Przypatrzmy się BIULETYN I SYNODU DIECEZJI LEGNICKIEJ LEGNICA 2008

Transkrypt

1 Przypatrzmy się BIULETYN I SYNODU DIECEZJI LEGNICKIEJ 4 LEGNICA 2008

2 ZA ZGODĄ WŁADZY KOŚCIELNEJ Do użytku wewnętrznego Sekretariat I Synodu Diecezji Legnickiej ZESPÓŁ REDAKCYJNY ks. Bogusław Drożdż przewodniczący Łucja Daniluk sekretarz Korekta Anna Lichota Skład i łamanie Małgorzata Wilczyńska Adres: Sekretariat Synodu, ul. Jana Pawła II nr 1, Legnica Telefon: , synod@diecezja.legnica.pl Strona internetowa:

3 Od Redakcji Prezentowany, w kolejności już czwarty, numer pisma synodalnego Przypatrzmy się. Biuletyn I Synodu Diecezji Legnickiej zawiera, zatwierdzone w drodze głosowania podczas III Sesji Plenarnej, Materiały robocze wypracowane przez pięć spośród dziesięciu Komisji Synodalnych. Są to dokumenty następujących Komisji: ds. Nauki i wychowania katolickiego, ds. Katolików świeckich, ds. Duszpasterstwa małżeństw i rodzin, ds. Duszpasterstwa charytatywnego, ds. Mediów. Publikacja tych dokumentów kieruje się dwoma celami. Celem pierwszym: doktrynalno-informacyjnym jest poinformowanie członków Zespołów Synodalnych o problematyce, jaką zajmują się poszczególne Komisje Synodalne. Chodzi zatem o ukazanie, w świetle dokumentów Kościoła, konkretnych zagadnień i wynikających z nich kościelnych zadań, wstępne ich zdiagnozowanie, uwzględniające diecezjalno-parafialne uwarunkowania oraz wskazanie prognoz, pozwalających znaleźć stosowne rozwiązania. Celem drugim: praktyczno-formacyjnym jest wskazanie, że Materiały robocze winny stanowić punkt wyjścia dla szczegółowych dyskusji zawiązujących się w Zespołach Synodalnych, działających we wspólnotach parafialnych. Mają one inspirować i porządkować prowadzone dyskusje, skłaniać do formułowania zapytań i szukania odpowiedzi. Mając na uwadze wymienione cele niniejsze dokumenty nie muszą być i dlatego też nie są w treści wyczerpujące, lecz jedynie ogólne. Nie zawierają również szczegółowych rozwiązań dla podejmowanych zadań. One tylko dotykają problemów, niekiedy stawiając pytania. Można powiedzieć, że te dokumenty traktują jako ważne zapowiadane zagadnienia, które należy poddać dogłębnym analizom. Temu mają służyć dalsze prace synodalne. Zgodnie z Regulaminem I Synodu Diecezji Legnickiej ( 34) członkowie Zespołów Synodalnych są proszeni o wnikliwe zapoznanie się z przekazanymi dokumentami oraz o ewentualne sformułowanie wniosków w formie podpowiedzi czy pytań, które należy przekazać bądź do dekanalnego relatora synodalnego, bądź bezpośrednio do Sekretariatu Synodu. Za merytoryczną i formalną stronę zredagowanego wniosku odpowiada przewodniczący oraz sekretarz Zespołu Synodalnego. Ks. Bogusław Drożdż Sekretarz generalny I Synodu Diecezji Legnickiej

4 WYKAZ SKRÓTÓW ChL CT DM Adhortacja apostolska Christifideles laici Adhortacja apostolska Catechesi tradendae Encyklika Dives in misericordia DCE Encyklika Deus caritas est DOK Dyrektorium ogólne o katechizacji FC Adhortacja apostolska Familiaris consortio KDK Konstytucja Gaudium et spes KK Konstytucja Lumen gentium KKK Katechizm Kościoła Katolickiego KO KPK RM SC SpS Konstytucja Sacrosanctum Concilium Kodeks Prawa Kanonicznego Encyklika Redemptoris missio Adhortacja apostolska Sacramentum caritatis Encyklika Spe salvi

5 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 5 MATERIAŁY ROBOCZE KOMISJI DO SPRAW NAUKI I WYCHOWANIA KATOLICKIEGO A. WSTĘP Nowa sytuacja kulturowo-społeczna, w której aktualizuje się nauczycielska funkcja Kościoła, także sytuacja Kościoła lokalnego, jakim jest diecezja, domaga się nowego spojrzenia na podstawowe formy tego urzeczywistniania. Należą do nich: przepowiadanie kerygmatyczne, katecheza i homilia. Ze względu na to, że najbardziej uprzywilejowaną formą nauczania w Kościele pozostaje katecheza, stąd pierwsze zagadnienia będą wprost odnosiły się do tego obszaru nauczycielskiej działalności Kościoła. Niemniej należy pamiętać, że wobec rzeczywistości, w jakiej znajdują się wszystkie środowiska wychowawcze, w społeczeństwie coraz bardziej zlaicyzowanym, ewangelizacja obok wymiaru katechetycznego (przekazywanie depozytu wiary) może niekiedy być jednocześnie pierwszym przepowiadaniem Dobrej Nowiny (kerygmat głoszenie Osoby Jezusa). Zagadnienia, którymi zajmuje się Komisja ds. Nauki i wychowania katolickiego w roku formacyjnym 2008/2009 zaprezentowane są w poniższych materiałach. Inne zaś będą poruszane w kolejnych latach. B. TEOLOGIA ZAGADNIENIA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW KOŚCIOŁA Nauczycielska funkcja Kościoła, zwana też prorocką, realizowana jest w każdym miejscu i w każdym czasie przez świadectwo życia, głoszenie Ewangelii i przez charyzmaty, które są dane dla budowania Kościoła (KK 12, 35). Przedmiotem kościelnego nauczania jest Chrystus i Jego tajemnica krzyża zawarta w Ewangelii (por. RM 44). Przyjęcie Ewangelii jest jedno-

