P R O G N O Z A PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM

Transkrypt

1 P R O G N O Z A oddziaływania na środowisko projektu PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM Autor: mgr inż. Andrzej Rybarczyk Zakład Ochrony Środowiska Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych w Opolu. Opole - czerwiec

2 Spis treści Streszczenie Wprowadzenie Metodyka wykonania prognozy Polityka ekologiczna państwa a gospodarka odpadami Opis podstawowych celów i zadań zawartych w planie Krótka charakterystyka województwa Gospodarka odpadami Odpady komunalne Odpady opakowaniowe Komunalne osady ściekowe Odpady przemysłowe Odpady niebezpieczne Ocena oddziaływania na środowisko przewidzianych do realizacji zadań zawartych w planie 278

3 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM Streszczenie Konieczność sporządzenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 oraz z 2002 r. Nr 41, poz. 365 i Nr 113, poz. 984), która w rozdziale 3, art wprowadza obowiązek opracowania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Oceniany plan gospodarki odpadami został opracowany w dwóch horyzontach czasowych zbieżnych z celami polityki ekologicznej państwa. Cele i zadania zostały ustalone na lata i z perspektywą na lata Głównym celem planu w zakresie gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów, wykorzystywanie ich, a w przypadku, gdy nie jest to możliwe, unieszkodliwianie w inny sposób niż składowanie. Cel ten jest zgodny z prawem polskim i Unii Europejskiej. Prezentowana prognoza obejmuje następujące elementy: krótki opis dokumentu podstawowego, tzn. Planu gospodarki odpadami w województwie opolskim, prezentacje celów środowiska istotnych z punktu widzenia dokumentu podstawowego, wynikających z polityki ekologicznej państwa, analizę przedstawionych wariantów rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami, informacje o metodzie wykonania prognozy, analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań na środowisko poszczególnych wariantów. Dla potrzeb konstrukcji planu dokonano podziału odpadów na dwie zasadnicze grupy: powstające w sektorze komunalnym: (odpady komunalne, odpady opakowaniowe, komunalne osady ściekowe); powstające w sektorze gospodarczym: (odpady przemysłowe). Z obu grup wydzielono odpady niebezpieczne i opracowano odrębny plan postępowania. - W województwie opolskim powstaje około 350 tys. Mg odpadów komunalnych. Są one w ok. 98 % składowane na 48 składowiskach. Po zrealizowaniu zadań zawartych w planie ilości odpadów w 2014 r. pozostanie na zbliżonym poziomie, ale zmniejszy się o około 150 tys. Mg ilość odpadów składowanych. Wprowadzenie systemu selektywnej zbiorki, segregacji wtórnej i systemu odzysku surowców spowoduje, że w województwie opolskim w 2020 r. pozostanie 6 składowisk zlokalizowanych w bezpiecznym terenie. Przewiduje się budowę dwóch do trzech przetwórni odpadów komunalnych głownie w kierunku wytwarzania paliw alternatywnych. Plan przewiduje także działania w obrębie odpadów opakowaniowych i komunalnych osadów ściekowych. - Odpady z działalności gospodarczej powstają w województwie w przemyśle wydobywczym, energetyce, chemii, przemyśle spożywczym, hutnictwie, przemyśle mineralnym i maszynowym oraz w małych i średnich przedsiębiorstwach. Ilość odpadów szacuje się na tys. Mg, z czego 86% jest wykorzystywane gospodarczo. Największy udział w odpadach kierowanych na składowisko mają popioły i żużle z energetycznego spalania paliw. Zakłada się do roku 2014 możliwość ograniczenia składowanych odpadów o połowę przy równoczesnym likwidowaniu i rekultywacji istniejących składowisk. Ilość nagromadzonych na 23 składowiskach odpadów szacuje się na 29,5 mln Mg. W województwie opolskim gospodarka odpadami przemysłowymi nie będzie stanowić poważnego problemu do rozwiązania. - Odpady niebezpieczne powstają w działalności gospodarczej oraz występują w strumieniu odpadów komunalnych. Szacuje się, że powstaje ich w skali roku około 182 tys. Mg. Na terenie województwa istnieje jedno składowisko odpadów niebezpiecznych i osiem instalacji do odzysku i unieszkodliwiania. Zakłada się, że ilość odpadów niebezpiecznych wzrośnie do 2014 r. o około 7% w stosunku do roku W województwie nie przewiduje się budowy nowych instalacji unieszkodliwiania a jedynie stworzenie systemu zbierania magazynowania i ekspediowania odpadów. Dla każdej z tych grup, została przedstawiona analiza stanu istniejącego w zakresie ilości generowanych odpadów, w podziale na różne rodzaje odpadów w danej kategorii, a następnie prognoza ilości odpadów dla poszczególnych okresów, których dotyczy plan. Przedstawione również zostały obecne kierunki postępowania z odpadami wraz z oceną zgodności tego postępowania z wymogami prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej. Na tej podstawie sformułowano niezbędne działania dla zapewnienia w przyszłości prawidłowego gospodarowania odpadami, zgodnego z wymogami ochrony środowiska oraz prawa polskiego i europejskiego. 263

4 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU Dokonując oceny projektu planu z punktu widzenia ekologicznego należy stwierdzić, że założone cele do osiągnięcia są zgodne z zapisami polityki ekologicznej państwa, dyrektyw Unii Europejskiej i strategii rozwoju regionu. Przestawione działania zawierają w większości przypadków zarówno terminy jak i koszty niezbędne do osiągnięcia celów. Ocena skutków ekologicznych dla tak skonstruowanego planu jest pozytywna z niewielkimi zastrzeżeniami dotyczącymi terminów istnienia niektórych składowisk. W ocenie zwrócono także uwagę na zagrożenia realizacji planu i skutki, jakie to może mieć dla środowiska. Za najpoważniejszą barierę uznano możliwość braku wystarczającej ilości środków finansowych. Spowolniłoby to realizację zadań i nie pozwoliło na uzyskanie założonych wskaźników realizacyjnych Uzyskanie pełnego sukcesu w realizacji planu wymaga, aby zapisane w nim zadania zostały wpisane do planów powiatowych i gminnych z jednoczesnym ich uszczegółowieniem. W ten sposób skoordynowane wysiłki przyniosą pożądany efekty w środowisku. 264

