P OLAND S P ATH TO THE E URO P OLSKA DROGA DO EURO

Transkrypt

1 P OLAND S P ATH TO THE E URO P OLSKA DROGA DO EURO When Will Poland Adopt the Euro? Od kiedy euro w Polsce? Step by Step to ERM II Krok po kroku do ERM II What Will Happen to the Central Bank? Co dalej z NBP? Euro Opportunities for the Economy Gospodarka z nowà walutà Legislative Changes Needed Wyzwanie legislacyjne Less Polish, or More European? Mniej polscy, czy bardziej europejscy? NBP Experts View Opinie ekspertów NBP

2 S2 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro When Will Poland Adopt the Euro? Poland committed itself to adopting the single European currency when it signed the Accession Treaty in 2003, but when it will swap the zloty for the euro remains an open question. The zloty exchange rate at which this will take place is crucial for the economy. Changing the national currency will affect Poland s economic situation for many years and will have an impact on all Polish people. To investigate the consequences of adopting the euro in greater depth, the National Bank of Poland and outside experts conducted a huge research program whose results have been published in the Report on Full Membership of the Republic of Poland in the Third Stage of the Economic and Monetary Union, commonly referred to as the NBP s euro report. It contains several thousand pages. The conclusion is simple and concrete: adopting the euro should benefit the Polish economy in the long term. The perturbations on global financial markets cause uncertainty today as to when Poland can achieve the capacity for lasting compliance with the Maastricht criteria, unavoidably prompting the question of when will be the right time for Poland to join ERM II, the mechanism that precedes the adoption of the EU currency. Assuming the most passive option, that is waiting until the end of the crisis to join the antechamber to the euro, Poland could find itself in the ERM II mechanism around From that moment it would take about three years to adopt the euro (Poland s neighbor Slovakia joined the ERM II system on Nov. 28, 2005 and ultimately adopted the euro as its currency on Jan. 1, 2009). To make 2011 a fully viable date also requires consensus from the dominating political forces. Changes need to be made to the Polish constitution and the retirement and tax systems. Without these legal changes, Poland will not be able to adopt the euro. What is ERM II? The aim of entering the Exchange Rate Mechanism is to ensure stability in the zloty exchange rate in the period preceding the adoption of the euro. Putting it more simply, this means the zloty will have a reference rate at which it will be pegged to the euro. Because of the zloty s lack of stability in recent months, the NBP was cautious about speeding up the adoption of the euro. It did not want to endanger the national finances and Poland s currency reserves in the uncertain times of a crisis. NBP EXPERT S VIEW / OPINIA EKSPERTA NBP Will Poland gain by delaying the euro? Ahead of entering ERM II, during the crisis Poland is reducing interest rates, pursuing an expansive monetary policy. The experience of other countries shows that it is a good thing to join ERM II when the national currency has a slightly undervalued exchange rate. This also means that if the zloty were weaker, Poles incomes converted into euros would be slightly lower. However, joining the mechanism with a zloty that is too strong would mean that once Poland was in ERM II, even though Polish pensioners would have more money in their pockets, their children or grandchildren would have greater problems finding jobs a very strong zloty would make Polish products less competitive and unemployment could grow as a result. The examples of Italy and Portugal show that mistakes during adoption of the euro can have a negative impact on the economy, leading to excessive inflation for example. Once in the euro zone, Poland will not have as many tools to curb inflation as it does today. The euro strengthens an economy, but it also painfully reveals its weaknesses. One thing is certain: because the negotiations on ERM II membership are secret, Poles will not find out that they are part of the system until after the fact. Realistic Euro Adoption Schedule The formal conditions, or convergence criteria, for adopting the euro include price stability, interest rates, fiscal criteria, exchange rates and legal convergence. The latest data shows that Poland does not Dr Aleksandra Rogut meet any of the formal convergence criteria. In October, the Harmonized Index of Consumer Prices (HICP), or the average inflation figure for the past 12 months, was 3.9 percent, or above the reference rate of 1.7 percent. In October, the average long-term government bond returns for the past 12 months in Poland hovered at about 6.1 percent above the reference rate of 5.6 percent. Poland does not meet the fiscal criteria and has had a so-called excessive deficit procedure launched against it. In addition, the country has not entered the Exchange Rate Mechanism (ERM II). It is hard to tell when Poland will fulfill the formal convergence criteria. The extent to which Poland meets the price stability and interest rates criteria depends not only on what is happening in this country but also in other EU member states. In calculating the reference rates, the three bestperforming EU member states, or those with the highest price stability, are selected. Based on quarterly inflation forecasts by the European Commission, the 12- month HICP inflation indicator in Poland may be expected to exceed the reference rate for price stability set in Maastricht until the third quarter of As far as fiscal criteria are concerned, the European Commission expects Poland s public finance sector deficit in to be between percent, or considerably higher than the reference rate.

3 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S3 Skutki zmiany narodowej waluty b dà wa- y y na sytuacji gospodarczej Polski przez wiele lat i dotknà wszystkich Polaków. W celu dok adnego zbadania konsekwencji przyj cia euro, Narodowy Bank Polski wraz z ekspertami zewn trznymi przeprowadzi ogromny program badawczy, którego wyniki opublikowano w Raporcie na temat pe nego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, zwanym potocznie raportem NBP o euro. Liczy on kilka tysi cy stron. Jego konkluzja jest prosta i konkretna: przyj cie euro w d ugiej perspektywie powinno byç dla polskiej gospodarki korzystne. Zawirowania na globalnych rynkach finansowych powodujà dziê niepewnoêç co do chwili, w której Polska osiàgnie zdolnoêç do trwa ego wype nienia kryteriów z Maastricht i zmuszajà do ponownego postawienia pytania, kiedy w aêciwie b dzie odpowiedni moment, by nasz kraj przystàpi do ERM II mechanizmu poprzedzajàcego wprowadzenie europejskiej waluty. Zak adajàc wariant najbardziej pasywny, czyli czekanie z wejêciem do mechanizmu ERM II na koniec kryzysu, Polska mog aby si znaleêç w tym przedsionku euro na przyk ad ok r. Od tego momentu do wprowadzenia euro up ynie ok. trzy lata (sàsiadujàca z Polskà S owacja do systemu ERM II wesz a 28 listopada 2005 r., a euro ostatecznie sta o si walutà tego kraju 1 stycznia 2009 r.). Aby rok 2011 w pe ni potwierdziç, niezb dny jest te konsensus dominujàcych Od kiedy euro w Polsce? O ile sama decyzja o przyj ciu przez Polsk europejskiej waluty jest przesàdzona od dnia podpisania Traktatu Akcesyjnego w 2003 r., to nadal otwarte sà rozstrzygni cia co do tego, kiedy Polska wejdzie do strefy euro. Absolutnie decydujàce dla gospodarki jest to, przy jakim kursie z otego to nastàpi. w Polsce si politycznych. Potrzeba go do wprowadzenia zmian w Konstytucji RP oraz w polskim systemie emerytalnym i podatkowym. Bez przeprowadzenia tych zmian legislacyjnych nie b dzie wymiany waluty. Czym jest system ERM II To mechanizm, który ma zapewniç stabilne zachowanie si kursu z otego w okresie bezpo- Êrednio poprzedzajàcym wprowadzenie euro w Polsce. Sprowadza si w uproszczeniu do tego, e z oty b dzie mia wyznaczony tak zwany parytet centralny, czyli kurs odniesienia, po jakim polski z oty b dzie powiàzany z euro. Z uwagi na brak stabilnoêci z otego w ostatnich miesiàcach, NBP podchodzi ostro nie do ewentualnego przyspieszenia wprowadzenia euro podczas dyskusji, jaka niedawno trwa a w Polsce. Chodzi o o to, by nie nara aç finansów kraju i polskich rezerw walutowych w niepewnych czasach Êwiatowego kryzysu. Czy zyskujemy na opóênianiu? Gdy w okresie kryzysu nie jesteêmy jeszcze w mechanizmie ERM II, obni amy stopy procentowe prowadzàc ekspansywnà polityk pieni nà. DoÊwiadczenie innych krajów pokazuje, e dobrze jest wchodziç do ERM II przy troch niedowartoêciowanym kursie narodowej waluty. Oznacza to te, e przy s abszym z otym dochody Polaków przeliczone na euro by yby nieco ni sze. Jednak wejêcie przy silnym z otym spowoduje, e gdy kraj b dzie w ERM II choç polski emeryt b dzie mia w portfelu wi cej pieni dzy jego syna czy wnuka czekajà wi ksze trudnoêci ze znalezieniem pracy. Bo za silny z oty powiàzany kursowo z euro sprawi, e nasze produkty b d niekonkurencyjne i mo e wzrosnàç bezrobocie. Przyk ad W och i Portugalii dowodzi, e b dy we wprowadzaniu euro mogà si negatywnie odbiç na gospodarce i doprowadziç np. do zbyt wysokiej inflacji. Pami tajmy euro wzmacnia gospodark kraju, ale te boleênie obna a jej s absze strony. Jedno jest pewne: poniewa negocjacje o w àczeniu kraju-kandydata do ERM II sà tajne o tym, e jesteêmy w mechanizmie walutowym my Polacy dowiemy si ju po fakcie z mediów. Co to znaczy realny harmonogram? Formalnym warunkiem przyj cia przez Polsk euro jest wype nienie tzw. kryteriów konwergencji: stabilnoêci cen, stóp procentowych, kryterium fiskalnego, kursowego oraz konwergencji prawnej. Najnowsze dane wskazujà, e Polska nie spe nia adnego z kryteriów konwergencji nominalnej. Dwunastomiesi czna Êrednia inflacja HICP w paêdzierniku 2009 r. kszta towa a si na poziomie 3,9%, powy ej wartoêci referencyjnej (1,7%). Dwunastomiesi czna Êrednia rentownoêç d ugoterminowych obligacji w Polsce w paêdzierniku 2009 r. kszta towa- a si na poziomie 6,1%, powy ej wartoêci referencyjnej (5,6%). Polska nie spe nia te kryterium fiskalnego, obj ta jest bowiem procedurà nadmiernego deficytu. Ponadto z oty nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. W obecnej sytuacji trudno odpowiedzieç na pytanie, kiedy Polska b dzie spe nia a nominalne kryteria konwergencji. Stopieƒ spe nienia kryterium stabilnoêci cen i stóp procentowych zale y przecie nie tylko od kszta towania si tych zmiennych w Polsce, ale te w pozosta ych 27 paƒstwach cz onkowskich UE. Do obliczania wartoêci referencyjnej wybierane sà bowiem trzy paƒstwa UE o najbardziej stabilnych cenach. Na podstawie publikowanych przez Komisj Europejskà kwartalnych prognoz stóp inflacji mo na spodziewaç si, e dwunastomiesi czna Êrednia ruchoma inflacja HICP w Polsce mo e przekraczaç wartoêç referencyjnà dla kryterium stabilnoêci cen z Maastricht i to do III kwarta u 2010 r. Jeszcze trudniej oceniaç perspektywy spe niania kryterium stóp procentowych, gdy wartoêç referencyjna dla tego kryterium obliczana jest jako Êrednia ze stóp procentowych w trzech paƒstwach cz onkowskich UE o najbardziej stabilnych cenach. W sk ad grupy referencyjnej mogà zatem wejêç paƒstwa zarówno o wy szej, jak i ni szej wiarygodnoêci kredytowej odzwierciedlonej w d ugoterminowych stopach procentowych. Je eli chodzi o kryterium fiskalne, to prognozy Komisji Europejskiej wskazujà, e deficyt sektora finansów publicznych w Polsce w latach b dzie kszta towa si w przedziale 6,4-7,6%, czyli znacznie powy- ej wartoêci referencyjnej.