6 6 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ znaczne z przyjęciem Chrystusa. Dokonuje się ono na drodze wiary, która jest odpowiedzią człowieka na Boże Słowo. Ta wiara rodzi się z przepowiadania i słuchania; ona jest fundamentem dla chrześcijańskiej moralności, wyrażającej się w zachowaniu Bożych przykazań, przekazywanych przez Kościół nauczający (KO 5; KKK ). Kościół, wypełniając swój obowiązek nauczania i wychowania, zabiega o wszystkie odpowiednie do tego środki. Zadanie głoszenia Ewangelii realizują biskupi razem z prezbiterami. Oni są zwiastunami wiary prowadzącymi nowych uczniów do Chrystusa i autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa, nauczycielami (KKK 888). Dla zachowania Kościoła w czystości wiary sam Chrystusa udzielił temuż Kościołowi uczestnictwa w swojej nieomylności. Przez nadprzyrodzony zmysł wiary Lud Boży trwa niezachwianie w wierze pod przewodnictwem Urzędu Nauczycielskiego Kościoła (KKK 889), który ma chronić Kościół przed wypaczeniami i słabościami oraz zapewnić mu obiektywną możliwość wyznawania bez błędu autentycznej wiary (KKK 890). Urząd Nauczycielski może być sprawowany w dwojaki sposób: w sposób zwyczajny, kiedy biskupi w łączności z Biskupem Rzymu, mimo iż są rozproszeni po świecie, zjednoczeni jednak w wierze i posłannictwie, jednomyślnie nauczają wiary. W sposób nadzwyczajny natomiast Urząd ten jest sprawowany, gdy biskupi zebrani na soborze powszechnym są nauczycielami w sprawach wiary i obyczajów albo gdy Biskup Rzymu, jako Głowa Kolegium Biskupów, mocą swego urzędu jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych ogłasza definitywnym aktem naukę Kościoła dotyczącą wiary i obyczajów (por. KK 25). Nauczycielska działalność Kościoła posiada bardzo konkretny cel wychowawczy. Wobec nasilającej się laicyzacji życia i coraz liczniej ujawnianych zagrożeń wiary Dyrektorium ogólne o katechizacji zwraca uwagę na tzw. wychowanie ewangelizujące (zob. DOK 147). Towarzyszy człowiekowi w jego integralnym rozwoju, w zdobywaniu wiedzy oraz wzrastaniu w wolności i odpowiedzialności. W ramach nauczycielskiej funkcji Kościoła wyraźnie dokonuje się ewangelizacja konkretnego człowieka, a przez niego ewangelizacja środowiska, w którym on żyje (ewangelizacja kultury). Nauczycielska funkcja Kościoła, urzeczywistniana przez katechezę, uczestniczy w procesie wszechstronnego rozwoju człowieka. Nie może więc pomijać szerokiego kontekstu społecznego, kulturowego i politycznego, w którym żyją chrześcijanie. Kontekst ten współtworzy naturalne miejsce nie tylko rozwoju ich wiary, ale wprost staje się terenem wielorakiego

7 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 7 zaangażowania, poprzez które pragną oni wypełnić swoje zobowiązania, wynikające z przyjętego chrztu i bierzmowania, na rzecz budowania świata bardziej solidarnego i braterskiego. Jedną z zasadniczych funkcji katechezy jest nauczanie rozumiane nie tylko jako kierowanie procesem uczenia. Istnieje bowiem specyfika katechetycznego nauczania jako nauczania opartego na Objawieniu, a więc na historii Bożego działania dla dobra ludzkości. Głównym celem nauczania katechetycznego jest zatem kształtowanie wiary, niejednokrotnie nazywane nauczaniem wiary. Wydaje się, że lepszym określeniem byłoby tu raczej kształtowanie wiary, ponieważ wiara wiąże się nie tylko ze sferą poznawczą. Niemniej jednak cele poznawcze prowadzą do umiejętności i samodzielności w posługiwaniu się narzędziami, jakie uczeń, a mówiąc szerzej każdy człowiek, otrzymuje w procesie nauczania. Związek wiary i intelektu, a w konsekwencji także związek katechezy z nauczaniem, wynika jak uczył Jan Paweł II przede wszystkim z faktu, że zarówno wiara w Boga, jak i wiedza o Bogu mają swoje odniesienie do tej samej prawdy o Bogu. Nauczanie bowiem ma na celu nie tylko przekazywanie prawdy o Bogu, ale także ma usposabiać słuchacza do przyjęcia wiary. Stąd zagadnienia podejmowane podczas prac komisji będą odnosiły się również do szeroko pojętej sfery nauczania Kościoła. Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych, a obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej, przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy, dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego (CT 18, KKK 5). Określenie to wyróżnia trzy podstawowe funkcje katechezy: nauczanie doktryny chrześcijańskiej, wychowanie w wierze, wtajemniczenie chrześcijańskie. Dokumenty Kościoła Sobór Watykański II: Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium (1964) Sobór Watykański II: Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis (1965) Kodeks Prawa Kanonicznego (1983) Katechizm Kościoła Katolickiego (1998)

8 8 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ Jan Paweł II: Posynodalna adhortacja apostolska o katechizacji w naszych czasach Catechesi tradendae (1979) Kongregacja ds. Duchowieństwa: Dyrektorium ogólne o katechizacji (1998) Konferencja Episkopatu Polski: Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce (2001) Konferencja Episkopatu Polski: Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce (2001) Konferencja Episkopatu Polski: II Polski Synod Plenarny (2001) Synod Archidiecezji Wrocławskiej (1995) C. DIAGNOZA I. Sytuacja katechetyczna w diecezji legnickiej (dane statystyczne na dzień 1 stycznia 2008 r.) 1. Na terenie diecezji znajdują się 563 placówki oświatowe i wychowawcze, w tym: 127 przedszkoli 229 szkół podstawowych 96 gimnazjów 87 szkół ponadgimnazjalnych 18 ośrodków szkolno-wychowawczych (szkoły specjalne) 5 szkół zawodowych 2. Są także szkoły katolickie: Katolicka Szkoła Podstawowa im. Świętej Rodziny w Legnicy Gimnazjum im. św. Franciszka z Asyżu w Legnicy Salezjańskie Gimnazjum im. św. Dominika Savio w Lubinie Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. św. Franciszka z Asyżu w Legnicy Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosko w Lubinie Nauczanie religii prowadzone jest w wymiarze dwóch godzin tygodniowo. Ze względu na szczególne uwarunkowania, za zgodą Wydziału Katechetycznego, w trzech placówkach katecheza odbywa się w wymiarze jednej godziny tygodniowo.

9 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 9 II. Organizacja nauczania religii w szkole i katechezy parafialnej Katecheci podejmujący nauczanie religii w szkołach są jednocześnie zobowiązani do pozaszkolnej pracy wychowawczej w parafii, na wniosek której otrzymali właściwe skierowanie do nauczania religii (misja kanoniczna). W katechizacji szkolnej zatrudnionych jest 694 katechetów: 187 księży diecezjalnych (27 %) 33 księży zakonnych (5 %) 30 sióstr zakonnych (4 %) 442 osoby świeckie (64 %) (w tym: 401 kobiet, 41 mężczyzn) Katecheci uczący w różnych typach szkół: przedszkola 73 osoby szkoły podstawowe 368 osób gimnazjalne 174 osoby szkoły ponadgimnazjalne 209 osób placówki specjalne 27 osób Wszyscy katecheci posiadają odpowiednie kwalifikacje oraz właściwe skierowanie do nauczania religii. Kwalifikacje teologiczne katechetów: z tytułem dr teologii 8 osób z tytułem mgr-lic. teologii 37 osób z tytułem mgr teologii 575 osób z tytułem lic. zawodowy 18 osób z dyplomem ukończenia Diecezjalnego Kolegium Teologicznego (osoby posiadające jednocześnie magisterium z innego przedmiotu) 57 osób

