Zatrudnianie cudzoziemców. Jak zrobić to legalnie

Transkrypt

1 Zatrudnianie cudzoziemców. Jak zrobić to legalnie Zasady zatrudniania cudzoziemców w Polsce nie są jednolite. W zależności od ich obywatelstwa, statusu pobytowego w Polsce oraz rodzaju pracy, którą mają wykonywać, zastosowanie znajdują różne przepisy. Legalny pobyt to podstawa Podstawowym warunkiem wykonywania pracy przez cudzoziemca jest jego legalny pobyt w Polsce. Wśród obcokrajowców przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustawodawca wyróżnił wiele kategorii cudzoziemców, którzy, w zależności od swojej sytuacji prawnej, albo są zobowiązani do posiadania zezwolenia na pracę, albo nie mają takiego obowiązku. Zatrudnienie obywateli UE Na obszarze Unii Europejskiej czyli także na terytorium Polski obowiązuje zasada swobodnego przepływu pracowników. Zgodnie z nią każdy obywatel państwa członkowskiego, bez względu na miejsce zamieszkania, ma prawo do podjęcia działalności jako pracownik najemny i prowadzenia jej na terytorium innego państwa członkowskiego, zgodnie z przepisami obowiązującymi na jego terytorium. Obywatele Unii Europejskiej nie muszą spełniać dodatkowych wymogów związanych z uzyskiwaniem zezwoleń na podjęcie pracy - w ich wypadku samo obywatelstwo unijne stanowi o możliwości podjęcia zatrudnienia na terytorium innego państwa członkowskiego. Ograniczenia swobody przepływu pracowników w ramach UE mają charakter wyjątkowy. Istotnym wyjątkiem jest to, że swoboda przepływu pracowników nie ma zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej. Ustawodawca unijny przewidział również możliwość stosowania przepisów przejściowych względem nowych członków Unii Europejskiej. Dopuszczalne jest przesunięcie momentu wejścia w życie zasady nieograniczonej swobody przepływu pracowników oraz jej ograniczenie z uwzględnieniem kryterium branży. Przykładowo, w odniesieniu do obywateli Chorwacji ograniczenia mogą dotyczyć okresu do 30 czerwca 2020 r. Zasada swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii została uregulowana w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności art. 46, oraz w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 roku w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii. Zasada ta znajduje potwierdzenie w przepisach krajowych. Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy obywatele Unii Europejskiej należą do grupy

2 cudzoziemców zwolnionych z obowiązku uzyskiwania pozwoleń na pracę. Cudzoziemcy spoza UE Ustawowy katalog cudzoziemców, którzy mogą wykonywać w Polsce pracę bez konieczności uzyskania na nią zezwolenia jest szerszy i obejmuje również cudzoziemców spoza Unii Europejskiej. I tak, zgodnie z art. 87 ust.1 pkt 1-11a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę jeżeli: posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej, udzielono mu ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada zezwolenie na osiedlenie się w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej, jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej, jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, jest członkiem rodziny cudzoziemca, o którym mowa w punktach 7-9 lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka lub jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, posiada prawo pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej z uwagi na fakt wcześniejszego pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, posiada w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w związku z wykonywaniem pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Katalog ten stanowi katalog podstawowy. Nie wyczerpuje wszystkich kategorii obcokrajowców, którzy mogą podjąć zatrudnienie bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę. W odniesieniu do cudzoziemców, których nie uwzględniono w katalogu podstawowym ustawodawca przyjął zasadę wymogu uzyskania zezwolenia na pracę przy jednoczesnym spełnieniu warunku legalnego przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie: wizy wydanej przez władze polskie, uprawniającej do podjęcia pracy (do podjęcia pracy nie uprawnia m.in. wiza wydana w celu turystycznym czy wiza wydana w celu udziału w postępowaniu w sprawie o udzielenie azylu), wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony (z wyjątkami sytuacji gdy zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony zostało wydane z uwagi na konieczność osobistego uczestniczenia cudzoziemca w postępowaniach przed organami władz publicznych; gdy cudzoziemiec jest prawdopodobnie ofiarą handlu ludźmi lub gdy wydanie zezwolenia na

