Prawo cywilne Orzecznictwo

Transkrypt

1 Zbiory Orzecznictwa Becka Prawo cywilne Orzecznictwo Tom III Wprowadzenie Prof. Krzysztof Pietrzykowski 2. wydanie C.H. Beck

2

3

4

5

6

7

8 Spis tre ci Wprowadzenie Wst p do wydania drugiego XIX Wykaz skrótów XXI KSI GA CZWARTA. Prawo spadkowe Rozdział I. Przepisy ogólne Dziedziczenie.posiadania Przyj cie.oferty.przez.spadkobierców.uprawnionego Dziedziczenie.uprawnienia.do.potwierdzenia.czynno ci.prawnej Dziedziczenie.praw.i.obowi zków.z.umowy.o.zarz dzie.rzecz.wspóln Dziedziczenie.roszczenia.z.art KC Raty.alimentacyjne.wymagalne.za. ycia.uprawnionego.jako.prawa. wchodz ce.w.skład.spadku Dziedziczenie.roszcze.wynikaj cych.z.umowy.do ywocia Dziedziczenie.prawa.do.grobu Dziedziczenie.odpowiedzialno ci.z.tytułu.członkostwa.w.zarz dzie. spółki.z.o.o Dziedziczenie.pozycji.prawnej.w.procesie.cywilnym Zbywalno ć.i.dziedziczno ć.prawa.podatnika.do.zwrotu.nadpłaty. podatku Dziedziczenie.odszkodowania.z.decyzji.administracyjnej danie.uznania.spadkobiercy.za.niegodnego.jako.roszczenie. maj tkowe Rozstrzygni cie.o.uznaniu.spadkobiercy.za.niegodnego Legitymacja.czynna.do.wytoczenia.powództwa.o.uznanie.spadkobiercy. za.niegodnego.dziedziczenia Ukrycie.testamentu.spadkodawcy.a.uznanie.za.niegodnego Niegodno ć.dziedziczenia.a.zniszczenie.przez.spadkobierc.niewa nego. testamentu Rozdział II. Dziedziczenie ustawowe Rozumienie.poj cia. braku.zst pnych.spadkodawcy..dziedziczenie. gospodarstwa.rolnego.przez.rodze stwo.spadkodawcy XV VII

9 Spis tre ci Dziedziczenie.ustawowe.rodziców.niepozostaj cych.w.zwi zku. mał e skim Zasiedzenie.odziedziczonej.nieruchomo ci.przez.rzekomego. spadkobierc Konstytucyjno ć.wył czenia.od.dziedziczenia.ustawowego.rodze stwa. rodziców.spadkodawcy Charakter.terminu.do.wyst pienia.z.powództwem.o.wył czenie.mał onka. spadkodawcy.od.dziedziczenia Rozdział III. Testament przepisy ogólne Powództwo.o.ustalenie.niewa no ci.testamentu Sposób.stwierdzania.kolejno ci.sporz dzonych.przez.spadkobierc. testamentów Oryginał.testamentu.a.odpisy Konwersja.testamentu.allograicznego.w.ustny..Testament.ustny. a.testament.wspólny Termin.ustania.skuteczno ci.testamentu.ustnego.po.konwersji Choroba.psychiczna.spadkodawcy.a.niewa no ć.testamentu Poj cie.bł du.powoduj cego.niewa no ć.testamentu Charakter.prawny.sankcji.z.art KC Odwołanie.testamentu.w.testamencie.szczególnym,.który.utracił.moc Skutki.prawne.odwołania.testamentu,.którym.odwołano.testament. wcze niejszy Wola.testowania..animus testandi Animus.testandi.a.testament.ustny Przedmiot.wykładni.testamentu Zakres.wykładni.testamentu Wykładnia.postanowienia.o.ustanowieniu.spadkobiercy Interpretacja.tre ci.testamentu;.podstawienie.powiernicze.a.zapis Rozdział IV. Forma testamentu Podpis.pod.testamentem.zawartym.w.li cie Podpis.spadkodawcy.pod.testamentem.zawartym.w.li cie Miejsce.zło enia.podpisu.spadkodawcy.na.testamencie.holograicznym Miejsce.podpisu.pod.testamentem.holograicznym Skutki.braku.daty.w.testamencie.własnor cznym Data.na.testamencie.własnor cznym Skutki.braku.daty.pod.testamentem.allograicznym Ustne.o wiadczenie.woli.przez.spadkodawc Sporz dzenie.testamentu.ustnego.przez.osoby.głuche,.nieme. i.głuchonieme Przesłanka. obawy.rychłej. mierci.w.rozumieniu.art kc Obawa.rychłej. mierci.a.pogorszenie.si.stanu.chorobowego.testatora Testament.ustny.sporz dzony.w.zamiarze.samobójczym Stwierdzenie.tre ci.testamentu.ustnego.po. mierci.spadkodawcy Termin.do.stwierdzenia.tre ci.testamentu.ustnego.przez.zeznania. wiadków Zgodno ć.zezna. wiadków.testamentu.ustnego VIII