10 10 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ III. Współpraca środowisk wychowawczych 1. Pozytywne elementy dokonującej się integracji parafii i szkoły Relacje między szkołą a parafią układają się na ogół pozytywnie. Zasadniczo nie ma w diecezji większych problemów, które powodowałyby zadrażnienia na linii parafia szkoła. Minęła już epoka wzajemnej nieufności czy nawet objawów wrogości, co miało miejsce w niektórych ośrodkach, szczególnie miejskich. Wzajemne poznanie, osobiste zbliżenie, zawarcie bezpośredniej znajomości sprawiły, że stopniowo polepsza się wzajemna relacja. Można wręcz mówić o coraz większej życzliwości i zrozumieniu, co nie jest bez znaczenia dla procesu wychowania młodego pokolenia. Jest wiele oznak potwierdzających integrację tych środowisk wychowawczych. Poniżej wymieniamy niektóre z nich: a) Udział katechetów w posiedzeniach rad pedagogicznych, podczas których ich głos, przynajmniej formalnie, jest traktowany na równi z innymi nauczycielami. Katecheta jest pełnoprawnym członkiem rady pedagogicznej i to nie tylko na papierze, ale jest nim faktycznie. Coraz częściej katecheci uczestniczą też w tworzeniu programów wychowawczych szkoły. b) W związku z zajęciami w szkole, dużym problemem stała się sama organizacja duszpasterstwa i zajęć w parafii (np. pogrzeby, odwiedziny chorych, kolęda itd.). W wielu szkołach zauważa się dużo zrozumienia ze strony dyrekcji, które tę specyficzną sprawę biorą pod uwagę przy układaniu planu lekcji. Równocześnie księża zdają sobie sprawę, że o takich potrzebach należy informować odpowiednio wcześniej, aby osoba odpowiedzialna za przygotowanie planu lekcji nie była postawiona przed faktem dokonanym, co w przeszłości bywało przyczyną wielu nieporozumień. c) Obecność katechezy w szkole dała szansę nadania religijnego charakteru uroczystościom szkolnym: początek i zakończenie roku szkolnego, rocznice szkolne czy święta państwowe połączone są na ogół z Mszą św. Pojawiła się szansa powrotu do szkoły religijnego wymiaru świąt Bożego Narodzenia (organizowanie jasełek, wspólne przeżywanie opłatka itp., co jest wielką szansą na rzecz integracji, zbliżenia, nawiązania bliższych kontaktów) czy świąt Wielkanocnych (organizowanie pasji lub święconego ). W wielu przypadkach przygotowanie tych spotkań spoczywa na barkach katechetów. Nie brak jednak przykładów dobrej współpracy z nauczycielami, którzy chętnie włączają się w organizowanie takich uroczystości. Szkoły

11 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 11 coraz częściej też angażują się w przygotowanie uroczystości kościelnych, np. przez włączenie w liturgię chóru szkolnego, przygotowanie wizytacji biskupiej w parafii, przygotowanie do Wszystkich Świętych przez porządkowanie cmentarza, czasem budowanie ołtarzy na Boże Ciało itp. d) W wielu szkołach pojawiły się gablotki o tematyce religijnej, w których znajdują się materiały opracowywane przez samych uczniów, dotyczące tematów z życia Kościoła, Pisma św. itd. Wszystko jednak zależy od inwencji i pomysłowości katechetów. e) Istotne znaczenie posiada stała troska o pogłębianie współpracy wychowawczej. Na pewno budującym elementem integracyjnym jest zainteresowanie się wychowawców przygotowaniami swoich uczniów do sakramentu bierzmowania i I Komunii Świętej. Nauczyciele wychowawcy i duszpasterze razem ze swoimi uczniami uczestniczą w tych uroczystościach. Stwarza to szansę dalszej współpracy wychowawczej nie tylko w szkole, ale i poza nią. Należy wysoko ocenić też łączenie wysiłków szkoły i parafii w trosce o dzieci potrzebujące pomocy materialnej, np. przez opłacanie obiadów w szkole, pomoc w organizowaniu wyjazdów wakacyjnych, śródrocznych itd. Wielu księży funduje co miesiąc przynajmniej kilka posiłków dla dzieci. 2. Trudności związane z połączeniem pracy szkolnej i duszpasterskiej w parafii Ogólnie należy stwierdzić, że mniej trudności występuje w małych miejscowościach, głównie w środowiskach wiejskich. Zauważa się je natomiast w dużych ośrodkach miejskich. Ujawniające się trudności można sformułować następująco: a) Różnica terytorialna szkoły i parafii. Nie brakuje takich sytuacji, gdy uczniowie z jednej klasy przynależą do kilku różnych parafii. Jest to wielkie utrudnienie w organizowaniu pracy duszpasterskiej, szczególnie w zakresie przygotowania do sakramentu bierzmowania i I Komunii Świętej, rekolekcji, organizowania okolicznościowych uroczystości kościelnych, jak np. jubileuszowe misje i rekolekcje. Często w dużych miastach zauważa się brak współpracy księży proboszczów między sobą, co dezorganizuje pracę szkół. b) Praca duszpasterska księży katechetów. Zajęcia w parafii są absorbujące i wielokrotnie kolidują z zajęciami w szkole. Klasycznymi przypadkami są: pogrzeby, kolęda, wyjazdy na rekolekcje dla kapłanów w ciągu roku szkolnego, odpracowywanie zajęć dydaktycznych w soboty. Są to

12 12 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ sprawy bardzo ważne, które często świadczą o niedostosowaniu się parafii do nowych warunków funkcjonowania katechezy w szkole. c) Brak odpowiednich sal dydaktycznych. Nie wszędzie katecheci mają do dyspozycji swoje sale katechetyczne, dzielą je z wykładowcami innych przedmiotów. Niekoniecznie jest to zła wola dyrekcji, często powodem są obiektywne trudności szkoły. d) Realizacja programu nauczania religii i brak podręczników dla uczniów. Szacuje się, że w szkołach ponadgimnazjalnych blisko 2/3 młodzieży nie posiada podręczników do nauki religii. e) Rekolekcje dla dzieci i młodzieży. Problem ten wymaga głębszego zastanowienia. Coraz częściej wykorzystuje się podczas takich rekolekcji pomieszczenia szkolne. W wielu przypadkach w tym zakresie istnieje dobra korelacja działań pomiędzy parafią a szkołą. Ciągle jednak nauczyciele w małym stopniu angażują się w organizowanie rekolekcji. Dodać należy, że nie tylko w środowiskach nauczycielskich, ale i wśród katechetów prowadzi się dyskusję na temat sensowności dni wolnych przeznaczonych na rekolekcje. D. PROGNOZA I. Katecheza rodzinna Rodzina określana jest domowym Kościołem. Jest cząstką parafialnej wspólnoty, w której pulsuje wiara ożywiona słowem Bożym i łaską sakramentalną. Pierwszymi katechetami dziecka mają być rodzice. To na nich spoczywa obowiązek przekazywania wiary swoim dzieciom. Głównym zadaniem katechezy rodzinnej jest wytworzenie atmosfery życia religijnego w rodzinie oraz pogłębienie i umocnienie katechezy, jaką dzieci otrzymują w szkole. Do momentu osiągnięcia dojrzałości dziecko żyje wiarą rodziców, uczestniczy w ich modlitwach, a także, przez obserwację ich życia, kształtuje swoje sumienie. Zagadnienia do dyskusji: (1) Poszukiwanie nowych metod dotarcia do rodziców i próby angażowania ich w katechezę rodzinną.

