest dość niski i plasuje się na poziomie 39,9. W sytuacji, gdy punkt docelowy osiąga wartość 100 widać, jak dużo wszystkie województwa, także te wypadające powyżej średniej ogólnopolskiej, mają jeszcze do zrobienia. Nawet województwo warmińsko-mazurskie, które wypada relatywnie najlepiej na tle innych osiągnęło wskaźnik 45,7. Można zatem powiedzieć, że nie jest ono punktem odniesienia dla pozostałych województw, nie może być traktowane jako wzór do naśladowania osiąga wprawdzie najlepszy wynik Indeksu, ale wciąż słaby wśród jeszcze słabszych od siebie. 23

24 Indeks Jakości Współpracy czyli kilka słów wyjaśnienia Uwaga: Najgorszy wskaźnik Dystansu do Celu ma województwo mazowieckie osiągając jedynie 33,6(!). Autorzy Indeksu zawarli w swoim opracowaniu stwierdzenie, które wydaje się być kluczem do podjęcia działań naprawczych: Gdybyśmy chcieli zatem ująć w jednym pojęciu, co szwankuje we współpracy i jaki główny problem sygnalizują nam wyniki Indeksu, byłaby to kultura współpracy. I wreszcie na zakończenie najważniejszy naszym zdaniem wniosek z opracowania Indeksu: Indeks pokazuje wyraźnie, że główne niedostatki jakości współpracy wiążą się jednak przede wszystkim z niską oceną miękkich, pozafinansowych form relacji między organizacjami pozarządowymi a administracją samorządową wymagających współuczestnictwa w procesach decyzyjnych, konsultacji i uzgadniania wspólnych działań, a nade wszystko sprawnego przepływu informacji między oboma partnerami. Są to mankamenty, których nie da się zniwelować instrumentami prawnymi. Wymagają one wykształcenia kultury współpracy, promowania dobrych obyczajów, praktyk, uwspólniania języka, wypracowania pewnych standardów, które będą obowiązywać w codziennych relacjach, ale nie na zasadzie wymogu prawnego narzucanego ustawowo, lecz raczej umowy, porozumienia między partnerami. Odpowiedzią na dane zawarte w Indeksie jest projekt Mazowieckiego Centrum Dialogu i Partycypacji Środowisk Gospodarczych i pierwsze przeprowadzone w jego ramach badanie Lokalnego Indeksu Współpracy (LIW). 24 MCDP BIULETYN

25 Biuletyn nr 1 Rozmowa Co Szekspir powiedział o biznesie 25

26 Rozmowa CO SZEKSPIR POWIEDZIAŁ O BIZNESIE Rozmowa z Wojciechem Jabłońskim, wiceprezesem zarządu Związku Pracodawców Warszawy i Mazowsza, pełnomocnikiem zarządu ds. współpracy z administracją Dlaczego województwo mazowieckie tak fatalnie wypada na tle innych województw jeżeli chodzi o współpracę samorządów z organizacjami pozarządowymi? Województwo mazowieckie to bardzo specyficzne miejsce i w jego wyjątkowości należy upatrywać przyczyn tego, że w wielu badaniach uśrednione wyniki wydają się mieć zaskakujące wartości. Zawsze trzeba pamiętać, że mamy tutaj Warszawę, która oddziałuje na wszystkie pozostałe miejscowości. I nieważne, czy bierzemy tę Warszawę pod uwagę w badaniach, czy ją wyłączamy. Bliskość stolicy deformuje obraz rzeczywistości. Warszawa wysysa większość ciekawych inicjatyw z terenu, najprężniejsze NGO-sy funkcjonują w stolicy, a w terenie samorządy nie bardzo mają z kim współpracować. Codziennie na terenie województwa mazowieckiego powstaje ponad 200 firm. Po trzech latach połowa tych firm upada. Przeprowadzone badanie różnicy wartości Indeksu Jakości Współpracy dla gmin wiejskich i niewiejskich w poszczególnych województwach wykazuje, że na Mazowszu drastycznie odbiega od siebie jakość współpracy na terenach wiejskich i gminach niewiejskich. Dla przykładu różnica liczbowa dla województwa dolnośląskiego wynosi 25,95, podczas gdy dla województwa mazowieckiego aż 56,95 i nie obejmuje on Warszawy. Z czego pana zdaniem to wynika? 26 MCDP BIULETYN