4 S4 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Step by Step to ERM II Until recently, the government wanted Poland to enter the ERM II mechanism, the eurozone s waiting room, by the end of This is no longer possible because the country s budget deficit-to-gdp ratio, at 3.6 percent last year, overshot the 3-percent ceiling. However, Poland has taken the first step to adopting the euro, since it committed itself to the switch when it joined the EU. There are no formal requirements with regard to the schedule of Poland s road to ERM II. The procedure will start with an official application for the zloty to become part of ERM II which the Polish finance minister and the central bank governor will submit jointly to the chairman of the Economic and Financial Affairs Council (Ecofin), a body composed of economy and finance ministers from all EU member states. The application has to include a Rzàd do niedawna zapowiada, e w europejskim mechanizmie ERM II znajdziemy si jeszcze w 2009 r. Niestety, nasz ubieg oroczny deficyt bud etowy wyniós 3,6 proc. PKB, a wi c sporo ponad maksymalne 3 proc. Mimo to pierwszy etap na drodze do wymiany waluty mamy za sobà, bo zdecydowaliêmy o tym wst pujàc do Unii Europejskiej. Nie ma adnych wymogów formalnych okreêlajàcych harmonogram polskiej drogi do mechanizmu ERM II. Ca à procedur rozpocznie wspólny wniosek polskiego ministra finansów i prezesa Narodowego Banku Polskiego o w àczenie z otego do ERM II, skierowany do przewodniczàcego Rady Ecofin (Economic and Financial Affairs Council, czyli Rady ds. Gospodarczych i Finansowych), którà tworzà ministrowie gospodarki i finansów wszystkich krajów cz onkowskich Unii Europejskiej. Wniosek ten musi zawieraç proponowanà wysokoêç suggested central exchange rate of the zloty and the acceptable deviation of the market rate from central parity. Then, the ERM II Committee will examine the application in terms of whether the zloty can be made part of the mechanism. The Committee will set the final exchange rate and the acceptable range of market rate fluctuations. That will be a crucial point in the entire procedure, because the zloty has to be given a rate that will promote the external competitiveness of the Polish economy and prevent a rise in inflation and a decline in the purchasing power of domestic businesses. If all decisions are favorable, members of the ERM II Committee will meet to sign an agreement on admitting Poland and issue a special statement on the matter. If any glitches occur, the Polish application will be returned to Ecofin. The public will be notified about that after the fact to protect its national currency from speculative attacks. Krok po kroku do ERM II kursu centralnego z otego oraz proponowany przez nasz kraj dopuszczalny zakres odchyleƒ kursu rynkowego od parytetu centralnego. Polskim wnioskiem zajmie si Komitet ERM II, który zadecyduje o w àczeniu z otego do mechanizmu walutowego, a w swej decyzji ostatecznie okreêli poziom kursu centralnego i zakres dopuszczalnych odchyleƒ dla kursu rynkowego. To b dzie krytyczny moment ca ej procedury, bo z oty musi otrzymaç taki kurs, który b dzie promowa zewn trznà konkurencyjnoêç naszej gospodarki, a zarazem nie doprowadzi do wzrostu inflacji i os abienia si y nabywczej krajowych podmiotów. JeÊli wszystkie ustalenia zapadnà pomyêlnie, cz onkowie Komitetu ERM II spotkajà si, by podpisaç porozumienie o przyj ciu Polski i wydaç odpowiedni komunikat. Gdyby pojawi y si zgrzyty, polski wniosek wróci do Rady Ecofinu. Okres po wejêciu do ERM II oznacza wi ksze nara enie polskiej waluty na ataki spekulacyjne, czego doêwiadczy y kraje, które euro ju wprowadzi y. The ERM II mechanism is the antechamber to euro entry. Mechanizm ERM II jest te nazywany przedsionkiem euro. Euro banknotes differ in color and their design features different styles in European architecture: 5 euros gray Classical 10 euros red Romanesque 20 euros blue Gothic 50 euros orange Renaissance 100 euros green Baroque and Rococo 200 euros yellow Art Nouveau 500 euros purple Modern 20th-century Banknoty euro ró nià si kolorami, a grafikà nawiàzujà do architektury europejskiej: 5 euro kolor szary antyk grecki i rzymski 10 euro kolor czerwony styl romaƒski 20 euro kolor niebieski gotyk 50 euro kolor pomaraƒczowy renesans 100 euro kolor zielony barok i rokoko 200 euro kolor ó to-bràzowy architektura in ynieryjna XIX w. 500 euro kolor purpurowy architektura XX w.

5 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S5 What Will Happen to the Central Bank? After Poland adopts the euro, the National Bank of Poland will lose its right to exercise monetary policy. The bank s Monetary Policy Council (RPP) will no longer set interest rates this will be the task of the European Central Bank (ECB). What then will be the role of Poland s central bank? After Poland enters the eurozone, the central bank will continue to provide financial services to the state by, for example, operating the bank accounts of the Polish government and central institutions. It will also put euro banknotes and coins into circulation in Poland. The governor of Poland s national financial institution will be granted new rights upon becoming a member of the Governing Council of the European Central Bank, which is in charge of the monetary policy of the entire Economic and Monetary Union. The Governing Council makes decisions by taking votes preceded by discussions. The Polish central bank will become a center for economic analysis to help the governor to prepare for votes in the Council. Decisions made by the ECB Governing Council are implemented by the ECB Executive Board. However, the task is performed in practice by the central banks of countries in the eurozone, as they have the right financial instruments. These include deposit and credit transactions made with commercial banks. It is such transactions that are supposed to keep interest rates in individual countries at the level set by the ECB. The Polish central bank will continue to handle the system of special deposits, that is, operate accounts to which commercial banks pay funds to guarantee their solvency. It will thus remain the banks bank on the Polish market for financial institutions. Votes in ECB Governing Council The ECB Governing Council usually makes decision by a simple majority of votes and each member has one vote. In case of a tied vote, the Council chair, that is, the President of the ECB, has the decisive vote. When it comes to capital, ECB foreign exchange reserves and the division of profit and losses, the weight of each vote depends on how much each country contributes to ECB capital. The ECB debated whether, when the euro becomes the official currency of more than 15 countries, the bank should switch to a rotational voting system which gives voting rights to the Executive Board and only 15 governors of eurozone central banks at a time. The frequency of participation in votes will depend on the percentage of a member state s GDP in the GDP of the eurozone as a whole. But finally the ECB decided Dec. 18, 2008, to postpone introducing the rotational system until 18 countries adopted the euro. According to estimates contained in a report from the central bank of Poland, the Polish Governing Council member will have the right to take part in 57 to 79 percent of votes, but until the eurozone grows to 18 members, Poland will get to take part in each vote. Even though the Polish central bank governor will have limited influence on ECB decisions compared to now, when Poland still has an independent monetary policy, the influence will be greater than Poland s GDP might suggest. Poland s position in the ECB may become stronger through voting coalitions and when Polish officials are elected to the ECB Executive Board. While the independent policy of the Polish central bank has practically no influence on the global economy, decisions made by the ECB have a global impact. S awomir Skrzypek, governor of the central bank. S awomir Skrzypek, Prezes Narodowego Banku Polskiego. HOW THE EURO COULD BOOST INFLATION After conversion to the euro, interest rates set for the entire eurozone will probably be lower than if set by the Monetary Policy Council for Poland only. This encourages investment, but may also lead to excessive demand, resulting in inflation pressure. Such risk is reduced by free-market competition because the euro will remove barriers which Polish companies face in eurozone countries due to differing exchange rates.