13 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 13 (2) Propozycje zagadnień do spotkań z rodzicami w okresie przygotowania do I Komunii Świętej i bierzmowania. (3) Problemy, które należy podejmować podczas odwiedzin duszpasterskich. II. Katecheza dzieci i młodzieży 1. Katecheza dzieci w wieku przedszkolnym Katechezą przedszkolną winny być objęte dzieci cztero-, pięcioi sześcioletnie. Celem tej katechezy nie jest systematyczne nauczanie, zmierzające do przyswojenia przez dzieci przekazywanego materiału, ale raczej zajęcie się nimi z życzliwą, kompetentną pomocą, poprzez nawiązanie dialogu z rodzinami, aby pierwsze zachwyty dziecka, które poznaje świat, były łączone z myślą o Stwórcy. Zagadnienia do dyskusji: (1) Nabożeństwa i Msza św. z udziałem dzieci w wieku przedszkolnym. (2) Stałe spotkania z rodzicami dzieci w wieku przedszkolnym (organizowanie pogadanek dla rodziców na tematy religijnego i moralnego wychowania). (3) Oczekiwania wobec katechetów pracujących z dziećmi w wieku przedszkolnym. 2. Katecheza dzieci Katecheza dzieci pierwszego etapu edukacyjnego (klasy I-III) w szkole podstawowej obejmuje przygotowanie do sakramentu pojednania i Eucharystii. W klasie I należy rozpocząć przygotowanie dalsze, w klasie II natomiast przygotowanie bliższe do tych sakramentów oraz ich przyjęcie. Klasa III (pokomunijna) to ugruntowanie pobożności eucharystycznej (służba liturgiczna, Eucharystyczny Ruch Młodych). Katecheza dzieci drugiego etapu edukacyjnego (klasy IV-VI) to oparte na Biblii pogłębienie udziału w życiu sakramentalnym i pełniejsze włączenie w życie wspólnoty Kościoła.

14 14 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ Zagadnienia do dyskusji: (1) Kiedy spowiedź i I Komunia Święta (II czy III klasa)? Osoby odpowiedzialne za przygotowanie dzieci do pełnego udziału w Eucharystii (zakres odpowiedzialności katechetów świeckich a miejscowego duszpasterza), miejsce przygotowania do I Komunii Świętej (parafia, rodzina). (2) Systematyczne spotkania z rodzicami dzieci pierwszokomunijnych (pedagogizacja rodziców, współpraca katechetów z rodzicami i wychowawcami). (3) Praktyka spowiedzi i Komunii Świętej pierwszopiątkowej. (4) Organizacja rekolekcji wielkopostnych dla dzieci szkół podstawowych. (5) Pozaszkolne grupy formacyjne dla dzieci szkół podstawowych. 3. Katecheza młodzieży Młodzież stawia pytania natury egzystencjalnej, pyta o sens życia, potrzebę uczenia się. Skupiona na sobie jest przekonana, że ciągle podlega krytyce ze strony innych. Towarzyszy jej zmienność nastrojów i uczuć. Kryzysy, jakie pojawiają się u młodych ludzi na tym etapie, wymagają od wychowawców ogromnej wiedzy, serca i zapału, a także cierpliwości i mądrości. Młodzi ludzie w poszukiwaniu własnej tożsamości z łatwością odrzucają dotychczasowe autorytety. Są krytyczni wobec Kościoła i osób go reprezentujących. Ważną rolę w kształtowaniu dojrzałej osobowości może odegrać katecheza. Przygotowanie do sakramentu bierzmowania (katecheza katechumenalna!) może stać się wyjątkową okazją do tego, by pomóc młodemu człowiekowi zaprzyjaźnić się z Kościołem (tak, aby bierzmowanie nie stało się sakramentem rozstania z Kościołem!). Włączenie młodzieży do grup rówieśniczych, pielęgnujących wartości religijne jest wielce pożyteczne dla procesu socjalizacji. Zagadnienia do dyskusji: (1) Osoby odpowiedzialne za przygotowanie do bierzmowania (zakres odpowiedzialności katechetów świeckich a miejscowego duszpasterza), miejsce przygotowania do bierzmowania (parafia, rodzina), czas przygotowania do bierzmowania (1 rok czy 3 lata?).

15 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 15 (2) Spotkania z rodzicami kandydatów do bierzmowania (pedagogizacja rodziców, współpraca katechetów z rodzicami i wychowawcami). (3) Oczekiwania wobec katechetów pracujących z młodzieżą. (4) Poszukiwanie nowych form organizacji rekolekcji wielkopostnych dla młodzieży. (5) Pozaszkolne grupy formacyjne dla młodzieży (Szkolne Koła Caritas, wolontariat młodzieżowy, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, zespoły muzyczne itp.). III. Współpraca środowisk wychowawczych: rodzina szkoła parafia 1. Duszpasterstwo nauczycieli Powrót katechezy do szkoły daje nowe możliwości oddziaływania duszpasterskiego na środowisko szkolne, zwłaszcza nauczycieli. Do tradycyjnych form należą: a) Okolicznościowe spotkania w parafiach, rekolekcje dla nauczycieli zwłaszcza w dużych miastach. Obecność w szkole katechety księdza daje nowe możliwości. Przede wszystkim są to bezpośrednie spotkania w szkole, w której razem się pracuje. Jest to również bezpośrednia okazja do wymiany poglądów, ukazania Kościoła jakby z innej strony. Wielu nauczycieli dopiero teraz uświadamia sobie, że ksiądz katecheta nie tylko odprawia Msze św. i spowiada, ale też wychowuje i katechizuje. b) Rekolekcje wielkopostne dla szkoły, w której pracuje ksiądz katecheta. Jednak udział nauczycieli nie może się sprowadzać tylko do pilnowania porządku. Należałoby nauczycieli zachęcać (zapraszać), aby włączali się aktywnie w liturgię, dając w ten sposób przykład swoim wychowankom, co jest bardzo budujące i wręcz konieczne we wspólnej pracy wychowawczej. Cenne są również spotkania międzyparafialne przy poczęstunku z okazji rekolekcji. Jest to szansa na wymianę poglądów, doświadczeń, refleksji w kontekście przeżywanych rekolekcji i doświadczeń religijnych. c) Msza św. z okazji Dnia Edukacji. Godne polecenia jest to, co w wielu szkołach pojawia się jako pewne novum. Uczniowie zamawiają Msze św. za swoich nauczycieli. Pozwala to na tworzenie więzi nauczycieli z wychowankami na innej płaszczyźnie, w nowym wymiarze.