10 Spis tre ci Przesłuchanie. wiadka.testamentu.po.upływie.6.miesi cy.od.chwili. otwarcia.spadku Brak.daty.w.pi mie.stwierdzaj cym.tre ć.testamentu.ustnego..spisanie. protokołu.przez.osob.trzeci.powołan.do.dziedziczenia.w.testamencie. ustnym Dopuszczalno ć.ustalenia.tre ci.pisma.stwierdzaj cego.tre ć.testamentu. ustnego Stosowanie.do.protokolanta.testamentu.ustnego.przepisów.o. wiadkach. testamentu Protokolant.testamentu.allograicznego.jako. wiadek Przywołanie. wiadka.testamentu.ustnego Stosowanie.przepisów.o. wiadkach.testamentu.do.osoby.urz dowej. w.rozumieniu.art kc Rozdział V. Powołanie spadkobiercy, zapis i polecenie, wykonawca testamentu Rozrz dzenie.w.testamencie.poszczególnymi.przedmiotami. maj tkowymi Moment.oceny.przesłanek.art..961.KC Moment.oznaczenia.przynale no ci.przedmiotów.maj tkowych. do.spadku Uwzgl dnienie.do.oceny.z.art..961.kc.przedmiotów,.które.w.momencie. sporz dzania.testamentu.nie.nale ały.jeszcze.do.spadkodawcy Chwila.ustalania.wysoko ci.zapisu.w.postaci.sumy.pieni nej.okre lonej. warto ci.ułamkow.spadku Renta.jako.przedmiot.zapisu Ustanowienie.odr bnej.własno ci.lokalu.mieszkalnego.jako.przedmiot. zapisu Zapis.u ytkowania.nieruchomo ci.a.wpis.w.ksi dze.wieczystej Wykonanie.roszczenia.z.zapisu.a.powództwo.o.ustalenie Odszkodowanie.wskutek.niespełnienia. wiadcze.stanowi cych. przedmiot.zapisu Bieg.terminu.przedawnienia.z.tytułu.zapisu Rozpocz cie.terminu.przedawnienia.roszcze.o.wykonanie.zapisu Przedawnienie.roszcze.z.tytułu.zapisu Polecenie.testamentowe.a.polecenie.przy.darowi nie..polecenie.jako. zobowi zanie.niezupełne Rozdział VI. Zachowek Wydziedziczenie,.przebaczenie Wydziedziczenie.a.testament.negatywny Bezpodstawno ć.wydziedziczenia Uprawnienie.do.zachowku,.niegodno ć,.termin.wniesienia. dania Zbywalno ć.roszczenia.o.zachowek Istota.zachowku,.nadu ycie.prawa.podmiotowego Roszczenie.uprawnionego.do.zachowku.b d cego.zarazem. spadkobierc IX

11 Spis tre ci Roszczenie.o.zachowek.uprawnionego.b d cego.jednocze nie. spadkobierc.testamentowym Obliczenie.zachowku Punkt.odniesienia.dla.obliczania.warto ci.stanu.czynnego.spadku Przedawnienie.roszczenia.o.zachowek.(I) Przedawnienie.roszczenia.o.zachowek.(II) Pocz tek.biegu.przedawnienia.roszczenia.o.zachowek Substrat.wymiaru.zachowku Uprawnienie.do.zachowku,.ograniczenie.wykonania.zapisu Rozdział VII. Przyj cie i odrzucenie spadku Mo liwo ć.odrzucenia.spadku.przez.skarb.pa stwa.przy.dziedziczeniu. testamentowym Przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza.w.braku.o wiadczenia. woli.spadkobiercy Rozpocz cie.biegu.terminu.dla.spadkobiercy Forma.zło enia.o wiadczenia.o.przyj ciu.lub.odrzuceniu.spadku.przed. notariuszem Zastosowanie.podst pu.przy.uchyleniu.si.od.przyj cia.i.odrzucenia. spadku Nale yta.staranno ć.spadkobierców.a.bł d.co.do.przedmiotu.spadku Rozdział VIII. Stwierdzenie nabycia spadku Fikcyjne.przyj cie.spadku.a.o wiadczenie.o.przyj ciu.spadku. z.dobrodziejstwem.inwentarza Niedopuszczalno ć.stwierdzenia.nabycia.spadku.co.do.cz ci.maj tku. spadkowego Wykazanie.wzgl dem.osoby.trzeciej.faktu.nieposiadania.statusu. spadkobiercy Stwierdzenie.nabycia.spadku.jako.dowód.jego.nabycia Roszczenie.o.ochron.dziedziczenia.a.roszczenie.windykacyjne Rozdział IX. Odpowiedzialno ć za długi spadkowe Powołanie.si.w.toku.post powania.egzekucyjnego.na.ograniczon. odpowiedzialno ć.a.przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza Przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza.a.postanowienie. o.stwierdzeniu.nabycia.spadku Odpowiedzialno ć.za.dług.spadkowy.ze.stosunku.pracy Rozdział X. Dział spadku Rozliczenie.z.pobranych.po ytków.pomi dzy.spadkobiercami Po ytki.prawa.a.skład.spadku Wa no ć.umowy.darowizny.nieruchomo ci.dokonanej.przez. współwła ciciela Naruszenie.uprawnie.spadkobiercy.w.wyniku.rozporz dzenia.udziałem. w.przedmiocie.nale cym.do.spadku Cz ciowy.dział.spadku.a.postanowienie.cz ciowe.w.rozumieniu. art kpc Ustalanie.istnienia.długu.spadkowego.w.post powaniu.działowym X

