MAŁY BIZNES W LOKALNYCH BANKACH TEMAT NUMERU: Przepisy unijne i polskie. Co z zasadą proporcjonalności?

Transkrypt

1 Prawo unijne Mikro i makro nadzorowanie System bankowy Dwa zrzeszenia dwie drogi? Bezpieczeństwo IT Kalkulacja czy regulacja? Rada Ekspertów Spółdzielczych Prawo spółdzielcze i uporządkowana likwidacja banków. MARZEC 2014 / NUMER 2 Przepisy unijne i polskie. Co z zasadą proporcjonalności? TEMAT NUMERU: MAŁY BIZNES W LOKALNYCH BANKACH Czesław Swacha Prezes WSB: Nie bazujemy na sentymentach, walczymy. STR. 14 Krzysztof Domosławski Prezes TFI Agro S.A.: Atrakcyjna inwestycja w ziemię. STR. 5 Bartosz Kublik Prezes BS w Ostrowi Mazowieckiej: Doradzamy i pomagamy firmom. STR. 26

2

3 MARZEC Prawo unijne Mikro i makro nadzorowanie System bankowy Dwa zrzeszenia dwie drogi? Bezpieczeństwo IT Kalkulacja czy regulacja? Rada Ekspertów Spółdzielczych Prawo spółdzielcze i uporządkowana likwidacja banków. Spis treści: Marzec 2014/ numer 2 MARZEC 2014 / NUMER 2 Przepisy unijne i polskie. Co z zasadą proporcjonalności? TEMAT NUMERU: MAŁY BIZNES W LOKALNYCH BANKACH Czesław Swacha Prezes WSB: Nie bazujemy na sentymentach, walczymy. STR. 14 Krzysztof Domosławski Prezes TFI Agro S.A.: Atrakcyjna inwestycja w ziemię. STR. 5 Bartosz Kublik Prezes BS w Ostrowi Mazowieckiej: Doradzamy i pomagamy firmom. STR. 26 Atrakcyjna inwestycja w ziemię. 5 Krzysztof Domosławski Co z zasadą proporcjonalności? 7 Michał Wilk Unia przyjrzy się transferom pieniędzy. 10 Elżbieta Wąsik Mikro i makro nadzorowanie. 12 Anna Niczyperowicz-Raciniewska Nie bazujemy na sentymentach, walczymy. 14 Czesław Swacha Kolejny numer Magazynu BS.NET wydany! Serdecznie dziękujemy za ciepłe przyjęcie poprzedniego numeru naszego magazynu. Cieszył się on także popularnością w swej wersji elektronicznej, będąc wielokrotnie ściąganym z portalu Przekonaliśmy się, że w sektorze istnieje zapotrzebowanie na obiektywne, eksperckie pismo, nadążające za bardzo szybkimi zmianami w sektorze oraz służące ekspertyzą i poradą. W tym numerze sporo materiałów odnoszących się do sytuacji, w której znalazły się banki spółdzielcze. Kwestii nadzoru poświęciliśmy artykuł Anny Niczyperowicz-Raciniewskiej Mikro i makro nadzorowanie. Inny tekst, Michała Wilka z KNF, poświęcony został zasadzie proporcjonalności w kontekście regulacji unijnych z perspektywy widzenia nadzoru. Z kolei wyborowi modelu zrzeszenia poświęcony jest artykuł Anny Lewkowskiej pt. Dwa zrzeszenia dwie drogi. Robert Azembski analizuje wyniki sektora za trzy kwartały ub.r., wskazując na nowe możliwości organicznego poprawienia efektywności i wyników banków; kolejny artykuł autora poświęcony jest jakże ważnemu wyborowi odpowiedniego dostawcy usług IT dla banku. Jak zwykle możecie też Państwo posmakować owoców kolejnego spotkania Rady Ekspertów Spółdzielczych (RES). Dobrej lektury! Robert Azembski, redaktor prowadzący Anna Lewkowska, redaktor naczelna portalu Bs.net.pl Dwa zrzeszenia dwie drogi. 18 Anna Lewkowska Kalkulacja czy regulacja co lepiej uchroni 20 nasze pieniądze i dane w banku? Anna Niczyperowicz-Raciniewska Komisja gani banki, banki szukają pomysłów. 23 Robert Azembski Czego oczekuje nowoczesny bank spółdzielczy 24 od IT, czyli obrazki z życia wzięte. Robert Azembski Mały biznes w lokalnym banku. 26 Janusz Orłowski Ubezpieczenia bliskie MSP. 28 Alicja Hamkało Prywatna chmura w modelu 30 outsourcingowym. RES o prawie spółdzielczym 31 i tzw. uporządkowanej likwidacji banków. Robert Azembski Niezbędne są rzetelne audyty, 34 potrzebna realna pomoc bankom. Dorota Szumska Szlachetne oszczędzanie. 36 Jan Mazurek Odpowiedniość a odpowiedzialność 38 członków rad nadzorczych w bankach spółdzielczych i zrzeszających. Czesława Kosturek Biblioteczka 42 BS.NET Magazyn Banków Spółdzielczych w Polsce Wydawca: Fast Forward Communication Sp. z o.o., Redaktor: Robert Azembski, kontakt: r.azembski@bs.net.pl, tel Wydanie przygotowali: Robert Azembski, Anna Lewkowska, Katarzyna Grochowa (sekretarz redakcji) Nakład: 1500 egzemplarzy BS.NET Magazyn współpracuje ściśle z portalem Bs.net.pl (

4

5 MARZEC Atrakcyjna inwestycja w ziemię Rozmowa z Krzysztofem Domosławskim, Prezesem Zarządu Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych AGRO S. A. RA: Proszę opowiedzieć, co towarzystwo funduszy inwestycyjnych, podmiot związany raczej z funkcjonowaniem giełdy, handlem akcjami, biurami maklerskimi robi w dziedzinie, która wiąże się bardziej z rolnictwem i pracą na wsi? Krzysztof Domosławski: Ma pan rację, że podmioty takie jak towarzystwa funduszy inwestycyjnych, kojarzą się większości osób raczej z obrotem akcjami i obligacjami, niż z handlem i inwestowaniem w ziemię. Ale tak jak spółka prawa handlowego może prowadzić działalność rolniczą, tak fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych może nabywać ziemię i prowadzić na niej skuteczną działalność gospodarczą w interesie nabywców jego tytułów udziałowych. Fundusz musi ograniczyć swój model biznesowy do takiej działalności, w której może wykorzystać swoją unikalną przewagę konstrukcji prawnej, a nie może zastępować w swoich zadaniach rolników, którzy najlepiej wiedzą, co na danej ziemi można i opłaca się siać czy sadzić. RA: Na czym polega unikalna konstrukcja prawna funduszu inwestycyjnego? KD: Fundusz inwestycyjny może organizować finansowanie inwestycji rolnych w sposób niedostępny dla banków i samych rolników. Z jednej strony fundusz może nabywać ziemię rolną na atrakcyjnych warunkach, realizować inwestycje bądź przekształcenia mające na celu podniesienie jej wartości. Bank może jedynie udzielić kredytu dla rolnika pod określony projekt inwestycyjny. Za to dostaje ograniczone wynagrodzenie w postaci odsetek. Stopy zwrotu z projektów rolnych są znacząco wyższe, niż standardowe odsetki bankowe i to jest ta wartość dodana, którą dajemy naszym inwestorom. Z drugiej strony rolnicy są często w sytuacji, kiedy na zakup danej ziemi nie mogą wziąć kredytu. I wtedy pojawia się miejsce dla takiego funduszu jak nasz, który umożliwia przeprowadzenie całego przedsięwzięcia.