16 16 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ d) Dużą popularnością cieszą się spotkania w ramach wizytacji kanonicznych w poszczególnych szkołach. Bezpośrednie spotkanie z biskupem i rozmowa z nim daje okazję do innego niż dotąd kontaktu z hierarchią kościelną (nie na odległość). Zagadnienia do dyskusji: (1) Poszukiwanie nowych form duszpasterstwa nauczycieli. (2) Wspólne spotkania duszpasterskie z rodzicami i wychowawcami z okazji okolicznościowych uroczystości (I Komunia Święta, bierzmowanie, rocznice szkolne itp.). (3) Propozycje tematów do wspólnych spotkań: duszpasterze rodzice nauczyciele. 2. Zaangażowanie katechetów w życie szkoły Kształt życia szkolnego, zwłaszcza w sferze kulturowo-religijnej, w znacznym stopniu zależy od samych katechetów. Świadomość tego faktu jest niezwykle cenna, ponieważ w nim tkwią dodatkowe motywy aktywniejszego zaangażowania się katechetów w szkolne środowisko wychowujące do wartości. To zaangażowanie może wyrażać się różnie, ale przede wszystkim poprzez: a) Udział katechetów w radach pedagogicznych. Obowiązek ten wynika z samego faktu bycia nauczycielem, niemniej jednak jest to również szansa duszpasterska. Z tego obowiązku niestety katecheci księża wielokrotnie się zwalniają. Przyczyny są dość złożone. Jedną z nich jest fakt, że posiedzenia rady pedagogicznej i konferencje kolidują czasem z zajęciami w parafii. Nie brakuje jednak i takich sytuacji, kiedy nieobecność katechety jest po prostu nieusprawiedliwiona. b) Obecność na wywiadówkach i zebraniach rodziców. Wprawdzie nie są wychowawcami, ale są do dyspozycji wychowawców oraz tych rodziców, którzy pragnęliby się spotkać z nimi. Obecność na dyżurach, które służą nie tylko pilnowaniu dzieci podczas przerw śródlekcyjnych, ale mogą być również okazją do rozmów. c) Przygotowaną przez katechetów gablotkę o tematyce religijnej. Może ona spełniać wielkie zadanie duszpasterskie i ewangelizacyjne. Jest w niej miejsce nie tylko na sprawy aktualne z życia Kościoła, stwarza też szansę na zapoznanie szerszego grona z nauką Kościoła. Wiele zależy tu od inwencji i pomysłowości samych katechetów.

17 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego Zaangażowanie katechetów w życie parafii Wspólnota parafialna o tyle jest żywym Kościołem Jezusa Chrystusa, o ile wierni prawdziwie żyją chrześcijańskimi wartościami. Chrześcijański styl życia katechetów, potwierdzony ich konkretnym zaangażowaniem w życie parafialne, posiada wartość zaczynu, który może skutecznie przywoływać innych chrześcijan do wspólnej troski o dobro Kościoła lokalnego. a) Katecheci przygotowują tzw. Msze św. szkolne, ich oprawę liturgiczną. Przygotowują ze swoimi klasami nabożeństwa: majowe, różańcowe, drogę krzyżową, bardzo często pomagają podczas spowiedzi, dbając o porządek, ponieważ uczestniczą w niej liczne grupy dzieci. b) Nałożony na katechetów obowiązek prowadzenia przynajmniej jednej małej grupy w parafii sprawia, że wielu z nich jest zaangażowanych w pracę dziecięcych wspólnot parafialnych (ERM, dziecięce grupy Żywego Różańca, Dzieci Maryi, KSM, schola, ministranci, oaza, zespoły misyjne, świetlice parafialne, oratoria). Z tymi grupami katecheci przygotowują również jasełka, pasje, okolicznościowe przedstawienia, np. na Dzień Chorych w szpitalach, w domach opieki dla ludzi w podeszłym wieku. c) Istnieje spora grupa katechetów unikających zaangażowania w pracę duszpasterską. Jednym z powodów jest fakt, że są oni osobami dojeżdżającymi do pracy, niekiedy dojeżdżają nawet z daleka (ok. 40 km w jedną stronę). Nierzadko dochodzi do tego też problem ich zaangażowania się w duszpasterstwo w parafii zamieszkania. Trzeba brać pod uwagę i to, że wielu z nich ma swoje rodziny i obowiązki domowe. Zagadnienia do dyskusji: (1) Formy zaangażowania katechetów w duszpasterstwo parafialne wspólne opracowanie zakresu obowiązków katechety świeckiego w parafii. (2) Udział katechetów świeckich w spotkaniach formacyjnych organizowanych na poziomie diecezji, dekanatu. (3) Dekanalne zespoły formacyjne dla katechetów duchownych i świeckich; parafialne rady pastoralno-katechetyczne.

18 18 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ E. ZAKOŃCZENIE Przedstawione zagadnienia stanowią jedynie część tematów, które wymagają szerszego omówienia w Zespołach Synodalnych. Propozycje przedstawione w przygotowanym materiale są inspiracją do pracy dla Zespołów Synodalnych w roku formacyjnym 2008/2009. Komisja ds. Nauki i wychowania katolickiego zamierza w kolejnych latach poddać dyskusji także inne zagadnienia: Rok formacyjny 2009/2010: instytucje kształcenia teologicznego, szkolnictwo katolickie wychowanie do odpowiedzialności eklezjalno-społecznej kształcenie i katecheza dorosłych katecheza przedmałżeńska Rok formacyjny 2010/2011: katecheza parafialna rekolekcje wielkopostne dla dzieci i młodzieży katecheza specjalna formacja katechetów (klimat dialogu i współpracy oraz rozwijanie kwalifikacji zawodowych) Ks. dr Marek Mendyk Przewodniczący Komisji

19 Materiały robocze Komisji ds. Nauki i wychowania katolickiego 19 NOTATKI

20 20 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ

21 Materiały robocze Komisji ds. Katolików świeckich 21 MATERIAŁY ROBOCZE KOMISJI DO SPRAW KATOLIKÓW ŚWIECKICH A. WSTĘP Refleksja nad rzeczywistością katolików świeckich musi być powiązana z teologiczno-prawnym obrazem Kościoła. Jezus Chrystus założył wspólnotę, której celem jest zbawienie wszystkich, którzy poprzez wiarę i chrzest zostają do tej wspólnoty wszczepieni. Jezus jako Dobry Pasterz pragnął, aby na drodze zbawienia jego następcy w strukturze hierarchicznej prowadzili wszystkich ludzi do pełnego zjednoczenia z Bogiem. W tym celu Jezus Chrystus pozostawił nam Siebie w Kościele, w głoszonym słowie Bożym i udzielanych sakramentach. Kim jest osoba świecka w Kościele? Co kryje się pod pojęciem świecki? Jaką rolę ma do spełnienia osoba świecka w Kościele? Oto pytania, na które odnajdujemy odpowiedź w wypracowanej przez Kościół teologii laikatu. B. TEOLOGIA ZAGADNIENIA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW KOŚCIOŁA Jan Paweł II precyzując pojęcie człowieka świeckiego, w środowej katechezie Świeccy wobec tajemnicy Chrystusa powiedział, że jest to piękne słowo. Niestety w wyniku długiej ewolucji historycznej w języku potocznym, a zwłaszcza politycznym, słowo «laik», «świecki» nabrało znaczenia opozycji wobec religii, a w szczególności wobec Kościoła, wyrażając postawę separacji, odrzucenia albo przynajmniej zdeklarowanej obojętności. Ewolucja ta stanowi niewątpliwie przykry fakt. Sobór Watykański II stwierdza, że świeccy są pełnoprawnymi członkami Kościoła, objętymi jego tajemnicą i obdarzonymi specyficznym po-

