WYBÓR OPTYMALNEGO POŁ CZENIA SZYNOWEGO AGLOMERACJI GÓRNO L SKIEJ Z PORTEM LOTNICZYM KATOWICE PYRZOWICE

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 69 Transport 2009 Sylwester MARKUSIK 1, Maria CIE LA 2 Wydział Transportu, Politechniki l skiej Katedra Logistyki i Transportu Przemysłowego Katowice, ul. Krasi skiego 8 1 sylwester.markusik@polsl.pl 2 maria.ciesla@polsl.pl WYBÓR OPTYMALNEGO POŁ CZENIA SZYNOWEGO AGLOMERACJI GÓRNO L SKIEJ Z PORTEM LOTNICZYM KATOWICE PYRZOWICE Streszczenie Jednym z podstawowych zada transportowych w najbli szym czasie na l sku, b dzie szybki przewóz z głównych miast Aglomeracji Górno l skiej (Gliwice, Zabrze, Bytom, Katowice, Tychy, Chorzów, itd.) pasa erów do Mi dzynarodowego Portu Lotniczego Katowice- Pyrzowice. W artykule przedstawiono wybran do realizacji tras VIa poł czenia szynowego lotniska w Pyrzowicach z Aglomeracj Górno l sk, jak równie ocen kryterialn trzech mo liwych wariantów realizacji tej trasy. Słowa kluczowe: transport zintegrowany, sie komunikacyjna, nat enie ruchu. 1. WPROWADZENIE Coraz wi ksze potrzeby przewozowe w województwie l skim powoduj, e publiczny transport pasa erski mo e stanowi podstaw dobrze funkcjonuj cego tam systemu transportowego. Niestety ostatnio odnotowuje si systematyczny spadek przewozów pasa erskich komunikacj publiczn. Podstawow przyczyn odej cia pasa erów od komunikacji publicznej jest zwi kszanie si liczby samochodów osobowych oraz ich coraz intensywniejsze wykorzystywanie w realizacji codziennych podró y. Nie bez znaczenia s te coraz ni sze standardy przewozu oferowane przez komunikacj publiczn. 2. INTEGRACJA KOMUNIKACYJNA L SKA Istnieje potrzeba integracji komunikacyjnej miast Aglomeracji Górno l skiej za pomoc poł czenia szynowego zintegrowanego z komunikacj tramwajow i autobusow. Integracja komunikacyjna miast w Aglomeracji Górno l skiej polega powinna na utworzeniu kolejowej linii, przystosowanej do poruszania si po niej nowego typu szybkiego tramwaju, który cz sto nazywany jest szynobusem. Szybka Kolej Miejska (SKM) powinna w maksymalnym stopniu wykorzystywa istniej c na l sku infrastruktur transportu szynowego (tory, wiadukty, nasypy i wykopy). Zagadnienie integracji systemów komunikacyjnych na l sku nie jest zagadnieniem nowym. Na przestrzeni ostatnich lat powstało szereg koncepcji poł czenia 14 miast tworz cych Aglomeracj Górno l sk, z dynamicznie rozwijaj cym si lotniskiem Katowice

2 102 Sylwester Markusik, Maria Cie la Pyrzowice (rys.1), które w chwili obecnej jest osi galne jedynie samochodem[3]. We wszystkich przedstawionych koncepcjach pomini to aspekt integracji transportu pasa erskiego z innymi miastami Aglomeracji w kierunku lotniska w Pyrzowicach. Nie rozpatrywano równie mo liwo ci wł czenia miasta Bytomia oraz miast na zachód od Bytomia (Gliwice, Zabrze) w system poł czenia szynowego z lotniskiem w Pyrzowicach. Nowy system transportu szynowego (SKM) rozwi zuje w sposób kompleksowy zagadnienie komunikacji mi dzymiastowej na l sku oraz zapewnia szybkie poł czenie z wszystkich du ych miast Aglomeracji z lotniskiem w Pyrzowicach [5]. Aglomeracyjna linia szybkiego ruchu SKM jest w zasadzie przeznaczona do masowej obsługi potoków pasa erów i/lub podró nych, wzdłu centralnie poło onych w woj. l skim tras: Gliwice, Zabrze, Bytom (trasa 1, rys.2) oraz Tychy, Katowice, Chorzów, Bytom (trasa 2, rys. 2), dalej przez Piekary l., wzdłu autostrady A1 do MPL Katowice w Pyrzowicach. Rys. 1. Mo liwe warianty poł czenia Aglomeracji Górno l skiej z MPL Katowice Pyrzowice Optymalne poł czenie transportem kolejowym lotniska Katowice- Pyrzowice z Aglomeracj Górno l sk musi spełnia dwie podstawowe funkcje: 1. Funkcja (ekspresowa) poł czenia lotniskowego: umo liwia bezpo redni i ekspresowy przewóz pasa erów z centrów miast: Gliwice, Zabrze, Bytom i Piekary l. oraz Tychy, Katowice, Chorzów do MPL Katowice w Pyrzowicach oraz po redni przewóz pasa erów z innych miast s siaduj cych z tras SKM-u (np.: Siemianowice, Ruda l ska, Tarnowskie Góry) (rys.2). 2. Funkcja transportu aglomeracyjnego: umo liwia bezpo rednie przejazdy pasa erów z dowolnego miejsca na terenach miast Aglomeracji Górno l skiej do wa niejszych miejsc poło onych w ródmie ciach tych miast lub s siednich, do miejsc pracy, do centrów handlowych, miejsc rekreacji, kultu religijnego, i innych.