5 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM 1. Wprowadzenie Działalność gospodarcza człowieka, a także jego funkcjonowanie biologiczne, wprowadzają do środowiska przyrodniczego, oprócz produktu planowego, większa lub mniejsza ilość odpadów. Nieodłącznym zjawiskiem współczesnej cywilizacji stało się wytwarzanie odpadów stałych, ciekłych i gazowych. Ciągły wzrost produkcji przemysłowej a także przyrost liczby ludności, powodują, że ilość odpadów powiększa się w niebezpiecznym dla środowiska tempie. Zmienia się także na niekorzyść człowieka i środowiska struktura powstających odpadów. Wszystko to powoduje, że odpady stały się jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego. Zajmowanie terenów pod składowanie, zanieczyszczanie wód podziemnych oraz powierzchniowych, emisja gazów i pyłów do powietrza, zanieczyszczenia gleb i innych komponentów przyrodniczych nierozerwalnie towarzyszą każdemu procesowi gospodarowania odpadami. Nieprawidłowa gospodarka nimi prowadzi w konsekwencji do nieodwracalnych zmian w środowisku i może być przyczyną: - naruszenia obiegu materii w środowisku, - ubytku rolno-leśnej przestrzeni produkcyjnej, - emisji gazów do atmosfery, - zanieczyszczenia mikrobiologicznego. W tym aspekcie zrozumiałe jest, że we wszystkich państwach rozwiniętych zagadnienie wykorzystania i utylizacji odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych jest zadaniem pierwszoplanowym w obszarze polityki ekologicznej. Także w Polsce dokumenty strategiczne przewidują odpowiednie miejsce dla gospodarki odpadami. W myśl II Polityki Ekologicznej Państwa, która ma służyć realizacji zrównoważonego rozwoju Polski, stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych musi się odbywać w taki sposób, aby zachowane były zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, zachowując jednocześnie trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Realizacja polityki ekologicznej wymaga opracowania planów i programów, które pozwalają na rozwiązywanie podstawowych dylematów środowiskowych. Plany te powinny być akceptowane przez szerokie gremia społeczne a ich wykonanie w wymierny sposób powinno przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa ekologicznego. Budując plany należy pamiętać, że rozwiązanie jednego problemu nie może powodować powstawania innych problemów w innym obszarze środowiska. Kontroli tego procesu służyć mają zapisy prawa polskiego nakazujące sporządzanie prognozy wpływu realizacji przyjętych planów na środowisko. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 113, poz. 984) nakłada obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów. Dotyczy to także programów w dziedzinie gospodarki odpadami (art. 40 ust. 1 pkt 2). Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko odbywa się w oparciu o dokument prognozy oddziaływania na środowisko, która jest sporządzana zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy Ust. 2 tego artykułu określa zakres prognozy dla dokumentów planistycznych z różnych dziedzin takich jak: projekt koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty planów zagospodarowania przestrzennego oraz projekty strategii rozwoju regionalnego, projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu. W niniejszej prognozie oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Odpadami w województwie opolskim wykorzystano te elementy przewidywanego zakresu oceny, które są wymagane przy ocenie polityki gospodarki odpadami. Są to: krótki opis dokumentu podstawowego, tzn. Planu gospodarki odpadami w województwie opolskim, prezentacja celów środowiska istotnych z punktu widzenia dokumentu podstawowego, wynikających z polityki ekologicznej państwa, analiza przedstawionych wariantów rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami, informacje o metodzie wykonania prognozy, analiza i ocena przewidywanych, znaczących oddziaływań na środowisko poszczególnych wariantów. 265

6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU 2. Metodyka wykonania prognozy Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska wykonywana prognoza powinna: zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych, określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko, przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, zawierać informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji projektowanego dokumentu, zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, Zakres wykonywanej oceny zależy w dużym stopniu od szczegółowości dokumentu podstawowego. Można ustalić, że w przypadku planu ocena będzie na pewnym stopniu ogólności z elementami szczegółowości w tych aspektach, w których plan precyzuje zadania do wykonania. Generalnie będzie to jednak dokument oznaczeniu strategicznym. Aktualnie nie ma opracowanej jednolitej metodologii realizacji strategicznej oceny środowiskowej. Brak jest także wystarczającej bazy informacyjnej, która stanowiłaby poziom odniesienia dla wykonywanej oceny. Przy niedoborze informacji skorzystano z innych źródeł, a także wykorzystano doświadczenia uzyskane przy innych ocenach. Ocenę oddziaływania na środowisko Planu gospodarki odpadami w województwie opolskim prowadzono równolegle z opracowywaniem dokumentu podstawowego. Pozwoliło to na uwzględnienie wniosków i uwag wynikających z formułowania celów i zadań a także prowadzonych konsultacji jeszcze przed zakończeniem prac nad dokumentem. Przygotowywanie i uzgadnianie dokumentu podstawowego było prowadzone w ścisłym porozumieniu z autorami prognozy a wykonujący ocenę należał do zespołu realizatorów. Pozwoliło to na bieżące rozpatrywanie skutków, jakie mogą mieć dla środowiska proponowane rozwiązania. 3. Polityka ekologiczna państwa a gospodarka odpadami Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Cel ten przewija się poprzez wszystkie dokumenty krajowe w tym także przez Narodowy programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej, który ustala priorytety polityki ekologicznej w następującym zakresie: poprawy jakości wód - zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskania bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym, a także pośrednio zdrowiu i życiu ludzi, gospodarowania odpadami - stworzenie systemu bezpiecznej likwidacji bądź unieszkodliwiania odpadów i pozostałości zawierających najbardziej groźne dla życia i zdrowia ludzi substancje niebezpieczne (pestycydy, PCB, rtęć, kadm i niektóre inne); stworzenie systemu stopniowego eliminowania tych substancji jako surowców i składników produktów wprowadzanych na rynek oraz fizyczne zlikwidowanie ich zapasów oraz stałych składowisk, jakości powietrza - wyeliminowanie emisji niektórych substancji niebezpiecznych zagrażających życiu i zdrowiu ludzi lub uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych (metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne, szczególnie wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, dioksyny i furany), bezpieczeństwa biologicznego - stworzenie skutecznego systemu kontroli nad stosowaniem genetycznie modyfikowanych organizmów i wyeliminowanie możliwości ich przenikania do środowiska. 266