6 06 Fundusze MARZEC 2014 RA: Czy taka działalność nie jest obarczona dużym ryzykiem? KD: Inwestycje w produkcję rolną uważamy za jedną z najbezpieczniejszych inwestycji w ostatnich latach. Nasi rolnicy świetnie o tym wiedzą i to dzięki ich inwestycjom w nowe uprawy polski sektor rolno-spożywczy osiąga obecnie tak znakomite wyniki gospodarcze. Nadwyżka polskiego eksportu nad importem w branży rolno-spożywczej wyniosła 4,2 mld euro za 2012 r. Nie ma jednak inwestycji bez ryzyka. Dlatego Fundusz wykorzystuje różne metody ograniczania ryzyka inwestycyjnego. Po pierwsze, to my jesteśmy posiadaczami ziemi. Przez to, w przypadku, nawet niepowodzenia przedsięwzięcia, posiadamy zabezpieczenie w postaci ziemi rolnej towaru teraz łatwo zbywalnego, która z czasem nie traci na wartości, wręcz zyskuje i to w dość dużym tempie. Przez ostatnie dziesięć lat według ANR cena gruntów rolnych wzrastała średniorocznie o 19,21 procent. Po drugie, jako fundusz stosujemy dywersyfikację lokat, przez co środki inwestorów są rozłożone na różne projekty rolnicze, zarówno w przekroju terytorialnym, branżowym jak i podmiotowym. W swoim portfelu chcemy posiadać ziemię, na której uprawiane są nie tylko zboża, ale i uprawy specjalistyczne, takie jak owoce miękkie czy sady. Po trzecie, fundusz dysponuje obecnie praktycznym know-how związanym z prowadzeniem takich inwestycji. RA: Czy jednak dynamicznego wzrostu cen ziemi nie mamy już za sobą? KD: Rzeczywiście największy skok wartości ziemi nastąpił w okresie naszego wejścia do Unii Europejskiej i tuż po. Niemniej w strukturach unijnych jesteśmy już prawie 10 lat, a nadal obserwujemy przyzwoity wzrost wartości ziemi w granicach kilkunastu procent rocznie. Ten proces będzie dalej postępował i nie jest on charakterystyczny tylko dla Polski. Ceny ziemi w Niemczech we wschodnich landach, Meklemburgii-Pomorzu Przednim w latach wzrosły o prawie 80 procent. Grunty rolne cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem na całym świecie od kilkudziesięciu lat. 1 maja 2016 roku obywatele Unii Europejskiej będą mogli bez przeszkód kupować w Polsce ziemię rolną, co dodatkowo przyczyni się do wzrostu cen tej ziemi. RA: Proszę podać jakieś przykłady inwestycji Funduszu. KD: Rozpoczęliśmy działalność pod koniec 2012 roku. W pierwszej emisji certyfikatów inwestycyjnych zebraliśmy 7,5 mln zł i przez rok dokonaliśmy dwóch inwestycji, jednej na terytorium województwa zachodnio-pomorskiego w samodzielną działkę rolną o powierzchni 38 ha, którą dzierżawi od nas lokalny rolnik i na której uprawia zboże. Druga inwestycja to duża plantacja borówki amerykańskiej, ponad 230 ha, która wiąże się z przekształceniem nieużytków w modelowo prowadzoną plantację. W ostatnim przypadku kluczową sprawą było pozyskanie odpowiedniego partnera branżowego, który będzie gwarantował skuteczną realizację projektu. Plantacja zostanie odkupiona przez partnera branżowego po ustalonej już cenie, która zapewni odpowiednią stopę zwrotu inwestycji. RA: Jak wygląda ocena Funduszu od strony inwestora, który wykłada pieniądze na inwestycje? KD: Inwestując w nasz Fundusz na pewno trzeba się liczyć z kilkuletnim okresem inwestycyjnym, gdyż Fundusz potrzebuje czasu na zrealizowanie projektów inwestycyjnych w ziemię. Nie da się kupić ziemi dziś i za 3 miesiące ją sprzedać z ponadprzeciętnym zyskiem. Niemniej Fundusz na bieżąco, co kwartał dokonuje potwierdzonej przez niezależnego eksperta wyceny posiadanego majątku i w zależności od prowadzonej dotychczas polityki inwestycyjnej dokonuje przeszacowania majątku w górę bądź w dół. Certyfikat Funduszu jest papierem wartościowym i może stanowić przedmiot obrotu. My ze swej strony pomagamy inwestorom w upłynnieniu certyfikatów i dodam, że część inwestorów, która nabyła certyfikaty w pierwszej emisji sprzedała je realizując na nich zysk. Wartość certyfikatów od początku działalności wzrosła o 23,94 proc. RA: Jakie plany na przyszłość ma Fundusz Ziemski? KD: W tym roku planujemy dalszy rozwój Funduszu. Przede wszystkim chcemy sprzedać certyfikaty inwestycyjne drugiej emisji za kwotę ok. 50 mln zł. Planujemy również dokonać kilku inwestycji portfelowych w następne działki rolne. Mamy już gotowe projekty i liczymy, że szybko będziemy mogli przystąpić do realizacji planów Certyfikat Funduszu jest papierem wartościowym i może stanowić przedmiot obrotu. po zakończeniu emisji. Będziemy dążyli do dalszej dywersyfikacji portfela, aby zmniejszać ekspozycję poszczególnych projektów na cały Fundusz. Chcemy też rozszerzyć ekspozycję na inne uprawy specjalistyczne, co pozwoli nam z jednej strony maksymalizować zysk, gdyż zapewnią one nam wyższy czynsz dzierżawny, z drugiej zaś strony zdywersyfikują nam ryzyko branżowe dzierżawców. Nie rezygnujemy również z upraw zbożowych, gdyż w ramach tej działalności inwestycyjnej możemy dokonywać komasacji działek, przez co uzyskamy bardziej atrakcyjne grunty. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał: Robert Azembski

7 MARZEC 2014 Przepisy unijne i polskie 07 Co z zasadą proporcjonalności? W rozporządzeniu CRR określono generalną zasadę, iż kapitał najwyższej jakości musi być wieczny. To w przypadku udziałów spółdzielczych jest nie do spełnienia. Czy zasada proporcjonalności jest wdrażana w regulacjach unijnych oraz krajowych i czy rzeczywiście wszystkie przepisy mogą stanowić podstawę do jej zastosowania? Czym jest zasada proporcjonalności i kogo w przypadku przepisów dotyczących instytucji finansowych powinna dotyczyć? Proporcjonalność stanowi, iż dopuszczalne jest stosowanie węższego zakresu regulacji wobec podmiotów, których właściwości pozwalają osiągać ten sam skutek, jak w przypadku stosowania pełnego zakresu regulacji. Banki spółdzielcze zgłaszając potrzebę zastosowania wobec nich zasady proporcjonalności, często uzasadniają to małym rozmiarem instytucji i działaniem w ramach zrzeszeń. Unia Europejska ostatnimi regulacjami stanowczo zanegowała takie rozmienienie podstawy zastosowania zasady proporcjonalności. Mniejszy zakres obowiązków regulacyjnych powinien obowiązywać nie tylko ze względu na wielkość czy strukturę organizacyjną (a na pewno nie okres funkcjonowania), ale przede wszystkim z uwagi na poziom bezpieczeństwa. Proporcjonalność dla małych Jak więc regulator unijny uregulował możliwość zastosowania zasady proporcjonalności wobec małych banków spółdzielczych? Przykładem przepisu, którego zastosowanie umożliwia uznanie za spełnione kryterium adekwatności kapitału w stosunku do wielkości oraz struktury organizacyjnej, jest określony w art. 12 Dyrektywy CRD IV poziom kapitału założycielskiego. Implementacja tych przepisów do polskiego prawa zakładała i zakładać będzie, iż banki spółdzielcze, działające w ramach zrzeszeń, obowiązane są posiadać kapitał założycielski na poziomie równowartości co najmniej 5 MLN 1 mln euro, pozostałe 5 mln euro. Kolejnym przykładem zastosowania zasady proporcjonalności w myśl postulatów banków spółdzielczych z uwagi na specyfikę organizacyjną ich działania jest wyłączenie z limitu dużych ekspozycji, określone w art. 400 rozporządzenia CRR. Pozwala ono wyłączyć należności wobec banku zrzeszającego. Oba przepisy miały już zastosowanie w Dyrektywie CRD z 2006 roku. Jednym z przykładów przepisów, dzięki którym banki spółdzielcze będą traktowane odmiennie ze względu na prawną formę działania, jest możliwość zaliczenia kapitałów najwyższej jakości do funduszy własnych. W rozporządzeniu CRR określono generalną zasadę, iż kapitał najwyższej jakości (np. akcyjny) musi być wieczny, co w przypadku udziałów spółdzielczych jest nie do spełnienia. Regulator unijny uwzględnił specyfikę działania banków spółdzielczych funkcjonujących w wielu krajach Unii Europejskiej i zaproponował odstępstwo. Udziały banków spółdzielczych nie muszą podlegać zasadzie wieczystości, natomiast bezwzględnym warunkiem będzie dysponowanie przez bank możliwością ograniczenia lub odmowy wypłaty udziałów ( ). Nie mniej ważna z punktu widzenia sektora bankowości jest możliwość zastosowania zasady proporcjonalności w Dyrektywie BRR, która zgodnie z art. 4 przewiduje możliwość wymagania mniejszego zakresu planów Recovery i Resolution. W zakresie proporcjonalności w Dyrektywie Jednym z przykładów przepisów, dzięki którym banki spółdzielcze będą traktowane odmiennie ze względu na prawną formę działania, jest możliwość zaliczenia kapitałów najwyższej jakości do funduszy własnych. BRR powołana została grupa w EBA mająca na celu wypracowanie m.in. standardów technicznych definiujących podmioty objęte uproszczonymi wymogami; mogą to być np. podmioty wchodzące w skład IPS. Co więcej, plany Recovery w ramach IPS mogą być opracowywane na poziomie grupy, co może znacząco zmniejszyć obciążenie administracyjne banków spółdzielczych. Przy tym pamiętać należy, iż plany Resolution są tworzone przez instytucje do tego

