Wpływ rodziny na funkcjonowanie dziecka w szkole- metody i formy efektywnej współpracy

Transkrypt

1 Wpływ rodziny na funkcjonowanie dziecka w szkole- metody i formy efektywnej współpracy Rozwijanie współpracy między nauczycielami i rodzicami jest jednym z najważniejszych zadań szkolnego programu wychowawczego. Jest ona konieczna dla dobrego wychowania i kształcenia. Bez porozumienia z rodzicami proces właściwego wychowania nie jest możliwy. To rodzice od pierwszych dni życia dziecka są najważniejszymi wychowawcami. Niezależnie od przemian, jakim rodzina uległa w procesie rozwoju społecznego jej funkcja wychowawcza zawsze była uważana za niepodważalną. Doświadczenie wieloletnich nauczycieli wskazuje, że im lepszy kontakt rodzica z wychowawcą tym lepiej układa się współpraca wychowawcza. Rodzina jest naturalnym środowiskiem wychowawczym, której wpływ na osobowość dziecka rozpoczyna się od początku jego życia. Po okresie niezwykle silnej więzi z rodzicami, dziecko stopniowo włącza się najpierw w najbliższe otoczenie rodzinne, a następnie w dalsze środowiska społeczne. Rodzina odgrywa rolę pomostu pomiędzy dzieckiem, a szarą społecznością, jaka go otacza. Proces uspołecznienia przebiega początkowo przez identyfikację indywidualną, która polega na naśladowaniu i upodabnianiu się do bliskich i kochanych osób. Dziecko bierze przykład z rodziców. Nie ma wrodzonego poczucia dobra i zła. Dopóki nie opanuje mowy i nie zrozumie najprostszych reguł postępowania, nie wie, co jest dobre, a co złe. A jeśli jego postępowanie spotyka się z aprobatą lub niezadowoleniem rodziców, zaczyna rozumieć, czego rodzice od niego oczekują i jak ma się zachowywać. Zaczyna identyfikować się z grupą, w której się wychowuje. Przyswaja sobie wzory społeczne danego środowiska, kultury, w której wzrasta narzucone role społeczne i zasady wskazujące jak należy je odgrywać. Ale, nie dlatego, że je już rozumie, tylko z tego powodu, że pragnie być docenione, zauważone, chce zasłużyć na nagrodę w postaci miłości najbliższych. Dopiero w ostatniej fazie uspołecznienie odbywa się poprzez internalizację, czyli uwewnętrznienie. Przyjęcie za swoje wymagań i potrzeb otoczenia. Wielokrotnie powtarzane nakazy i polecenia rodziców, wychowawców, członków grupy utrwalają się i stają własnymi potrzebami dziecka i regulują jego postępowania. Wzorce panujące w rodzinie, istniejąca w niej więź emocjonalna i doświadczenie z niej wynoszone, w ogromnym stopniu wpływają na osobowość dziecka i wpływ ten jest tym większy, im młodsze jest dziecko. Rodzina kształtuje w dziecku poczucie bezpieczeństwa, dobre oparcie w różnych sytuacjach życiowych. W tej dziedzinie rola współczesnej rodziny jest szczególnie duża, choćby z tego powodu, iż życie społeczne staje się coraz bardziej złożone i skomplikowane. Zaciekawia ono dziecko i nęci urokiem wielkich możliwości, ale jednocześnie wzmaga poczucie niepewności jutra. Skomplikowana, otaczająca nas rzeczywistość staje się źródłem napięć