7 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM Nadrzędnym celem polityki w zakresie gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez rozwiązywanie problemu odpadów u źródła, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. Jest to sposób postępowania adekwatny do przepisów Unii Europejskiej ustalonych w dyrektywach: - 75/442/EWG w sprawie odpadów, - 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych, - 94/62/WE dotyczącej opakowań i zużytych opakowań /31/WE w sprawie składowania odpadów. Dyrektywy w sprawie odpadów w sposób jednoznaczny wskazuje działania, jakie winny być podejmowane dla przestrzegania zasady zrównoważonego rozwoju. Dotyczą one trzech obszarów: a/ zapobiegania powstawania odpadów lub zmniejszania ich ilości a także szkodliwości, głównie poprzez: - rozwijanie czystych technologii, z bardziej oszczędnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, - projektowanie i techniczne opracowanie produktów w taki sposób, aby ich wprowadzenie na rynek, ze względu na cechy, zastosowanie lub końcowe usuwanie, nie miało żadnego wpływu lub miało wpływ minimalny na zwiększenie ilości lub szkodliwości odpadów i zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem, - rozwijanie odpowiednich technik ostatecznego usuwania substancji niebezpiecznych znajdujących się w odpadach przeznaczonych do odzysku, b/ odzysku materiałów z odpadów poprzez ich recykling, powtórne wykorzystanie, regenerację lub przez jakikolwiek inny proces mający na celu odzyskanie surowców wtórnych, c/ wykorzystywania odpadów jako źródła energii. Cele nadrzędne polityki ekologicznej o charakterze ogólnym zostały uszczegółowione poprzez określenie celów: - krótkoterminowych, - średnioterminowych, - perspektywicznych. Priorytetami krótkookresowymi, odnoszącymi się bezpośrednio do działań związanych z gospodarowaniem odpadami są: określenie szczegółowych warunków postępowania z odpadami (wykorzystywania, termicznego przekształcania odpadów i stosowania innych form unieszkodliwiania, składowania, transportu itp.), przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych, zawierających metale ciężkie (rtęć, ołów, kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (PCB) zarówno odpadów wytwarzanych, jak i już nagromadzonych, a także przyspieszenie realizacji programu likwidacji mogilników z nieodpowiednimi dla dzisiejszych zabiegów agrotechnicznych środkami ochrony roślin i innymi substancjami niebezpiecznymi, uszczegółowienie zasad gospodarowania takimi odpadami, jak: oleje odpadowe, odpady PCB/PCT, zużyte baterie i akumulatory, odpady z produkcji dwutlenku tytanu, osady ściekowe, opakowania, sprecyzowanie zasad zmniejszania zagrożeń środowiska stwarzanych przez azbest, identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji terenów zdegradowanych, przygotowanie programu działań zmierzających do zmniejszenia zawartości metali ciężkich w bateriach, zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi zasadami bliskości i samowystarczalności, ograniczanie ilości odpadów składowanych na składowiskach, utrzymywanie średniej rocznej ilości odpadów komunalnych na poziomie 300 kg na mieszkańca. W horyzoncie czasowym zakłada się realizację planów gospodarki odpadami a ponadto przewiduje się: dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r., wdrożenie w całym kraju systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, tworzenie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych z odpadów, m.in. makulatury, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów gumowych, puszek aluminiowych; odzyskiwanie i recykling co najmniej 50% papieru i szkła, 267