8 50,6 48,4 22,6 21,6 20,6 19,1 23,8 21,8 20,7 19,6 20,3 19,2 18,0 17,5 15,8 15,3 14,1 13,7 13,5 13,1 14,4 14,0 12,9 11,5 11,7 10,0 14,2 13,3 08 Przepisy unijne i polskie MARZEC 2014 powołane (w Polsce prawdopodobnie BFG), a nie same banki. Dodatkowo, racjonalne wydaje się przygotowanie planów naprawczych na poziomie grupowym, gdyż tylko na poziomie grupy można racjonalnie ocenić możliwości pomocowe. Ponadto Dyrektywa BRR tylko w przypadku grup IPS nakłada w art. 27 dodatkową przesłankę uruchomienia planów Resolution. Plany tzw. uporządkowanej likwidacji nie zostaną uruchomione wobec banków będących członkami IPS, dopóki nie zostaną wykorzystane wszystkie możliwości pomocowe grupy. Można więc powiedzieć, iż uporządkowana likwidacja nie będzie stosowana wobec członków skutecznego systemu ochrony instytucjonalnej. W ramach IPS Dyrektywa DGS również przewiduje możliwość zastosowania zasady proporcjonalności wobec podmiotów będących członkami IPS. Koszty opłat na fundusz gwarancyjny dla takich banków mogą być niższe, niemniej ocenie musi podlegać cały IPS i jego wpływ na obniżenie ryzyka prowadzonej działalności. Rozporządzenie CRR w kwestii norm płynnościowych pozwala w ramach IPS powołać, za zgodą nadzoru, grupę płynnościową, której skonsolidowany wymóg płynności mógłby być niższy niż suma indywidualnych wymogów, co jest premią za zobowiązanie członków grupy do pomocy bankom mającym problem z płynnością. W zakresie kapitałów Rozporządzenie CRR udostępnia możliwość stosowania zwolnienia przez Możliwość większego zaangażowania się pozostałych banków grupy w kapitał instytucji centralnej zwiększa jego stabilność i odporność. nadzór krajowy z obowiązku pomniejszania kapitałów o przekroczony limit zaangażowania kapitałowego wobec np. banku zrzeszającego. Mechanizm ten jest logiczny w przypadku grup, które mają sobie pomagać, a bank centralny takiej grupy jednocześnie w największym stopniu partycypuje w tworzeniu funduszy pomocowych oraz potencjalnie jest jego największym beneficjentem. Możliwość większego zaangażowania się pozostałych banków grupy w kapitał instytucji centralnej zwiększa jego stabilność i odporność. Nadzór akceptując i uznając system ochrony instytucjonalnej, jednocześnie zgadza się na wyłączenia dotyczące limitu dużych ekspozycji. Wśród licznych dyskusji na temat nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających poruszane były też kwestie proporcjonalności w zakresie inspekcji KNF na miejscu w bankach spółdzielczych oraz kosztów nadzoru, co jest bezpośrednio powiązane z obowiązkiem samokontroli grupy i sprawdzania efektywności rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem. W dyrektywie BRR, mimo iż plany Recovery i Resolution powinny być aktualizowane nie rzadziej niż raz do roku, istnieje możliwość zmniejszenia częstotliwości ich przekazywania przez np. podmioty wchodzące w skład grupy IPS. Kwestia udziałów Reguły sprawozdawcze będą pochodną opracowanych standardów technicznych, które opublikowane w formie rozporządzenia będą stosowane bez potrzeby implementacji. Takie rozwiązania prawne będą dotyczyć również innych obszarów pakietu CRD IV oraz np. Dyrektywy BRR. Wśród standardów technicznych, które pozwalają na inne podejście do banków spółdzielczych są standardy techniczne dotyczące kapitałów, które, jak doskonale wiedzą banki spółdzielcze, pozwalają wypłacać udziały, tj. pomniejszać składniki funduszy własnych WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH WG FUNDUSZY WŁASNYCH FW<1,0 FW 1,0 FW 1,1 FW 1,2 FW 1,3 FW 1,4 FW 1,5 FW 2,0 FW 3,0 FW 4,0 FW 5,0 FW 10,0 FW 15,0 RAZEM PRZEDZIAŁY FUNDUSZY (MLN EURO) CAR TIER 1 Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego

9 MARZEC na podstawie tzw. zgody uprzedniej krajowego organu nadzoru. Po zmianie przepisów w zakresie udziałów w Polsce będzie można zastosować przepisy dedykowane wyłącznie bankom spółdzielczym, które pozwolą wypłacać udziały bez konieczności uzyskania odpowiedniej zgody krajowego nadzorcy w przypadku, gdy saldo wpłat i wypłat nie przekracza 2 proc. funduszu udziałowego. Warto dodać dwa przykłady złagodzenia przepisów przy rozporządzeniu CRR. Pierwszy, to niższa waga ryzyka kredytowego na ekspozycje bez utraty wartości wobec podmiotów MSP, co uwolni dużą część kapitałów i pozwoli wygodniej finansować akcję kredytową wobec takich podmiotów. Drugi, to wzrost limitu dużych ekspozycji, który do końca 2013 roku mógł być równy kwocie funduszy własnych, czyli funduszy podstawowych powiększonych o nie więcej niż 50 proc. tej wartości (zobowiązania podporządkowane, główny składnik funduszy uzupełniających, mogły stanowić nie więcej niż 50 proc. funduszy podstawowych). Obecnie w reżimie rozporządzenia CRR nie ma ograniczenia zarówno dla wartości funduszy uzupełniających, jak i zobowiązań podporządkowanych w relacji do funduszy podstawowych. Uwzględniając przepisy art. 465 CRR, banki będą mogły zwiększyć limit dużych zaangażowań do poziomu uwzględniającego fundusze własne składające się z równej wielkości funduszy podstawowych i uzupełniających. Warto jednak pamiętać, że jest to okres przejściowy i nadmierne zwiększanie limitu dużych zaangażowań może generować poważne ryzyko w kolejnych latach. Mali też skorzystają O zasadzie proporcjonalności mówi regulator unijny w rozporządzeniu CRR: Przepisy niniejszego rozporządzenia są zgodne z zasadą proporcjonalności, ponieważ uwzględniono w nich w szczególności zróżnicowanie wielkości i skali oraz zakresu działalności instytucji. Następnie dodano najważniejsze: Państwa członkowskie powinny zapewnić, by wymogi określone w niniejszym rozporządzeniu miały zastosowanie proporcjonalnie do charakteru, skali i stopnia złożoności ryzyk (podkreślenie autora), które wynikają z modelu biznesowego danej instytucji oraz działalności przez nią prowadzonej. Wydaje się, iż wydanie aktu w formie rozporządzenia sprawiło, iż to drugie zdanie, pozostawia nadzorowi i sektorowi możliwość skorzystania z odstępstw i opcji narodowych literalnie zapisanych w treści dokumentu. Małe banki, a konkretnie banki spółdzielcze będą miały więc możliwość stosowania łagodniejszych przepisów niż duże banki komercyjne. Autor: Michał Wilk, Główny Specjalista, Departament Bankowości Spółdzielczej i SKOK (DBS) Komisji Nadzoru Finansowego