2 psychicznych również wśród dzieci. Rodzina ma zaspokajać podstawowe potrzeby psychiczne dziecka. Co dzieje się, gdy nie spełnia swoich podstawowych funkcji? Do czego jest zdolne dziecko pozostawione samo sobie, o niezaspokojonej potrzebie akceptacji, miłości i bezpieczeństwa rodzinnego, rozgoryczone niepowodzeniami szkolnymi lub sytuacją rodzinną, dowiadujemy się bardzo często z gazet, telewizji, a nawet obserwując tzw. zabawy dzieci. W różnych rodzinach widzi się zróżnicowane reakcje na agresywne zachowania. Jedne w mniejszym stopniu inne w większym tolerują agresję swych członków. Jeżeli kształtowanie osobowości dziecka rozpoczyna się w rodzinie poprzez naśladowanie i upodabnianie się do bliskich osób, jeżeli wielokrotnie ogląda się sceny przemocy fizycznej lub psychicznej nie tylko na ekranie telewizora, również w wykonaniu członków swojej rodziny, to nie dziwimy się, że z czasem takie wzorce zachowania staną się dla dziecka normą. Tolerowanie agresywnego zachowania dziecka sprzyja utworzeniu się u niego przeświadczenia o bezkarności. Rodzina stanowi tą grupę społeczną, która pełni ogromną rolę w kształtowaniu postaw dzieci i ich stosunku do świata wartości moralnych. Badania wykazują, że wyniki szkolnego nauczania i wychowania są lepsze u uczniów, których rodzice oddziaływają wychowawczo w tym samym kierunku co szkoła. Uznają te same cele i wyznają tę samą hierarchię wartości, doceniają wagę nauki i uczestniczą w rozwiązywaniu problemów wychowawczych razem z nauczycielami. Tylko dzięki ścisłej współpracy przygotujemy dziecko do dokonywania właściwych wyborów życiowych, racjonalnego działania i przyjęcia wartościowych postaw. Wiele decyzji życiowych podejmuje się w rodzinie lub pod wpływem najbliższych osób, w których dziecko widzi swych naturalnych sprzymierzeńców i doradców. To wielka sztuka wychować odpowiedzialnego za swoje czyny i wrażliwego na innych młodego człowieka. To rodzice przekazują swoje doświadczenie życiowe młodszemu pokoleniu. Własnym postępowaniem wobec swych rodziców uczą szacunku i wdzięczności wobec seniorów rodziny i przekazują tradycje rodzinne. Systematycznie włączając dzieci w codzienne prace domowe uczą pracowitości, odpowiedzialności i chęci niesienia pomocy innym. Rodzina nadmiernie chroniąca dziecko i spełniająca wszelkie zachcianki wychowa jednostkę, która będzie miała trudności w przystosowaniu się do otaczającej rzeczywistości, reprezentującą postawę biernego oczekiwania na gwiazdkę z nieba. Dziecko jest ciekawe otaczającego go świata, pomysłowe i twórcze w działaniu. Razem- rodzina i nauczyciele mogą jego zainteresowania skierować na pozytywne wartości. Jednak warunkiem powodzenia tej operacji jest stanie po tej samej stronie barykady. Wpływu rodziny na dziecko nie da się zastąpić żadną inną formą opieki. O sile jej oddziaływania decydują silne więzi emocjonalne, miłość i zaufanie. Świadomość wielkiej roli rodziny w rozwoju dziecka od dawna inspirowała wychowawców do ścisłej współpracy

3 w realizowaniu zadań wychowawczych. Największe, bowiem wysiłki mogą okazać się mało skuteczne, jeśli nauczyciele nie będą popierać rodziców, rodzice nauczycieli. Zatem współpraca nauczycieli i rodziców powinna opierać się na zaufaniu, życzliwości oraz wzajemnym szacunku, gdyż tylko wtedy cele wychowawcze postawione przed rodziną, szkołą są w pełni możliwe do osiągnięcia. Budowanie wzajemnego zaufania i uruchomienie sensownej merytorycznej współpracy na rzecz dobra dziecka może przynieść ogromne korzyści rodzinie i szkole. Współpraca nauczyciela z rodzicami jest niezbędnym warunkiem powodzenia pracy dydaktyczno wychowawczej. Od chwili przekroczenia przez dziecko progu szkoły- cel pracy pedagogicznej szkoły i cel rodziny staje się wspólny. Z wychowawczego punktu widzenia jest bardzo pożądane, aby te dwa najważniejsze ogniwa działały wspólnie, wzajemnie się uzupełniając. W każdej placówce szkolnej wśród rodziców znajdują się tacy, którzy żywo zainteresowani są rozwojem swoich dzieci, sami dążą do nawiązywania jak najbliższych kontaktów z nauczycielem. Są jednak też i tacy, którzy tych kontaktów unikają. Trudności we współpracy z rodzicami wynikają często z prezentowanych postaw rodzicielskich (niektóre przykłady) Rodzic wszystko wiedzący Rodzic nadopiekuńczy Rodzic jako policjant Rodzic jako osoba wspierająca dziecko Rodzic obojętny Rodzic agresywny Doświadczenie pokazuje, że najtrudniej współpracuje się z rodzicami dzieci mających trudności w nauce. Spowodowane jest to m.in. tym, że rodzice tych dzieci często: Boją się, że nie będą wysłuchani. Nie mają już siły na wysłuchiwanie skarg na brak postępu w nauce lub w zachowaniu. Czują, że nie są potrzebni w szkole. Sami mieli podobne jak ich dziecko doświadczenia. Doświadczyli negatywnych kontaktów z nauczycielem. Przeświadczenie, że szkoła znowu od niego coś chce a on taki zapracowany. Woli się nie wychylać, bo dla jego dziecka może być przez to gorzej. Jego dewiza to jakoś przetrwać. Niezależnie od inicjatywy rodziców, każdy nauczyciel musi zabiegać o porozumienie się z rodzicami, dla dobra dzieci, które wspólnie wychowuje dom i szkła.