8 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU stworzenie kompleksowego systemu odzysku, w tym recyklingu materiałów z odpadów opakowaniowych, w tym jednolitego systemu ewidencji tych odpadów; opracowanie i wdrożenie harmonogramu osiągnięcia określonego stopnia odzysku i recyklingu, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, budowę zintegrowanej struktury do bezpiecznego zbierania, segregacji, transportu, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (m.in. przepracowanych olejów, zużytych akumulatorów i baterii), zewidencjonowanie urządzeń zanieczyszczonych PCB i podjęcie działań technicznych dla eliminacji tych urządzeń i bezpiecznego usuwania olejów odpadowych, zawierających powyżej 50 ppm PCB/PCT, wprowadzenie systemów ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 litrów olejów odpadowych, podejmowanie działań w celu eliminacji PCB, w tym, w pierwszej kolejności przeprowadzenie inwentaryzacji urządzeń zawierających powyżej 5 litrów PCB oraz do końca 2010 r. oczyszczenie wszelkich urządzeń i instalacji zawierających te substancje, tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku, rozpoczęcie budowy systemu zintegrowanej sieci zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (powiązanej z innymi państwami Unii Europejskiej), szczególnie odpadów niebezpiecznych, realizację programu likwidacji mogilników, w których składowane są przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne, opracowanie i stopniowe wdrażanie narodowej strategii redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, składowanie jedynie unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych, zakończenie realizacji programu termicznego przekształcania odpadów medycznych, wycofanie z produkcji i użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych reglamentowanych przez dyrektywy UE i międzynarodowe przepisy prawne (m.in. zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszczące warstwę ozonową), wprowadzenie systemu pozwoleń zintegrowanych na emisje zanieczyszczeń do wszystkich komponentów środowiska w jednym postępowaniu administracyjnym i z punktu widzenia najlepszej dostępnej techniki, zgodnie z wymaganiami odpowiedniej dyrektywy UE, wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, tym prowadzenie monitoringu, rozszerzenie zakresu prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i recyklingu odpadów. Docelowe działania przewidywane w okresie perspektywicznym mają generalnie na celu ostateczne rozwiązanie problemu nagromadzonych odpadów, również odpadów niebezpiecznych, rozwiązanie problemu opakowań i odpadów opakowaniowych, sprawny system odzysku wszystkich surowców wtórnych z wykorzystaniem BAT. W krótkim horyzoncie czasowym konieczne jest także podjęcie szeregu działań zmierzających do wprowadzenia instrumentów organizacyjnych, informacyjnych i ekonomicznych oraz mechanizmów rynkowych. Wśród nich wymienić można: wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod postępowania z odpadami, przeprowadzenie ogólnokrajowej inwentaryzacji instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, tworzenie nowych struktur organizacyjnych i systemów identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów oraz zakładów unieszkodliwiania odpadów, opracowanie koncepcji budowy zintegrowanej sieci zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych, jak kaucje, opłaty produktowe, system preferencji podatkowych, rozpoczęcie prac nad skonstruowaniem odpowiedniego systemu cyklicznej sprawozdawczości dotyczącej gospodarowania odpadami. Ścisłe przestrzeganie uznanej hierarchii działań w gospodarowaniu odpadami - zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne wykorzystywanie i odzyskiwanie materiałów oraz energii, przekształcanie fizykochemiczne, termiczne lub biologiczne, unieszkodliwianie poprzez obróbkę termiczną i bezpieczne składowanie - służyć mają zarówno zmniejszaniu rozmiaru problemu odpadów, jak i oszczędności energii oraz surowców. 268

9 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM 4. Opis podstawowych celów i zadań zawartych w planie Konieczność sporządzenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 oraz z 2002 r. Nr 41, poz. 365 i Nr 113, poz. 984), która w rozdziale 3, art wprowadza obowiązek opracowania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz i z 2002 r. Nr 143, poz. 1196) termin uchwalenia pierwszego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami ustalono na 30 czerwca 2003 r. Oceniany plan gospodarki odpadami został opracowany w dwóch horyzontach czasowych zbieżnych z celami polityki ekologicznej państwa. Cele i zadania zostały ustalone: na lata , z perspektywą na lata Dla potrzeb konstrukcji planu dokonano podziału odpadów na dwie zasadnicze grupy: powstające w sektorze komunalnym: odpady komunalne, odpady opakowaniowe, komunalne osady ściekowe, powstające w sektorze gospodarczym: odpady przemysłowe. Z obu grup wydzielono odpady niebezpieczne i opracowano odrębny plan postępowania Krótka charakterystyka województwa Określenie celów i zadań poprzedzono charakterystyką województwa w obszarach związanych z przedmiotem planu. Główne informacje zawarte w tym rozdziale można przedstawić w skrótowej formie w następującej postaci: województwo opolskie położone jest w południowo-zachodniej części Polski a jego powierzchnia wynosi 9412 km 2, co stanowi około 3 % terytorium kraju, około 75 % powierzchni stanowią tereny nizinne, użytki rolne stanowią 64,7 %, lasy i zadrzewienia 27,2 %, wody 1,4 %, tereny komunikacyjne i osiedlowe 5,5 %, nieużytki 0,4 %, powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona stanowi 27,1 % powierzchni ogólnej, w 2001 r. w województwie mieszkało 1080,5 tys. osób, z czego 565,2 tys. w miastach. Przewiduje się, że w 2010 r. liczba ludności wyniesie 1076,9 tys., a w 2020 r. 1071,1 tys., na terenie województwa znajdują się 34 miasta i 1555 miejscowości wiejskich, gęstość zaludnienia w województwie opolskim wynosi 115 osób na km 2, w tym w miastach 767, a na wsi 60 osób na km 2, administracyjnie województwo dzieli się na 11 powiatów ziemskich, i 1 powiat grodzki oraz 71 gmin. gospodarka województwa opolskiego charakteryzuje się dobrze rozwiniętym rolnictwem oraz relatywnie dużym potencjałem przemysłu o rozbudowanej strukturze branżowej, równomiernie rozmieszczonym na terenie regionu. W regionie funkcjonuje 19 gałęzi przemysłu, spośród którego dominującą rolę spełniają przemysły: spożywczy, energetyczny, chemiczny, mineralny, maszynowy i metalowy, dominujące w województwie branże przemysłowe należą do grupy przemysłu tradycyjnego, o wysokim poziomie materiało-energo-i kapitałochłonności oraz istotnej uciążliwości dla środowiska naturalnego. Brak w regionie branż nowoczesnych i przyszłościowych (tzw. lokomotyw rozwoju ), w gospodarce województwa dominują małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP). Na podmiotów, to małe firmy a 750 średnie. Dużych firm jest 130, ponad 95 % powierzchni województwa należy do dorzecza Odry. Zasoby wód powierzchniowych Odry szacowane wskaźnikiem przepływu dobowego na 1,4 mln m 3 pokrywają zapotrzebowanie przemysłu i gospodarki komunalnej, województwo nie posiada dużych naturalnych zbiorników wodnych. Istniejące zbiorniki zaporowe (6 szt). pełnią funkcje zasilające dorzecza, ochrony przeciwpowodziowej oraz obsługi potrzeb komunalnych. wody podziemne województwa tworzą szereg zbiorników o udokumentowanych zasobach eksploatacyjnych wynoszących ok. 450 mln m 3. Do terenów zasobnych w wody podziemne należą regiony: opolski, kędzierzyńsko-kozielski i krapkowicki, a do deficytowych: głubczycki, prudnicki, brzeski i namysłowski. spośród licznych zbiorników wód podziemnych strategiczne znaczenie dla województwa posiadają Główne Zbiorniki Wód Podziemnych: GZWP 333 Opole Zawadzkie oraz GZWP 332 rynna kędzierzyńska, które stanowią rezerwuar wody pitnej wysokiej jakości. 269