10 10 Przepisy unijne i polskie MARZEC 2014 Unia przyjrzy się transferom pieniędzy Komisja Europejska skierowała do procedowania wniosek dotyczący wydania nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych. Na przestrzeni 2012 r. na zlecenie Komisji Europejskiej zewnętrzni konsultanci przeprowadzili badanie w celu zgromadzenia informacji na temat funkcjonowania rozporządzenia w państwach członkowskich UE. Celem dokonania zmiany dotychczas obowiązującego rozporządzenia (WE) 1781/2006 w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym jest polepszenie możliwości śledzenia płatności i zapewnienie dalszej, pełnej zgodności unijnych ram z międzynarodowymi standardami. Rozporządzenie w sprawie przekazów pieniężnych określa przepisy nakładające na dostawców usług płatniczych wymóg przekazywania informacji na temat zleceniodawcy na każdym etapie łańcucha płatności do celów zapobiegania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, prowadzenia dochodzeń w przypadkach prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz wykrywania tych praktyk. Na przestrzeni 2012 r. na zlecenie Komisji Europejskiej zewnętrzni konsultanci przeprowadzili badanie w celu zgromadzenia informacji na temat funkcjonowania rozporządzenia w państwach członkowskich UE. Z badania wynika w szczególności szereg zaleceń, w tym: wprowadzenie dla dostawców usług płatniczych obowiązku zapewnienia zachowania w treści transferów środków pieniężnych wszystkich informacji na temat płatnika i odbiorcy; ustalenie, jakie informacje o odbiorcy muszą być weryfikowane i przez kogo; rozważenie wprowadzenia uproszczonego systemu dla transgranicznych transferów środków pieniężnych na maksymalną kwotę 1000 EUR, o ile nie istnieje podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu; dalsze doprecyzowanie obowiązków sprawozdawczych, którym podlegają dostawcy usług płatniczych; wyraźny zakaz realizowania transferów środków pieniężnych, jeżeli nie spełniają one niezbędnych wymogów (kompletność i dokładność informacji); wdrożenie przez dostawców usług płatniczych będących odbiorcami skutecznych, uwzględniających ryzyko polityk i procedur pozwalających określić odpowiednie działania następcze; uwzględnienie kwestii związanych z ochroną danych. Nowe obowiązki informacyjne W opinii Komisji Europejskiej proponowane rozwiązania powinny mieć na celu zwiększenie możliwości śledzenia transferów poprzez nałożenie następujących głównych wymogów: 1. Dołączanie informacji na temat odbiorcy; 2. Jeśli chodzi o zakres rozporządzenia doprecyzowanie, że karty kredytowe lub debetowe, czy też telefony komórkowe lub inne urządzenia cyfrowe lub informatyczne zostają objęte zakresem stosowania rozporządzenia, jeżeli są wykorzystywane do przekazywania środków pieniężnych między osobami. Ponadto doprecyzowanie, że w przypadku przekazów pieniężnych poza UE na kwotę poniżej 1000 EUR zastosowanie ma mniej rygorystyczny system opierający się na niezweryfikowanych informacjach na temat płatnika i odbiorcy (a nie ewentualne wyłączenia z zakresu stosowania rozporządzenia przewidziane w rozporządzeniu [WE] nr 1781/2006); 3. W odniesieniu do obowiązków dostawcy usług płatniczych odbiorcy nałożenie wymogu weryfikacji tożsamości beneficjenta (o ile nie została uprzednio zweryfikowana) w przypadku przekazów pochodzących spoza UE na kwotę ponad 1000 EUR. W odniesieniu do dostawcy usług płatniczych odbiorcy i pośredniczącego dostawcy usług płatniczych obowiązek ustanowienia uwzględniających ryzyko procedur pozwalających stwierdzić, kiedy należy wykonać, odrzucić lub zawiesić transfer środków pieniężnych, w którym brakuje wymaganych informacji, oraz określić odpowiednie działania następcze; 4. Jeśli chodzi o ochronę danych dostosowanie wymogów ewidencjonowania informacji do standardów FATF; 5. Jeśli chodzi o sankcje wzmocnienie uprawnień właściwych organów do nakładanie sankcji oraz wymóg prowadzenia skoordynowanych działań w postępowaniach obejmujących sprawy transgraniczne, wymóg publikowania informacji

11 MARZEC o sankcjach nałożonych za popełnione naruszenia oraz wymóg ustanowienia skutecznych mechanizmów zachęcających do zgłaszania naruszeń przepisów rozporządzenia. Rozporządzenie będzie miało zdaniem Komisji Europejskiej zastosowanie do transferów środków pieniężnych w dowolnej walucie, wysyłanych lub otrzymywanych przez dostawców usług płatniczych mających siedzibę w UE. Nie będzie ono jednak miało zastosowania do transferów środków pieniężnych wykonywanych przy użyciu karty kredytowej lub debetowej lub też telefonu komórkowego lub dowolnego innego urządzenia cyfrowego lub informatycznego, w przypadku gdy: karta lub urządzenie będą wykorzystywane do dokonania zapłaty za towary i usługi oraz numer wspomnianej karty lub urządzenia towarzyszyć będzie wszystkim transferom będącym następstwem danej transakcji. Konieczność weryfikacji Dostawca usług płatniczych płatnika zapewni również, aby transferom środków pieniężnych towarzyszyły następujące informacje na temat odbiorcy, tj.: nazwisko lub nazwa oraz numer rachunku odbiorcy, jeżeli do obsługi transakcji wykorzystano rachunek, lub unikatowy identyfikator transakcji, jeżeli do tego celu rachunku nie wykorzystano. Przed transferem pieniędzy dostawca usług płatniczych będzie zobowiązany zweryfikować dokładność informacji, na podstawie dokumentów, danych lub informacji uzyskanych z wiarygodnego i niezależnego źródła. W przypadku transferu środków pieniężnych z rachunku płatnika uznawać się będzie, że weryfikacja miała miejsce w przypadku, gdy tożsamość płatnika sprawdzono w związku z otwarciem rachunku zgodnie z przepisami dot. przeciwdziałania praniu pieniędzy, a informacje uzyskane w ramach tej weryfikacji zachowano. Na zasadzie odstępstwa, w przypadku transferów środków pieniężnych niewykonywanych z rachunku dostawca usług płatniczych płatnika, nie będzie musiał weryfikować informacji, jeżeli kwota transferu nie będzie przekraczała kwoty 1000 EUR i dany transfer nie będzie powiązany z innymi transferami środków pieniężnych, opiewającymi, wraz z przedmiotowym transferem, na kwotę przekraczającą 1000 EUR. W zakresie związanym z transferami środków pieniężnych w obrębie UE, na podstawie projektowanego nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady na zasadzie odstępstwa, w przypadku gdy dostawca (dostawcy) usług płatniczych zarówno płatnika, jak i odbiorcy będą mieli siedzibę na terenie UE, w momencie realizacji transferu środków pieniężnych podawany będzie mógł być wyłącznie numer rachunku płatnika lub jego unikatowy identyfikator transakcji. Niezależnie od tego dostawca usług płatniczych płatnika udostępni na wniosek dostawcy usług płatniczych odbiorcy lub pośredniczącego dostawcy usług płatniczych informacje o płatniku lub odbiorcy w terminie trzech dni roboczych od otrzymania tego wniosku. Na podstawie projektowanego rozporządzenia na dostawcach usług płatniczych odbiorcy ciążył będzie również obowiązek sprawdzenia, czy pola dotyczące informacji o płatniku i odbiorcy w systemie przekazywania komunikatów lub systemie płatności i rozrachunku wykorzystywanym do realizacji transferu środków pieniężnych zostały wypełnione z użyciem znaków lub danych wejściowych dopuszczalnych w ramach konwencji tego systemu. Jeśli dany dostawca usług płatniczych regularnie nie będzie wypełniał obowiązku przekazywania wymaganych informacji o płatniku, dostawca usług płatniczych odbiorcy będzie zobligowany do podjęcia kroków, które mogą początkowo polegać na wystosowaniu ostrzeżeń i wyznaczeniu terminów, a następnie albo na odrzuceniu wszystkich kolejnych transferów środków pieniężnych od tego dostawcy usług płatniczych albo podejmie decyzję o ewentualnym ograniczeniu lub zerwaniu swoich stosunków handlowych z tym dostawcą usług płatniczych. Autorka: Elżbieta Wąsik Artykuł jest skrótem większego opracowania.