12 Spis tre ci Uwłaszczenie.a.mo liwo ć.doliczania.darowizn.do.schedy.spadkowej Ustalenie.warto ci.przedmiotu.darowizny Uchylenie.si.od.skutków.umowy.o.dział.spadku.zawartej.pod.wpływem. bł du Brak.legitymacji.do.wyst pienia.z.wnioskiem.o.dział.spadku.nabywcy. udziału.w.przedmiocie.wchodz cym.w.skład.spadku Rozdział XI. Umowy dotycz ce spadku Dopuszczalno ć.darowizny.na.wypadek. mierci Umowa.zrzeczenia.si.dziedziczenia.a.sporz dzony.nast pnie.testament Dopuszczalno ć.umowy.zrzeczenia.si.dziedziczenia.ograniczonego. do.ułamkowej.cz ci.spadku Niemo liwo ć.zrzeczenia.si.spadku.na.korzy ć.innej.osoby Zrzeczenie.si.dziedziczenia.na.korzy ć.innej.osoby Zbycie.spadku.w.post powaniu.działowym Rozdział XII. Dziedziczenie gospodarstw rolnych Dziedziczenie.ustawowe.gospodarstw.rolnych Konstytucyjno ć.regulacji.intertemporalnej.w.zakresie.dziedziczenia. gospodarstw.rolnych Małoletni.nieb d cy.spadkobierc.ustawowym.gospodarstwa.rolnego. jako.spadkobiercatestamentowy.takiego.gospodarstwa KSI GA PI TA. Prawo rodzinne i opieku cze Rozdział I. Zawarcie mał e stwa. Prawa i obowi zki mał onków Przesłanki.materialne.wa no ci.mał e stwa Zawarcie.mał e stwa.wyznaniowego.a.skutek.cywilny Niewa no ć.mał e stwa.kanonicznego.a.mał e stwo. wieckie Zgoda.na.zawarcie.mał e stwa.przez.pełnomocnika Uniewa nienie.mał e stwa.z.powodu.braku.wymaganego.wieku Uniewa nienie.mał e stwa.z.powodu.choroby.psychicznej Uniewa nienie.mał e stwa.bigamicznego Artykuł.20.KRO.a.zła.wiara.mał onka Rozdział II. Prawa i obowi zki mał onków Obowi zek.zaspokajania.potrzeb.rodziny.z.art..27.i.28.kro Obowi zek.wzajemnej.pomocy.i.zaspokajania.potrzeb.rodziny Alimenty.za.czas.przed.wniesieniem.pozwu Nakaz.wypłaty.wynagrodzenia..art..28.KRO Solidarna.odpowiedzialno ć.mał onków.z.art..30.kro Rozdział III. Mał e skie ustroje maj tkowe Przedmioty.zwykłego.urz dzenia.domowego.słu ce.do.u ytku.obojga. mał onków Rozporz dzalno ć.przedmiotami.wchodz cymi.w.skład.maj tku. wspólnego.mał onków Wspólno ć.ustawowa.mał onków Maj tek.osobisty Maj tek.osobisty.mał onków Umowa.z.nast pc.a.maj tek.wspólny.mał onków XI