10 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU około 60 % województwa pokrywają gleby dobre i średnie brunatne wytworzone z piasków słabo gliniastych i gliniastych, powierzchnia użytków rolnych wynosi 587,6 tys. ha, co stanowi 62,4 % ogólnej powierzchni województwa, z tego 52,7 % to grunty orne. Grunty o klasach I i II występują lokalnie, obszary chronione zajmowały około 255 tys. ha tj. 27,1% powierzchni województwa, na terenie województwa istnieją: 4 parki krajobrazowe, 34 rezerwaty przyrody i 7 obszarów chronionego krajobrazu, a także występują drobnoprzestrzenne formy ochrony konserwatorskiej i krajobrazowej w ilości 351 pomników przyrody 7 zespołów przyrodniczo krajobrazowych, 100 użytków ekologicznych i 9 stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej, strefy wymagające szczególnej ochrony w zakresie środowiska wodnego to przede wszystkim główne zbiorniki wód podziemnych oraz część zlewni rzeki Nysy Kłodzkiej, Widawy i Prosny, ochronie prawnej podlegają również ujęcia wodne, eksploatowane dla celów użytkowych. Do największych w skali województwa ujęć wodnych o wydajności powyżej 5000 m 3 /d zaliczyć należy ujęcia w Kędzierzynie Koźlu, Opolu Zawadzie, Prószkowie, Strzelcach Opolskich, Głubczycach, Tułowiach, Grotowicach, Kluczborku i Krapkowicach Gospodarka odpadami Odpady komunalne Źródłami wytwarzania odpadów komunalnych w województwie opolskim są: gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury takie jak: handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty turystyczne i targowiska. Biorąc pod uwagę przedstawione źródła wytwarzania odpadów komunalnych oraz analizując ich skład z punktu widzenia możliwości technologicznych związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów, wyodrębniono w planie następujące strumienie odpadów: odpady organiczne roślinne domowe odpady organiczne pochodzenia roślinnego, odpady organiczne zwierzęce domowe odpady pochodzenia zwierzęcego ulegające biodegradacji, odpady organiczne inne odpady z pielęgnacji ogródków przydomowych, kwiatów domowych, balkonowych ulegające biodegradacji, papier i karton podzielony na trzy grupy: opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe na bazie papieru oraz papier i tektura nieopakowaniowe, tekstylia, szkło podzielone na dwie grupy: opakowania ze szkła i szkło nieopakowaniowe, metale podzielone na trzy grupy: opakowania z blachy stalowej, opakowania z aluminium i pozostałe odpady metalowe, odpady mineralne odpady z czyszczenia ulic i placów: gleba, ziemia, kamienie itp., drobna frakcja popiołowa odpady ze spalania paliw stałych w piecach domowych (głównie węgla), z uwagi na udział w składzie odpadów komunalnych popiołu wyodrębniono tę frakcję jako nieprzydatną do odzysku i unieszkodliwiania, odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych, które wchodzą w skład strumienia odpadów komunalnych, odpady niebezpieczne wchodzące w strumień odpadów komunalnych. Przeprowadzony bilans odpadów wskazuje, że w województwie opolskim wytwarzane jest rocznie ok. 350 tys. Mg odpadów pochodzących z działalności komunalnej, co oznacza, że na jednego mieszkańca przypada ok. 323 kg odpadów w ciągu roku. W miastach wskaźnik ten wynosi 418 kg a na wsi 218 kg na rok. 270

11 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM Bilans odpadów komunalnych powstałych w woj. opolskim w podziale na 20 strumieni na terenach miejskich i wiejskich przedstawia tabela Lp. Strumienie odpadów komunalnych Ilość odpadów komunalnych w woj. opolskim w Mg/rok Miasto Wieś Razem 1. Odpady organiczne roślinne Odpady organiczne zwierzęce Odpady organiczne inne Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Tekstylia Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Odpady z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Suma odpadów Województwo opolskie objęte jest w całości systemem gospodarki odpadami komunalnymi. Zasadniczo obejmuje ona trzy elementy: gromadzenie odpadów, usuwanie/wywóz odpadów, składowanie na składowisku. Aktualnie podstawowym sposobem postępowania z odpadami komunalnymi jest składowanie. Brak jest systemu kompleksowego wykorzystywania odpadów komunalnych, obejmującego: recykling surowców wtórnych, kompostowanie, odzysk biogazu ze składowisk czy pozyskiwanie energii cieplnej poprzez spalanie odpadów. Nie prowadzi się gromadzenia i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, które z gospodarstw domowych trafiają na wysypiska komunalne czy dzikie. Na terenie województwa opolskiego znajduje się 48 legalnych wysypisk. Są to w większości niewielkie gminne składowiska o powierzchni od 0,4 do 14,2 ha, razem ok. 200 ha (największa powierzchnia w kraju). Niektóre gminy korzystają wspólnie z jednego składowiska. Część wysypisk gminnych nie posiada pełnego zabezpieczenia technicznego wymaganego aktualnymi przepisami. Tylko 14 składowisk odpadów posiada wagi samochodowe wymagane w celu masowego określania ilości odpadów składowanych. Dla większości składowisk prowadzony jest monitoring, polegający na badaniu ich wpływu na środowisko (wodę, glebę i powietrze atmosferyczne). Część wysypisk posiada wydzielone boksy lub miejsca na składowanie odpadów pochodzących z selektywnej zbiórki. Selektywną zbiórkę odpadów objętych jest 26 gmin (na ogólną ilość 71), co stanowi około 37 %. W województwie opolskim nie ma centralnych punktów gromadzenia i segregacji odpadów Jedyny zakład segregacji odpadów jest wybudowany na składowisku w Opolu, jednak dotychczas nie został uruchomiony. Biorąc pod uwagę ilość odpadów zebranych selektywnie w stosunku do całkowitej ilości odpadów stwierdza się, że udział selektywnie zebranych odpadów jest bardzo niski i wynosi ok. 0,6 %. Na terenie województwa opolskiego nie ma żadnej instalacji do spalania odpadów komunalnych. 271

