Rollei Infra : radość z podczerwieni

Transkrypt

1 Kącik fotografii czarno-białej Rollei Infra : radość z podczerwieni Film na podczerwień Rollei jest na pewno innowacyjny : w odróżnieniu od innych filmów na podczerwień nie wymaga on absolutnego zaciemnienia przy ładowaniu. Oprócz tego przy używaniu go bez klasycznego filtra na podczerwień zachowuje się tak jak całkiem normalny film panchromatyczny. Aparat średnioformatowy Rolleiflex 2.8 F z oryginalnym filtrem podczerwonym. Zdjecia zostały wykonane aparatem Nikon F3HP z objektywem AIS f/2.8 28mm. Stosując czarny filtr (Heliopan RG715 Infra) w celowniku aparatu można cokolwiek rozpoznać jedynie przy bardzo silnym świetle. W niektórych sytuacjach użycie statywu, podniesienia lustra, wężyka spustowego czy samowyzwalacza było bardzo wskazane. Przy bardzo długich czasach naświetlania używaliśmy statywu marki Gizo, model G1155T z oryginalną głowicą kulkową. Złożony mierzy jedynie 36cm, wyciągniety do 146cm. Wszystko przy zaledwie 1kg wagi. Zawdzięcza to 5-segmentowej budowie i włóknom węglowym. W styczniowym wydaniu (TuttiFotografi) przeżyliśmy pierwsze spotkanie z tym filmem, z zupełnie nowiuteńką emulsją na podczerwień Rollei. Już wówczas mogliśmy stwierdzić rozległą funkcjonalność tego produktu, w związku z czym zdecydowaliśmy z uwagi na przyjazny sezon, oznaczający odnowiony przepływ chlorofilu w liściach przetestować ów film na nowo w najprzeróżniejszych sytuacjach. W przypadku Rollei Infra rozchodzi się głównie o dwa szczegóły : po pierwsze jakkolwiek chodzi w efekcie o film na podczerwień, jest mimo to nadal rzeczą możliwą zakładać ten film do aparatu przy ściemnionym świetle, a niekoniecznie w całkowitej ciemności, jak ma to miejsce przy posługiwaniu się konwencjonalnymi filmami na podczerwień. Jest to olbrzymia zaleta, i to nie tylko dlatego, że nie potrzeba nosić ze sobą changing bag (z j. ang. : torba z zestawem zamiennym), lecz również i z tego powodu, iż staje się możliwym, bez większych problemów związanych z ładowaniem, dysponowanie przy używaniu podczerwieni aparatami panoramicznymi, jak i rozmaitymi aparatami średnioformatowymi. Drugi wielki krok naprzód w stosunku do tradycyjnych filmów na podczerwień polega na tym, iż film ten będąc używanym bez klasycznego czarnego filtra na podczerwień daje się stosować podobnie jak całkiem normalny film panchromatyczny. Oznacza to, że jest Wskazówki i triki przy użyciu Filmu Rollei Infrared Wyniki testów w fotografi rzeczą możliwą w obrębie tego samego filmu kombinować obok zdjęć w podczerwieni także zdjęcia zwykłe. Ażeby bowiem podczerwień była skuteczna, potrzeba mianowicie odpowiednich obiektów do fotografowania oraz warunków meteorologicznych, a to znaczy, że dzięki 2006 wydanie Nr.6

2 Tutaj można zobserwować jak różnie i interesująco zachowuje sie rośliność przy zdjeciach podczerwonych: glicynia zarówno na pierwszym planie, oświetlonym słońcem, jak i w partiach ocienionych (z lewej) rozjaśniła się bardzo; palma z prawej i cyprysy z lewej strony zdjęcia niewiele się jednak zmieniły. Osiągane efekty uzależnione są zarówno od gatunku roślinności jak i od promieniowania podczerwonego, które z kolei zmienia się w zależności od pogody, pory dnia czy roku. (Willa Hanbury w Ventimiglia (Włochy). Nikon F3HP, 28mm, f/11, T=1/30sek., z wolnej ręki) przechodzeniu od ujęć w podczerwieni do panchromatycznych i z powrotem uzyskana zostaje olbrzymia elastyczność działania. Widzenie w podczerwieni Widzenie w podczerwieni nie jest dostępne dla gołego oka. Nie jest też ono widoczne na tradycyjnym filmie panchromatycznym. Widzenie w podczerwieni jest zawężone do ograniczonego widma