12 12 Nadzór finansowy MARZEC 2014 Mikro i makro nadzorowanie Przybywa instytucji i pęcznieją teczki z nowymi regulacjami unijnymi. Teoretycznie wszystko po to, by przeprowadzić kraje Wspólnoty bezpieczną ścieżką, na wypadek kolejnego kryzysu finansowego. Coraz mocniej zaciskają się na bankach szczęki rodzimego nadzoru, a wkrótce da o sobie znać nadzór europejski. Zdania co do skuteczności polskich instytucji nadzorujących są podzielone. Rodzimi eksperci finansowi (szczególnie ci, którzy byli weń zaangażowani) mają wiele słów uznania dla naszego KNF, który według nich jest odpowiedzialny za w miarę bezbolesne przejście przez ostatni kryzys. Nieco inaczej widzą to konsumenci, którzy oceniają nadzór wysoko, ale głównie w kategorii dbałości o interes banków a nie polskich podatników. Na arenie międzynarodowej polski nadzór nie uniknął ostrej krytyki zbyt restrykcyjnego podejścia do działalności polskich banków zależnych od właścicieli zza granicy. Czy po wdrożeniu kilku paneuropejskich instytucji nadzorczych (EBA, EIOPA i ESMA) rodzima KNF nadal będzie miała tak dużo do powiedzenia na rynku, jak obecnie? Mocno wątpliwe. Sam Wojciech Kwaśniak, wiceprzewodniczący KNF uważa, że kompetencje urzędu w zakresie nadzoru mikroostrożnościowego zostaną ograniczone. Pytanie, które może nurtować Kwaśniaka dziś, podobnie jak nurtowało poprzedniego szefa UKNF Stanisława Kluzę brzmi czy za oddaniem poważnej części kompetencji nadzorczych za granicę, pójdzie też odpowiedzialność europejskich instytucji za nadzorowanie poszczególnych rynków unijnych? Tego jeszcze nie wiadomo. Teoretycznie ma być tak, że gdyby zawiódł krajowy nadzór, to unijne organy nadzoru będą mogły kierować swe decyzje bezpośrednio do banków czy ubezpieczycieli. Ponadto zyskają prawo rozstrzygania sporów między nadzorami krajowymi, a w przypadku złamania prawa wspólnotowego będą mogły wydawać wiążące decyzje instytucjom finansowym. Mogą też czasowo zakazać niektórych produktów albo operacji finansowych, jeśli uznają je za szkodliwe dla funkcjonowania rynku (sic!). UE powołała Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego (z dominującą rolą banków centralnych). A więc i NBP próbuje powołać do życia analogiczną radę na naszym rynku krajowym. Nowe organy europejskiego nadzoru nie zastąpią jednak organów krajowych. Naszym celem jest utworzenie sieci, gdzie krajowe nadzory są odpowiedzialne za nadzór rynków finansowych na co dzień, a europejskie za koordynację, monitorowanie i ewentualne rozstrzyganie sporów między organami krajowymi wyjaśnia Michela Barnier, komisarz ds. rynku wewnętrznego. Pilnowanie systemowe Od ponad pół roku trwają u nas prace nad projektem ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym. Końca ich nie widać, bo nadprodukcja aktów regulacji wspólnoty europejskiej zmusza ciągle do zmian i dostosowań. Do ostatnich należą: rozporządzenie 575/2013 Parlamentu Europejskiego z czerwca 2013 roku (liczące ponad 500 artykułów i prawie 600 stron!) oraz Dyrektywa 2013/36. Czy naprawdę musimy ślepo implementować rozwiązania stosowane na poziomie unijnym? UE powołała Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego (z dominującą rolą banków centralnych). A więc i NBP próbuje powołać do życia analogiczną radę na naszym rynku krajowym. Do zadań Rady należeć ma identyfikowanie, monitorowanie i ograniczanie ryzyka systemowego. Ma to pozytywnie wpłynąć na wzrost gospodarczy. Gdy Rada dostrzeże, że jakieś działania zagrażają stabilności systemu finansowego, powinna wydać ostrzeżenia oraz zalecenia, w których wskaże sposoby zapobiegania zwiększaniu ryzyka. Chociaż zalecenia te nie będą prawnie wiążące, to podmiot, który je otrzyma, będzie musiał informować Radę o podjętych działaniach. KNF powstał w 2006 roku w celu połączenia ze sobą licznych instytucji w jeden organ. Jaki więc teraz sens dokonywać ponownych podziałów uprawnień i obowiązków dotąd przynależnych KNF? Zwielokrotnienie struktury nadzoru nad instytucjami finansowymi znacząco utrudniłoby funkcjonowanie podmiotów nadzorowanych oraz naruszałoby wyrażoną w preambule do Konstytucji RP zasadę pomocniczości. O ile w polskiej praktyce nadzorczej mają istnieć rekomendacje, to powinny one być