13 Spis tre ci Wkład.do.spółki.cywilnej.z.maj tku.obj tego.wspólno ci.maj tkow Udziały.mał onków.w.maj tku.wspólnym Pokrycie.wkładu.jednego.z.mał onków.w.spółce.cywilnej.ze. rodków. nale cych.do.maj tku.wspólnego Ustalenie.warto ci.nakładów.poczynionych.z.maj tku.wspólnego. na.maj tek.osobisty Podział.maj tku.wspólnego.obejmuj cego.spółdzielcze.lokatorskie.prawo. do.lokalu.mieszkalnego Umowne.wył czenie.wspólno ci.ustawowej.a.ochrona.osób.trzecich Uwzgl dnianie.interesów.osób.trzecich.przy.znoszeniu.wspólno ci. maj tkowej.mał onków Wył czenie.wspólno ci.ustawowej..przymusowy.ustrój.maj tkowy Separacja.faktyczna.jako.wa ny.powód.zniesienia.wspólno ci. maj tkowej.mał onków Rozliczenie.konkubinatu Rozliczenie.zwi zku.homoseksualnego Rozdział IV. Ustanie mał e stwa Ustanie.mał e stwa.w.sytuacji.uznania.mał onka.za.zmarłego Rozwód,.przesłanka.zupełnego.i.trwałego.rozkładu.po ycia Orzeczenie.rozwodu.a.zawarcie.nowego.mał e stwa Wykładnia.przepisów.o.rozwodzie..art..56.i.58.KRO Rozwód,.przesłanka.zupełnego.i.trwałego.rozkładu.po ycia..art..56.kro Zgoda.na.rozwód.mał onka.niewinnego.z.art..56.kro Rozwód,.wina.rozkładu.po ycia..art..56.i.57.kro Wina.rozkładu.po ycia.mał e skiego..art..57.kro Orzekanie.o.winie.rozkładu.po ycia.mał e skiego Orzeczenie.o.wykonywaniu.władzy.rodzicielskiej.w.wyroku. rozwodowym..art..58.kro Zakres.orzeczenia.rozwodowego Obowi zek.alimentacyjny.rozwiedzionych.mał onków..art..60.kro wiadczenia.alimentacyjne.rozwiedzionych.mał onków. z.art..60.kro Rozdział V. Separacja Rozwód.a.separacja Separacja.a.renta.rodzinna Rozdział VI. Pochodzenie dziecka Skutki.ustalenia.nieistnienia.stosunku.macierzy stwa Zaprzeczenie.macierzy stwa.a.zasady.współ ycia.społecznego.(i) Zaprzeczenie.macierzy stwa.a.zasady.współ ycia.społecznego.(ii) Dopuszczalno ć.s dowego.ustalenia.ojcostwa Charakter.wyroku.rozwodowego..Wadliwe.sporz dzenie.aktu.urodzenia. a.domniemanie.z.art kro Wiadomo ć.o.ci y. ony.z.innym.m czyzn.jako.przesłanka. zaprzeczenia.ojcostwa XII

14 Spis tre ci Uznanie.dziecka.m atki Zaprzeczenie.ojcostwa,.a.zgoda.ojca.na.sztuczn.inseminacj.przed. nowelizacj.art..68.kro Ojcostwo.cywilne.a.faktyczne..Skutek.orzeczenia.zaprzeczaj cego. ojcostwo Obalenie.domniemania.ojcostwa.a.obowi zek. wiadczenia.alimentów Konstytucyjno ć.przepisów.ograniczaj cych.m czy nie.mo liwo ć. uznania.dziecka.i.s dowe.ustalenie.pochodzenia.dziecka Legitymacja.m czyzny.do. dania.sprostowania.aktu.urodzenia.dziecka. pozamał e skiego.zmarłego.bezpotomnie Konstytucyjno ć.braku.legitymacji.czynnej.m czyzny.do.uniewa nienia. uznania.dziecka.przez.innego.m czyzn Orzeczenie.pełnego.przysposobienia.a.s dowe.ustalenie.ojcostwa Bł d.jako.przesłanka.uniewa nienia.uznania.dziecka Odmowa.zgody.przedstawiciela.ustawowego.na.pobranie.krwi.do.celów. dowodowych Dowód.z.grupowego.badania.krwi.w.procesie.o.zaprzeczenie.ojcostwa Dowód.z.badania.krwi.metod.układu.HLA.w.post powniu. dowodowym Dowód.z.bada.DNA.a.s dziowska.zasada.swobodnej.oceny.dowodów Dowód.z.bada.DNA Cel.procesu.o.zaprzeczenie.ojcostwa Dowód.z.bada.DNA.a.domniemanie.ojcostwa.z.art KRO Prawo.do.prywatno ci.a.powództwo.prokuratora.o.uniewa nienie. uznania.dziecka Rozdział VII. Stosunki mi dzy rodzicami a dziećmi Czynno ć.prawna.dotycz ca.maj tku.małoletniego Umowa.sprzeda y.nieruchomo ci.mi dzy.dzieckiem.a.rodzicem Ograniczenie.władzy.rodzicielskiej Przesłanka.dobra.dziecka.przy.ustalaniu.zasad.kontaktu.z.rodzicami. w.razie.rozwodu Wymóg.zgody.ojca.ograniczonego.we.władzy.rodzicielskiej.na.zmian. nazwiska.dziecka Zmiana.nazwiska.dziecka.przy.braku.porozumienia.mi dzy.rodzicami Obowi zek.alimentacyjny.jako.wyraz.troski.o.izyczny.i.duchowy. rozwój.dziecka Rozdział VIII. Przysposobienie Znaczna.ró nica.wieku.mi dzy.przysposobionym.a.przysposabiaj cym.. Wspólne.przysposobienie.przez.mał onków Przysposobienie.dziecka.przez.konkubentów Adopcja.zagraniczna Prawidłowo ć.orzeczenia.adopcji.zagranicznej Sporz dzenie.nowego.aktu.urodzenia.dla.przysposobionego.pasierba Zakres.tajemnicy.przysposobienia.przy.adopcji.pełnej Skuteczno ć.zgody.przedstawiciela.ustawowego.na.przysposobienie. dziecka XIII