12 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU Prognozę ilości i jakości odpadów komunalnych powstających na terenie województwa określono na podstawie danych statystycznych, literaturowych oraz doświadczeń własnych. Ilość powstających odpadów komunalnych jest ściśle związana z liczebnością mieszkańców, ich zamożnością, rodzajem prowadzonej działalności gospodarczej (przemysł, rolnictwo, turystyka itp.) i ich przyzwyczajeniami. Z przedstawionej w planie prognozy wynika, że w województwie opolskim ilość powstających odpadów komunalnych będzie się zmieniać w wąskich granicach i będzie wynosić: w rok Mg, w rok Mg, w rok Mg. Oceniany plan precyzuje następujące cele do osiągnięcia w gospodarce odpadami komunalnymi. Cele krótkookresowe : objęcie wszystkich mieszkańców województwa zorganizowaną zbiórką odpadów; a co za tym idzie wyeliminowanie niekontrolowanego wprowadzania odpadów komunalnych do środowiska, podnoszenie świadomości społecznej obywateli, podniesienie skuteczności selektywnej zbiórki odpadów ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju selektywnej zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych, rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych, intensyfikacja działań w zakresie zamykania, rekultywacji lub modernizacji nieefektywnych lokalnych składowisk odpadów komunalnych; organizacja składowisk regionalnych wg standardów UE. Dla osiągnięcia wyżej wymienionych celów przewiduje się podjęcie następujących przedsięwzięć: utworzenie w skali województwa ok. 11 ponadgminnych struktur gospodarki odpadami komunalnymi, dla realizacji wspólnych przedsięwzięć, planowanie i realizacja rozwiązań kompleksowych, zintegrowanych, uwzględniających wszystkie wytwarzane odpady możliwe do wspólnego zagospodarowania, niezależnie od źródła ich pochodzenia, utrzymanie przez gminy lub powiaty kontroli nad zakładami przetwarzania odpadów komunalnych, co jest istotne z punktu widzenia rozwoju racjonalnej gospodarki odpadami. Cele długookresowe : dalsza organizacja i doskonalenie ponadlokalnych i lokalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi, dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, kontynuacja i intensyfikacja akcji szkoleń i podnoszenia świadomości społecznej, wdrażanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym metod termicznego przekształcania odpadów, ukierunkowanego na przemysł cementowy budowa nowoczesnego zakładu przetwarzania odpadów, intensyfikacja odzysku i unieszkodliwiania odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych, organizacja składowisk regionalnych wg standardów UE. W Wojewódzkim planie gospodarki odpadami przy rozpatrywaniu poszczególnych rozwiązań technicznych gospodarki odpadami komunalnymi wzięto pod uwagę szczególnie: odzysk i unieszkodliwiania odpadów ulegających biodegradacji, odzysk substancji, materiałów i energii z odpadów, wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielenie odpadów tzw. budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Odpady komunalne ulegające biodegradacji Biorąc pod uwagę wymagania określone w art. 5 Dyrektywy Rady 1999/31/EC przyjęto, że ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania powinny wynosić: w 2010 roku 75% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, 272

13 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM w 2013 roku 50% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, w 2020 roku 35% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 roku. Z bilansu i prognozy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w woj. opolskim wyznaczone zostały niezbędne poziomy ich zagospodarowania w określonych przedziałach czasu. Planowany odzysk i unieszkodliwienie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przedstawiono w tabeli. Strumień odpadów komunalnych Ilość w Mg Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w roku Rok 2000 Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w roku Ilość zebranej makulatury 200 Ilość kompostowanych odpadów 200 Rok 2006 Całkowita ilość odpadów ulegających biodegradacji Ilość kompostowanych odpadów zielonych Ilość poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów opakowań papierowych Dodatkowy konieczny odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Dopuszczalne składowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Rok 2010 Całkowita ilość odpadów ulegających biodegradacji Ilość kompostowanych odpadów zielonych Ilość poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów opakowań papierowych Dodatkowy konieczny odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Dopuszczalne składowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Rok 2014 Całkowita ilość odpadów ulegających biodegradacji Ilość kompostowanych odpadów zielonych Ilość poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów opakowań papierowych Dodatkowy konieczny odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Dopuszczalne składowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Dla osiągnięcia wymaganego dyrektywą UE zmniejszenia ilości składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przewidziano sukcesywne wdrażanie rozwiązań związanych z recyklingiem. W pierwszym okresie realizacji Planu, czyli założono, że osiągnie się poziom 12% odzysku i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, poza recyklingiem odpadów opakowaniowych, co oznacza, że odzyskać należy ok Mg/rok odpadów. Realizacja ustaleń w części dotyczącej odpadów ulegających biodegradacji w pierwszym okresie związana będzie w głównej mierze: ze znacznym rozwojem w stosunku do stanu obecnego selektywnej zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, z budową instalacji zapewniających przyjęcie i przerób ok Mg odpadów w roku 2006 Wybór określonych metod i technologii dokonywany będzie na poziomie powiatów i gmin. 273