6 S6 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Co dalej z NBP? Po wprowadzeniu euro Narodowy Bank Polski utraci prawo do prowadzenia polityki pieni nej. Rada Polityki Pieni nej przestanie ustalaç wysokoêç stóp procentowych, bo b dzie to robi Europejski Bank Centralny. Czym wi c zajmie si NBP? Po wejêciu do strefy euro NBP nadal b dzie obs ugiwa finansowo bud et polskiego paƒstwa, prowadzàc m.in. rachunki bankowe rzàdu i instytucji centralnych. B dzie te wprowadza do obrotu w Polsce banknoty i monety euro. Nowe uprawnienia uzyska prezes naszej narodowej instytucji finansowej, który wejdzie w sk ad Rady Prezesów Europejskiego Banku Centralnego instytucji odpowiedzialnej za polityk monetarnà ca ej Unii Gospodarczo-Walutowej. Rada podejmuje decyzje w czasie g osowaƒ poprzedzonych dyskusjà. NBP b dzie oêrodkiem analiz gospodarczych, wspierajàcym naszego prezesa w przygotowaniach do g osowaƒ. Za egzekwowanie decyzji Rady Prezesów EBC odpowiada Zarzàd tego banku. Faktycznie jednak w ycie wprowadzajà je banki centralne poszczególnych paƒstw strefy euro, bo to one majà do tego konkretne instrumenty finansowe. Nale à do nich transakcje depozytowo-kredytowe zawierane z bankami komercyjnymi. W aênie takie transakcje majà utrzymaç w poszczególnych krajach strefy stopy procentowe na poziomie wyznaczonym przez EBC. NBP nadal b dzie obs ugiwa system rezerw obowiàzkowych, czyli prowadzi rachunki, na które banki komercyjne wp acajà Êrodki gwarantujàce ich wyp acalnoêç. Pozostanie wi c na polskim rynku instytucji finansowych bankiem banków. Jak g osuje Rada Prezesów EBC Rada zazwyczaj podejmuje decyzje zwyk à wi kszoêcià g osów, a ka dy jej cz onek dysponuje jednym g osem. JeÊli g osy rozk adajà si po równo, ten decydujàcy nale y do Przewodniczàcego Rady czyli prezesa EBC. W sprawach dotyczàcych kapita u, rezerw dewizowych EBC oraz podzia u jego zysków i strat g osy sà wa one wed ug udzia u poszczególnych krajów w kapitale EBC. W EBC dyskutowano, e gdy euro stanie si walutà wi cej ni 15 paƒstw, bank przejdzie na rotacyjny system g osowania. Ka dorazowo prawo g osu b dà mieç cz onkowie Zarzàdu EBC oraz jedynie 15 prezesów banków centralnych paƒstw strefy. Cz stotliwoêç ich udzia u w g osowaniu b dzie zale eç od wielkoêci udzia ów PKB paƒstwa cz onkowskiego w PKB ca ej strefy euro. Ostatecznie jednak na podstawie decyzji EBC z 18 grudnia 2008 r. od o ono wejêcie w ycie systemu rotacyjnego do momentu a w strefie euro znajdzie si 18 paƒstw. Negocjacje, co do ostatecznego kszta tu systemu g osowaƒ nadal trwajà. Wed ug wyliczeƒ z raportu NBP, prezes naszego banku centralnego b dzie mia prawo g osu w 57 do 79 proc. g osowaƒ. A póki strefa euro b dzie liczyç do 18 paƒstw, problemu w ogóle nie ma, bo nasz prezes b dzie g osowa za ka dym razem. Mimo e wp yw polskiego prezesa na decyzje EBC b dzie ograniczony w porównaniu z sytuacjà, gdy Polska prowadzi samodzielnà polityk pieni nà, b dzie on jednoczeênie wi kszy, ni to wynika z naszego PKB. Pozycja Polski w EBC mo- e zostaç wzmocniona przez zawieranie koalicji do g osowaƒ oraz w efekcie wyboru przedstawicieli naszego kraju do Zarzàdu EBC. Pami tajmy te, e o ile samodzielna polityka NBP praktycznie nie ma wp ywu na Êwiatowà gospodark, decyzje Europejskiego Banku Centralnego determinujà globalne procesy. CZEMU EURO MO E PODNIEÂå INFLACJ? Po wprowadzeniu euro stopy procentowe ustalane dla ca ej strefy euro b dà prawdopodobnie ni sze ni gdyby RPP ustala a je tylko dla Polski. To sprzyja inwestycjom, ale mo e doprowadziç do nadmiernego wzrostu popytu i w konsekwencji do presji inflacyjnej. Ryzyko to ogranicza mechanizm konkurencyjnoêci wraz z euro znikajà na unijnym rynku rynku bariery dla polskich firm wynikajàce z ró nic kursowych. Where Are Euros Made? The European Central Bank based in Frankfurt has the exclusive right to issue the single European currency. However, it can commission selected countries from the euro zone to physically manufacture euro banknotes. Coins are minted by the individual member states of the euro zone. Gdzie robià euro? Prawo do emisji europejskiej waluty przys uguje wy àcznie Europejskiemu Bankowi Centralnemu z siedzibà we Frankfurcie w Niemczech. Fizycznà produkcj banknotów euro EBC mo e jednak powierzyç wybranym paƒstwom ze strefy euro. Za bicie monet odpowiedzialne sà poszczególne kraje cz onkowskie strefy euro. There are two categories of special coins in the eurozone: commemorative ones and collector s items. Commemorative coins are always denominated in 2 euros and minted in a given country to mark an important event. They are of course valid across the eurozone. W strefie euro istniejà dwie kategorie monet specjalnych: okolicznoêciowe i kolekcjonerskie. Monety okolicznoêciowe zawsze majà nomina 2 euro i sà produkowane w konkretnym kraju, po to by upami tniç wa ne wydarzenie, ale oczywiêcie mo na nimi p aciç w ca ej strefie euro. Jednak nawet zwyk e euro interesujà kolekcjonerów, jak choçby rzadkie w obiegu monety z Watykanu, czy Monako.

7 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S7 NBP EXPERT S VIEW / OPINIA EKSPERTA NBP Less Economic Independence? Director of the Office for Poland s Integration with the Eurozone at the National Bank of Poland: There are two tools that can Dr Pawe Kowalewski be used to influence the economy: fiscal policy and monetary policy. By adopting the euro, Poland will give up its own monetary policy and hand it over to the Frankfurt-based European Central Bank (ECB), which must be guided by the interests of all the countries in the community. Let us remember, however, that the governor of the National Bank of Poland will sit on the ECB Governing Council and have an influence on the ECB s policies. There is an ongoing debate on what will happen once the eurozone expands to include new states, but the Polish central bank will definitely have its representative on the ECB council. That way Poland will not be subjugated to any kind of dictatorship, though it will have less room for maneuver when it comes to pursuing an independent monetary policy. At present, Poland is free to be guided by its own needs, while the decision makers in Frankfurt have to take into account what all member countries need which means that Poland may see some tough decisions that won t always take its interests into account as much as we d like. What further complicates the matter is the question if a reasonable monetary union needs a common fiscal policy. The euro is probably the only currency in the world governed by a common monetary policy and different fiscal policies. This is not a very desirable situation from the point of view of the currency as such. But for Poland this is a welcome arrangement because it gives us a sense of having control over our own economic policy. The question is what the future holds for the EU as a whole. The Union now has a president and a number of common policies, but still lacks a common economic policy. The absence of such a policy might one day turn out to be harmful for the European currency. Euro banknotes are the same in all the countries where they are used. They have gates and windows on the front and bridges on the back. Euro coins have a common European reverse and a distinct national obverse. The member states prepare their own obverse designs for individual face values. Banknoty euro sà jednakowe we wszystkich krajach, w których si ich u ywa. Widaç na nich bramy i okna na awersach oraz mosty na rewersach. Monety euro majà europejski, wspólny awers oraz odr bny, narodowy rewers. Dla poszczególnych nomina ów rewersy przygotowujà kraje cz onkowskie. Pawe Kowalewski, dyrektor Biura ds. Integracji Polski ze Strefà Euro w NBP: Istniejà dwa narz dzia, za pomocà których mo na oddzia ywaç na gospodark : polityka fiskalna i polityka pieni na. Przyjmujàc euro rezygnujemy z prowadzenia polityki pieni nej, za którà b dzie odpowiadaç Europejski Bank Centralny. Ma to byç polityka wspólna, nazywano jà kiedyê politykà wspólnej miary. Europejski Bank Centralny powinien kierowaç si interesami wszystkich krajów Wspólnoty. Pami tajmy te, e jeêli polska polityka pieni na przejdzie do Frankfurtu (gdzie mieêci si siedziba EBC), to nie tylko sam Frankfurt b dzie decydowaç. Prezes NBP te zasiàdzie w Radzie Prezesów EBC i b dzie kszta towaç wspólnà polityk tej instytucji. Trwajà debaty, co b dzie, gdy strefa euro Czy stracimy cz Êç ekonomicznej niezale noêci? rozszerzy si o kolejne kraje, nie mniej jednak bez wàtpienia NBP b dzie reprezentowany w radzie EBC. Nie b dziemy zatem pod wp ywem jakiegoê dyktatu, choç nasze pole manewru do wykorzystania niezale nej polityki pieni nej zostanie mocno ograniczone. Teraz mo emy kierowaç si wy àcznie naszymi potrzebami, natomiast we Frankfurcie b dziemy si musieli dzieliç z innymi, wys uchaç tak e potrzeb innych i decydenci na koniec dnia podejmà bardzo trudne decyzje. Trzeba liczyç si z tym, e b dà to decyzje nie zawsze uwzgl dniajàc interes naszego kraju w takim stopniu, jak byêmy sobie yczyli. Zagadnienie jest o tyle z o one, e aby unia walutowa mia a sens rodzi si pytanie, czy trzeba jeszcze pomyêleç o wspólnej polityce fiskalnej. Euro jest chyba jedynà walutà na Êwiecie, gdzie mamy wspólnà polityk pieni nà i odmienne polityki fiskalne, co z punktu widzenia samej waluty jest rozwiàzaniem niezbyt po àdanym. Dla nas Polaków to dobre rozwiàzanie, poniewa pozwala nam zachowaç przynajmniej poczucie, e polityka gospodarcza jest jeszcze w naszej gestii. Jednak zarazem to kwestia dotyczàca przysz oêci ca ej Unii, która ma ju swojego prezydenta, wiele wspólnych rozwiàzaƒ, natomiast ciàgle jeszcze nie ma wspólnej polityki gospodarczej. Nie mo na wykluczyç w przysz oêci sytuacji, e brak takiej wspólnej polityki mo e pewnego dnia zaczàç êle wró yç dla przysz oêci europejskiej waluty.

