Wpływ wybranych środków dezynfekcyjnych na śmiertelność roztoczy z rodziny Acaridae

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wpływ wybranych środków dezynfekcyjnych na śmiertelność roztoczy z rodziny Acaridae"

Marta Górecka
6 lat temu
Przeglądów:

1 Gałęcki Remigiusz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Naukowe Koło Parazytologów Wpływ wybranych środków dezynfekcyjnych na śmiertelność roztoczy z rodziny Acaridae Streszczenie Roztocza to organizmy wszechobecne. Oprócz zanieczyszczania karmy mogą być także pasożytami fakultatywnymi zwierząt. Ich zwalczanie stanowi duży problem szczególnie gdy na działanie środków akarobójczych wystawione są inne zwierzęta. Dobrą alternatywą w ich zwalczaniu są środki dezynfekujące. Zastosowane w doświadczeniu substancję są szeroko stosowane w medycynie. Badania wykazały silną wrażliwość roztoczy na tymol i chlorheksydynę. Mrożenie lub używanie kwasu mrówkowego może być pomocne w profilaktyce. Praca ta miała na celu określenie skutecznego stężenia wybranych substancji odkażających w zwalczaniu roztoczy. 1. Wstęp Do najbardziej rozpowszechnionych organizmów w środowisku należą roztocza. Spotkamy je w wielu miejscach. W praktyce weterynaryjnej problem stanowią rozkruszki z rodziny Acaridae, do których należą: rozkruszek mączny Acarus siro, rozkruszek korzeniowy Rhizoglyphus echinopus, rozkruszek drobny Tyrophagus putrescentiae. Możemy je spotkać w amatorskich hodowlach zwierząt futerkowych, terrarystycznych i towarzyszących. Znajdują się one w pożywieniu, ściółce oraz legowiskach. Ich obecność może przyjąć formę pasożytnictwa fakultatywnego, a substancje wydalane przez Acaridae są alergenem i mogą być toksyczne dla organizmu. Powszechnie stosowane preparaty akarobójcze są szkodliwe dla zwierząt zaatakowanych przez roztocza, podobnie jak niektóre leki przeciwpasożytnicze. Stąd środki dezynfekcyjne mogą stanowić bezpieczniejszą alternatywę w zwalczaniu tych pajęczaków[1]. Celem badania było sprawdzeniem, które z wybranych środków dezynfekujących są skuteczne wobec roztoczy z rodziny Acaridae. 2. Metodyka Roztocza wyhodowano w zamkniętym pojemniku ze ściółki komercyjnej (siano, kostka kokosowa, trociny) przez znaczne zwiększenie wilgotności i temperatury. Pobraną próbkę ściółki rozprowadzono równomiernie na szalce Petriego i oglądano pod mikroskopem stereoskopowym. Po stwierdzeniu 20 osobników roztoczy w polu widzenia mikroskopu przystąpiono do badania wpływu wybranych substancji. Nakrapiano je bezpośrednio na roztocza i liczono liczbę osobników martwych w próbce. W kolejnym badaniu zwiększano stężenie danej substancji. Proces ten powtarzano aż do śmierci wszystkich roztoczy w próbce. Do badań wykorzystano: alkoholowy roztwór chlorheksydyny (C 22 H 30 Cl 2 N 10 ) o stężeniu od 0.2% do 4%, wodny roztwór alkoholu etylowego (C 2 H 6 O) o stężeniu od 20% do 96%, wodny roztwór nadmanganianu potasu (KMNO 4 ) o stężeniu od 0,1% do 6%, płyn Lugola (H 2 O; I 2 ; KI) o stężeniu od 0.5% do 5%, glicerolowy roztwór tymolu (C 10 H 14 O) o stężeniu Strona 2193

2 od 0.1% do 2%, wodny roztwór kwasu mrówkowego (CH 2 O 2 ) o stężeniu od 5% do 20%. Dodatkowo sprawdzono oddziaływanie niskiej temperatury (-38 o C) w czasie 15min. 3. Chlorheksydyna Chlorheksydyna to syntetyczny antyseptyk, pochodna biguanidu. Używana w stomatologii i chirurgii. Dostępne są preparaty o zawartości 5% substancji. W badaniach wykorzystano alkoholowy roztwór chlorheksydyny. Połączenie związku z rozpuszczalnikiem alkoholowym zwiększa skuteczność roztworu. Już w najmniejszym stężeniu, chlorheksydyna miała właściwości bójcze wobec roztoczy. Stężenie 1% zabiło ponad połowę roztoczy, a stężenie 4% okazało się najskuteczniejsze (wykres 1). Wykres 1. Wpływ chlorheksydyny na śmiertelność roztoczy. 4. Alkohol etylowy Alkohol etylowy jest powszechnie używany w dezynfekcji. Ma szerokie zastosowanie w medycynie. Alkohol jako rozpuszczalnik może zwiększać skuteczność innych substancji. Etanol wykazywał właściwości roztoczobójcze dopiero w stężeniu 50%. Użycie 96% alkoholu zabiło całą populację roztoczy (wykres 2). Wykres 2. Wpływ alkoholu etylowego na śmiertelność roztoczy. Strona 2194