22 22 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ wołaniem, których celem, w sposób szczególny, jest szukanie Królestwa Bożego, zajmując się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej. Pod nazwą świeckich rozumie się wszystkich wiernych chrześcijan, nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele. Są to więc wszyscy wierni chrześcijanie, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako Lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie (KK 31). Na mocy sakramentu chrztu i bierzmowania wierni świeccy uczestniczą w potrójnym urzędzie Chrystusa jako kapłana, proroka i króla. Świeccy biorą udział w misji uświęcenia, łącząc się z Chrystusem w Jego Ofierze, ofiarowując samych siebie i swoje uczynki: modlitwy, apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie, rodzinne, codzienną pracę, wypoczynek, cierpienie i utrapienia życia. Wszystkie te uczynki stają się duchowymi ofiarami miłymi Bogu. Udział w prorockiej misji Chrystusa uprawnia i zobowiązuje świeckich, by z wiarą przyjęli Ewangelię oraz ją głosili słowem i czynem. Oni są świadkami Chrystusa, dlatego winni zabiegać o to, aby Ewangelia jaśniała w ich życiu codziennym, rodzinnym i społecznym. Potrzeba świadectwa jest dzisiaj pilniejsza, gdyż szerzy się ateizm praktyczny, zobojętnienie religijne i dechrystianizacja w narodach dawniej chrześcijańskich. W tej sytuacji rodzi się pilna potrzeba nowej ewangelizacji (ChL 34). Świeccy mogą spełniać to zadanie tylko wówczas, gdy wszystkie swoje działania w rodzinie, pracy i życiu społecznym oprą na nauce Chrystusa. Szczególnym miejscem uczestnictwa świeckich w potrójnym urzędzie Chrystusa jest rodzina. Tutaj uświęcająca, nauczycielska i królewska misja świeckich przez nikogo nie może być zastąpiona. Apostolstwo świeckich, według należytego porządku, winno być włączone w apostolstwo całego Kościoła. Obowiązkiem hierarchii jest wspieranie apostolstwa świeckich, pouczenie i pomoc duchowa, koordynacja i czuwanie nad zachowaniem czystości nauki i właściwego porządku. Żadne działanie nie może nazywać się katolickim, jeśli nie otrzyma zgody prawowitej władzy kościelnej. Przedstawiciele hierarchii na różnych szczeblach mogą zlecać świeckim specjalne zadania ewangelizacyjne. Działalność apostolską Kościoła powinny wspierać różnego typu rady na szczeblu diecezjalnym i parafialnym, w których udział znaczący powinni posiadać świeccy.

23 Materiały robocze Komisji ds. Katolików świeckich 23 Apostolstwo może być w pełni skuteczne tylko dzięki różnorodnej i pełnej formacji: ludzkiej, duchowej, intelektualnej (doktrynalnej) i pastoralnej, czyli praktycznej. Formacja do apostolstwa winna rozpoczynać się z początkiem wychowania dzieci i trwać przez całe życie. Pierwszą szkołą apostolstwa jest rodzina. Następnymi po rodzicach w formowaniu do apostolstwa są kapłani, zwłaszcza przez katechetyczną posługę słowa. W końcu ruchy i stowarzyszenia świeckich. W nich bowiem ma miejsce formacja doktrynalna, duchowa i praktyczna. Przygotowanie do apostolstwa staje się szczególnie palące w wieku dojrzałym. Różne formy apostolstwa wymagają także odpowiedniej formacji: a) świeccy winni być formowani do nawiązywania dialogu z innymi, b) świeccy winni przyswoić sobie zasady życia chrześcijańskiego, a przede wszystkim naukę społeczną Kościoła, c) świeccy winni zdobyć umiejętność życia w miłości chrześcijańskiej i praktykowania postawy miłości i miłosierdzia wobec wszystkich potrzebujących. Świeccy oddani apostolstwu mają do dyspozycji liczne środki pomocnicze: sesje, kongresy, rekolekcje, ćwiczenia duchowe, dni skupienia, pielgrzymki, zjazdy, konferencje, książki, prasę katolicką. Szczególną formą działalności ludzi świeckich w Kościele są stowarzyszenia. Każde ze stowarzyszeń posiada swoją specyfikę, co określa statut. Ideą łączącą wszystkie kościelne stowarzyszenia jest przepajanie ziemskich rzeczywistości duchem chrześcijańskim. Polem właściwym dla ich ewangelizacyjnej aktywności jest szeroka i bardzo złożona dziedzina życia politycznego, społecznego, gospodarczego, kulturalnego. Specyfiką zatem stowarzyszeń jest uczestniczenie, w łączności z hierarchią Kościoła, w życiu i misji Kościoła, jakby na styku Kościoła i świata, który jest terenem ich działalności apostolskiej. Należy wiedzieć, że Kościół uznaje tylko te stowarzyszenia, których statuty zostały zatwierdzone przez kompetentną władzę kościelną; inaczej stowarzyszenie nie będzie mogło istnieć i tym samym działać w Kościele (KPK kan ). Dokumenty Kościoła Sobór Watykański II: Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium (1964) Sobór Watykański II: Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes (1965)

24 24 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ Sobór Watykański II: Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem (1965) Kodeks Prawa Kanonicznego (kan ; ) (1983) Katechizm Kościoła Katolickiego (cz. I, roz. III, 4 oraz cz. III, roz. II) (1998) Paweł VI: List apostolski Octogesima adveniens do ks. kard. Maurice a Roy przewodniczącego Rady do spraw Świeckich i Papieskiej Komisji Iustitia et Pax z okazji 80. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum (1971) Jan Paweł II: Encyklika o społecznej trosce Kościoła Sollicitudo rei socialis (1987) Jan Paweł II: Posynodalna adhortacja apostolska o powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie Christifideles laici (1988) Jan Paweł II: Encyklika Centesimus annus w setną rocznicę encykliki Rerum novarum (1991) Jan Paweł II: Posynodalna adhortacja apostolska o Kościele w Europie Ecclesia in Europa (2003) Kongregacja Nauki Wiary: Deklaracja o jedności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła Dominus Iesus (2000) Konferencja Episkopatu Polski: II Polski Synod Plenarny (2001) Synod Archidiecezji Wrocławskiej (1995) C. DIAGNOZA Specyfika Kościoła legnickiego wynika z dziedzictwa kulturowego i zwyczajów religijnych pochodzących z różnych stron Polski okresu międzywojennego. Diecezję legnicką zamieszkują ludzie, którzy w większości przybyli z różnych stron po 1945 r. W ciągu kilkudziesięciu lat wytworzyła się już jednak swoista kultura, którą można nazwać dolnośląską. W takiej przestrzeni Kościół prowadzi ewangelizację. Wiele form ewangelizacyjnych zostało wypracowanych w ramach archidiecezji wrocławskiej i jest kultywowanych w diecezji legnickiej. Nowym wyzwaniem dla Kościoła legnickiego stają się szybkie przemiany społeczne i kulturowe, wynikające z otwarcia granic i swobodnego przepływu idei, zwyczajów, stylów życia. Specyfiką regionu legnickiego jest również fakt rozwoju klasy wielkoprzemysłowej, w której pojawiły się nowe problemy moralne. Środowisko Kościoła dolnośląskiego, ze względu na kli-