8 S8 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro A Smooth Switchover? In the long term the euro is all about benefits, but Poles will also have to deal with a huge change. What can Polish citizens expect on the day the euro becomes the official currency? Will the switchover in such a big country pose major organizational problems? When introducing the euro, Poland will have to bear the one-off cost of all technical and organizational preparatory measures. The cost is hard to estimate today. The NBP will conduct a huge educational campaign for months in advance, among other things to teach people what the new coins and bank notes look like and what safeguards they have. As happened in other countries, the Polish government will sign a special agreement with traders obliging them to eliminate concealed price hikes in connection with the currency exchange. Penalties will not be imposed for hikes, but consumers will very likely be able to report abuse and public lists of dishonest entrepreneurs will appear known as name and shame lists. The euro in practice The Polish government and the NBP are making their minds up about whether, a year before the adoption of the euro, every store and service outlet in Poland will quote prices in zlotys and euros. The national currency will most likely be in circulation for two weeks or so after the euro is introduced. However, even if people pay in zlotys, they will get change in euros. Stores, gas stations, post offices and banks will probably be closed for a few hours before the euro s launch. This will be a time of huge adjustment to ATMs, machines that issue change and payment card terminals. Just before the euro is introduced, Polish commercial banks will convert the funds in their clients accounts from zlotys to the new currency. The average consumer, who may be confused in the first few days after the switchover, will soon realize that it will be easier and cheaper to travel because there will be no need to exchange money and cover the costs this involves. GOODBYE, ZLOTY 35 percent 31 pe According to a TNS OBOP survey from October 2009, 35 percent of respondents think that in general terms adopting the euro will be a positive move. Almost the same percentage, 34, disagree. The rest are not sure what to think The Polish mark is the official currency of the new Polish state, which reappeared on the map in 1918 after over 100 years of being partitioned between Russia, Prussia and Austria-Hungary. Polska jako paƒstwo istnieje nieca y rok, po ponad stu latach bez w asnej paƒstwowoêci. Trwa ustalanie granic. Na scalanych ziemiach trzech by ych zaborów: rosyjskiego, pruskiego i austriackiego Êrodkiem p atniczym jest marka polska. Prime Minister W adys aw Grabski s reform introduces the zloty based on gold parity. Reforma ekonomiczna premiera W adys awa Grabskiego wprowadza do obiegu z otego opartego na parytecie z ota. The Germans issue bank notes in occupied Poland that have inscriptions in Polish but no national symbols. Hitlerowscy Niemcy, którzy okupujà Polsk, emitujà w cz Êci kraju nazywanej Generalnà Gubernià banknoty zwane m ynarkami. Mia y one napisy po polsku, ale nie by o na nich polskich symboli narodowych. In liberated regions th authorities introduce the National Bank of P ingly, the NBP as an in revived until six mont W adze komunistyczn nych terenach wprow Narodowego Banku P co ciekawe NBP jako odrodzi si dopiero p

9 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S9 34 percent rcent Wed ug badania TNS OBOP z paêdziernika 2009 r., 35 proc. respondentów uwa a, e generalnie euro b dzie czymê dobrym. Niemal tyle samo, 34 proc. badanych ma przeciwne zdanie. Reszta nie ma jeszcze opinii. Wszystko pójdzie g adko? Na d u szà met euro to same pozytywy, ale przyjdzie nam te poradziç sobie z wielkà zmianà. Czego mogà si spodziewaç obywatele w dniu, w którym zacznie u nas obowiàzywaç waluta euro? Czy w tak du ym kraju wymiana pieniàdza nie b dzie organizacyjnym problemem? A co z pierwszymi negatywnymi skutkami tej operacji? Przy wprowadzaniu euro Polska poniesie jednorazowy koszt wszelkich technicznych i organizacyjnych dzia aƒ przygotowawczych, którego wysokoêç trudno dziê oszacowaç. Narodowy Bank Polski przez wiele miesi cy b dzie prowadzi kampani edukacyjnà. Nauczy spo eczeƒstwo m.in., jak wyglàdajà nowe pieniàdze oraz jakie majà zabezpieczenia. Wzorem innych paƒstw, polski rzàd podpisze z handlowcami umow, zobowiàzujàca ich do wyeliminowania ukrytych podwy ek. Ci, którzy mimo to je wprowadzà, pewnie trafià na czarne listy publikowane przez organizacje kosumenckie. Euro w obiegu jak to b dzie? Polski rzàd wspólnie z NBP zastanawia si, czy ju na rok przed wprowadzeniem euro w PO EGNANIE Z OTEGO ka dym sklepie i punkcie us ugowym w Polsce ceny majà byç podawane w z otych i w euro. Narodowa waluta b dzie w obiegu zapewne jeszcze kilkanaêcie dni po wprowadzeniu euro. Reszt za zakupy od razu po wymianie otrzymamy tylko w euro. Sklepy, stacje benzynowe, poczty i banki zostanà prawdopodobnie zamkni te na kilka godzin przed wprowadzeniem euro. B dzie te wówczas trwaç wielkie przestawianie bankomatów i terminali do kart p atniczych. Tu przed wprowadzeniem euro polskie banki komercyjne przewalutujà Êrodki lokowane w z otych. Konsumenci, którzy w pierwszych dniach po wymianie mogà czuç si zagubieni, wkrótce zorientujà si, e podró owanie po Europie sta o si atwiejsze, bo nie b dà ju przeliczaç cen i wymieniaç walut Late 1980s/early 1990s Prze om lat 80. i 90. XX w e communist bank notes of Poland ; interestnstitution was not ths later. e na wyzwoloadzajà banknoty Polskiego, instytucja pó roku póêniej. A draconian re-domination is conducted at a ratio of 100:1 for bank notes in circulation and deposits. This results in the confiscation of two-thirds of the population s savings. New bank notes are introduced and remain in circulation until the 1970s. Drakoƒska wymiana pieniàdza w stosunku 100:1 dla banknotów w obiegu i depozytów. Oznacza a ona konfiskat 2/3 oszcz dnoêci ludnoêci. Wprowadzono nowe banknoty, które utrzyma y si w obiegu do lat 70. Hyperinflation in Poland. The biggest bank note is 2 million zlotys. Poles paid tens of thousands of zlotys for everyday items such as bread and milk. They earned millions but could buy little with them. Hiperinflacja w Polsce. Banknot o najwy szym nominale opiewa na dwa miliony z otych. Za chleb i mleko Polacy p acili dziesiàtkami tysi cy z otych. Zarabiali w milionach, za które jednak niewiele mo na by o kupiç. Re-denomination of the zloty at a ratio of 10,000:1 Denominacja z otego w stosunku 10000:1