15 Spis tre ci Interes.rodziców.a.ochrona.dobra.dziecka Przesłanki.rozwi zania.stosunku.przysposobienia Zakres.praw.i.obowi zków.wypływaj cych.z.przysposobienia Dopuszczalno ć.i.skutki.ponownego.przysposobienia.dziecka.po. mierci. przysposabiaj cego Rozwi zanie.przysposobienia.a.obowi zek.alimentacyjny Chwila.orzekania.o.rozwi zaniu.przysposobienia Pełne.przysposobienie.a.ustalenie.ojcostwa.dziecka Przesłanki.rozwi zania.przysposobienia Rozdział IX. Alimenty Obowi zek.i.prawo.dochodzenia.alimentów Urodzenie.dziecka.a.raty.alimentacyjne Alimenty.od.dziadków.a. wiadczenie.z.funduszu.alimentacyjnego Podmioty.uprawnione.do.roszczenia.zwrotnego.z.art..140.KRO Umowa.por czenia.wykonania.obowi zku.alimentacyjnego wiadczenie.alimentacyjne.a.art kc Obliczenie.kwoty.alimentów.zas dzonych.procentowo Rozdział X. Opieka i kuratela Przesłanki.orzeczenia.przez.s d.ubezwłasnowolnienia Pozbawienie.praw.rodzicielskich Status.kuratora Tre ć.zasady.ochrony.dobra.dziecka Uprawnienia.kuratora XIV

16 Wprowadzenie Kilka.lat.temu.grupa.studentów.Wydziału.Prawa.i.Administracji.Uniwersytetu.Warszawskiego.podj ła.wspólnie.z.wydawnictwem.c..h..beck.inicjatyw.wydania.zbioru. orzecze.s dowych.w.sprawach.z.zakresu.prawa.cywilnego..w.efekcie.w.2007.r..zostało. wydane.dwutomowe.opracowanie,.które.zawierało.omówienie.ponad.800.orzecze. Trybunału.Konstytucyjnego,.S du.najwy szego,.naczelnego.s du.administracyjnego.i.s dów.apelacyjnych..du e.zainteresowanie,.jakim.cieszyło.si.to.opracowanie,. sprawiło,. e.ci.sami.autorzy.zdecydowali.si.przygotować.jego.drugie.wydanie..jest. ono.znacznie.rozszerzone.w.porównaniu.z.pierwszym.wydaniem.(zawiera.omówienie. ponad.1000.orzecze ),.dlatego.obecnie.składa.si.z.trzech.tomów..autorzy.s.obecnie. wyró niaj cymi.si.prawnikami.najmłodszego.pokolenia.wykonuj cymi.ró ne.zawody. prawnicze..kilku.z.nich.jest.doktorantami,.a.jeden.doktorem.nauk.prawnych. Niniejsza.ksi ka.składa.si.z.sze ciu.cz ci,.nazwanych. ksi gami,.które.odpowiadaj.systematyce.kodeksu.cywilnego.oraz.kodeksu.rodzinnego.i.opieku czego:. ksi ga.pierwsza..cz ć.ogólna,.ksi ga.druga..własno ć.i.inne.prawa.rzeczowe,.ksi ga. trzecia..zobowi zania..cz ć.ogólna,.ksi ga.trzecia..zobowi zania..cz ć.szczegółowa,.ksi ga.czwarta..prawo.spadkowe,.ksi ga.pi ta..prawo.rodzinne.i.opieku cze.. Tytuł.Ksi gi.pi tej.zdaje.si.sugerować,. e.prawo.rodzinne.i.opieku cze.ju.obecnie. jest.zamieszczone.w.kodeksie.cywilnym..tak.oczywi cie.jeszcze.nie.jest,.chocia.we. współczesnej.doktrynie.nie.tylko.zdecydowanie.przewa a.pogl d,. e.prawo.rodzinne. i.opieku cze.jest.cz ci.prawa.cywilnego,.ale.coraz.cz ciej.postuluje.si.uregulowanie. problematyki.mał e stwa,.rodziny,.opieki.i.kurateli.w.kodeksie.cywilnym..nale y.te. podkre lić,. e.zgodnie.z. optymaln.wizj.kodeksu.cywilnego.w.rzeczypospolitej. Polskiej,.opracowan.przez.Komisj.Kodyikacyjn.Prawa.Cywilnego.i.przedstawion. w. Zielonej.Ksi dze 1,.regulacje.dotycz ce.prawa.rodzinnego.i.opieku czego.miałyby. stanowić.czwart.ksi g.przyszłego.kodeksu.cywilnego..w.tym.te.kierunku.zmierzały. prace.komisji.nad.projektem.nowego.kodeksu.cywilnego. Poszczególne.orzeczenia.s.przedstawiane.według.nast puj cego.schematu..na. pocz tku.umieszcza.si.kolejny.numer.orzeczenia..numeracja.orzecze.jest.prowadzona.odr bnie.w.ka dej.z.sze ciu.cz ci.ksi ki..nast pnie.wytłuszczonym.drukiem. okre la.si.problem.prawny.wyst puj cy.w.danym.orzeczeniu..pó niej.podaje.si.nazw. 1 Zielona Księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej (pod red. Z. Radwańskiego), Ministerstwo Sprawiedliwości. Komisja Kodyikacyjna Prawa Cywilnego, Warszawa XV