3 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym 103 Niezale nie od wymienionych powy ej funkcji, kolej ta mo e by wykorzystywana równie jako: nocny transport towarowy (kontenery, palety) z MPL Katowice w Pyrzowicach do zakładów przemysłowych Aglomeracji Górno l skiej (np.:opel Gliwice, Fiat- Tychy, Liberty Bytom, itd.), transport klientów do supermarketów: M1, Plejada, Macro Cash and Carry, i innych, rozlokowanych wzdłu planowanej linii SKM-u, transport studentów z miast i osiedli Aglomeracji Górno l skiej na macierzyste uczelnie (ok osób/dzie ), wykorzystanie SKM-u jako ruchomej platformy reklamowej. Jako czynniki determinuj ce wybór optymalnej trasy Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM) nale y wymieni [2]: wykorzystanie w maksymalnym stopniu istniej cych linii PKP S.A, Sieci PKT Tramwaje l skie S.A oraz nieczynnych lub słabo wykorzystywanych przemysłowych linii kolejowych, normalno i w skotorowych, usytuowanie nowych odcinków po relatywnie najkrótszej dost pnej trasie na terenach, których status własno ciowy nie b dzie konfliktowy, projektowana linia powinna by tak usytuowana, by było mo liwe doł czenie do niej innych odcinków bezpo rednio, lub z wykorzystaniem integracyjnych w złów komunikacji miejskiej (rys.3), na linii ekspresowej z Gliwic oraz z Katowic do MPL Katowice w Pyrzowicach nale y usytuowa minimaln liczb przystanków, tylko w centralnych cz ciach miast, natomiast w ruchu aglomeracyjnym liczba przystanków musi by wi ksza, zgodnie z miejscowymi potrzebami, czas przejazdu i komfort jazdy w ruchu ekspresowym do MPL Katowice w Pyrzowicach musi by konkurencyjny w odniesieniu do aktualnych czasów przejazdu za pomoc komunikacji samochodowej lub autobusowej (max.40 min.), musi powsta jeden bilet (o ró nych taryfach) dla komunikacji aglomeracyjnej i ekspresowej, na poci gi SKM oraz dla poł cze poprzecznych, zastosowane pojazdy szynowe ( w ruchu ekspresowym) powinny rozwija pr dko do 160 km/h, posiada nisko poło one wej cia oraz wyj cia na obydwie strony trasy, miejsca na podr czny baga, np.: walizki i torby podró ne o masie do 20 kg, dla wózków dzieci cych, rowerów itp. Aby nowa linia SKM spełniła swoje zało one zadania musi posiada nast puj ce parametry techniczne [5]: długo linii 1(rys.1): 44 km, w tym 31 km po istniej cych torach kolejowych, długo linii 2 (rys.1): 42 km (bez odcinka Tychy- Katowice), przy wykorzystaniu istniej cych torów kolejowych na linii Katowice- Chorzów Stary, przeci tna przepustowo ok osób/godz, max pr dko w ruchu ekspresowym, w terenie niezabudowanym do 160 km/h, przeci tna pr dko w obszarze miejskim ok. 30 km/h, zakładana rednia pr dko komunikacyjna ok. 50 km/h, rodek transportu ( tramwaj 2 lub 3-członowy),w ruchu ekspresowym i aglomeracyjnym.