10 S10 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Euro Opportunities for the Economy Adopting the single European currency will benefit the Polish economy in the long run, according to the National Bank of Poland (NBP). But these benefits should be looked at as opportunities rather than unconditional gains, the central bank cautions. Economists say that euro adoption may lead to a rise in Poland s GDP. This expectation is based on lower currency exchange costs and a reduction in risk premiums tied to interest rates. The most optimistic predictions have GDP growing in the long term by as much as 7.5 percent. More cautious predictions estimate GDP growth at percent after euro adoption. In all, the independent NBP research teams concurred that in the first 10 years of euro adoption there would be an increase in the annual rate of economic growth of some percentage points compared with a situation in which the zloty would be retained. In the beginning drop in production Analyses by the NBP confirm that after euro adoption there could be fluctuations in economic activity, including production, which could hit family budgets. However, should the synchronization cycle of the Polish economy with that of the euro zone continue as it has done up to now, the risk of fluctuations in production would be limited. Cheaper banking Consumers should benefit from a drop in banking charges as banks own operational costs fall. Furthermore, lower interest rates could revive the credit market which, in turn, would probably result in a new speculation bubble on the real estate market. Mechanisms to make speculation more difficult are being developed. One example is a plan to allow credit for up to only 80 percent of the value of a property. NBP EXPERT S VIEW / OPINIA EKSPERTA NBP Testing Time Poland will be able to replace the zloty with the euro after it meets what are known as the Maastricht criteria. These criteria measure the extent to which an economy is capable of guaranteeing stable prices and public finances, with Dr Grzegorz Tchorek low inflation, a low budget deficit, stable interest and exchange rates, and a satisfactory level of legal adjustment. One of the requirements is that Poland will have to keep its exchange rate stable within the Exchange Rate Mechanism (ERM II). The zloty will be pegged to the euro and over that time the exchange rate will be prevented from swinging by more than 15 percent up or down from a previously set rate referred to as parity. A pegged rate entails lower euro exchange risk, but it is also makes macroeconomic policy less flexible. During Poland s time in ERM II, the country s monetary and fiscal policies will be largely subordinated to the objective of meeting the convergence criteria, including keeping the exchange rate stable. Consequently, it will not be possible to use these policies to bolster the economy. Instead policy makers will have to focus on stabilizing the exchange rate. To use a comparison, ERM II is like a testing ground that an economy has to go through prior to eurozone entry to see if it is ready to manage without its own monetary and exchange rate policies. Meeting the convergence criteria is a big challenge for the economy, because they all need to be met at the same time. In order to make this state permanent, the criteria need to be matched by reforms to make the economy more flexible, stronger and more capable of dealing with external turbulence. The Maastricht criteria are thus a test of the country s credibility and its ability to rise to the challenge. The euro and foreign trade Small- and medium-sized firms stand to gain the most since the new currency will create better export opportunities, which have been hampered by exchange-rate risks and transaction costs. Experts believe, however, that the euro itself will have less impact on export growth than is widely expected. They say Poland will be able to sell percent more goods abroad over the next 30 years, but only if the products Polish companies offer remain competitive on the European market. After Poland adopts the euro, Polish banks margins will be smaller. Z euro mar e polskich banków spadnà. The latest turbulence on financial markets and problems faced by European economies have had an impact on the Polish economy, impairing its ability to pass the ERM II exam. The time spent in ERM II will be a highly sensitive period. If markets have reasons to doubt if Poland can meet the nominal convergence criteria and keep inflation and the deficit at bay, they may vent this sense of uncertainty on the currency market. Problems with keeping inflation in check may prompt expectations of parity revaluation, as happened in Slovakia. To prevent a problematic scenario in which the zloty would either appreciate or depreciate too much in ERM II, Poland needs to enter the mechanism when it is certain it can pass the exam. Before Poland joins ERM II, it needs to clean up its public finances and make its economy flexible. Once the markets believe Poland is ready for the euro and can manage in the common currency zone, then they are likely to back Poland s efforts.

11 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S11 Gospodarka z nowà walutà NBP nie ma wàtpliwoêci przyj cie europejskiego pieniàdza w d ugim okresie przyniesie polskiej gospodarce korzyêci. DziÊ jednak trudno do koƒca oszacowaç ich skal. W dodatku korzyêci te nie b dà bezwarunkowe, najlepiej patrzeç na nie, jak na szanse, które musimy dobrze wykorzystaç. SpecjaliÊci NBP przewidujà, e po przejêciu na euro mo emy spodziewaç si wzrostu naszego PKB. Wyniknie on ze zmniejszenia kosztów wymiany walut i redukcji tzw. premii za ryzyko, powiàzanej g ównie z wysokoêcià stóp procentowych. Najbardziej optymistyczne prognozy mówià, e d ugookresowo mo emy spodziewaç si wzrostu PKB nawet o 7,5 proc. Wed ug ostro nych ocen wprowadzenie euro zwi kszy PKB o 2,1-2,5 proc. Generalnie niezale ne zespo y badawcze NBP zgodzi y si, e wprowadzenie euro w ciàgu pierwszych dziesi ciu lat oznacza podniesienie tempa wzrostu gospodarczego o ok. 0,2-0,7 punktu procentowego rocznie w porównaniu ze scenariuszem pozostania przy z otym jako walucie obowiàzujàcej w Polsce. raczej niewielki koszt dla gospodarstw domowych. Jednak, jeêli cykl synchronizacji naszej gospodarki ze strefà euro b dzie przebieg tak, jak do tej pory, ryzyko wahaƒ produkcji mo e okazaç si naprawd niewielkie. Taniej w bankach Konsumenci powinni odczuç spadek cen us ug bankowych, wynikajàcy z obni enia kosztów dzia alnoêci banków. Z kolei obni enie stóp procentowych mo e o ywiç akcj kredytowà, co prawdopodobnie prze o y si na powstanie nowej baƒki spekulacyjnej na rynku nieruchomoêci. Ju teraz opracowywane sà mechanizmy, które majà to utrudniç. Jednym z nich b dzie np. mo liwoêç kredytowania zakupu nieruchomoêci tylko do 80 proc. wartoêci inwestycji. Euro, a handel zagraniczny Tu najwi cej mogà skorzystaç ma e i Êrednie firmy, którym nowa waluta stworzy lepszà perspektyw eksportu wyrobów. Dotàd biznes na europejskim rynku utrudnia im ryzyko kursowe i koszty transakcyjne. SpecjaliÊci twierdzà, e samo euro nie b dzie jednak mieç takiego prze o enia na wzrost eksportu, jak si tego powszechnie oczekuje. Mamy szans na sprzedawanie za granic wi cej towarów o proc. w ciàgu 30 lat, ale tylko o ile zaoferujemy produkty konkurencyjne na europejskim rynku. PrzejÊciowy spadek produkcji Analizy NBP potwierdzajà, e po przyj ciu euro nastàpi wzrost wahaƒ aktywnoêci gospodarczej, w tym wahania poziomu produkcji, co b dzie stanowi o pewien, ale Czas próby? Warunki zamiany z otego na euro okreêlane fachowo mianem kryteriów z Maastricht sprawdzajà zdolnoêç gospodarki do trwa ego zapewnienia stabilnoêci cen i finansów publicznych. Barometrem oceniajàcym zdolnoêç i zakresu spe nienia kryteriów b dzie jeden z wymogów, który zwiàzany jest z koniecznoêcià utrzymania stabilnego kursu w mechanizmie ERM II. Wówczas z oty b dzie zwiàzany z euro i kurs nie b dzie móg si zmieniaç w wi kszym stopniu ni dopuszczalne odchylenia +/- 15% od ustalonego wczeêniej kursu odniesienia (parytetu). Zwiàzany kurs to mniejsze ryzyko kursowe wzgl dem euro, ale równie mniejsza elastycznoêç polityki makroekonomicznej. W okresie pobytu w ERM II polityka pieni na i fiskalna b dà w du ym stopniu podporzàdkowane koniecznoêci spe nienia kryteriów konwergencji, w tym utrzymania kursu. W zwiàzku z tym nie b dzie mo na ich u ywaç dla potrzeb naszej gospodarki, a bardziej kierowaç na stabilizacj kursu. Mówiàc obrazowo, ERM II to troch poligon doêwiadczalny przed wejêciem do strefy euro, przez który trzeba przeprowadziç gospodark i sprawdziç czy jest wystarczajàco zahartowana by poradziç sobie bez w asnej polityki pieni nej i kursowej. Spe nienie kryteriów konwergencji jest dla gospodarki du ym wyzwaniem, bo trzeba je spe niç w jednym momencie. eby je spe niç na trwale powinny im towarzyszyç reformy, które zwi kszajà elastycznoêç gospodarki, zwi kszajà jej si i zdolnoêç do radzenia sobie z zaburzeniami. Kryteria z Maastricht stanowià wi c pewien test wiarygodnoêci i zdolnoêci kraju do mobilizacji. Zaburzenia na rynkach finansowych oraz problemy gospodarek europejskich, przenoszàce si równie do polskiej gospodarki os abiajà zdolnoêç do pozytywnego zdania egzaminu w ERM II. Pobyt w ERM II to okres szczególnej wra liwoêci. JeÊli rynki b dà mia y powody Price and wage differences between Poland and eurozone countries should gradually even out. Stopniowo ceny i p ace w Polsce i w innych krajach strefy euro powinny si wyrównaç. wàtpiç czy spe nimy kryteria konwergencji nominalnej, nie utrzymamy stabilnej inflacji, deficytu mo e to dawaç powody do wy adowania tej niepewnoêci na rynku walutowym. NieskutecznoÊç w walce z inflacjà mo e rodziç oczekiwania na rewaluacj parytetu, co nastàpi o na S owacji. Dla unikni cia negatywnego scenariusza w ERM II (nadmiernej aprecjacji z otego bàdê deprecjacji) przez ten test musimy przejêç wtedy, kiedy nie b dziemy mieli wàtpliwoêci e go zdamy. Zanim przystàpimy do ERM II trzeba uporzàdkowaç finanse publiczne i zapewniç elastycznoêç gospodarki. JeÊli rynki finansowe uwierzà, e jesteêmy gotowi do euro i poradzimy sobie w obszarze wspólnej waluty powinny wspieraç nasze starania.