27 Biuletyn nr 1 Trochę wina pewnie leży po stronie samych organizacji pozarządowych. Mniej więcej połowa z nich działa prawidłowo. Druga połowa natomiast niby chce coś robić, bo w końcu po to została powołana, ale nic z tego nie wychodzi. W sumie ja sam jestem zdziwiony, bo przecież przy Marszałku Województwa Mazowieckiego powstał urząd pełnomocnika do spraw NGO, który moim zdaniem pracuje bardzo dobrze. Kiedy organizowaliśmy konferencje i sympozja w sprawie dialogu społecznego, zauważyliśmy, że te organizacje były zainteresowane uczestnictwem tylko wtedy, gdy poruszaliśmy temat z zakresu ich działalności. Brakowało aktywności w zakresie poszerzenia wiedzy, poznania nowych możliwości. Myślę też, że w dużych aglomeracjach samorządy powinny się wyzbyć arogancji. Z doświadczenia wiem, że głównie funkcjonują na zasadzie my lepiej wiemy, czego wam potrzeba. I chociaż przepisy mówią o obowiązkowych konsultawadza się do pokazania konkretnego, cjach społecznych, to wszystko spro- już przygotowanego planu. A powinniśmy mówić o partycypacji już na etapie powstawania takiego planu. Jak rozumieć tak trudne słowo jak partycypacja? To nowe spojrzenie na zagadnienie współpracy i dialogu. Partycypacja polega na wspólnym tworzeniu a nie tylko na konsultacji. Na przykład: trzeba opracować miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Istnieją oczywiście tym zakresie odpowiednie wytyczne uwarunkowane przepisami zewnętrznymi. Obecnie funkcjonuje to w ten sposób, że urzędnicy przygotowują plan, po czym wykładają go w urzędzie do konsultacji podając gdzieś w internecie krótką informację na ten temat. Niemal nikt o tym nie wie, mało kto się tym interesuje. Koniec, przyklepane. A my teraz mówimy NIE! To można zrobić inaczej. Zanim powstanie jakikolwiek plan informujemy ludzi, zainteresowane organizacje, że powstanie np.: plan zagospodarowania przestrzennego danego terenu. Wskazujemy jakie są szczegółowe obwarowania wynikające z przepisów. I zadajemy pytanie: co proponujecie na tym terenie, oczywiście z uwzględnieniem obostrzeń prawnych. Zwracamy się z tym nie tylko do NGO-sów, ale także do przedsiębiorców, bo organizacje przedsiębiorców są powoływane w oparciu o różne podstawy prawne jak ustawa o stowarzyszeniach, ustawa o pracodawcach, ustawa o izbach gospodarczych i tak dalej. Dopiero kiedy spłyną odpowiedzi i w oparciu o nie powstaną zręby takiego planu przedstawiamy go do konsultacji z pytaniem czy to jest właśnie to, o co Wam chodziło? Czyli budujemy coś razem od samego od początku, potem tworzymy dokument a dopiero potem go konsultujemy. A nie odwrotnie! Sam byłem 27

28 Rozmowa świadkiem, kiedy miejscowy plan zagospodarowania powstawał w jednej z miejscowości. Kiedy dano go konsultacji nikt o tym nie wiedział. I dopiero w przeddzień sesji zaczęła się awantura. Zrobił się bałagan, którego można było uniknąć. Minęło 25 lat od transformacji ustrojowej a my nie nauczyliśmy się podstaw współpracy? To nieco przerażające. Tu się niestety zgadzam to przerażające. Rzeczywistość jest taka, że aby państwo działało sprawnie potrzebne są trzy elementy: władza, pieniądze i zaufanie. Dzięki partycypacji budujemy zaufanie do państwa. I to państwa rozumianego jako administracja publiczna, samorządy. Jednocześnie, kiedy tworzone są dokumenty centralne to ich autorzy powinni wykazywać się dalekowzrocznością. Po prostu muszą pracować z odpowiednim wyprzedzeniem. Jeżeli na przykład chcemy zagospodarować Wisłę w 2040 roku, to już dzisiaj powinniśmy tworzyć pewne podstawy partycypacyjne, niech już trwa dyskusja, wymiana poglądów z tymi, którzy chcą mieć udział w tworzeniu strategii dla Wisły. No właśnie, strategia. Autorzy badań, o których rozmawialiśmy wcześniej, wskazują, że w większości przypadków w obszarze współpracy międzysektorowej nie ma żadnych świadomie i konsekwentnie wdrażanych strategii. Czy Pańskim zdaniem powinna powstać taka strategia dla województwa mazowieckiego w celu poprawienia jakości tej współpracy? Już mamy za dużo dokumentów strategicznych i operacyjnych. My się w nich zwyczajnie gubimy. Uważam, że górę powinien wziąć zdrowy rozsądek. Trzeba teraz rozgraniczyć dwie sprawy w gminie, a mianowicie zarządzanie i administrowanie. Z administrowaniem mamy do czynienia wtedy, gdy nie ma mowy o kreacji żadnej polityki, zajmuję się jedynie tym, co już jest i funkcjonuje. Natomiast zarządzanie to właśnie kreowanie polityk, pewne podstawowe inwestycje. Na przykład: jeden z prezydentów, kiedy objął władzę, stwierdził, że stawia na edukację. I podjął decyzję, że za jego kadencji zostaną wybudowane szkoły. I dwie trzecie budżetu zostało przeznaczone na budynki, a jedna trzecia na ich wyposażenie. To jest jakieś rozsądne podejście. Naszą wadą, jako statystycznych Polaków, jest to, że chcemy od razu pogodzić wszystkich, czyli zabezpieczyć ich interesy. A potem nagle się okazuje, że właśnie wszyscy są niezadowoleni. A wracając do strategii i planów to oczywiście dla bezpieczeństwa każdego rządzącego warto takie działania prowadzić, ale uzupełniając je o elementy partycypacji. Bawi mnie, że 28 MCDP BIULETYN