13 MARZEC wydawane przez jeden organ i tym organem powinna pozostać KNF uważa Paweł Pelc, radca prawny, wiceprezes Agencji Ratingu Społecznego. Resort gospodarki uważa, że wiceprzewodniczącym nowego organu powinien zostać minister gospodarki, ponieważ to jemu podlegają sprawy kształtowania działalności gospodarczej... Biorąc pod uwagę oparcie się naciskom Ministerstwa Finansów, aby pozbawić KNF możliwości wydawania rekomendacji, można dostrzec próby poszukiwania sensownego wyjścia. Jednak nie do końca wiadomo czy to wystarczy, aby zapobiec konfliktom kompetencyjnym między obiema instytucjami? Wątpliwości budzi też skład Rady. Początkowo w projekcie ustawy wyznaczono do niej siedmiu członków. Jej przewodniczącym miał być Prezes EUROPEJSKI NADZÓR BANKOWY NBP, a zastępcami: minister finansów oraz członek Zarządu NBP, a także: przewodniczący KNF, prezes BFG oraz po jednym przedstawicielu wybranym przez premiera i ministra finansów. W posiedzeniach Rady miał uczestniczyć również prezes GUS. Resort gospodarki uważa, że wiceprzewodniczącym nowego organu powinien zostać minister gospodarki, ponieważ to jemu podlegają sprawy kształtowania działalności gospodarczej, na które bardzo istotny wpływ ma polityka kredytowa i jej uwarunkowania makroekonomiczne. Skład ten oprotestował ZBP uznając, że nadmiar członków administracji państwowej będzie miał wpływ na niezawisłość decyzji Rady oraz KNF (przypominający o nadrzędnej roli NBP w tej instytucji na podstawie wymogów Rady Europejskiej). Na dziś skład nowego organu ograniczono do czterech osób bez przedstawiciela Prezesa Rady Ministrów oraz kolejnych przedstawicieli resortu finansów i NBP. Nie jest to bynajmniej wersja ostateczna swojego udziału nie odstąpi NBP, który sprzeciwia się zapisowi w projekcie mówiącemu o tym, że w razie nieobecności prezesa NBP przewodnictwo Rady ustawowo obejmuje minister finansów. Po co w ogóle ta Rada? Rada ds. Ryzyka Systemowego będzie zobowiązana zgłaszać do Rady UE planowane działania makroostrożnościowe oraz wskazywany będzie zakres podmiotów, do których mają być one stosowane. Zgoda Rady UE dotyczy zastosowania instrumentów w państwie członkowskim, a więc w projekcie ustawy trzeba wskazać, kto i w jakim trybie będzie je wprowadzać? Jeśli nie dojdzie do porozumienia pomiędzy instytucjami i urzędami, a walka o podział kompetencji nabierze rozpędu i nie da się uzyskać kompromisowo i bezpiecznie ustalić odpowiedzialności, to ktoś uzna, że nie poradzimy sobie sami. Wtedy pofatyguje się do nas nadzór europejski i pozamiata. Autorka: Anna Niczyperowicz-Raciniewska EUROPEJSKI SYSTEM NADZORU FINANSOWEGO EBC Rada ds. Nadzoru Europejski Urząd Nadzoru Bankowego EBA Wspólny Komitet Europejskich Urzędów Nadzoru ESAs Krajowe władze nadzorcze Krajowe władze nadzorcze Krajowe władze nadzorcze Krajowe władze nadzorcze Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego ESRB KRAJE EMU (UEiM) JEDNOLITY MECHANIZM NADZORCZY POZOSTAŁE PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE

14 14 Wywiad numeru MARZEC 2014 Nie bazujemy na sentymentach, walczymy Rozmowa z Czesławem Swachą, Prezesem Warszawskiego Banku Spółdzielczego (WBS).

15 MARZEC Mieczysław T. Starkowski: W jaki sposób stosunkowo nieduże banki spółdzielcze radzą sobie ze światowymi molochami komercyjnymi? Czesław Swacha: Przede wszystkim banki spółdzielcze działają w bardzo zróżnicowanych środowiskach. Są to środowiska wiejskie-gminne, miejskie, powiatowe i duże aglomeracje. W naszym banku mamy dobrą sytuację, funkcjonując we wszystkich wyżej wspomnianych warunkach. Dużą część oddziałów mamy w Warszawie. Inne znajdują się w miastach wokół stolicy (Wołomin, Marki, Błonie, Kobyłka). Są też na wsiach, na przykład w Kampinosie czy Brochowie. MTS: Naturalnie płyną stąd różne doświadczenia. CS: Oczywiście. Najtrudniejsze wyzwania stoją przed nami w Warszawie, gdzie jest największa konkurencja. Klienci mają duże oczekiwania co do oferty, zakresu produktów, ich nowoczesności, a także poziomu cen. I nic dziwnego, bo mają ogromny wybór, a więc sprawdzają, porównują. W stolicy, przyznaję, mamy pewien kłopot. Generalnie można powiedzieć, że obecnie w Polsce nie ma dobrego klimatu dla spółdzielczości. Nie cieszy się ona uznaniem, głównie przez problemy spółdzielczości mieszkaniowej. To trochę przekłada się i na nas. MTS: Inaczej niż w mniejszych ośrodkach. CS: Tak, tam klienci są bardziej lojalni w stosunku do banków. Wymagają także nieco innej obsługi. Chętniej korzystają z naszej porady, czasami w sprawach czysto technicznych, na przykład jak wypełnić formularz. My tę obsługę zapewniamy, a oni to doceniają. Możliwość działania w różnych środowiskach daje nam ciekawy efekt synergii. Weźmy konkretny przykład. Wokół Warszawy mamy na ogół oddziały depozytowe. Powiedzmy w Babicach jest dużo depozytów (ponad 120 mln złotych) i relatywnie mniej kredytów (poniżej 45 mln zł). To mógłby być samodzielny bank, wcale nie taki mały, ale przy takiej relacji kredytów do depozytów i obecnym oprocentowaniu nadwyżek środków, jego efektywność byłaby niska. Podobne relacje kredytów do depozytów ma też część banków spółdzielczych, w których popyt na kredyty jest relatywnie niski, a rolnicy korzystają głównie z kredytów preferencyjnych, których oprocentowanie dla banku jest obecnie bardzo niskie. No i mamy placówki warszawskie można powiedzieć, kredytowe. Te wszystkie oddziały się dopełniają, co w efekcie podwyższa efektywność działania banku. Gdyby były samodzielnymi bankami, pewnie miałyby kłopoty. Radzimy sobie z tym dobrze. MTS: Jaka jest przewaga konkurencyjna Pana banku? CS: Na pewno nie jest nią cena. Nasze kredyty nie są generalnie tańsze od proponowanych przez banki komercyjne, zwłaszcza dla podmiotów gospodarczych. Nasza przewaga polega na tym, że jesteśmy bankiem relacyjnym. Mamy relacyjny charakter, czyli utrzymujemy szczególne relacje z klientami. W dużych bankach zbierane są dokumenty, przesyłane do góry, tam gdzieś analizowane. Cały proces trwa bardzo długo. My utrzymujemy bezpośrednie relacje z klientami. I ludzie to doceniają. Chcą mieć na miejscu kompetentną obsługę i dobrą informację. Z tym wiąże się nasza wyższa sprawność w działaniu. Proces rozpatrywania wniosku kredytowego jest znacznie krótszy. Wynika to także z faktu, że w małym banku jest płaska struktura. Najwyżej dwa poziomy, w tym jeden przygotowujący wniosek, a potem idzie on do weryfikacji i na posiedzenie zarządu i już jest decyzja. Nie stosujemy też żadnych kruczków. W reklamach nie ma dopisków drobnym druczkiem. O wszystkim mówimy naszym klientom wprost, niczego nie ukrywamy. WARSZAWSKI BANK SPÓŁDZIELCZY (WBS BANK) Znany jest od niedawna pod nazwą Spółdzielczy Bank Ogrodniczy w Warszawie działa nieprzerwanie od 85 lat. Opiera swoją działalność na wyłącznie polskim kapitale. Początki historii obecnego Warszawskiego Banku Spółdzielczego sięgają roku 1925, kiedy to powołano do życia Kredyt Ogrodniczy Spółdzielnię z ograniczoną odpowiedzialnością, która została oficjalnie wpisana do rejestru bankowego 30 kwietnia 1925 r. Inicjatorami założenia spółdzielni finansowej ogrodników warszawskich byli m.in.: Marceli Różański, Artur Machlejd, Aleksander Girdwoyń. Siedziba Kredytu Ogrodniczego mieściła się przy ul. Kopernika 30. Spółdzielnia działała na mocy ustawy o spółdzielniach z dnia 20 października 1920 r. WBS Bank znajduje się obecnie w pierwszej dziesiątce największych banków spółdzielczych w Polsce, jego aktywa przekraczają 741 mln złotych. Posiada Tytuł Lidera w konkursie Najlepszy Bank Spółdzielczy zrzeszony z BPS S.A.. Zwycięzców ustalono w oparciu o zweryfikowane przez biegłych rewidentów dane sprawozdawcze banków spółdzielczych za lata 2010 i MTS: Ogromne znaczenie mają też tradycja i doświadczenie banku. CS: Na pewno naszym atutem jest fakt, że działamy już bardzo długo. W przyszłym roku będzie to już dziewięćdziesiąt lat. To oczywiście ma znaczenie, bo wrośliśmy już w te środowiska, w których funkcjonujemy. Nie prowadzimy badań, czy klienci kierują się tym, że jest to polski bank, o polskim kapitale. Ale chyba tak jest, skoro PKO Bank Polski i banki spółdzielcze mają sporą nadwyżkę depozytów nad