12 S12 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Legislative Changes Needed Poland s switch to the euro will necessitate hundreds of changes to the country s legal system. These include a series of constitutional amendments and new regulations on public finance. far as the constitution is concerned, AsChapter 10, Public Finances, will have to be amended specifically those of its provisions that regulate the powers of the National Bank of Poland and the Monetary Policy Council. Article 227 of the constitution will have to be rewritten, experts say, because at the moment it gives the central bank the exclusive right to issue money as well as the power to make and carry out monetary policy. The central bank is also responsible for the value of the domestic currency, a role that collides with the powers of the European Central Bank (ECB) in the eurozone. Changes may also be needed in article 203 of the constitution as lawmakers face the need to modify the way in which the central auditing office (NIK) supervises the central bank. Some experts believe that the NIK should be deprived of its role as the auditor of the central bank, or at least this power should be radically reduced. Changes to the constitution will necessitate changes to the Aug. 29, 1997 Law on the National Bank of Poland, most notably article 4 of the law under which the central bank holds exclusive rights to issue legal tender. The same will happen with articles 31 and 32 which establish the zloty and grosz as legal tender in this country. Changes will also be made to article 3 which authorizes the central bank to manage the country s foreign reserves. That responsibility will be transferred to the ECB. Possible changes to Chapter 2 of the Law on the National Bank of Poland concern the responsibilities of the central bank s authorities, including the Monetary Policy Council. Provisions concerning the governor of the central bank will have to be altered as well, with the need to repeal article 9, clause 5, item 3 of the law, which concerns the procedure for dismissing the governor. The Law on the Bank Guarantee Fund will have to be amended as well. ECB expectations The European Central Bank expects Polish legislators to introduce regulations that will explicitly make the central bank independent of the government. The bank and its management board members are expected to be prohibited from seeking and taking external instructions. There should also be an explicit ban on any governmental attempts at influencing members of the central bank s management if that could affect the bank s responsibilities with regard to the ECB. The ECB is also pressing for changes to article 11, clause 3 of the Law on the National Bank of Poland, which states that the central bank governor represents Poland s interests in international banking and financial institutions. The European Commission, in turn, is pressing for alterations to article 21, clause 1, and article 23, clauses 1 and 2, of the Law on the National Bank of Poland. These provisions require the central bank to work closely with other state authorities, for example by submitting its draft monetary policy and other reports for evaluation. Commercial Companies Code and other regulations According to the justice ministry, the adoption of the euro will necessitate changes to the Commercial Companies Code. This particularly applies to those of its provisions that concern the value of share capital. For example, it will be necessary to revise the lowest acceptable nominal value of a share, which at present, under article 308 clause 2 of the Code, stands at 1 grosz. After the move to the euro, the new currency in which share capital will be expressed will have to be registered in court. Financial fines which are at present imposed in zlotys will be expressed in the new currency as well, which is why regulations on the amount of fines will have to be changed. These regulations are contained in the Law on Settlement Finality in Payment and Settlement Systems and on the Supervision of Such Systems and in the Law on Electronic Payment Instruments. Bonds in euros As a member of the eurozone, Poland will issue Treasury debt securities exclusively in euros. Poland will have to convert already issued debt securities to euros with an accuracy of 1 eurocent. What about work contracts? The government is yet to decide if euro adoption will necessitate changes to employment contracts, the terms and conditions of remuneration, and collective labor agreements. Poland could avoid that if the new currency were introduced by virtue of a separate law under which the euro would replace the zloty at a specific date in all monetary obligations within Poland. Should that be the case, employers will simply convert salaries into euros. However, if the euro is introduced in a different way, for example through a package of legislation, employers and employees will be in for lots of extra duties resulting from the need to laboriously rewrite documents that define the rules of remuneration. Experts say that, to simplify the legislative process, most legal changes related to euro adoption should be contained in a single legal act referred to as horizontal law. Economists note that in order to prevent the risk of inflation and improve the competitiveness of the Polish economy, regulations on employment should be made more flexible prior to switching to the euro. Euros Without Euro Entry Eurozone membership may still be some way off, but stores across Poland can but are not obligated to accept payments for goods in euros. The euro can also be used as the currency in which any two individuals carry out a transaction. Z euro ju dziê W Polsce mo emy legalnie zap aciç w sklepach tak e w euro. Obywatele transakcje kupna-sprzeda- y równie mogà rozliczaç w europejskiej walucie.

13 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S13 Wyzwanie legislacyjne PrzejÊcie na euro wymaga wprowadzenia setek zmian w polskim prawie. Zasadnicze znaczenie b dà mia y nowelizacje przepisów ogólnych, dotyczàcych finansów publicznych. Pierwsza w tej nowelizacyjnej kolejce jest Konstytucja RP. WKonstytucji zmiany wymaga przede wszystkim rozdzia X Finanse Publiczne. Rewizji potrzebujà przepisy dotyczàce kompetencji Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieni nej. Niezb dne b dzie przeredagowanie artyku u 227 Konstytucji. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem NBP jest wy àcznie uprawniony do emisji pieniàdza oraz ustalania i realizowania polityki pieni nej. Na NBP na o ono równie odpowiedzialnoêç za wartoêç polskiego pieniàdza rola polskiego banku centralnego koliduje wi c z kompetencjami, jakie w strefie euro posiada Europejski Bank Centralny. Niewykluczone, e konieczna oka e si te zmiana wskazanego w artykule 203 Konstytucji modelu kontroli NBP przez Najwy szà Izb Kontroli. Niektórzy eksperci uwa ajà, e nale y ca kowicie pozbawiç NIK roli kontrolera NBP albo znacznie uszczupliç jej kompetencj. Zmiana Konstytucji wymusi w konsekwencji zmian ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Zmianie ulegnie art. 4 ustawy, który przewiduje wy àczne prawo NBP do emitowania znaków pieni nych Rzeczpospolitej Polskiej. Podobnie stanie si z artyku ami 31 i 32, wed ug których prawnym Êrodkiem p atniczym w Polsce sà z ote i grosze. Zmieni si te artyku 3 ustawy oddajàcy NBP gospodarowanie rezerwami dewizowymi. Tak e ta funkcja przejdzie do instytucji europejskiej, czyli do EBC. W rozdziale 2 ustawy byç mo e zmienià si zadania organów NBP w tym Rady Polityki Pieni nej. Zmiany na pewno nie uniknà przepisy dotyczàce prezesa NBP, trzeba b dzie wykreêli art. 9 ust. 5 pkt 3 ustawy o trybie odwo ania prezesa. Zmian b dzie te wymagaç ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Oczekiwania EBC Z kolei Europejski Bank Centralny oczekuje, e w polskim prawie pojawià si zapisy podkreêlajàce niezale noêç NBP od polskiego rzàdu. M.in. zapis o zakazie zwracania si przez NBP i cz onków jego zarzàdu o instrukcje z zewnàtrz i zakazie przyjmowanie takich instrukcji. Ma si tak e pojawiç wyra ony wprost zakaz prób wywierania przez rzàd wp ywu na cz onków organów zarzàdzajàcych NBP, o ile mog oby to mieç wp yw na wykonanie przez polski bank centralny zdaƒ zwiàzanych z EBC. EBC chce te zmiany art. 11 ust 3 ustawy o NBP, który przewiduje reprezentowanie przez prezesa NBP interesów Polski w mi dzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych. Z kolei Komisja Europejska wskaza a na koniecznoêç zmian w art. 21 ust 1 oraz art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o NBP. Z przepisów tych wynika obowiàzek Êcis ej wspó pracy Narodowego Banku Polskiego z w aêciwymi organami paƒstwa (m.in. nakaz przedk adania projektu polityki pieni nej oraz sk adania sprawozdaƒ). Zmiany nie tylko w prawie spó ek Ministerstwo SprawiedliwoÊci zasygnalizowa o, e w zwiàzku z wprowadzeniem euro trzeba b dzie zmieniç przepisy kodeksu spó ek handlowych, w szczególnoêci w odniesieniu do wartoêci kapita u zak adowego. Konieczne b dzie np. wyznaczenie na nowo najni szej dozwolonej nominalnej wartoêci akcji, która zgodnie z art. 308 par 2 kodeksu spó ek handlowych wynosi obecnie jeden grosz. Zmiana waluty, w jakiej wyra ony b dzie kapita spó ek po przyj ciu euro, b dzie wymaga a rejestracji w sàdzie. W nowej walucie b dzie te okreêlana grzywna, wymierzana dziê w z otych. Dlatego na zmian czekajà przepisy odnoszàce si do wysokoêci grzywny, znajdujàce si np. w ustawie o ostatecznoêci rozrachunków w systemach p atnoêci i systemach rozrachunku papierów wartoêciowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami czy te w ustawie o elektronicznych instrumentach p atniczych. Polskie obligacje w euro Polska jako kraj Eurolandu b dzie emitowa a skarbowe papiery d u ne tylko w euro. Nasz kraj b dzie musia dokonaç redenominacji na euro ju wyemitowanych skarbowych papierów d u nych z dok adnoêcià do jednego eurocenta. Co z umowami o prac? Rzàd dopiero zdecyduje, czy wprowadzenie euro wymusi tak e zmian umów o prac, regulaminów wynagrodzeƒ i uk adów zbiorowych. Unikniemy tego, jeêli nowa waluta zostanie wprowadzona na podstawie odr bnej ustawy, zgodnie z którà w danym dniu euro zastàpi z otego we wszystkich zobowiàzaniach zawieranych w Polsce. Pracodawcy b dà wówczas jedynie przeliczaç wynagrodzenia na euro. JeÊli jednak euro zostanie wprowadzone w inny sposób, np. pakietem ustaw, strony stosunku pracy czeka wiele obowiàzków zwiàzanych ze mudnà zmianà dokumentów dotyczàcych zasad wynagradzania. W tej chwili eksperci stojà na stanowisku, e dla uproszczenia procesu legislacyjnego wi kszoêç zmian prawnych zwiàzanych z wprowadzeniem euro, powinna znaleêç si w jednym akcie prawnym, czyli w tzw. ustawie horyzontalnej. EkonomiÊci przypominajà te, e aby za egnaç ryzyko inflacji i zwi kszyç konkurencyjnoêç naszej gospodarki, przed wprowadzeniem euro nale y uelastyczniç polskie przepisy regulujàce zatrudnienie.