świetlnego w przedziale od 700 do 900 nm oraz powyżej. Zdjęcia w podczerwieni należą do dziedzin stosowanych w nauce, ale w przypadku czarnobiałej fotografii dochodzi do otwarcia nowych horyzontów kreatywności. Chodzi o efekty pozwalające się symulować dzięki zastosowaniu podczas robienia zdjęć filtrów, jak i dzięki późniejszym doświetlaniu lub przesłanianiu w trakcie wydrukowywania : czarne niebo, silnie uwidocznione chmury, zanikanie szarości i spłaszczenia, jakie pojawiają się częstokroć przy zdjęciach krajobrazu, a których przyczyną jest działanie pyłu atmosferycznego. Ponadto czarno-biała fotografia w podczerwieni zafałszowuje równowagę odtwarzania tonacji, oddaje natomiast wywierające wrażenie efekty : liście i w ogóle wegetacja są odtwarzane za pomocą jasnych odcieni, woda jawi się całkowicie czarna. W zależności od zastosowanego materiału obszary wysokiego naświetlenia wydają się przytłumione efektem typu aura (rozproszone światło). Pod tym względem Rollei Infra pozwala na to, aby typowy efekt w rodzaju aura, jaki normalnie daje się osiągać tylko przy pomocy filmów bez warstwy przeciw-odblaskowej, był możliwy poprzez nadświetlenie od jednego do dwóch f-stop, a to w zależności od promieniowania podczerwonego albo od emisji promieni z fotografowanego obiektu. Załadowywanie przy ściemnionym świetle Rollei Infra jest filmem super-panchromatycznym, wobec czego jego czułość na światło jest wyższa aniżeli w przypadku tradycyjnych filmów panchromatycznych. To jest powód, dla którego film wolno zakładać co prawda nie w zupełnej ciemności, ale również nie przy ostrym słońcu. Z ciekawości spróbowaliśmy załadować film znajdując się w namiocie odkrytym z trzech stron przy jaskrawo świecącym słońcu na pustyni : w efekcie zamgleniu uległ pierwszy odcinek filmu aż po fotogram 0, jednakże nie ucierpiało wskutek tego żadne z naświetlonych zdjęć. Doradzamy dlatego zakładać (jak i wyjmować) film do aparatu nie tylko wytwarzając cień swoim własnym ciałem, ale i robiąc to w osłoniętym miejscu. Poza tym przetransportowaliśmy kilka filmów Rollei- Maco 135 samolotem, przenosząc torbę ze sprzętem wraz z leżącymi w niej filmami przez lotniskowe kontrole ; filmy te nie stały się zamglone, mimo iż nie były podczas owej próby przechowywane w specjalnych pojemnikach. Właściwości Rollei Infra Rollei Infra pozwala odnotować szeroką tolerancję czułościową, cechując się znaczną rezerwą czułości dla wszystkich warunków świetlnych. Nośnik stanowi poliester o wysokiej wytrzymałości na rozrywanie i pękanie. Odporność archiwalna jest w opinii producenta szacowana na 500 lat. Ziarnistość jest bardzo drobna, zaś dzięki 160 liniom na milimetr obrazy posiadają najwyższą rozdzielczość.

3 W następującej serii widać jaki wpływ mają różnobarwne filtry na oddanie nieba i chmur na zdjęciu. W zależnosci od barwy filtry lepiej lub gorzej przenikają atmosferyczne opary. zdjęcie referencyjne (bez filtrów), T=1/500, f/11 (T-czas naświetlania w sek., f-przesłona) filtr żółty, T=1/500, f/11. Nieznaczne podkreślenie widoczności chmur. filtr pomarańczowy, T=1/250, f/11. Chmury stają się bardziej widoczne. filtr czerwony Kenko, T=1/60, f/11. Górne obszary nieba zaczynają ciemnieć. filtr czerwony Heliopan (645), T=1/60, f/11. Praktycznie identycznie z Kenko. filtr czarny Heliopan (715), T=1/8, f/11. Roślinność robi się jasna, górna część nieba ciemna, domy na horyzoncie lepiej się odróżniają. filtr czarny Cokin, T=1/8, f/11. Rezultat jest podobny do tego z Heliopanem. filtr czerwony Infrarex (RG1), T=1/8, f/11. Efekt bardzo zbliżony do dwóch poprzednich. filtr ciemnoczerwony Infrarex (RG2), T=1/8, f/11. Podobnie jak poprzednio.