16 16 Wywiad numeru MARZEC 2014 kredytami, co oznacza, że klienci się tych banków trzymają. MTS: Jednak nie polegacie tylko na sentymentach? CS: Oczywiście, że nie, walczymy. Staramy się, żeby nasza oferta była nowoczesna i dorównywała konkurencji. Jak wiadomo w Polsce generalnie jest trzech dostawców rozwiązań teleinformatycznych dla banków spółdzielczych. Współpracujemy z jednym z nich i uważamy, że radzimy sobie dobrze. Jest tylko jedna bolączka. Żałuję, że dotychczas w procesie unowocześniania technologii nie ma efektywnej współpracy między bankami. Nawet nasz bank zrzeszający nie odegrał do tej pory istotnej roli w tej sferze. Pracujemy na zasadzie każdy sobie. A szkoda. MTS: W dziedzinie technologii w ostatnich latach banki spółdzielcze radzą sobie całkiem nieźle. CS: O, jak najbardziej! Są pionierzy, którzy wprowadzają nowoczesne technologie, na przykład rozwiązania biometryczne. Jeden z polskich banków spółdzielczych wprowadził je jako pierwszy w Europie. MTS: Ale w WBS nie ma jeszcze takich rozwiązań. CS: U nas nie ma, bo na razie nie uznajemy tego za pierwszoplanową potrzebę. Moim zdaniem ma to sens przede wszystkim gdy bank obsługuje w dużym zakresie klientów socjalnych. My ich właściwie nie mamy. Jesteśmy za mali, żeby być partnerem urzędów dzielnicowych Warszawy. Jeżeli chodzi o nowoczesne rozwiązania, potrzebujemy sprawnego, wielofunkcyjnego systemu bankowości elektronicznej. Oczywiście nie tylko my, ale też część banków spółdzielczych z naszego zrzeszenia. Dlatego Bank BPS podjął działania, by takie rozwiązanie wprowadzić. MTS: Faktycznie, dzisiaj trudno sobie wyobrazić bank bez systemu bankowości internetowej. Ale przecież WBS ma taki system. CS: Oczywiście, od dawna mamy bankowość internetową i ona dotychczas spełniała nasze oczekiwania. Obecnie ilościowo ponad połowa operacji odbywa się na płaszczyźnie internetowej. Natomiast wartościowo jest to już prawie 90 procent. Chcemy, tak jak banki komercyjne, zapewnić naszym klientom coraz lepszą obsługę, w tym także możliwość rozwiązywania problemów przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, a więc także wtedy, gdy placówki banku są zamknięte. Tyle, że potrzebujemy nowocześniejszego narzędzia. Ono musi nie tylko pozwalać na wykonywanie operacji. Chodzi nam o bardziej zaawansowaną płaszczyznę do komunikowania się z klientami. Chcemy, żeby tam była cała nasza oferta, żeby klienci mogli załatwiać prawie wszystkie sprawy, jeżeli chodzi o relacje z bankiem. MTS: Od pewnego czasu mówi się też o konieczności utworzenia call center. CS: Na razie nie mamy call center, bo jako pojedynczy bank nie możemy sobie na to pozwolić. Trzeba by było zapewnić dodatkowo 4 do 6 etatów, sprzęt i tak dalej. Dlatego chcemy, by nowoczesne, zaawansowane, wielofunkcyjne call center powstało dla całej grupy BPS. A to musi trochę potrwać. MTS: Czy powstanie ono w tym roku? CS: Tak, jest planowane na ten rok. Jak już mówiłem, nie powinniśmy ustępować najlepszym bankom komercyjnym. Dlatego grupa BPS chce wdrożyć nową bankowość internetową, a także call center. MTS: Bank podejmuje też rozmaite akcje społeczne. CS: Uczestniczymy w festynach organizowanych w gminach. Często je współfinansujemy. Wspomagamy różne przedsięwzięcia kulturalne, sportowe, socjalne. Chcemy istnieć w środowiskach lokalnych, w których działamy. I to nam się z pewnością udaje. Rozmawiał: Mieczysław T. Starkowski

17

18 18 System bankowy MARZEC 2014 Dwa zrzeszenia dwie drogi Wynikająca z uregulowań przyjętych przez UE konieczność dostosowania się sektora banków spółdzielczych do Dyrektywy CRD IV/CRR postawiła zrzeszenia przed wyborem dalszej drogi funkcjonowania. Wybór szeroki nie jest. W zasadzie to tylko dwie możliwości Instytucjonalny System Ochrony lub Zrzeszenie Zintegrowane jako początkowy etap zmian. Spółdzielcza Grupa Bankowa zdecydowała się na IPS. Zrzeszenie BPS postawiło na drugą możliwość czyli zrzeszenie zintegrowane. Zdania są w środowisku podzielone. Jedni twierdzą, że szkoda czasu i pieniędzy na wybór rozwiązania połowicznego, drudzy mówią, że IPS to eksperyment na żywym ciele, który może być bolesny i niekoniecznie udany. W opinii pierwszych IPS zwiększy bezpieczeństwo i możliwości biznesowe sektora, w oczach drugich ograniczy suwerenność działania i usztywni relacje z klientami, co biznesowi przyniesie nie korzyści, a straty. Dodatkowo w większym zrzeszeniu nie wszyscy chcą gwarantować za wszystkich i woleliby, aby decyzja ostateczna w kwestii wyboru modelu działania była poprzedzona okresem próbnym, czyli właśnie zrzeszeniem zintegrowanym. Spółdzielcza Grupa Bankowa i Zrzeszenie BPS zawsze Zgromadzenie Prezesów Spółdzielczej Grupy Bankowej pozytywnie zaopiniowało działania władz SGB-Banku S.A., prowadzące do tego, aby Zrzeszenie konsekwentnie i w możliwie jak najkrótszym czasie zmierzało bezpośrednio do wdrożenia Systemu Ochrony Instytucjonalnej. Stanowisko Zgromadzenia Prezesów wynika nie tylko z samej konieczności wdrożenia nowych przepisów. Kluczowe znaczenie mają również wymierne korzyści, jakie przyniesie bankom wdrożenie nowych regulacji. Ogromne znaczenie ma też powszechna świadomość, że przepisy te wprowadzane są na okoliczność zapobieżenia sytuacjom kryzysowym w całym sektorze finansowym, którego banki spółdzielcze są członkiem na dobre i na złe. Mimo kryzysu światowego i trudnej sytuacji instytucji finansowych oraz powszechnego kryzysu zaufania nasze banki spółdzielcze nie mają problemu realnej płynności i wypłacalności. Nie oznacza to jednak, że nie powinniśmy jako sektor podnosić i śrubować norm. Spełnienie tych norm wymaga szeregu działań technicznych ze strony banków spółdzielczych i zrzeszających. Może się to niekiedy wydawać mozolną pracą, a zmiany mogą budzić wątpliwości jednak takie działania jak wdrożenie systemu ochrony instytucjonalnej, dzięki wprowadzeniu funduszu samopomocowego i mechanizmów pomocowych gwarantujących płynność i wypłacalność każdego uczestnika systemu, podnosi bezpieczeństwo funkcjonowania każdego uczestnika i całego systemu. Wprowadzając system ochrony instytucjonalnej w banku zrzeszającym, spełniamy normy płynności wymagane przepisami CRD IV/CRR, bez potrzeby przebudowywania struktury bilansu i zmiany charakteru działania. Banki Spółdzielcze natomiast spełnią też normy wypłacalności i płynności. Ryszard Lorek, prezes SGB-Banku S.A.