17 Wprowadzenie orzeczenia,.dat.jego.wydania,.sygnatur.oraz.miejsce.publikacji.(b d.informacj,. e. orzeczenie.jest.niepublikowane)..w.dalszej.kolejno ci.zamieszcza.si.tez.orzeczenia. (w.wypadku.wyroków.i.postanowie.s dów),.sentencj.uchwały.s du.najwy szego. albo.cz ć.sentencji.wyroku.trybunału.konstytucyjnego.zawieraj c.rozstrzygni cie. sprawy..potem.opisuje.si.stan.faktyczny.sprawy.(w.wypadku.wyroków.i.postanowie. s dów).albo.zagadnienie.prawne.(w.wypadku.wyroków.trybunału.konstytucyjnego. i.uchwał.s du.najwy szego)..na.ko cu.przytacza.si.podstawowe.argumenty.z.uzasadnienia.orzeczenia. Ksi ka.zawiera.jedynie.wybór.orzecze..orzeczenia.w.niej.omówione.maj.. w.ocenie.autorów..szczególne.znaczenie.dla.stosowania.i.wykładni.przepisów.prawa. cywilnego..dokonany.przez.autorów.wybór.stanowi.zatem.rezultat.ich. wiadomych,. ale.subiektywnych.decyzji..dlatego.te.zawsze.b d.mogły.powstawać.w tpliwo ci. co.do.zasadno ci.zamieszczenia.w.ksi ce.okre lonych.orzecze.i.pomini cia.innych. Autorzy.nie.ograniczaj.si.do.przedstawienia.orzecznictwa.tylko.jednego.s du,.np.. S du.najwy szego.(którego.orzeczenia.zreszt.wyra nie.przewa aj.w.niniejszym. zbiorze),.ale.omawiaj.tak e.liczne.orzeczenia.s dów.apelacyjnych.oraz.niektóre.orzeczenia.trybunału.konstytucyjnego.i.naczelnego.s du.administracyjnego.dotycz ce. przepisów.prawa.cywilnego..poszczególne.rodzaje.omawianych.orzecze.z.natury. rzeczy.wi c.znacznie.ró ni.si.mi dzy.sob,.nie.tylko.zreszt.materi,.której.dotycz. Wyroki.i.postanowienia.s dów.oraz.uchwały.s du.najwy szego.podejmowane.na. podstawie.art..390.kpc,.a.tak e.uchwały.składów.powi kszonych.s du.najwy szego,. podejmowane.na.podstawie.art..59.i.61.ustawy.z r..o.s dzie.najwy szym. (Dz.U..Nr.240,.poz ze.zm.),.odnosz.si.do.konkretnych.stanów.faktycznych. wyst puj cych.w.poszczególnych.sprawach.cywilnych..natomiast.uchwały.składów. powi kszonych.s du.najwy szego,.podejmowane.na.podstawie.art SNU,.maj. charakter.abstrakcyjny,.oderwany.od.okoliczno ci.faktycznych.konkretnej.sprawy.. Z.kolei.wyroki.Trybunału.Konstytucyjnego.dotycz.w.szczególno ci.oceny.zgodno ci. ustaw.i.umów.mi dzynarodowych.z.konstytucj,.zgodno ci.ustaw.z.ratyikowanymi. umowami.mi dzynarodowymi,.których.ratyikacja.wymagała.uprzedniej.zgody.wyra- onej.w.ustawie,.oraz.zgodno ci.przepisów.prawa,.wydawanych.przez.centralne.organy. pa stwowe,.z.konstytucj,.ratyikowanymi.umowami.mi dzynarodowymi.i.ustawami. (art..188.konstytucji.rp)..trybunał.konstytucyjny,.orzekaj c.np..o.zgodno ci.przepisu. ustawy.z.konstytucj,.nie.zawsze.jednak.w.sentencji.wyroku.posługuje.si.prost.formuł. jest.zgodny.albo. jest.niezgodny..w.sentencjach.wyroków.pojawia.si.niekiedy. zwrot. nie.jest.niezgodny,.co.zwykle.oznacza,. e.wnioskodawca.(s d.przedstawiaj cy. pytanie.prawne,.autor.skargi.kasacyjnej..zob..art..79,.art..191.i.art..193.konstytucji. RP),.kwestionuj c.np..okre lony.przepis.ustawy,.wskazał.na.niewła ciwy.przepis. Konstytucji.(tzw..wzorzec.konstytucyjny)..Istniej.tak e.wyroki,.w.których.trybunał. Konstytucyjny.ocenia.zgodno ć.z.konstytucj RP.tylko.pewien.zakres.(cz ć).przepisu. (tzw..wyroki.zakresowe).b d.jego.okre lone.rozumienie.(tzw..wyroki.interpretacyjne) 2. Poszczególne.rodzaje.orzecze.ró ni.si.mi dzy.sob.tak e.skuteczno ci..prawomocne.wyroki.(art kpc).i.postanowienia.(art w.zw..z.art kpc). s dów.wi.nie.tylko.strony.i.s d,.który.je.wydał,.lecz.równie.inne.s dy.oraz.inne. organy.pa stwowe.i.organy.administracji.publicznej,.a.w.wypadkach.w.ustawie.prze- 2 Zob. szerzej K. Pietrzykowski, O tak zwanych interpretacyjnych wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, PS 2004, Nr 3. XVI