4 W nastepujacej serii widoczne są: u góry zdjęcie wykonane aparatem Nikon Coolpix 8400, poniżej negatyw wykonany Nikonem F3HP, pod nim odpowiedni pozytyw. zdjęcie bez filtrów, T=1/100, f/11 filtr żółty Hoya Y K2, T=1/500, f/11 filtr pomarańczowy Hoya G, T=1/250, f/11 Filtr podczerwony: lepiej kwadratowy Obojętnie, czy film podczerwony jest czarno-biały, czy barwny. Filtr stosuje się ten sam. Blokuje on prawie zupełnie pasma widzialne światła dziennego, tylko pasmo podczerwone zostaje przepuszczane. Potocznie nazywa się go filtrem czarnym, jego zadaniem jest zatrzymanie wspomnianych pasm przed błoną, a w fotografii cyfrowej przed sensorem. Na rynku dostępne są produkty różnych producentów. Najczęściej stosowane są filtry 88A i 89B. My pracowaliśmy z filtrami czarnymi Cokin P007 i Heliopan RG715, oraz z filtrami z nowej serii InfraRex w trzech gradacjach. Optymalne efekty dały czerwony (RG1) i ciemnoczerwony (RG2). Filtr czarny z tej serii (RG3) nie może być stosowany z filmem Rollei Infrared, jednakże dobrze współdziała z niektórymi, bardzo czułymi na podczerwień aparatami cyfrowymi. Polecamy stosowanie filtrów w formacie kwadratowym. Można je po dokonaniu ustawień palcami trzymać przed objektywem, stosować przy różnych średnicach objektywów (conajmniej do 72mm). Oczywiście dostępne są do tych filtrów również odpowiednie mocowania. Stwierdziliśmy jednak w czasie pracy, że mocowania te nie są zupełnie światłoszczelne. Przy silnym słońcu widoczne były białe plamki na zdjęciach, szczególnie w ciemnych obszarach nieba. Okazało się, że to cząstki kurzu, które osiadły na wewnętrznej części filtra. Przez nieszczelność uchwytu zostały na tyle oświetlone, by uwidocznić się na zdjęciu. Stosując więc uchwyt należy uszczelnić filtr. Najlepiej okleić czarnym (światłoszczelnym) papierem jego brzegi.

5 Ustawienia czułości filmu dla różnych filtrów Filtr(*) Ustawienie czułosci filmu(**) żółty (#8) ISO 320 do ISO 200 ciemnożółty (#15) ISO 200 żółtozielony (#11) ISO 200 do ISO 100 pomarańczowy (#21) ISO 200 do ISO 100 czerwony (#25) ISO 100 do ISO 50 czerwony (#29) ISO 25 RG 645 ISO 25 RG 665 ISO 25 RG 695 (#89B) ISO 25 RG 715 (#88A) ISO 25 do ISO 15 RG 780 (#87C) i wyżej nie poleca sie (*) w nawiasach oznaczenia odpowiednich filtrów Kodak-Wratten (**) dla filmu o czułosci ISO 400 Filtr czarny InfraRex-Black, T=2 sek., f/11. Nie widać żadnej reakcji na filmie. W polu Do testu użyliśmy Nikon F3HP z 28 mm AIS. Nikon F3HP działa wyłącznie na funkcji spot i dostarczone czasy naświetlania okazały się, ogólnie rzecz biorąc, odpowiednie. Włożyliśmy film do aparatu z zachowaniem potrzebnych środków bezpieczeństwa, po czym zaczęliśmy pracować bez filtra na podczerwień przy czulości nominalnej, tj. 400 ISO. Następnie zamontowaliśmy tradycyjne filtry czarnobiałe. Kolory żółty, pomarańczowy, czerwony i zielony : odtwarzanie było przy tym filmie takie samo jak w przypadku tradycyjnego filmu panchromatycznego. Obrazy, które publikujemy, dowodzą jednak, że najlepsze odseparowanie nieba od chmur, najlepsze zaczernienie błękitnego nieba i najlepszy osiąg w przełamywaniu oparów atmosferycznych uzyskuje się przy zastosowaniu czarnego filtra na podczerwień. Można zobaczyć, że tak, jak przy tradycyjnych filmach na podczerwień, takich jak Kodak Infrared, wystarcza