19 MARZEC dość istotnie się różniły. Nie tylko liczbą banków. Grupa SGB skupia banki bardziej jednorodne pod względem wielkości i skali działania niż Zrzeszenie BPS. W nim trudniej o osiągnięcie kompromisu i wypracowanie zadowalającego wszystkich stanowiska. Interesy są bardziej podzielone i kondycja poszczególnych banków bardziej zróżnicowana. Zwolennikami IPS zdają się natomiast być oba banki zrzeszające, którym System Ochrony Instytucjonalnej pozwoliłby na spokojne przejście przez trudny okres i trudną sytuację, w jakiej się znalazły. Również KNF, choć deklaruje, że zmuszać do niczego nie będzie, spałaby spokojniej, gdyby IPS stał się jedynym modelem na przyszłość. Zdaniem KNF najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności sektora. Reszta jest mniej ważna. Jaki będzie dla sektora ostateczny efekt zmian jak zawsze pokaże czas. Autorka Anna Lewkowska Autorka jest redaktorem naczelnym portalu Bs.net. Zgodnie ze stanowiskiem Zgromadzenia Prezesów wyrażonym w przyjętej Strategii Zrzeszenia Banku Polskiej Spółdzielczości na lata preferowanym kierunkiem zmiany modelu organizacyjnego Zrzeszenia BPS jest stopniowe pogłębianie współpracy pomiędzy bankami zrzeszenia, skutkującej zwiększeniem ich bezpieczeństwa i stabilności finansowej. Podstawowym problemem, przed jakim stanął bank zrzeszający i banki zrzeszone jest możliwość spełnienia norm płynności wynikających z nowych uregulowań ostrożnościowych. Nie oznacza to, że banki działające w Zrzeszeniu BPS mają jakiekolwiek problemy z płynnością. Wprost przeciwnie, obecnie posiadają znaczną nadwyżkę zgromadzonych depozytów nad wartością udzielonych kredytów. A więc ich sytuacja płynnościowa jest znacznie lepsza niż większości banków działających w Polsce. Ale bank zrzeszający i banki spółdzielcze gorzej wypadają sprawozdawczo. Nie mamy tej zdolności co banki komercyjne, które sprawnie dostosowują się sprawozdawczo pod względem kapitałowym i płynnościowym. Problemy są natury sprawozdawczej i wynikają jedynie z przyjętej w Rozporządzeniu CRR metody wyliczania normy płynności LCR. Nie jest ona dostosowana do specyfiki działalności banków zrzeszających, gospodarujących nadwyżkami środków płynnych przekazywanych przez banki spółdzielcze ( ). W dyskusji wewnętrznej podkreślany jest postulat, aby wszelkie decyzje w zakresie modelu funkcjonowania Zrzeszenia były podejmowane bez zbytniego pośpiechu, z poszanowaniem prawa członków banków spółdzielczych do podejmowania autonomicznych decyzji. Pilne wydają się zmiany zapewniające możliwość wypełnienia norm ostrożnościowych przez bank zrzeszający. Dalsze zmiany organizacyjne powinny być wprowadzane stopniowo, z bieżącą analizą ich skutków. Tomasz Mironczuk, prezes Banku BPS SA Wprowadzenie wspólnego systemu zarządzania ryzykiem będzie trudne. Banki spółdzielcze wyjątkowo cenią swoją samodzielność. To w niej, na ogół, upatrywano źródła przewagi konkurencyjnej. Funkcjonowanie banku w systemie ochrony wymaga od jego uczestników rezygnacji z części samodzielności. Będzie wymagało pogodzenia interesów banków o różnej skali i profilu działalności. To jest trudne zadanie z uwagi na wysokie zróżnicowanie zrzeszonych banków spółdzielczych. Biorąc pod uwagę aktywa banków współczynnik koncentracji Giniego wyznaczony na koniec 2012 r. to dla Spółdzielczej Grupy Bankowej wynosi Dla banków zrzeszonych wokół Banku Polskiej Spółdzielczości zróżnicowanie jest jeszcze wyższe (0.51). Ta sytuacja stawia poważne wyzwania przed wspólnym systemem zarządzania ryzykiem, który będzie dotyczył tak zróżnicowanych grup banków. Bogdan Ludwiczak, analityk w Pionie Banków Spółdzielczych Asseco Poland

20 20 Bezpieczeństwo IT MARZEC 2014 Kalkulacja czy regulacja co lepiej uchroni nasze pieniądze i dane w banku? W Rekomendacji D KNF napisano, że systemy informatyczne wspierają działania banków. Jeszcze 10 lat temu to sformułowanie nie budziło wątpliwości. Obecnie należałoby powiedzieć, że banki wręcz są systemami informatycznymi. Dlatego są szczególnie narażone na wszystkie naruszenia bezpieczeństwa IT. Jak twierdzi firma McAfee: w samym 2012 r. powstało więcej nowych typów malware niż znano do końca 2011 roku. Malware (z ang. malicious software) to oprogramowanie mające szkodliwe, przestępcze lub złośliwe działanie w stosunku do użytkownika komputera, są to np. wirusy, robaki, exploity, trojany i mnóstwo innych wynalazków. Specjaliści od bezpieczeństwa IT wyodrębnili kilka sposobów atakowania systemów za pomocą malware. Pierwszy z nich (G1) czyli proste, nieukierunkowane ataki z użyciem powszechnie dostępnych narzędzi charakteryzuje się wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia, ale powoduje niskie straty. W taki sposób najczęściej doskonalą umiejętności i zdobywają sławę młodzi adepci hakerstwa. Wykorzystują ogólnodostępny, przypadkowy malware i szukają podatnych systemów. Drugą grupę (G2) stanowią ukierunkowane ataki złożone. Często korzystające z tych samych narzędzi, różnią się jednak nieprzypadkowym wyborem ofiary. Tym zajmują się zawodowi cyberkryminaliści, hakerzy do wynajęcia ( hackers for hire ). Motywem może być chęć zysku, lecz również zemsta zwolnionego pracownika lub niezadowolonego klienta. Trzeci typ ataków (G3) to cyberataki zorganizowanych grup przestępców, terrorystów, służb państwowych, ekstremistów. W tym przypadku atak na infrastrukturę informatyczną stanowi jedynie element agresywnej strategii. Według SANS Institute niektóre ataki ukierunkowane G2 są niemal równie prawdopodobne jak G1, lecz powodują dużo większe straty. Natomiast prawdopodobieństwo wystąpienia ataków grupy G3 jest niskie z uwagi na konieczność angażowania dużych środków, efektem jednak mają być dotkliwe straty. Wystarczy trzy procent Najczęściej spotykanym w Europie w tym w Polsce sposobem budżetowania IT security jest model reaktywny. Sprowadza się on do reakcji na pojawiające się zagrożenia: może być to zakup oprogramowania, rekonfiguracja systemu, ale także zmiana procedur czy szkolenie personelu. Wymaga on zaangażowania 3 proc. budżetu IT na wydatki związane z bezpieczeństwem IT. W USA i niektórych krajach europejskich popularny jest model UDZIAŁ WYDATKÓW NA SECURITY W BUDŻECIE IT 3% REAKTYWNY 4-5% OPTYMALNY 8% PROAKTYWNY ŹRÓDŁO: SAS Institute