18 Wprowadzenie widzianych.tak e.inne.osoby 3..Takie.wyroki.i.postanowienia.s.najcz ciej.skuteczne. na.przyszło ć.(ex nunc);.jednak e.wszystkie.orzeczenia.deklaratywne.i.niektóre.konstytutywne.s.skuteczne.z.moc.wsteczn.(ex tunc)..uchwała.s du.najwy szego.podejmowana.na.podstawie.art..390.kpc.jest.wi ca.w.danej.sprawie.dla.s du.rozpoznaj cego. apelacj,.który.przedstawił.s dowi.najwy szemu.do.rozstrzygni cia.zagadnienie. prawne.budz ce.powa ne.w tpliwo ci 4..Uchwała.za.S du.najwy szego.podejmowana. w.jednym.ze.składów.powi kszonych.na.podstawie.art SNU.i.maj ca.moc. zasady.prawnej.jest.wi ca.tylko.dla.wszystkich.składów.s du.najwy szego 5,.nie. jest.wi c.w.szczególno ci.wi ca.dla.innych.s dów..z.kolei.orzeczenia.trybunału. Konstytucyjnego.maj.moc.powszechnie.obowi zuj c.i.s.ostateczne.(art..190.ust..1. Konstytucji.RP)..W.orzecznictwie.i.pi miennictwie.jest.sporny.problem.skuteczno ci. ex tunc.albo.ex nunc.takich.orzecze..obecnie.zdaje.si.przewa ać.pogl d.o.ich.skuteczno ci.co.do.zasady.ex tunc,.a.wi c.od.dnia.wej cia.w. ycie.zakwestionowanego. aktu.normatywnego 6..Wyj tek.od.tej.zasady.wynika.w.szczególno ci.z.art..190.ust..3. Konstytucji.RP,.który.przewiduje.mo liwo ć.okre lenia.przez.trybunał.konstytucyjny. innego.terminu.utraty.mocy.obowi zuj cej.aktu.normatywnego..z.przepisu.tego.zdaje. si.zreszt.wynikać.dopuszczalno ć.wył czenia.skuteczno ci.ex tunc.orzeczenia.równie. bez.odraczania.utraty.mocy.obowi zuj cej.aktu.normatywnego 7. Korzystaj c.z.ksi ki.nale y.mieć. wiadomo ć.tego,. e.jedynie.zamieszczone. w.niej.cz ci.sentencji.orzecze.trybunału.konstytucyjnego.oraz.sentencje.uchwał. S du.najwy szego.z.pewno ci.pochodz.od.składów.orzekaj cych..w.pozostałych. wypadkach.tezy.orzecze.s dów.s.jednak.tylko.tezami.redakcyjnymi,.które.mog,. ale.nie.musz.być.formułowane.przez.wła ciwe.składy.orzekaj ce..spostrze enie.to. odnosi.si.zwłaszcza.do.tych.orzecze,.które.nie.zostały.opublikowane.w.zbiorze. urz dowym.orzecze.s du.najwy szego,.naczelnego.s du.administracyjnego.albo. wła ciwego.s du.apelacyjnego. Dziełem.autorskim.twórców.ksi ki.jest.nie.tylko.dokonanie.wyboru.orzecze,.ale. równie.opisanie.stanu.faktycznego.konkretnej.sprawy.albo.wyst puj cego.w.sprawie. zagadnienia.prawnego.oraz.przedstawienie.podstawowych.argumentów.prawnych. zamieszczonych.w.uzasadnieniu.ka dego.orzeczenia..wi e.si.z.tym.ogromny.wkład. pracy.autorów,.ale.jednocze nie.ryzyko.dokonania.niekiedy.okre lonych.uproszcze. lub.zniekształce..dlatego.w.razie.w tpliwo ci.mo e.okazać.si.konieczne.si ganie. do.tekstów. ródłowych. Niniejsza.ksi ka.jest.przeznaczona.przede.wszystkim.dla.studentów.wydziałów. prawa..stanowi.ona.istotne.uzupełnienie.podr czników.oraz.wykładów,.ćwicze. 3 Dotyczy to zwłaszcza tzw. orzeczeń konstytutywnych; zob. np. art. 8 2 KPK w zw. z art KPC, a także art PrSpółdz, który odnosi się jednak również do orzeczeń deklaratywnych. 4 Oznacza to, że rozważane uchwały nie są wiążące 5 Wniosek taki wynika z przepisów art. 62 tej ustawy, które określają procedurę związaną z odstąpieniem od zasady prawnej. Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego ma moc zasady prawnej tylko wtedy, gdy ten skład tak postanowi (art zd. 2 tej ustawy). 6 Jednakże skuteczność ex tunc odnosi się do dnia wejścia w życie Konstytucji z 1997 r., jeżeli wcześniej obowiązujące przepisy konstytucyjne nie zawierały stosownego wzorca. Spostrzeżenie to dotyczy np. niezgodności z Konstytucją art. 418 KC. Zob. szerzej K. Pietrzykowski, Problem skuteczności ex tunc albo ex nunc orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, Lublin Zob. np. wyr. TK z r. (P 4/99, OTK 2001, Nr 1, poz. 5) dotyczący dziedziczenia gospodarstw rolnych. XVII