4 Celem działań współpracy z rodzicami są: Nawiązanie efektywnej współpracy Włączenie rodziców do działań dydaktycznych i wychowawczych szkoły Pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i edukacyjnych Udzielenie rodzicom rzetelnych, odpowiednich informacji z zakresu wychowania dzieci Zachęcanie rodziców do udziału w spotkaniach ze specjalistami, w zajęciach otwartych Udostępnianie i zachęcanie rodziców do sięgania po fachową literaturę z dziedziny wychowania Integrowanie zespołu rodziców, rodziców i nauczycieli, oraz dziecirodziców- nauczycieli Przykładowe formy współpracy z rodzicami: Rozmowy indywidualne- podejmowane są na ogół z inicjatywy rodzica lub nauczyciela w zależności od zaistniałej sytuacji. Rozmowy te mają charakter informacji o samopoczuciu dziecka, jego pracy na lekcji, osiągnięciach, bądź z czym należałoby popracować z dzieckiem w domu. Zebrania ogólne- służą załatwieniu spraw dotyczących wszystkich rodziców, zespołu klasowego, jak i dostarczeniu rzetelnych i konkretnych informacji z zakresu funkcjonowania szkoły: prezentacja Rady Pedagogicznej, planów wychowawczych, organizacyjnych, przewidywanych imprez szkolnych, itp. Rodzice muszą czuć się współgospodarzami placówki do której uczęszczają ich dzieci. Lekcje otwarte- to forma umożliwiająca rodzicom obserwowania swojego dziecka w czasie lekcji w gronie rówieśników, ukazanie jego umiejętności i zasobu wiadomości oraz zasygnalizowanie indywidualnych problemów z tym związanych. Lekcje otwarte mogą mieć też charakter warsztatów- na które rodzice zapraszani są wraz z uczniami do wspólnej zabawy. Spotkania te służą integrowaniu się grupy, pogłębianiu więzi emocjonalnej oraz dobrej zabawie. Uroczystości szkolne- są doskonałą formą integrowania się grupy klasowej, umożliwiają obserwowanie swojego dziecka na tle grupy i oceny jego zdolności np. recytatorskiej, muzycznej, tanecznej, itp. Wycieczki są ciekawą formą pracy z dziećmi. Pozwalają im na wszechstronne poznawanie świata. Rodzice mogą współuczestniczyć w planowaniu takich wycieczek. Mogą np. decydować, dokąd będzie wycieczka, co dzieci będą zwiedzać, itp. Poprzez takie decyzje rodzice czują się bardzo ważni w społeczności klasowej i szkolnej.

5 Zasady jakie należy przestrzegać w kontaktach z rodzicami. Podstawowe zasady współpracy: Zasada pozytywnej współpracy Zasada partnerstwa Zasada jedności oddziaływań Zasada systematycznej współpracy Warunki dobrej współpracy: 1. Do nauczyciela należy pierwszy ruch w kierunku dobrej współpracy. 2. Nauczyciel musi odrzucić uprzedzenia i być gotowym na kontakt z każdym rodzicem. 3. Przekonanie, że efektywność współpracy zależy od obu stron. 4. Przyznanie rodzicowi takich samych praw, jakie sami chcemy mieć. 5. Tworzenie przyjaznej atmosfery np. rozmowa w odpowiednim pomieszczeniu. 6. Angażowanie do współpracy wszystkich rodziców. 7. Krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować. 8. Zmieniać, co się da zmienić, pomagać, być otwartym na nowe propozycje. 9. Zasady dobrej komunikacji. Reasumując, receptą na dobrą współpracę z rodzicami jest: Nie uważać, że zawsze mam rację i że wszystko wiem. Nie trzymać się zawsze kurczowo utartych schematów. Patrzeć, słuchać, odczuwać wraz z rodzicami i dziećmi. Ciągle poszukiwać nowych form: pracy, wiedzy, rozwiązywania problemów. Dostrzegać i podkreślać współpracę, zaangażowanie rodziców w życie klasy i szkoły. Literatura: 1.Segiet W : Rozwój dziecka- wspólnotą interesów i działań rodziców i nauczycieli. (w): Bezpieczeństwo człowieka w środowisku lokalnym, pod red. W. Ciczkowskiego, Olsztyn Winiarski W.:Rodzina- szkoła- środowisko lokalne, Warszawa 2000 Czasopisma 1. Barańska M: Być dobrym dorosłym, nr 7, 2006, Życie szkoły.

6 2. Błaszczyk K: Oczekiwania nauczycieli, Życie szkoły nr.4, Wykłady z kursu: Pedagogika opiekuńczo- wychowawcza. Opracowała: Anna Biernat