4 104 Sylwester Markusik, Maria Cie la Rys. 2. Integracja poł cze szynowych (trasy 1 i 2) w kierunku do lotniska 3. IDENTYFIKACJA POTENCJALNYCH ROZWI ZA SZYBKIEJ KOLEI MIEJSKIEJ W wyniku przeprowadzonej analizy SWOT dla 8 wariantów przebiegu trasy (rys.1), ze wzgl du na najkrótsz odległo i przej cie przez stosunkowo mało zurbanizowane tereny, optymalnym poł czeniem Aglomeracji Górno l skiej z MPL Pyrzowice okazała si trasa VI [3]. Jednak po dogł bnej analizie oddziaływania rodowiskowego okazało si, e przebiega ona przez tereny uj te w planie Natura St d powrót do pierwotnej koncepcji i przesuni cie linii kolejowej do obszaru miasta Bytomia, na którym ł cz si trasy 1 i 2 (trasa VIa - rys.1) [2, 5]. Rys. 3. Wariant I poł czenia trasy 1 i 2 [5]

5 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym Rys.4. Wariant II poł czenia trasy 1 i 2 [5] 105 Rys. 5. Wariant III poł czenia trasy 1 i 2 [5] ródło: opracowanie własne. Na obszarze Gminy Bytom trasa SKM mo e by zrealizowana trzema wariantami, w zale no ci od sposobu poł czenia trasy 1 i 2: 1. Wariant I, w którym trasa 1 (od strony Gliwic) oraz 2 (od strony Katowic), ł cz si na Dworcu Zintegrowanym: Bytom- Pogoda (rys.3), 2. Wariant II, w którym trasa 1 oraz 2 ł cz si na punkcie przesiadkowym BytomObwodnica (rys.4), 3. Wariant III, w którym trasa 1 oraz 2 ł cz si na Dworcu Bytom- Arki Bo ka (rys.5). W wariantach I oraz III poł czenie tras nast pi na tzw. Dworcu Zintegrowanym, na którym nast pi integracja z zasadniczym ruchem kolejowym nast puj cych rodków transportu (rys.6): autobusy miejskie, autobusy mi dzyregionalne i mi dzynarodowe, tramwaje, indywidualne rodki transportu.

6 106 Sylwester Markusik, Maria Cie la Rys.6. Idea dworca zintegrowanego Na terenie dworców tego typu powinny znajdowa si kasy biletowe, poczekalnie, punkty handlowo- usługowe, a tak e automaty do sprzeda y biletów, itp. W obr bie dworca znajdzie si : parking (typu parc and ride), przystanek autobusowy, tramwajowy oraz postój dla taksówek. Poł czenie pojazdów szynowych jad cych z kierunku Gliwic i Katowic zrealizowane zostanie przy pomocy sprz gów automatycznych. Dalsz tras do MPL Pyrzowice obydwa poł czone pojazdy pokonuj ju wspólnie. Taka integracja pojazdów szynowych nie b dzie wymagała przesiadek pasa erów jad cych z obydwu kierunków do lotniska. Wariant II nie posiada cech integracyjnych ró nych rodków transportu, poniewa miejsce styku dwóch tras (1 i 2) b dzie posiadało charakter jedynie punktu przesiadkowego. Ze wzgl du na usytuowanie przystanku Bytom Obwodnica na obrze ach miasta Bytomia, punkt przesiadkowy (niezale nie od jego braku integralno ci) nie b dzie atrakcyjny równie pod wzgl dem komercyjnym (handlowym). Obawiaj c si problemów z wykupem prywatnych gruntów pod SKM w wariancie I (który usytuowany został prawie w centrum miasta), opracowano wariant III, w którym poł czenie trasy 1 i 2 przesuni to na tereny, których wła cicielem jest Skarb Pa stwa. Jednak wariant III przesuwa poło enie Dworca Zintegrowanego (oraz przyszłego centrum handlowego) poza teren centrum miasta Bytomia. 4. WYBÓR WARIANTU DO DALSZEJ ANALIZY Wyboru jednego z trzech wariantów poł czenia trasy 1 i 2 w Bytomiu dokonano w oparciu o metodologi eksperck, zakładaj c ocen danego problemu przez niezale nego eksperta/ekspertów, w której bierze si pod uwag wpływ czynników zewn trznych na realno danego rozwi zania [1] (rys.7). Eksperci s powoływani ze rodowisk naukowych, społecznych, przemysłowych i samorz dowych (ale w liczbie nie przekraczaj cej 10 osób).