3 5. Nadmanganian potasu Nadmanganian potasu ma działanie przeciwpierwotniacze, bakteriobójcze i grzybobójcze. Po kontakcie z związkami organicznymi wydziela tlen atomowy. W dezynfekcji używa się roztworu 2-5%. Dostępny jest w formie tabletek. Do badań wykorzystano wodny roztwór KMnO 4. Dopiero przy 1% stężeniu roztworu zginęło ok. 10% osobników. Optymalnym stężeniem do pozbycia się roztoczy okazał się roztwór 6% (wykres 3). Wykres 3. Wpływ nadmanganianu potasu na śmiertelność roztoczy. 6. Płyn Lugola Płyn Lugola to wodny roztwór jodu. Stosowany do odkażania zawiera stężenie od 2-5%. Jego działanie polega na denaturacji białek i obumieraniu komórek. Stężenia poniżej 2% mają niewielką skuteczność. Stężenie 4 i 5% wykazały dużą śmiertelność (wykres 4). Wykres 4. Wpływ płynu Lugola na śmiertelność roztoczy. 7. Tymol Tymol (metylo-hydroksy-4-izopropylobenzen) to środek odkażający wykorzystywany przy zwalczaniu pasożytniczego roztocza Varroa destructor u pszczół [3]. W badaniach użyto tymolu krystalicznego.w medycynie wykorzystywany jest 1% roztwór tymolu Jest to związek fenolowy występujący w wielu olejkach eterycznych. Do badań wykonano glicerolowy roztwór tymolu. Glicerol jest nietoksyczny dla roztoczy. Już w najmniejszej dawce tymol wykazywał działania akarobójcze. Stężenie 1% tymolu zabiło prawie połowę osobników. Najwyższą skuteczność tymol wykazywał w stężeniu 2% (wykres 5). Strona 2195

4 Wykres 5. Wpływ tymolu na śmiertelność roztoczy. 8. Kwas mrówkowy Kwas mrówkowy na potrzeby badań został rozcieńczony w wodzie. Jest używany w dezynfekcji w stężeniu 10% a w pszczelarstwie do zwalczania warrozy używa się 65% stężenia. Dopiero przy stężeniu 10% wykazywał silne działanie akarobójcze. Stężenie 20% zabiło całą populację roztoczy. Jest to również stężenie szkodliwe dla zwierząt [2] (wykres 6). Wykres 6. Wpływ kwasu mrówkowego na śmiertelność roztoczy. 9. Temperatura Zbadano śmiertelność roztoczy w temp. -38 o C w zależności od czasu oddziaływania. Wystąpiło znaczne spowolnienie procesów życiowych i znaczna liczba roztoczy przeżywała temp. -38 o C w czasie 4 min. Ponad 1/3 populacji zginęła po 5 min. Obserwowano wzmożona śmiertelność po 8 min., a po 11 min. stwierdzoną 100% śmiertelność (wykres 7). Strona 2196

5 Wykres 7. Śmiertelność roztoczy w zależności od w temp. -38 o C 10. Podsumowanie Substancję dezynfekujące stanowią pożądaną alternatywę w zwalczaniu roztoczy z rodziny Acaridae. Najlepsze właściwości bójcze wykazywała chlorheksydyna i tymol. Nadmanganian potasu i płyn Lugola wykazują właściwości akarobójcze, ale tylko w wysokich stężeniach. Kwas mrówkowy może być skuteczny w profilaktyce oraz przy usuwaniu roztoczy z materii nieorganicznej. Mrożenie jest dobrym sposobem na pozbycie się roztoczy ze ściółki i różnych przedmiotów, lecz jest nie przydatne, gdy rozkruszki zaatakują zwierzęta. Otrzymane wyniki badań mogą być wykorzystane przez lekarzy weterynarii i hodowców do zwalczania rozkruszków w różnych hodowlach zwierząt. Bibliografia: 1. Bakuła, Tadeusz, "Bioasekuracja w hodowli zwierząt, w przemyśle paszowym i spożywczym" Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2014, 50-60; 2. Różański Henryk, Kwas mrówkowy Acidum formicum zastosowanie w medycynie i przemyśle rolno-spożywczym; 3. Skubida Piotr, Piotr Semkiw. "Api Life Var-ekologiczny preparat do zwalczania inwazji roztocza varroa destructor i jego skuteczność." Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering 54.4 (2009): ; Impact of selected disinfectants on mortality of mites of the family Acaridae Summary Dust mites are ubiquitous organisms. In addition to the contamination of food may also be facultative parasites of animals. Their eradication is a big problem especially when acaricidal agents are exposed to other animals. A good alternative in the fight against mites are disinfectants. Substance used in the experiment are widely used in medicine. Research shows that mites are highly vulnerable to disinfectants like thymol or chlorhexidine. Freezing or using formic acid seems to be very useful in prophylactics. Studies also indicate the most effective concentrations of substances for eradication of mites. The objective of this studies was to determine the effective concentration of selected substances disinfectants to eradicate mites. Strona 2197

Podobne dokumenty

COMPARISON OF EFFICIENCY OF PREPARATIONS AGAINST VARROA DESTRUCTOR IN IN ORGANIC APIARY

COMPARISON OF EFFICIENCY OF PREPARATIONS AGAINST VARROA DESTRUCTOR IN IN ORGANIC APIARY Piotr SKUBIDA, Piotr SEMKIW Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa w Puławach ul. Kazimierska 2, 24-100 Puławy e-mail: piotr.skubida@man.pulawy.pl, piotr.semkiw@man.pulawy.pl COMPARISON