29 Biuletyn nr 1 niedawno ktoś odkrył prawdę, że miasto to ludzie. Tę prawdę już Szekspir zawarł w swoim dramacie Koriolan! A ja pójdę dalej i powiem, że firma to ludzie a nie prezes i jego zastępca, ani ich kapitał. Firma to ludzie, którzy tworzą ten kapitał aby prezes miał czym zarządzać. Zgoda: miasta to ludzie, firmy to ludzie. Ale samorządy i urzędy to też ludzie. Więc dlaczego nagle nie potrafią się ze sobą dogadać? Cały problem w tym, że nikt nie chce sobie uświadomić, że połowę dochodu narodowego tworzą małe, średnie i mikroprzedsiębiorstwa. Nikt nie chce sobie uświadomić, że 70 procent zatrudnionych funkcjonuje właśnie w małych, średnich i mikroprzedsiębiorstwach. Mało kto pamięta, że wiele spośród tych przedsiębiorstw to zwykłe samozatrudnienie. Te firmy przynoszą określony pożytek finansowy dla gminy. Czyli rachunek jest prosty: im więcej przedsiębiorców na danym terenie, tym większe wpływy do kasy miejskiej, powiększanie bazy podatkowej. Dlaczego tak się dzieje, że urzędnicy tego nie dostrzegają, trudno mi odpowiedzieć. A może to już tylko stereotypy pozostałe po dawnych latach? Może rzeczywistość się zmienia? Niedawno w jednym z miast poszedłem po potwierdzenie mojej działalności gospodarczej żebym mógł wystartować w przetargu. Pani powiedziała na dzień dobry pięć złotych, a potem kazała mi iść do okienka na pierwszym piętrze. Poszedłem do okienka na pierwszym piętrze, a tam inna pani powiedziała niech pan sobie skseruje, a my panu poświadczymy. Zapytałem, czy ta pani nie może mi skserować dokumentu, ale dowiedziałem się, że to nie leży w zakresie jej obowiązków. Zszedłem więc na parter, gdzie się dowiedziałem, że ksero jest nieczynne. Wróciłem na pierwsze piętro i usłyszałem nic panu na to nie poradzę. Przedsiębiorcy chcieliby być traktowani poważnie, chcieliby przynajmniej poprawnej atmosfery w kontaktach na linii urząd-przedsiębiorca. To dzisiaj jest najważniejsze. Już nawet nie chodzi o tworzenie infrastruktury, bo ta istnieje, nie chodzi o zwolnienia z podatku tam, gdzie się nie da tego zrobić, nie chodzi o żadne nowe przepisy, ale zwykłą atmosferę współpracy. Autorzy opracowania, o którym rozmawiamy, twierdzą wręcz, że w Polsce nie trzeba zmieniać prawa, bo przepisy są wystarczające, ale najważniejsza staje się kultura współpracy. Nie wszystko da się uregulować przepisami. To zwyczajnie niemożliwe. W Polsce panuje jakiś owczy pęd żeby z powodu każdego najdrobniejszego przekrętu pisać nową ustawę. A taki 29