7 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym 107 Rys.7. Wykres przyczyn i skutków wyboru wariantu poł czenia MPL Katowice- Pyrzowice z Aglomeracj Górno l sk (wykres Ishikawy tzw. Rybia O ) [5] Kryteria wyboru podzielono ze wzgl du na ich wa no (atrakcyjno ) oraz wykonalno. Ze wzgl du na wa no danego wariantu poł czenia mo na uwzgl dni : wa no ekonomiczn, społeczn, rodowiskow oraz mo liwo kreowania nowych funkcji przez dane rozwi zanie komunikacyjne. Ponadto jako kryterium wykonalno ci uwzgl dniono: potencjał aplikacyjny i wdro eniowy danego wariantu [1]. Schemat przyporz dkowania kryteriów szczegółowych do głównych kryteriów przedstawia rys. 8. Przypisuj c odpowiednie wagi dla poszczególnych kryteriów, przy ocenach wariantów w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza nisk istotno danego kryterium, a 5 - odpowiednio wysok jego wa no, przy redniej ocenie od wszystkich ekspertów, uzyskano wyniki przedstawione w tabl.1. Oceny takiej mo na dokona równie uwzgl dniaj c opinie ekspertów tego zagadnienia (np.: w oparciu o analiz Delphi), rozwi zuj c macierz z uzyskanymi ocenami oraz u redniaj c uzyskane wyniki. Wa no ekonomiczna Wa no społeczna Wa no dla rodowiska Wa no (atrakcyjno ) Mo liwo ci kreowania nowych funkcji wariantu Potencjał aplikacyjny Potencjał wdro eniowy Wykonalno Rys. 8. Kryteria wa no ci wariantów komunikacyjnych Gdyby jednak sformułowa kryteria oceny poszczególnych wariantów pod k tem ich przydatno ci tylko dla miasta Bytomia, to przy tej samej skali ocen, ich ranking mo e wygl da nieco inaczej (tabl.2).

8 108 Sylwester Markusik, Maria Cie la Wariant Tablica 1. Macierz ocen wariantów komunikacyjnych [5] Kryteria oceny wariantu komunikacyjnego Ł czna wa no wykonalno liczba dla Mo liwo kreowania Potencjał Potencjał ekonomiczna społeczna punktów rodowiska nowych funkcji aplikacyjny wdro eniowy I II III ródło: opracowanie własne Tablica 2: Cechy przydatno ci (atrakcyjno ci) poszczególnych wariantów dla Bytomia [5] Kryterium oceny Wariant I Wariant II Wariant III Dost pno drogowa z Centrum Bytomia oraz innych miast Atrakcyjno dla handlu Funkcje miastotwórcze Prawa własno ci terenu Mo liwo ci parkingowe Wygoda dla pasa erów Konieczno poniesienia nakładów inwestycyjnych Kompatybilno z Programem Natura Oddziaływanie rodowiskowe na otoczenie (mieszka ców) Konieczno wyburze domów mieszkalnych Mo liwo realizacji danej Wersji przez PPP Mo liwo integracji z innymi rodkami transportowymi Mo liwo realizacji wymaganych przez PKP promieni skr tu torów R Ł czna liczba punktów Stopie spełnienia społecznych oczekiwa [%] ródło: opracowanie własne Przy metodzie przedstawionej w tabl. 2, oceny i rankingowania poszczególnych wariantów realizacji poł czenia tras kolejowych od strony Katowic i Gliwic w Bytomiu, w kierunku do MPL Pyrzowice wida, e Wariant I posiada najwi cej zalet. Patrz c od strony interesów miasta Bytomia Wariant III posiada równie sporo pozytywnych cech, przy zdecydowanej eliminacji Wariantu II. Pomimo subiektywnej oceny wszystkich trzech wariantów poł czenia tras z kierunku Katowice i Gliwice do MPL Pyrzowice przez Bytom, wariant I wydaje si by jednak najkorzystniejszy, przy najwy szym stopniu spełnienia oczekiwa lokalnego społecze stwa. 5. BADANIA PREFERENCJI KOMUNIKACYJNYCH ORAZ WZROSTU RUCHU Badania miały na celu wskazanie preferencji komunikacyjnych osób doje d aj cych do MPL Katowice - Pyrzowice, w tym przede wszystkim uzyskanie wiedzy na temat gotowo ci skorzystania z planowanego poł czenia kolejowego z Aglomeracj Górno l sk przez podró nych i pracowników lotniska [3]. Wyniki bada ankietowych gotowo ci skorzystania z poł czenia kolejowego przedstawiono w rozbiciu na grupy osób o podobnych zachowaniach komunikacyjnych, pochodz cych z obszarów: 1. miast wchodz cych w skład Aglomeracji Górno l skiej, 2. pozostałych miejscowo ci województwa l skiego, 3. miejscowo ci spoza województwa.