normalny filtr ciemnoczerwony dla uwidocznienia klasycznego efektu podczerwieni, tak w przypadku Rollei Infra stosować trzeba czarny filtr na podczerwień. Celem ustalenia, czy czarny filtr jest rzeczywiście filtrem na podczerwień, wystarcza nałożyć ów filtr na kamerę cyfrową, ustawiając białe kalibrowanie na światło słoneczne : jeśli zabarwienie obrazu zbliża sie w stronę barw magenta / fiolet, wówczas możemy przyjąć, że filtr faktycznie nadaje się do fotografowania w podczerwieni. Filtr Infrarex i inne Przetestowaliśmy przy okazji także nową serię filtrów na podczerwień Infrarex, dostępną w wersjach Red (RG1), Dark Red (RG2) oraz Black (RG3). Już stosując filtr RG1 mogliśmy odnotować dobry rezonans na podczerwień, dający się porównać z filtrem Dark Red (RG2). Nie zdołaliśmy jednak uzyskać żadnego rezultatu przy pomocy filtra Black (RG3) : przepuszcza on bowiem podczerwień w takim obszarze fal długich, jaki nie daje się zarejestrować na filmie : fotogramy oddane zostały jako całkowicie przeźroczyste! Infrarex Black (RG3) daje się jednakoż używać z aparatami cyfrowymi. Stosowaliśmy oprócz tego filtr na podczerwień P007 z Cokinʼa oraz Heliopan RG715 : ich rezultat był podobny. Pracowaliśmy z przesłoną f/11 i przy czasach naświetlania między 1/30 i 1/15 sekundy : negatywy naświetlone na 1/30 są doskonale czytelne w światłach, ale całkowicie zamknięte w cieniach, gdzie szczegóły zaczęły pojawiać się przy czasie naświetlenia 1/15 sekundy. Generalnie zalecamy dokonywanie jednego naświetlania przy zastosowaniu wartości ustalonych światłomierzem aparatu oraz drugiego naświetlania o jeden stopień wyżej. Ustawianie ostrości W przypadku filmów na podczerwień regulacja ostrości zostaje ustalona normalnie, czy to systemem manulanym, czy też autofocus. Jednak warto wtedy skorygować odległość, dopasowując wartość odniesienia dla podczerwieni, jaka znajduje się na większości obiektywów. Fotografowaliśmy leżące w znacznym oddaleniu obiekty zarówno po ustawieniu na nieskończenie ostro, jak i po korekcie regulacji ostrości o wartość odniesienia dla podczerwieni : dzięki temu, że pozostawialiśmy przesłonę zamkniętą na f/11, nie byliśmy w stanie dostrzec żadnych godnych uwagi różnic. Przypominamy w każdym razie o tym, że kompensowanie ustawienia ostrości przy filmie Rollei Infrared musi być wykonywane jedynie wówczas, jeśli pracuje się stosując czarny filtr na podczerwień. Kiedy nie stosuje się żadnego filtra lub normalne filtry czarno-białe, to ostrość regulowana jest tradycyjnie. Aparat fotograficzny / aparat z klasą Skoro mówimy już o filmie Rollei, to dlaczegóż nie posługiwać się ślicznym Rolleiflex? Tak, brakuje światłomierza TTL, ale można przecież poradzić sobie przy użyciu eleganckiego zewnętrznego światłomierza ; jako czułość filmu, używając filtr na podczerwień, nastawia się wartość między 12 a 25 ISO, zamiast 400 ISO przy robieniu zdjęć bez filtru na podczerwień. Jednak stosować Rolleiflex, to nie bagatela ; bowiem tak jak przy każdym aparacie dwuocznym czarny filtr umieszcza się przed obiektywem do zdjęć, tak ażeby móc swobodnie używać drugi obiektyw do regulowania. Kto próbował już zakładać czarny filtr przed normalny aparat fotograficzny lustrzany, ten zauważył, że jest nadzwyczaj trudno dostrzec cokolwiek w celowniku. Dlatego