3 zamieszkanie podyktowane było interesem Rzeczypospolitej Polskiej lub wyjątkową sytuacją osobistą cudzoziemca), lub w ruchu bezwizowym, o ile postanowienia umowy o ruchu bezwizowym przewidują możliwość wykonywania pracy przez cudzoziemców. Od zasady obowiązku łącznego spełnienia warunku legalnego przebywania na terenie Polski i posiadania zezwolenia na pracę ustawodawca przewidział jednak wyjątki. Osoby posiadające wizę lub inny wskazany wyżej dokument mogą być zwolnione z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Zezwolenia przewiduje m.in. art. 87 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przepis wymienia między innymi cudzoziemców posiadających Kartę Polaka, posiadających zezwolenie w Polsce na czas oznaczony czy starających się o uzyskanie statusu uchodźcy. W punkcie 9 tego przepisu ustawodawca wskazał, że z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę jest zwolniony cudzoziemiec, w stosunku do którego umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia. Obcokrajowcy zza wschodniej granicy Aktem prawnym przewidującym zwolnienie z obowiązku posiadania przez obcokrajowców zza wschodniej granicy zezwolenia na pracę jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. W wypadkach przewidzianych w powyższym akcie prawnym wystarczające jest zalegalizowanie pobytu cudzoziemca w Polsce oraz spełnienie dodatkowych formalności, jednak bez obowiązku ubiegania się o zezwolenie na pracę. Zgodnie z 1 pkt 22 Rozporządzenia cudzoziemcy będący obywatelami Republiki Białoruś, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, mogą podjąć zatrudnienie bez zezwolenia na pracę, jeżeli wykonują pracę: przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od ilości podmiotów powierzających im wykonywanie pracy, na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej, jeżeli przed podjęciem przez cudzoziemca pracy powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi, określające nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę, informujące o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców. W wypadku krótkotrwałego zatrudniania cudzoziemców z wymienionych państw nie jest konieczne uzyskiwanie zezwolenia na pracę. Wystarczy, że przyszły pracodawca złoży w urzędzie pracy

4 oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania konkretnej pracy konkretnemu cudzoziemcowi. Oryginał oświadczenia przyszły pracodawca powinien przekazać cudzoziemcowi, który w oparciu o ten dokument może ubiegać się o wizę w celu wykonywania pracy. Jeżeli jednak cudzoziemiec ma świadczyć w Polsce pracę w dłuższym okresie, konieczne będzie uzyskanie zezwolenia na pracę. Zezwolenie na pracę jest wydawane przez wojewodę, na wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Jest ono wydawane na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata i może być przedłużane. Procedura uzyskiwania zezwolenia na pracę bardziej wymagająca. Może być ono wydane w sytuacji, gdy wojewoda uzyska informację od starosty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy. Oznacza to, że dopiero ustalony przez właściwy organ brak możliwości pozyskania pracownika na lokalnym rynku umożliwia wydanie zezwolenia na pracę. Są jednak takie prace, które nie wymagają uzyskania informacji o możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych przez polskich pracowników. W przypadku takich prac wojewoda może od razu wydać zezwolenie na ich wykonywanie. Wojewoda po zasięgnięciu opinii marszałka województwa oraz wojewódzkiej rady zatrudnienia ustala kryteria wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców. W kryteriach tych określa wykaz zawodów i rodzajów pracy, w stosunku do których wydanie zezwolenia na pracę nie wymaga uwzględnienia informacji starosty, kierując się przy tym sytuacją na lokalnym rynku pracy, w szczególności liczbą zarejestrowanych bezrobotnych i poszukujących pracy w poszczególnych zawodach w stosunku do liczby ofert zgłoszonych do powiatowych urzędów pracy. Uproszczona procedura W wypadku cudzoziemców, którzy byli już zatrudnieni w Polsce w okresie powyżej 3 miesięcy, można zastosować procedurę wydania zezwolenia w trybie uproszczonym. Nie ma wówczas konieczności uzyskiwania informacji od starosty odnośnie sytuacji na rynku pracy, co stanowi ułatwienie. Oznacza to, że osoby zatrudnione uprzednio na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi mogą w prostszy sposób uzyskać zezwolenie na pracę i kontynuować zatrudnienie w Polsce. Obowiązki pracodawców Podmiot zatrudniający cudzoziemca musi pamiętać o obowiązku przestrzegania przepisów będących podstawą zatrudnienia. Zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja pracowników będących cudzoziemcami, w tym z uwagi na ich pochodzenie.

5 Powered by TCPDF ( Do zatrudnienia cudzoziemców stosuje się polskie przepisy prawa pracy. Pracownik podlega również ubezpieczeniom społecznym na zasadach określonych w polskim prawie. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, wszystkie osoby będące pracownikami na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Kryterium rozstrzygającym o tym jest miejsce, w którym osoba jest pracownikiem lub świadczy pracę na podstawie innej umowy niż umowa o pracę, a nie jej obywatelstwo. Podmiot powierzający wykonywanie pracy musi również pamiętać o obowiązkach wynikających z ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz wynikających z umów międzynarodowych o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartej z Rzeczypospolitą Polską. Anna Kujaszewska Enterprise Europe Network przy Stowarzyszeniu Wolna Przedsiębiorczość