25 Materiały robocze Komisji ds. Katolików świeckich 25 mat wielokulturowości, jest bardziej podatne na wpływy kultury masowej. Transformacje polityczno-ekonomiczne, jakie przetoczyły się przez Polskę na początku lat 90-tych, a jakich nie zawsze pozytywne skutki odczuwamy do dziś, stały się przyczyną wyobcowania społecznego niektórych warstw społecznych. Bez wpływu na sytuację mieszkańców regionu legnickiego nie pozostaje blisko pięćdziesięcioletnie doświadczenie systemu socjalistycznego. W takich bowiem realiach kształtowała się mentalność dojrzałej dziś części dolnośląskiego społeczeństwa. Obecnie, w dobie masowej pauperyzacji, w przeświadczeniu wielu ludzi funkcję opiekuńczego państwa winien przejąć Kościół, mający za sobą wielowiekową tradycję caritas. Często ludzie ci nie czują się odpowiedzialni za Kościół, co przekłada się również na brak odpowiedzialności za mienie Kościoła. Ten sposób myślenia pośrednio może wynikać z faktu, że w większości to mienie zostało przejęte po II wojnie światowej. Czasami społeczności, które włożyły trud w budowę kościoła, remont czy budowę zaplecza parafialnego, posiadają większą identyfikację z parafią. Obserwuje się również wręcz odwrotną postawę: tam, gdzie budowa kościoła nie była łączona z budową wspólnoty, kościół i zaplecze parafialne jest traktowane przez wiernych jako miejsce funkcjonowania duchowieństwa, a wierni są tylko jego użytkownikami. W takich przypadkach Kościół traktuje się tylko jako instytucję, a księdza jako szafarza sakramentów. Ten sposób myślenia umacniany jest przez wytwarzające się obecnie społeczeństwo konsumpcyjne. Obraz ten potwierdzają badania statystyczne, z których wynika, że tylko około 36 % parafian w miarę regularnie uczestniczy w niedzielnej Mszy św. i tylko 15 % łączy się w pełni z Jezusem Eucharystycznym poprzez przyjęcie Komunii Świętej. Wielu proboszczów zauważyło konieczność aktywizacji Rady Parafialnej w życiu wspólnoty. Niestety, jej podwójna funkcja, duszpasterska i ekonomiczna, często nie jest w pełni wykorzystywana. Zdarza się, że aktywność Rady Parafialnej ograniczana jest do konkretnych przedsięwzięć remontowo-budowlanych, brak jest natomiast jej wsparcia w działaniach duszpasterskich proboszcza. Ważne jest również, by Rada Parafialna reprezentowała szerokie spektrum społeczne parafian, tak by nie była zawężona tylko do grona zaufanych proboszcza. Jeśli Rada składa się z osób z jednego kręgu społecznego, o zbliżonych poglądach, przestaje być twórcza, co więcej jej znaczenie jako reprezentacji laikatu traci na autorytecie. W takich sytuacjach zdarza się, że wielu parafian nie identyfikuje się z decyzjami Rady, a wręcz je kontestuje.

26 26 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ Zjawiskiem pozytywnym jest fakt świadomości u wielu duchownych pełniejszego zaangażowania laikatu w życie Kościoła. Niejako samo życie wymusza zmianę poglądów prezbiterów dotyczących roli świeckich w Kościele. Wielu duchownych zauważyło, że w naszym regionie nie sprawdzają się metody znane z diecezji o dłuższych tradycjach, gdzie często wystarczy przekazać jakąś informację w ogłoszeniach parafialnych i zostanie ona podjęta do realizacji przez laikat. W naszym regionie konieczne staje się zbudowanie trwalszych struktur laikatu, który zagospodaruje kolejne przestrzenie życia parafialnego. Ta świadomość duchowieństwa doprowadziła do rozwoju wielu ruchów i stowarzyszeń, które są znakomitym potencjałem w wielu parafiach. Należy jednak stwierdzić, że są również parafie, w których rola świeckich jeszcze nie została w pełni zauważona, a prezbiterzy w pasywny sposób oczekują na uczestniczenie wiernych w życiu lokalnego Kościoła. Ten brak pełnego jeszcze zaangażowania prezbiterów w tworzenie stałych struktur laikatu można dostrzec po ilości osób zrzeszonych w trzech stowarzyszeniach, które bez udziału duchownych z parafii nie mogą zaistnieć. W roku 2008 Stowarzyszenie Rodzin Katolickich liczyło 74 koła zrzeszające 1314 osób, Akcja Katolicka 51 parafialnych oddziałów zrzeszających 295 osób, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży 16 statutowo powołanych oddziałów zrzeszających 172 osoby. Coraz większą rolę w życiu wielu parafii odgrywają ruchy, które pogłębiają świadomość laikatu i wprowadzają w pełniejsze życie modlitewne. Na terenie naszej diecezji prężnie działa wiele ruchów, między innymi: Ruch Światło-Życie, Domowy Kościół, Odnowa w Duchu Świętym, Eucharystyczny Ruch Młodych, Ruch Komunia i Wyzwolenie, Ruch Misyjny, Ruch Rodzin Nazaretańskich. W celu koordynacji działalności wszystkich ruchów i stowarzyszeń, została powołana Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich, która odbyła do tej pory dwa kongresy. Pierwszy kongres odbył się r., a drugi r. Na stałe działa sekretariat, w którym można uzyskać stosowne informacje o działalności poszczególnych stowarzyszeń i ruchów na terenie diecezji. Zatem wielu duszpasterzy może zasięgnąć porady w sprawach dotyczących tworzenia odpowiednich struktur laikatu. Ludzie świeccy otaczani są szczególną troską przez biskupa diecezjalnego, który regularnie, przy okazji wizytacji, spotyka się z różnymi grupami oraz zachęca duszpasterzy do wysiłku, w celu pozyskania wielu nowych członków ruchów i stowarzyszeń. Biskup często uczestniczy w spotkaniach formacyjnych, organizowanych przez stowarzyszenia i ruchy.

27 Materiały robocze Komisji ds. Katolików świeckich 27 Systematycznie wyróżniani są odznaczeniem Zasłużony dla Diecezji Legnickiej ci przedstawiciele laikatu, którzy aktywniej uczestniczą w życiu parafialnym i diecezjalnym. Wykorzystanie już istniejącego potencjału stowarzyszeń i ruchów oraz zaktywizowanie jeszcze niezaangażowanego w życie parafii laikatu, pozwala z optymizmem spojrzeć na proces ewangelizacji w naszej diecezji. D. PROGNOZA I. Wprowadzenie stałych form zaangażowania apostolskiego świeckich w życie wspólnot parafialnych Wielokrotnie w życiu parafialnym świeccy organizują się wokół proboszcza w celu przeprowadzenia konkretnej akcji o charakterze duszpasterskim. Owocem tego zaangażowania było piękne przeżywanie peregrynacji wizerunku Matki Bożej czy relikwii św. Wojciecha i Stanisława. Widoczna była mobilizacja ludzi świeckich w przygotowania wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II. Wiele również przeżyć duchowych przyniosło wspominanie modlitewne rocznic śmierci Ojca Świętego. We wszystkich tych przedsięwzięciach widoczny był olbrzymi potencjał, tkwiący w laikacie naszej diecezji. Zespół Synodalny może sobie postawić następujące pytania: W jaki sposób wykorzystać potencjał wiary laikatu w stałych strukturach? Jak usprawnić funkcjonowanie Rady Parafialnej? Czy powołać stowarzyszenie, grupę modlitewną bądź zespół charytatywny? Jakie nowe formy aktywności świeckich wprowadzić w życie parafii? Może należy zaktywizować działalność na rzecz młodzieży w postaci imprez sportowych, kulturalnych? Może warto zastanowić się nad formą pomocy duszpasterzom w przygotowaniu do sakramentu bierzmowania? Warto zwrócić uwagę też na wydawanie gazetek parafialnych, prowadzenie stron internetowych itp. Należy również pielęgnować już istniejące formy aktywności świeckich w organizowaniu życia religijnego. Obchodzone przez wiele środowisk zawodowych dni związane z patronem, na przykład uroczystości związane ze św. Barbarą czczoną przez górników, św. Florianem czczonym przez strażaków i hutników, św. Łukaszem czczonym przez służbę zdrowia oraz wielu innych patronów czczonych przez różne środowiska, są znakomitą okazją do pogłębienia więzi we wspólnocie i przekazywania treści orę-