14 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU Dla osiągnięcia w 2010 roku wymaganego poziomu odzysku i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, konieczne będzie zainstalowanie w tym okresie urządzeń o rocznych możliwościach przerobu ok Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. W okresie tym należy wybudować specjalistyczne zakłady segregacji i przetwarzania odpadów komunalnych, w którym obok odzysku surowców wtórnych będzie również produkowane na bazie części palnych zawartych w odpadach komunalnych paliwo alternatywne, które znajdzie zastosowanie w cementowni jako substytut paliwa konwencjonalnego. Za optymalne pod względem przepustowości uważa się instalacje przekształcania odpadów, które przerabiają co najmniej Mg w skali roku, natomiast instalacja o wydajności Mg traktowana jest jako obiekt o dolnej granicy przepustowości z punktu widzenia opłacalności ekonomicznej. Oznacza to, że przy opracowywaniu ww. planów gospodarki odpadami należy przyjąć obszar obsługiwany przez instalację przekształcania odpadów zamieszkały, przez co najmniej 250 tys. mieszkańców, optymalnie 400 tys. mieszkańców. Przyrost zdolności odzysku i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w odpowiednich instalacjach w okresie perspektywicznym określa się na poziomie Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Odpady wielkogabarytowe Plan zakłada następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych: w roku % wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych to jest Mg. Odpady budowlane Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych: w roku % wytwarzanych odpadów budowlanych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów budowlanych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów budowlanych to jest Mg, w roku % wytwarzanych odpadów budowlanych to jest Mg. Szacuje się, że w roku 2000 wytworzono ok Mg odpadów budowlanych. Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych Zakłada się następujący rozwój systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi: w roku % odpadów będzie zbieranych selektywnie to jest 400Mg, w roku % odpadów będzie zbieranych selektywnie to jest 400 Mg, w roku % odpadów będzie zbieranych selektywnie to jest1 000 Mg, w roku % odpadów będzie zbieranych selektywnie to jest Mg. Szacuje się, że w roku 2000 w strumieniu odpadów komunalnych było Mg odpadów niebezpiecznych. Składowanie odpadów Ze wstępnej oceny stanu składowisk wynika, że do roku 2006 w woj. opolskim zamkniętych będzie 14 składowisk. Przy założeniu, że generalną tendencją jest budowa dużych obiektów i zmniejszenie ich ilości przyjęto, że: do roku 2006 nie będzie budowanych nowych składowisk a jedynie zostaną wybudowane nowe kwatery na składowiskach które posiadają już wydane warunki zabudowy i zagospodarowania terenu na rozbudowę, od roku 2007 do roku 2014 nastąpi zamknięcie kolejnych obiektów i organizacja składowisk docelowych na terenach gdzie ich istnienie z punktu widzenia prawa jest możliwe. Docelowo do 2014 r. w woj. opolskim winno zapewnić się funkcjonowanie składowisk ponadgminnych w ilości maksymalnie 6 obiektów. 274

15 PLANU GOSPODARKI ODPADAMI W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM Ilość odpadów przewidzianych do składowania przedstawia się następująco: do roku Mg/rok, w latach Mg/rok, w latach Mg/rok. Nowo budowane składowiska odpadów muszą spełniać wszystkie wymogi Dyrektywy Rady 1999/31/EC z 26 kwietnia 1999 r. o składowiskach odpadów (zbieżne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów) Odpady opakowaniowe W 2000 roku masę odpadów opakowaniowych powstałych w woj. opolskim oszacowano na około Mg. Rodzaje i ilości pokazuje poniższa tabela. Rodzaj odpadu Miasto Wieś Razem Mg/rok Mg/rok Mg/rok Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania ze szkła Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Razem Do roku 2002 odzysk odpadów opakowaniowych prowadzony był przede wszystkim jako recykling materiałowy. W latach poziom recyklingu szacowany był na około 16 %. Najwyższy poziom osiągnięto dla odpadów z papieru i tektury (około 37 %), zdecydowanie niższy dla szklanej stłuczki opakowaniowej (około 10 %), odpadów aluminiowych (około 9%) i odpadów z tworzyw sztucznych (około 5 %). Odpady wielomateriałowe, z uwagi na brak technologii przetwórczych, deponowane są na składowiskach odpadów komunalnych. Przewiduje się, że do roku 2007 nastąpi wzrost masy odpadów opakowaniowych w woj. opolskim do około 80 tys. Mg, tj. wzrost o około 4 tys. Mg w odniesieniu do 2000 roku, natomiast w perspektywie 2014 roku, z uwagi na wprowadzone regulacje prawne, masa odpadów opakowaniowych powinna ulec ograniczeniu. Obecne największy wzrost produkcji i zużycia obserwuje się dla opakowań z tworzyw sztucznych lub z udziałem tworzyw sztucznych. Wzrost ten w ostatnim okresie kształtował się na poziomie 10 % rocznie i był pięciokrotnie wyższy niż w krajach Europy Zachodniej. W zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi zakłada się, że do 2007 roku system gospodarki odpadami opakowaniowymi powinien zapewnić poziomów odzysk w wysokości 50 %, recykling 25 %, natomiast w terminie uzgodnionym z Komisją Europejską poziomów określonych w projekcie nowelizacji dyrektywy 94/62/WE. W związku z tym począwszy od 2003 roku przewiduje się budowę systemu odzysku i recyklingu zgodnie z wprowadzonymi regulacjami prawnymi tak, aby w terminie docelowym uzyskać założone wskaźniki. Gospodarka opakowaniami powinna być prowadzona w oparciu o zasadę, że wszystkie rodzaje opakowań wprowadzane na rynek powinny odpowiadać wymaganiom ekologicznym zawartym w normach PN-EN związanych z Dyrektywą 94/62/WE Komunalne osady ściekowe Funkcjonujące oczyszczalnie ścieków powodowały w 2001 roku powstawanie osadów w ilości Mg suchej masy, co stanowi niecałe 2,5 % osadów powstających w Polsce. Osady wykorzystywane w województwie stanowią jedynie 17,9 % całości wytwarzanych osadów. Około 47,9 % jest składowane, a 34,2 % jest zagospodarowywane w inny sposób. Osady są składowane na terenie oczyszczalni oraz na innych składowiskach. Bezpośrednio na swoich terenach oczyszczalnie składowały w 2001 roku, Mg osadów przeliczanych na 275