30 Rozmowa przekręt robi może 1-2 procent. Dlaczego przez ten margines inni mają cierpieć? Kiedyś był na studiach taki przedmiot kultura przedsiębiorczości. Ale w urzędach dochodzi do paranoi, kiedy urzędnicy nie wiedzą, za co odpowiadają. I to oni się boją nowych rozwiązań, bo a nuż przyjdzie kontrola i padnie pytanie a dlaczego? Sam byłem świadkiem jak ostatnio NIK kontrolował realizację projektu kluczowego w jednej z gmin. Padały pytania o takie bzdury, że byłem przerażony. Gestor tych pieniędzy w ogóle się roześmiał i zapytał, dlaczego NIK żąda regulacji kategorii realizacji tego obiektu w sytuacji, kiedy ten, kto dał fundusze wiedział i orientował się, o co chodzi. W indeksie jakości współpracy najlepiej wypada województwo warmińsko-mazurskie, które nie dość, że w największym stopniu wysuwa się ponad średnią ogólnopolską, to również notuje ponadprzeciętne wyniki prawie we wszystkich składowych indeksu (jedynie w przypadku publicznej dostępności infrastruktury współpracy wypada nieco poniżej średniej). Kolejne wypadające ponadprzeciętnie województwa to pomorskie, kujawsko-pomorskie i śląskie ich wynik nie odbiega jednak od średniej ogólnopolskiej tak wyraźnie jak w przypadku warmińsko-mazurskiego. Dość wyraźnie powyżej średniej ogólnopolskiej są także województwa dolnośląskie i lubuskie. Mazowieckie natomiast plasuje się na ostatnim miejscu! Z czego to wynika? Warmińsko-mazurskie było zawsze biednym województwem i ono w ten sposób próbuje poprawić swoją sytuację. Tam odbywały się bardzo poważne konsultacje nawet z globalnymi organizacjami w tej sprawie. Nie wiem, czemu akurat śląskie znalazło się tak wysoko. Nie chcę wchodzić zbyt głęboko w sprawy kulturoznawcze, ale może wiązać się to z migracją ludności ze Wschodu a wraz z nią mentalności polegającej miedzy innymi na wierze w człowieka, uprzejmości. Moja rodzina pochodzi ze Wschodu i wiem, że to są zupełnie inni ludzie. Do dzisiaj mają zaufanie do innych. Oczywiście, świat się zmienia, zmienią się i ludzie, ale to już zupełnie inna problematyka. Autorzy Indeksu wysnuli wniosek, że coraz ważniejsze stają się działania, które może inicjować urząd marszałkowski w danym województwie dla podniesienia jakości współpracy i tym ważniejsza wydaje się analiza specyfiki danego województwa i źródeł własnego wyniku Indeksu. Inne bowiem priorytety powinno postawić przed sobą np. województwo pomorskie, a zapewne inne mazowieckie, aby poprawiać i rozwijać jakość współpracy. Jakie 30 MCDP BIULETYN

31 Biuletyn nr 1 priorytety powinno postawić przed sobą województwo mazowieckie? Ja się z tym twierdzeniem nie zgadzam. Uważam, że współpraca samorządu z przedsiębiorcami i reprezentującymi ich organizacjami wszędzie powinna być jednakowa. Oczywiście, inne są problemy w województwie mazowieckim a inne w pomorskim czy kujawsko-pomorskim lub warmińsko-mazurskim, o którym już mówiliśmy. Ale i to się zmienia, jakość współpracy, nie powinna. W województwie mazowieckim był realizowany projekt spotkań lokalnego biznesu z urzędnikami. W salach urzędu dyskutowano o swoich potrzebach, poglądach, oczekiwaniach. Prowadzono politykę networkingową czyli nawzajem wymieniano doświadczenia. I nagle ci ludzie zaczęli ze sobą współpracować. To był sukces! Wiele gmin, które nie chciały uczestniczyć w projekcie próbowały do niego przystąpić później. Niestety, było to już niemożliwe. A jakie są potrzeby w województwie mazowieckim? Oczywiście inne w Warszawie, inne w Radomiu, a jeszcze inne w Ciechanowie czy Płocku. Prawdopodobnie jest to związane z funkcjonującą tam bazą. Na przykład Radom powinien zacząć doceniać małe firmy. Obecnie zachłystuje się jedynie wielkimi graczami, którzy przychodzą i zostawiają pieniądze. Ale to wymaga całkiem innego wzorca współpracy, innej strategii. To znaczy jakiej? To znaczy takiej, żeby nie utrudniać im działalności. Czyli? Może się wydawać, że to są drobiazgi, ale dla małego przedsiębiorcy wiele takich drobiazgów to jego hamletowskie być albo nie być. Na przykład: jeżeli jest parking przed sklepem lub punktem usługowym, to nie trzeba go grodzić dla teoretycznego bezpieczeństwa przechodniów w miejscu, gdzie nigdy nie wydarzył się żaden wypadek. Pierwsza potrzeba dostępności do sklepu to parking! Parking dla klientów, parking dla dostawców towarów. Trzeba budować ciągi komunikacyjne i zaopatrzeniowe dla małych firm usługowych. A to bardzo ważne, bo jeżeli tych firm jest tysiąc, to w kwocie płaconych podatków mogą się one równać z galerią handlową. Konkluzja jest taka, że w mniejszych miejscowościach należałoby tworzyć strefy aktywności gospodarczej. Jakieś konkrety? Na przykład: prowadziłem zakład naprawczy w garażu przy swoim domu. Byłem dobry. Kupiłem więc sprzęt, komputer, większe urządzenia i przestałem się tam mieścić. Do tego sąsiad pisał na mnie skargi, że hałasu- 31