aparaty z celownikiem tym górują nad aparatami fotograficznymi lustrzanymi, że ustawienie obiektu fotografowania daje się w nich przeprowadzić bez konieczności patrzenia przez filtr na podczerwień. Dalszą zaletą Rolleiflex (mamy na myśli aktualne modele) jest znacznie prostsze ładowanie filmu niż przy większości innych aparatów średnioformatowych. Wracając jeszcze do aparatów fotograficznych lustrzanych : korzystne jest stosowanie aparatu ze systemem naświetlania opartym na programie lub wyposażonym przynajmniej w automatykę priorytetu przesłony ; jest bowiem niemożliwe przy zastosowaniu filtra czarnego widzieć

6 filtr czerwony Kenko SR60, T=1/125, f/11 filtr czerwony Heliopan 645, T=1/125, f/11 Wywoływanie omawianego filmu Rollei Infrared. Film ten nie posiada w zasadzie wartstwy przeciwodblaskowej a dokładniej powiedziawszy warstwa ta wkomponowana została w emulsję światłoczułą. Dlatego też zaleca się przed przystąpieniem do samego procesu wywoływania poddać film 30-sekundowej kąpieli wodnej celem wypłukania tejże warstwy. Rozcieńczenie i czasy wywoływania (przy 20 C) Wywoływacz RHS RHS RLS RHC RLC D76 Rozcieńczenie * standardowe (roztwór) Czas wywołwania (min.) 6 8: *24 C Dalsza obróbka: przerywanie, utrwalanie i płukanie jest identyczna jak przy normalnych filmach czarno-białych. filtr czarny Heliopan 715, T=1/15, f/11 Ostatnie zdjecie z tej serii odpowiada pierwszemu, które wykonane zostało apapratem cyfrowym Nikon Cooplix 8400 i nastepnie odbarwione. Można więc porównać zdjecia wykonane cyfrowym aparatem kompaktowym z tymi, które wykonano na odpowiednim filmie podczerwonym. Chemia fotograficzna firmy Rollei: wywoływacze Low- i High-Speed, przerywacz Short Stopp, utrwalacz i płyn zwilżający.

7 w celowniku wskaźnik pomiaru naświetlania. Jedynym ryzykiem przy tym pomiarze naświetlania jest to, że czas naświetlania mógłby być bardzo wydłużony ; opłaca się zatem dysponować dobrym oparciem lub statywem do aparatu. Zyskują oprócz tego na funkcjonalności wszelkie aparaty panoramiczne, przy których ładowanie filmu w ciemności jest naprawdę trudne. Dotyczy to też aparatów zmotoryzowanych, posiadających czytający system przesuwania / transportu filmu, który stwarza ryzyko znacznego naświetlenia odcinka / segmentu filmu powodując jego rozmycie. Dotyczy to tradycyjnych filmów wyczulonych na podczerwień ; w przypadku nowego filmu Rollei Infrared wystarczy pstryknąć jeden film próbny. Żaden aparat Nikon nie wywoła efektu rozmycia obrazu na filmie Rollei dla podczerwieni. filtr czarny Cokin P007, T=1/30, f/11 Sytuacja ekstremalna: pokazany na zdjeciu film wyciągaliśmy w bardzo silnym słońcu, na pustyni Wadi Rum w Jordanii, chroniony był jedynie własnym cieniem fotografa. Rezultatem jest świetlny płomień rozciagajacy się na dwie pierwsze klatki. Na szczęście widoczny tylko na perforacji. Jednakże lepiej jest filmy wkładac i wyjmować w warunkach ochronnych a także pierwsze ujęcie dwu- lub trzykrotnie powtórzyć. filtr czerwony InfraRex RG1, T=1/15, f/11 Wywoływanie Rollei Infra trzeba wkładać do puszki do wywoływania w całkowitej ciemności, ale można przy tym przeprowadzać wymianę składników chemicznych tak jak przy normalnych filmach panchromatycznych, w przeciwieństwie do innych filmów na podczerwień. Jako proces technologiczny