16 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU suchą masę. Stanowi to 35 % całości składowanych osadów. Spośród osadów nagromadzonych na składowiskach w 2001 roku wykorzystano jedynie 1211 Mg. Szacuje się, że do 2014 roku w województwie opolskim oczyszczaniem ścieków będzie objęte około 85 % mieszkańców. Spowoduje to zwiększenie ilości powstających osadów ściekowych w 2006 roku do około Mg suchej masy i Mg w 2014 roku. W województwie opolskim w zbyt małym procencie wykorzystuje się osady ściekowe. Ciągle najważniejszym sposobem zagospodarowania osadów jest ich składowanie. Stan ten stanowi zagrożenie dla środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi. Zwiększenie przyrodniczego wykorzystania osadów zarówno w rolnictwie jak i poza rolnictwem głownie do rekultywacji terenów i wytwarzania kompostu, zwiększenie stopnia przetwarzania osadów a następnie ich unieszkodliwianie na drodze spalania oraz zapewnienie bezpiecznego dla zdrowia ludzi i środowiska obrotu osadami komunalnymi to podstawowe cele do osiągnięcia w najbliższych latach. Wymaga to między innymi wykonania inwentaryzacji ilości i jakości powstających osadów ściekowych, stworzenia systemu monitoringu powstających osadów, kontynuowania badań nad możliwością spalania osadów, opracowania programu bezpiecznego składowania odpadów a także budowy kompostowni. Realizacja przedstawionych zamierzeń pozwoliłaby na zagospodarowanie w różny sposób około 85% powstających osadów. Na składowiska trafiałoby jedynie 15 % osadów Odpady przemysłowe Odpady powstające w sektorze gospodarczym pochodzą z poszczególnych branż przemysłowych, rolnictwa, rzemiosła i niektórych usług. W 2001 roku w województwie opolskim wytworzono 2 328,3 tys. Mg odpadów innych niż komunalne, co stanowi 1,9 % całej masy odpadów wytwarzanych w tym obszarze w Polsce. Z tej ilości, 86 % odpadów (2 002,0 tys. Mg) odzyskiwano - w celach przemysłowych (52,1 %) i nieprzemysłowych (47,9 %). Na składowiska trafiło 261,7 tys Mg, to jest 11,3 % a 0,4 % to jest 10,1 tys. Mg było unieszkodliwiane. Przejściowo składowano 2,3 % to jest 54,4 tys. Mg. Odpady z działalności gospodarczej są na terenie województwa wytwarzane w układzie przestrzennym związanym z rozlokowaniem przemysłu Największe ilości odpadów są wytwarzane w mieście Opolu, powiecie opolskim, kędzierzyńsko-kozielskim i brzeskim. Udział tych obszarów w całej wytwarzanej masie odpadów przemysłowych wynosi 87 %. Odpady nagromadzone na składowiskach są ulokowane w większości w dwóch powiatach opolskim i kędzierzyńsko-kozielskim. Ich udział wynosi 94 %. Na terenie województwa opolskiego powstawanie odpadów należy odnosić głównie do: energetyki, przemysłu chemicznego, przemysłu hutniczego, przemysłu materiałów budowlanych, przemysłu spożywczego i papierniczego. Dane statystyczne za 2001 rok dotyczące odpadów z działalności gospodarczej pokazują, że w województwie opolskim najwięcej odpadów powstaje w grupach przedstawionych w tabeli: L.p. Wyszczególnienie tys Mg/a 1. Mieszanki popiołowo-żuzlowe z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych 201,4 2. Popioły lotne z węgla kamiennego 538,9 3. Żużle z procesów wytapiania (wielkopiecowe, stalownicze) 2,2 4. Skruszone skały 517,6 5. Żużle ( z elektrowni i innych zakładów energetycznego spalania paliw) 250,9 6. Pozostałe odpady 817,3 OGÓŁEM 2 328,3 Podstawowym celem do osiągnięcia w tym obszarze jest dwukrotne zwiększenie do 2014 roku ilości odpadów przemysłowych odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych. Analizując na podstawie danych statystycznych stan gospodarki odpadami przemysłowymi w województwie opolskim, z tego punktu widzenia, należy stwierdzić, że już w 2001 roku osiągnięto założony wskaźnik. Udział odpadów wykorzystywanych wynosił ok. 86 %, co jest prawie 2,5 krotnym wzrostem w stosunku do roku Na składowiska trafia więc aktualnie jedynie ok.14 % całej masy odpadów przemysłowych. Są to głównie odpady powstające w procesach spalania paliw. Odpady te są gromadzone na składowiskach zakładowych a także w mniejszej ilości na składowiskach odpadów komunalnych. Aktualnie istnieją w województwie 23 składowiska, na które trafiają odpady przemysłowe i na których są nagromadzone odpady w wyniku wcześniejszych procesów. 276