14 S14 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Less Polish, or More European? Euro adoption could weaken Poland s national identity but at the same time could strengthen ties with the European Union. tendency for unifying economic- systems can be seen not Thepolitical only in Europe but also in Asia and the Americas. Legal and political unification only comes after economic unification and is linked to lifestyle. After all, people in many parts of the world are not only using English as the modern-day lingua franca but are also consuming similar goods produced by multinational companies. Residents of various countries expect similar laws with regard to their freedom and the protection of human rights. But many fear that the results of unification will undermine national identity and pose a threat to local traditions. A single currency is regarded by many as part of this process. After all, a currency is traditionally seen as fostering national identity and as a cause for national pride. By saying good-bye to the zloty, will Poland lament the passing of one of its national values? Does a change of currency really pose a threat? Not necessarily. Eurozone Entry: Dispelling the Myths Dr Pawe Gajewski A common culture and its values and national symbols are the foundations of national identity in modern society. Above all common ownership of territory, language and religion underlie national cohesion. Euro adoption does not undermine these pillars of national identity, says Renata Suchocka, director of the Institute for National Sociology and Ethnic Relations at Adam Mickiewicz University in the western city of Poznaƒ. Jacenty Siewierski from the Warsaw School of Economics begs to differ, saying, A common currency undermines national identity but helps create European unity, or identity at a multinational level. A national currency is one identity symbol with which members of a national group often have strong emotional ties as do, for example, the British and Swiss, or the Germans not so long ago, who nevertheless swapped their German mark for the euro. In Poland, this link between identity and the national currency was weakened by historical NBP EXPERT S VIEW / OPINIA EKSPERTA NBP There are many myths about how Poland s eurozone entry may impact people s affluence. First of all, people in Poland should understand that the switch to the euro will not work like a magic wand to make them as wealthy as the Germans or French overnight. Nor should they worry that they will become paupers after their country adopts the euro. Many fear that prices will skyrocket while incomes remain unchanged or even decline. The switch to the new currency is in principle simple all the prices, wages and loans denominated in zlotys will be converted into euros according to a single official conversion rate. This means that euro adoption will have no direct impact on society s affluence. In fact, thanks to the euro, people s incomes will eventually increase, though the effect will not be immediate. Wages depend on the condition of the economy while the switch to the euro may have a major impact on the country s economic growth. Seemingly insignificant changes such as the disappearance of currency exchange risk in transactions between Polish companies and other eurozone businesses, no currency exchange costs to be borne, and the country s increased credibility in the eyes of investors, may boost trade and foreign investment. Additionally, interest on loans will also decrease because interest rates in the eurozone are lower than in Poland. This would be a major incentive for Polish businesses to invest more than they do now. The increase in foreign trade and growing events, which resulted in a fluctuating zloty and the semi-legal use of other currencies such as the U.S. dollar during the communist period, and the (legal) Swiss frank today in the credit market. For these reasons the zloty never became a true national symbol. Despite this, a change of currency will be a difficult psychological challenge for many Poles. It is also worth looking at the bright side of what will be an unavoidable loss of one element of Poland s national identity. It could be that euro adoption will facilitate a deeper sense of common European identity. Belonging to a peaceful and successfully developing wider community is central to a sense of security in society and satisfaction with life. Personal and social identity has many layers: local, national and continent-wide. We can regard ourselves as residents of a city and country and also of a continent. Euro adoption simply transfers currency, in its role as a contributor to identity, from a national to a continental level. It is true that bank notes with portraits of Polish kings will disappear from Poles wallets, but these will be replaced by euro notes with Polish symbols that will be used from Helsinki to Lisbon. Therefore one can ponder on whether Poland is losing its symbols or perhaps distributing them to a much wider audience. domestic and foreign investments will lead to faster economic growth, which in turn will contribute to a rise in employment and higher wages. The euro may help Poland catch up with highly developed EU countries, but a lot will depend on how well the Polish economy is prepared to function within the single currency area. Businesses should be prepared to invest to improve their competitive edge and their ability to operate on the common eurozone market. With the development of the country and their own wages in mind, people should look closely at the decisions that the government will be making over the next few years. Will the measures taken by the government increase the economy s ability to benefit from eurozone membership? Are the decision makers making attempts to minimize threats related to the impending transfer of monetary policy to the European Central Bank (ECB)?

15 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro S15 Mniej polscy, czy bardziej europejscy? Wprowadzenie europejskiej waluty mo e os abiç nasze poczucie to samoêci narodowej, ale zarazem wzmocni wi ê Polaków z Unià Europejskà. Czy z punktu widzenia umacniania paƒstwa to dobrze czy êle, e nasz pieniàdz zniknie? Tendencj do unifikacji systemów gospodarczo-politycznych widaç nie tylko w Europie, ale tak e w Azji i obu Amerykach. Unifikacja prawna i polityczna jedynie podà a za tà gospodarczà i zwiàzanà jest ze stylem ycia. Ludzie na coraz wi kszych obszarach Êwiata nie tylko u ywajà angielskiego jako wspó czesnej aciny, ale i konsumujà podobne produkty, wytwarzane przez ponadnarodowe koncerny. Mieszkaƒcy ró nych paƒstw oczekujà te podobnych praw w zakresie swobód obywatelskich i ochrony praw jednostki. Wiele osób obawia si, e te przejawy unifikacji podkopujà to samoêç narodowà i sà zagro eniem dla lokalnych tradycji. Unia walutowa to wed ug nich jeden z elementów tego procesu. Przecie pieniàdze tradycyjnie sà postrzegane jako element budujàcy to samoêç narodowà i powód do dumy dla ca ego spo eczeƒstwa. Czy zatem egnajàc z otego, wyrzekamy si jednej z naszych narodowych wartoêci? Czy zmiana waluty czymê nam zagra a? Niekoniecznie. Kiedy b dziemy tak bogaci, jak inni w Europie? Jest du o mitów wokó wp ywu wstàpienia do strefy euro na poziom naszej zamo no- Êci. Po pierwsze musimy zdaç sobie spraw, e zamiana waluty to nie czarodziejska ró d ka, która sprawi, e w jednej chwili staniemy si równie zamo ni jak Niemcy czy Francuzi. A ju na pewno nie nale y si obawiaç tego, e jak to widzà niektórzy po wprowadzeniu euro Polacy stanà si n dzarzami, gdy ceny wzrosnà kilkakrotnie, a ich dochody zostanà niezmienione lub spadnà. Sama operacja zamiany waluty jest, co do idei, niezwykle prosta: wszystkie ceny, wynagrodzenia i kredyty wyra one w z otych przeliczone zostanà na euro wed ug tego samego, oficjalnego kursu konwersji. BezpoÊrednio nie b dzie wi c adnego wp ywu euro na zamo noêç Polaków. KtoÊ móg by spytaç: Podstaw to samoêci narodowej w nowoczesnym spo eczeƒstwie stanowi wspólna kultura oraz jej wartoêci i symbole narodowe. Wi ê narodowà wyznacza przede wszystkim wspólnota terytorium ziemia ojczysta, wspólnota j zyka i wspólnota religijna. Powstanie europejskiej waluty nie godzi w te naczelne wyznaczniki to samoêci uwa a Renata Suchocka, kierownik Zak adu Socjologii Narodu i Stosunków Etnicznych na Uniwersytecie Adama Mickiewicza. Nie zgadza si z nià Jacenty Siewierski ze Szko y G ównej Handlowej: Wspólna waluta podkopuje to samoêç narodowà i sprzyja tworzeniu jednoêci europejskiej, czyli identyfikacji na ponadnarodowym poziomie. Narodowa waluta jest jednym z symboli to samoêci, z którà cz onkowie wspólnoty narodowej sà cz sto silnie zwiàzani emocjonalnie, wspomnijmy choçby Brytyjczyków, Szwajcarów, czy do niedawna Niemców, którzy jednak po egnali mark i przyj li euro twierdzi Siewierski. W Polsce ten to samoêciowy zwiàzek z rodzimà walutà os abia y zawirowania historyczne, które mia y wp yw na wahania jej wartoêci i obecnoêç w obiegu w innych walut, jak dolar w PRL, czy teraz frank szwajcarski na bankowym rynku kredytów. Z oty nie sta si przez to pe noprawnym symbolem narodowym. Mimo to zmiana waluty b dzie dla wielu Polaków trudny wyzwaniem tak e na poziomie mentalnym. Warto byêmy w nieuniknionej utracie jednego z elementów naszej narodowej to samoêci umieli zobaczyç i te jasne strony. Byç mo e przyj cie euro u atwi nam g bsze odnalezienie si we wspólnej to samoêci europejskiej. W koƒcu przynale noêç do spokojnego i pomyêlnie rozwijajàcego si obszaru szerszej wspólnoty jest bardzo wa na dla poczucia spo ecznego bezpieczeƒstwa i zadowolenia z ycia. Pami tajmy, e nasza to samoêç i osobista, i spo eczna ma wiele warstw: lokalnà, narodowà, kontynentalnà mo emy czuç si mieszkaƒcami miasta, kraju, ale i kontynentu. Przyj cie euro po prostu przenosi pieniàdz w roli elementu to samoêci z poziomu krajowego na poziom kontynentalny. Co prawda z naszych portfeli zniknà banknoty z wizerunkami polskich królów, ale za to monety euro z polskimi symbolami narodowymi b dà w u yciu od Helsinek a do Lizbony. Warto wi c zastanawiaç si, czy tracimy nasze symbole, czy mo e je upowszechniamy. Skoro nikt nic na tym nie zyska, to po co nam to euro? Po co ponosiç koszty przygotowaƒ? Po co oddawaç polityk pieni nà? Po co ca e to zamieszanie?. Ale euro b dzie mia o pozytywny wp yw na nasze dochody, tyle e nie od razu. Pami tajmy, e nasze wynagrodzenia zale à od tego, jak rozwija si polska gospodarka, a na jej rozwój wprowadzenie euro mo e mieç dosyç istotny wp yw. Pozornie nieznaczne efekty, jak likwidacja ryzyka kursowego w transakcjach mi dzy firmami z Polski i strefy euro, a tak e brak kosztów wymiany i w koƒcu wi ksza wiarygodnoêç Polski w oczach inwestorów mogà prze o yç si na wzrost handlu i nap yw nowych inwestycji. Dodatkowo, ni sze b dzie oprocentowanie kredytów, gdy stopy procentowe w strefie euro sà ni sze ni w Polsce. To powa na zach ta dla krajowych przedsi biorstw, które powinny inwestowaç wi cej. Zarówno wzrost handlu zagranicznego, jak i wzrost inwestycji krajowych oraz zagranicznych prze o à si na szybszy wzrost gospodarczy, skàd ju prosta droga do wzrostu zatrudnienia i wynagrodzeƒ. Euro mo e nam bardzo pomóc w doganianiu wysoko rozwini tych krajów UE, ale ostatecznie najwi cej b dzie zale eç od tego, czy polska gospodarka b dzie dobrze przygotowana do funkcjonowania we wspólnym obszarze walutowym. Przygotowaç muszà si m.in. przedsi biorstwa, które ju teraz powinny inwestowaç w podnoszenie swojej konkurencyjnoêç i zdolnoêci do dzia- ania na wspólnym rynku strefy euro. W trosce o rozwój kraju, a wi c tak e o nasze wynagrodzenia powinniêmy te teraz i w najbli szych latach przyglàdaç si decyzjom podejmowanym przez rzàdzàcych. Czy ich dzia ania zwi kszà potencja gospodarki do absorpcji korzyêci z tytu u cz onkostwa w strefie euro? Czy podejmowane sà próby minimalizacji zagro eƒ wynikajàcych z oddania autonomicznej polityki pieni nej w r ce EBC?