19 Wprowadzenie i.seminariów.z.prawa.cywilnego..ksi ka.jest.równie.przydatna.dla.wszystkich.osób,. które.w.swojej.działalno ci.zawodowej.zajmuj.si.stosowaniem.i.wykładni.przepisów.prawa.cywilnego,.w.tym.zwłaszcza.dla.s dziów,.adwokatów,.radców.prawnych,. prokuratorów,.notariuszy.i.pracowników.naukowych,.a.tak e.dla.innych.osób.zainteresowanych.prawem.cywilnym. Warszawa,.grudzie.2010.r.. Prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski XVIII

20 Wst p do drugiego wydania Zbiór,.który.oddajemy.Pa stwu.do.r k.jest.drugim.wydaniem.zbioru.orzecznictwa.z.prawa.cywilnego.materialnego..pierwsze.wydanie.zbioru.ukazało.si.w.2007.r.. Zapocz tkowało.ono.seri.zbiorów.orzecznictwa.becka,.która.liczy.obecnie.8.tytułów. Zbiór.miał.być.w.swoim.zamierzeniu.przede.wszystkim.ilustracj.uniwersyteckiego. wykładu.prawa.cywilnego..pisany.był.on.zwłaszcza.z.my l.o.studentach.prawa.ii IV.r.. studiów,.chc cych.poszerzyć.swoj.wiedz.o.znajomo ć.orzecznictwa.wi cego.si. z.programem.realizowanym.w.trakcie.wykładów,.ćwicze.i.konwersatoriów.z.prawa. cywilnego. Praktyka.wskazuje,. e.zbiór.mo e.być.jednak.bardzo.przydatny.tak e.dla.adeptów. zawodów.prawniczych,.w.tym.przede.wszystkim.aplikantów.aplikacji.korporacyjnych. i.aplikacji.ogólnej,.którzy.przygotowuj c.si.do.zaj ć.oraz.egzaminów.potrzebuj.szerokiego.i.przejrzystego.przegl du.orzecznictwa,.dotycz cego.najwa niejszych.zagadnie. prawa.cywilnego.materialnego..zbiór.okazuje.si.przydatny.tak e.dla.praktyków.prawa,. jako.u yteczna.pomoc.na.salach.s dowych. Drugie.wydanie.zbioru.ukazuje.si.tym.razem.w.trzech.tomach..Pierwszy.tom. obejmuje.cz ć.ogóln.prawa.cywilnego.oraz.prawo.rzeczowe;.tom.drugi.cało ć. zobowi za ;.natomiast.tom.trzeci.prawo.spadkowe.oraz.prawo.rodzinne.i.opieku cze.. Podział.ten.odzwierciedla.systematyk.wykładu.z.prawa.cywilnego.przewidzianego. na.wydziale.prawa.i.administracji.uniwersytetu.warszawskiego.w.kolejnych.latach. studiów. Wydanie.zbioru.w.trzech.tomach.było.tak e.konieczne.ze.wzgl du.na.znaczne. zwi kszenie.obj to ci.drugiego.wydania.zbioru.w.stosunku.do.wydania.pierwszego..w.drugim.wydaniu.materiał.uj ty.w.zbiorze.powi kszył.si.bowiem.przeszło. o.połow.w.stosunku.do.wydania.pierwszego..przyczyn.tego.jest.fakt,. e.w.ci gu. ostatnich.kilku.lat.przede.wszystkim.s d.najwy szy.oraz.trybunał.konstytucyjny. wydały.znaczn.liczb.nowych.orzecze.dotycz cych.w złowych.zagadnie.prawa. cywilnego..w.drugim.wydaniu.zbioru.uwzgl dnione.zostały.tak e.niektóre.orzeczenia.wcze niejsze,.których.uwzgl dnienie.okazało.si.szczególnie.przydatne.dla. celów.dydaktycznych,.jakie.zbiór.ma.spełniać..jedynie.tam,.gdzie.było.to.konieczne. z.uwagi.na.zmiany.w.judykaturze.b d.ustawodawstwie.zmieniona.została.kolejno ć. orzecze.lub.usuni te.zostały.te.z.nich,.które.były.ju.nieaktualne. W.zbiorze.zaktualizowana.została.tak e.literatura.odnosz ca.si.do.poszczególnych. orzecze..zwłaszcza.o.glosy,.przegl dy.orzecznictwa.oraz.artykuły.w.sposób.bezpo- XIX