28 28 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ dzia chrześcijańskiego. W środowiskach wiejskich należy przykładać dużą wagę do organizowania uroczystości związanych z etapami wegetacji w przyrodzie, które mogą posiadać charakter religijny, na przykład błogosławienie pól we wspomnienie św. Marka, modlitwa o błogosławieństwo dla pracujących w rolnictwie w Dni Krzyżowe, uroczystości dożynkowe jako dziękczynienie za otrzymane błogosławieństwo Boże. Zespół Synodalny może się zastanowić, w jaki sposób ubogacić istniejące tradycje? Na przykład poprzez organizowanie festynów, spotkań, konkursów, występów artystycznych, prelekcji i innych form świętowania. W ramach diecezji istnieją różne formy świętowania dnia odpustu parafialnego. Można się zastanowić, w jaki sposób ten dzień uczynić świętem całej wspólnoty parafialnej, ale także ludzi spoza parafii. Istnieje jeszcze w wielu miejscowościach zwyczaj odwiedzania się z tej okazji, organizowania spotkań rodzinnych, sąsiedzkich. Zespół Synodalny może się zastanowić, jak te zwyczaje pielęgnować i jak nadawać im głębszy charakter religijny? II. Wzajemne relacje między stowarzyszeniami i grupami religijnymi w parafii Na płaszczyźnie diecezji relacje między ruchami i stowarzyszeniami koordynuje Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich. W ramach parafii działalność tę koordynuje proboszcz. Jednak dla właściwej ewangelizacji środowiska parafialnego nie wystarczy koordynacja działań, ale konieczna jest forma wspólnego wypracowania priorytetowych potrzeb środowiska lokalnego. Stowarzyszenie, ruch czy grupa modlitewna nie powinny koncentrować się tylko na własnych celach, należy określać wspólne cele dla wszystkich wspólnot w parafii. Wartym polecenia sposobem integracji różnych grup w ramach parafii jest wspólne przeżywanie Eucharystii oraz spotkania typu opłatek lub spotkanie wielkanocne. Zespół Synodalny może opracować zasady funkcjonowania wszystkich grup w parafii, uwzględniając właściwy charyzmat każdej z nich.

29 Materiały robocze Komisji ds. Katolików świeckich 29 III. Określenie zasad opieki duszpasterskiej nad grupami religijnymi w parafii W przypadku mniejszych parafii proboszcz zobowiązany jest otoczyć troską duszpasterską wszystkie grupy działające w jej obrębie. W większych parafiach proboszcz może zlecić opiekę nad niektórymi grupami prezbiterom współpracownikom, starając się koordynować ich współdziałanie w parafii. Proboszcz może skorzystać również z pomocy odpowiedzialnych za odpowiednie ruchy i stowarzyszenia na szczeblu diecezjalnym. Członkowie stowarzyszeń i ruchów w sposób sobie właściwy powinni czuć się odpowiedzialni za korzystanie z dóbr materialnych Kościoła. Zespół Synodalny wypracowuje wspólnie z proboszczem i innymi księżmi w parafii właściwe formy opieki duszpasterskiej, uwzględniając fakt, że czas duszpasterski prezbiterów powinien być wykorzystany przede wszystkim dla ewangelizacji ogółu wspólnoty. Warto zwrócić uwagę na właściwe kształtowanie grup parafialnych, tak aby zmiana prezbitera opiekującego się grupą nie powodowała ewentualnych komplikacji we wspólnotach. IV. Metody koordynacji współdziałania świeckich w życiu diecezji Każdy ruch i stowarzyszenie posiada własną specyfikę funkcjonowania w ramach diecezji, co najczęściej reguluje statut lub dokument erygujący wspólnotę. Współpracę między ruchami koordynuje Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich oraz prezbiterzy odpowiedzialni na płaszczyźnie diecezjalnej za odpowiednie wspólnoty. Zespół Synodalny próbuje ocenić, jaki jest faktyczny stan zaangażowania członków różnych ruchów i stowarzyszeń z parafii na płaszczyźnie diecezjalnej. Warto odpowiedzieć na pytanie, jaki jest udział członków ruchów i stowarzyszeń w przedsięwzięciach formacyjnych na płaszczyźnie diecezjalnej? Brak łączności z przedsięwzięciami na szczeblu diecezjalnym sprawia, że wspólnota nie ubogaca się nowymi doświadczeniami i powoli kostnieje w swoich działaniach.

30 30 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ V. Koordynacja formacji duchowej w stowarzyszeniach i grupach religijnych Duchowość każdej grupy religijnej często rodzi się w trakcie wspólnej działalności, najczęściej w oparciu o charyzmat założyciela. Istnieje jednak duże niebezpieczeństwo zamykania się poszczególnych grup w kręgach własnej duchowości, a co za tym idzie włączania do działalności wspólnoty tylko osób ze środowiska własnych znajomych i przyjaciół. Członkowie ruchu czy stowarzyszenia czują się dobrze we własnej grupie i gubią poczucie odpowiedzialności za ewangelizację parafii. Wskazane jest zatem, aby oprócz formacji w ramach ruchów i stowarzyszeń, otwierać się na różne formy pogłębiania więzi z Chrystusem, organizowane w ramach duszpasterstwa ogólnego na szczeblu parafii i diecezji. Znakomitą płaszczyzną współdziałania jest Diecezjalna Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich. Zespół Synodalny może wypracować formy duchowej formacji, które obejmą wszystkie wspólnoty w parafii i w ten sposób łatwiej będzie wypracować wspólne cele ewangelizacyjne. VI. Sposoby permanentnego czuwania nad doktryną grup religijnych funkcjonujących w parafiach i diecezji W skali diecezji nad poszczególnymi ruchami i stowarzyszeniami czuwają prezbiterzy delegowani przez biskupa diecezjalnego. Poszczególne wspólnoty parafialne powinny się włączać w spotkania organizowane na szczeblu diecezjalnym i weryfikować swoją działalność w oparciu o zalecenia kierowane przez przedstawicieli Kościoła. Na płaszczyźnie parafii proboszcz powinien ciągle czuwać nad nauczaniem we wspólnotach i sądami wygłaszanymi przez ich poszczególnych członków. Zespół Synodalny zastanawia się, w jaki sposób, w ramach poszczególnych wspólnot, czuwać nad prawowiernością nauki? Jakie wypracować metody przeciwdziałania zagrożeniom doktryny, przede wszystkim ze strony sekt?