konieczne jest wykonanie wstępnego płukania w wodzie, zanim przystąpi się do wywoływania. Możliwe jest wykonywanie więcej aniżeli jednego cyklu wstępnego płukania aż do momentu, gdy wylewana woda z początku czarno-niebieskawa niczym w trakcie opłukiwania starych wiecznych piór stanie się zupełnie przejrzysta. Jako wywoływacza użyliśmy Rollei High Speed (Maco LP-Supergrain) z rozcieńczeniem , przy czasie wywoływania 8 minut i 30 sekund, z ciągłym rytmem przechylania podczas pierwszej minuty, a następnie przechylając co 30 sekund. Film Rollei Infrared może być przetwarzany przy użyciu większości dostępnych na rynku wywoływaczy lub za pomocą środków chemicznych Rollei czy to Low Speed (pod względem składu równy Maco Cube XS, wywoływaczowi o najwyższej rozdzielczości), czy to High Speed (pod względem składu równy Maco LP-Supergrain, drobnoziarnistemu wywoływaczowi wyrównywawczemu), a jako nieostatnie wymienić by też należało Low Contrast (pod względem składu równy LP-Dokufine LC, wywoływaczowi działającemu miękko) albo High Contrast (pod względem składu równy Maco Dokufine HC, wywoływaczowi o względnie wysokim kontraście).

8 Zalecamy zatem: wywoływacz High Speed do wszelkich zastosowań i do zamierzonych niedoświetleń (Push) do 2 Stop, wywoływacz High Contrast dla ewokowania dramatycznej atmosfery przy robieniu zdjęć, wywoływacz Low Speed do zdjęć, których obrazy wymagają znacznego powiększenia, zdjęcia makro i zdjęcia architektury, wywoływacz Low Contrast, jeśli poszukuje się maksymalnego oddania tonacji oraz przy wysokim kontraście zdjęć. Co jest lepsze film czy matryca cyfrowa? Rozchodzi się ostatecznie o jedną rzecz pewną : stosuje się technologię chemiczną albo cyfrową w zależności od rodzaju zdjęcia, jakie chce się mieć lub jakie się preferuje. W przypadku fotografowania w podczerwieni z użyciem aparatu cyfrowego lub o dużej czułości na podczerwień, lub też kiedy we własnym cyfrowym aparacie fotograficznym lustrzanym odmontuje się filtr Lithiumniobat, blokujący promieniowanie podczerwone, można w stosunku do filmu pracować z szybszymi czasami naświetlania ; ponadto można natychmiast skontrolować rezultat. A jednak to przy obrazie element cyfrowy jest pod względem rozdzielczości i odtwarzania mniej wartościowy : wydruk na tradycyjnym papierze Baryt ma o wiele wyższą jakość od wydruku atramentowego lub przy zastosowaniu chemicznego papieru do zdjęć czarno-białych. Wyzwania mają jednakże swój urok. Jak powiedział Konosuke Matsushita: Nie ma satysfakcji, jeśli nie ma przeszkód do pokonania. Matsushita, tak, akurat On, który był założycielem Panasonica. filtr ciemnoczerwony InfraRex RG2, T=1/8, f/11 filtr czarny InfraRex RG3, T=2 sek., f/11 Ten filtr przepuszcza promieniownie podczerwone o długości fali 800nm, na które film już nie reaguje. Coolpix 8400 zdołał jeszcze wykonać zdjęcie. Gerardo Bonomo Artykuł ten jest własnością Editrice Progresso, ukazał sie w czasopiśmie Tutti Fotografi w styczniu 2006 roku. Autorem tekstu i zdjęć jest Gerardo Bonomo, Mediolan, Włochy. Dziękujemy Pracowni fotograficznej Donato Navone z Mediolanu, które dokonało druku zdjęć wykorzystanych w tym artykule. Z niemieckiego tłumaczyli: Marek Ryszard Wiese Wiese Fototechik, Hamburg, RFN Aureliusz Klepacki MACO PHOTO PRO- DUCTS, Stapelfeld, RFN.