16 S16 Poland s Path to the Euro Polska droga do euro Switchover Snags in Slovakia The experience of neighboring Slovakia may prove highly helpful for Poland as it plans to switch to the euro. After Slovakia adopted the single currency, in the Slovak capital Bratislava and in Kremnica, the town where the nation s only mint is located, 148 tons of Slovak koruna bank notes and 2,000 tons of coins were destroyed in a move that crowned the large-scale operation to replace the Slovak currency with the euro. But not all aspects of the operation went smoothly. This is where the Slovaks hit snags... First of all, the smallest stores, those employing up to five people, traveling salesmen, gas station operators, confectioners and butchers had problems with adjusting their cash registers to be able to issue receipts with prices quoted in both currencies six months before the switch. Finally, they were allowed to display euro prices only on the shelves. One-hundred-and-fifty inspectors were deployed in Slovakia s 30 administrative districts to prevent hidden price hikes prompted by the switch to the euro. The government launched two campaigns under the slogans: The Currency is Changing, But Not the Price and Every Cent Counts. The latter was supposed to prevent rounding prices up. This is why prices in Slovak shops will be quoted in both currencies until the end of The government committed blunders. Special calculators for converting the currencies were given to all Slovaks. When the calculators were distributed it turned out that some of them did not work and that calculators with the menu in Hungarian were sent to areas where there are no residents from the country s Hungarian minority. Additionally, a batch of the calculators had been programmed with the wrong exchange rate. Faulty calculators were replaced. A strong point of the government information campaign was that it attracted the backing of the church. The government organized a series of seminars for church officials who then provided information on euro adoption to elderly, single and sick people, that is those who were expected to have the greatest problems with switching to the euro. Information on how, for how long and where they would be able to convert their money into euros was especially important for these people as some of them kept their savings at home. The youngest Slovaks were also taught about the euro new bank notes and coins were shown to elementary school students. A month before the switch, Slovaks went crazy over coin starter kits. The small plastic bags with 45 coins worth euros were supposed to help people with their first shopping trip in the new year. The starter kits became a favorite Christmas present and an advertising giveaway from retailers to shoppers. People wanting to buy starter kits formed lines outside banks. All the kits were snatched up over several days, although sales were limited to only 10 kits per person. Jak euro trafi o za miedz DoÊwiadczenia naszych sàsiadów S owaków mogà byç nieocenione w sprawnej organizacji procesu wymiany waluty. wprowadzeniu euro na S owacji, w Bratys awie i w miejscowoêci Krem- gdzie znajduje si jedyna tamtejsza mennica, zniszczono a 148 Ponica, ton banknotów i 2 tys. ton monet. By o to ukoronowanie wielkiej operacji wymiany koron na euro. Nie wszystko przebieg o g adko oto z czym sàsiedzi mieli k opoty. Najmniejsi sklepikarze (zatrudniajàcy do 5 osób), sprzedawcy obwoêni, ajenci stacji benzynowych, cukiernicy i rzeênicy nie dawali sobie rady z takim przestawieniem kas, eby ju na pó roku przed wymianà waluty wydawaç paragony z cenami w koronach i euro. W koƒcu otrzymali zgod, by podwójne ceny wystawiaç tylko na pó kach. W 30 s owackich regionach 150 inspektorów pilnowa o, czy zmiana waluty nie da okazji do ukrytych podwy ek cen. Rzàd og osi kampanie: Zmienia si waluta, a nie cena i Ka dy cent si liczy ta druga mia a zapobiec niewinnemu zaokràglaniu w gór koƒcówek przeliczanych cen. W tym celu w s owackich sklepach podwójne ceny sà podawane do After their country switched to the euro, many Slovaks became more eager to buy goods in Poland, where prices are lower. Po wprowadzeniu euro S owacy cz sto robià zakupy w Polsce, która sta a si dla nich tanim krajem. koƒca 2009 r. Wpadki zdarza y si tak e w rzàdowej kampanii informacyjnej. Dla wszystkich obywateli przygotowano np. kalkulatory do przeliczania walut. Wystarczy o wpisaç sum w koronach, nacisnàç klawisz i pojawia a si suma w euro. Gdy je rozdano okaza o si, e cz Êç nie dzia a, a np. kalkulatory z menu w j zyku w gierskim trafi y w takie regiony kraju, gdzie mniejszoêci w gierskiej w ogóle nie ma. Pewna partia kalkulatorów mia a te zaprogramowany z y kurs wymiany. OczywiÊcie u ytkownikom je wymieniono. Pozytywem rzàdowej kampanii informacyjnej by o to, e uda o si do niej zaanga owaç koêció. Zorganizowano cykl seminariów dla przedstawicieli organizacji koêcielnych, którzy nast pnie skutecznie informowali o euro osoby starsze, samotne, schorowane. Dla takich osób, z których cz Êç trzyma a oszcz dnoêci w domach, bardzo wa na by a np. informacja na jakich zasadach, do kiedy i gdzie b dà mogli wymieniç swoje oszcz dnoêci. O euro uczyli si tak e najm odsi uczniowie poznawali na lekcjach nowe banknoty i monety. Miesiàc przed wymianà waluty S owaków ogarnà sza na punkcie pakietów startowych. W zamyêle ta ma a plastikowa torebeczka z 45 monetami o wartoêci 16,60 euro mia a pomóc zrobiç pierwsze posylwestrowe zakupy. Sta a si ulubionym prezentem gwiazdkowym. Pod bankami ustawia y si kolejki ch tnych na kupno pakietów. Choç sprzeda ograniczono do 10 pakietów dla jednego ch tnego, wszystkie rozesz y si w ciàgu kilku dni. The Poland s Path to the Euro special supplement has been published by WV Marketing sp. z o. o. in association with Warsaw Voice SA in a project co-financed by the National Bank of Poland. NBP Head Office, 11/21 Âwi tokrzyska St., Warsaw. For more about Poland s path to the euro go to: Dodatek Specjalny Polska droga do euro wydany przez WV Marketing sp. z o. o. we wspó pracy z Warsaw Voice S.A. projekt dofinansowany ze Êrodków Narodowego Banku Polskiego. Centrala NBP, ul. Âwi tokrzyska 11/21, Warszawa. Wi cej o polskiej drodze do euro na stronach December 20, 2009-January10, 2010