9 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym 109 Tablica 3. Gotowo skorzystania z poł czenia kolejowego Gotowo skorzystania z poł czenia kolejowego Bezwzgl dna Wzgl dna Rejon zamieszkania L.A 1 L. tow. 2 Tak Nie Nie wiem T N NW Aglomeracja Górno l ska 59 2, ,93% 37,29% 6,78% Pozostałe miejscowo ci woj. l skiego 48 2, ,25% 39,58% 4,17% Miejscowo ci spoza województwa 97 2, ,16% 20,62% 7,22% Ogółem: 204 2, ,73% 29,90% 6,37% 1 - L. A. liczba ankietowanych i osób im towarzysz cych w podró y 2- L. tow. rednia liczba osób odbywaj ca podró na lotnisko wraz z ankietowan osob ródło: opracowanie własne na podstawie [3] rednia gotowo do skorzystania z poł czenia kolejowego dla badanej populacji, razem z osobami towarzysz cymi w podró y zwi kszyło preferencje do podró y poci giem do lotniska, ale przy zało eniu dobrej jako ci poł czenia szynowego. Dotyczy to zwłaszcza osób mieszkaj cych w województwie l skim, ale tak e poza obszarem Aglomeracji Górno l skiej (tabl.3). Ruch pasa erski na lotnisku w Pyrzowicach w najbli szych latach b dzie wykazywał stał tendencj rosn c, rz du 10-20% w skali roku (rys.9). Oznacza to, e równie liczba pasa erów planowanego poł czenia kolejowego w ka dym kolejnym roku b dzie jednakowo rosła. Szacuje si, e z usług kolei dowo cej pasa erów z Aglomeracji Górno l skiej do lotniska, gotowych skorzysta jest rednio nie wi cej ni 50% osób doje d aj cych na lotnisko [3]. Daje to wielko redniodobowego potoku podró nych korzystaj cych z transportu szynowego do MPL Katowice- Pyrzowice w latach jak w tablicy 4: Tablica 4. redniodobowe nat enie ruchu na MPL Katowice- Pyrzowice Lata Potoki [osób/dzie ] ródło: opracowanie własne Zało enia do opracowania prognozy ruchu pasa erskiego w MPL Katowice- Pyrzowice na rok były nast puj ce [5]: 1. wyj ciowy jest rok 2006, z dziennym nat eniem ruchu przyjezdnych do MPL Pyrzowice równym 4612 osób/dob [3], 2. wzrost ruchu podró nych wynosi b dzie, rednio 12% rocznie co daje w roku osób/dob ( tj osób/rok- co odpowiada rys.9), 3. 50% z tej liczby byłoby gotowe skorzysta z usług transportu szynowego ok.6000 osób/dob, 4. rozkład strumieni podró nych z kierunków: zachodniego (Gliwice) i południowego (Tychy) b dzie w takich samych proporcjach jak w roku 2006 [3], 5. rednio 63% podró nych b dzie pochodziło z kierunku zachodniego i południowego, tj. ok osób/dzie w roku 2012 (taki sam potok podró nych wyst pi w kierunku powrotnym). Nie bez znaczenia jest tu równie przewidywany wzrost przewozów ładunków (cargo), ze wzgl du na fakt, e na l sku ulokowane s zakłady przemysłowe (Opel - Gliwice, Fiat oraz Suzuki- Tychy), które pracuj c w systemie zaopatrzenia zewn trznego Just In Time, bardzo cz sto korzystaj z transportu lotniczego. Wzrost przewozów ładunków w MPL Katowice- Pyrzowice przewidywany jest corocznie, ostro nie licz c na 10-15% [5].

10 110 Sylwester Markusik, Maria Cie la tys ruch pasa erski Rys. 9. Prognoza wzrostu ruchu pasa erskiego w MPL Pyrzowice [4] Prognoz potoków podró nych (dojazdowych) na całej linii, ł cz cej Aglomeracj Górno l sk z MPL Katowice-Pyrzowice mo na przedstawi zgodnie z rys.10 (jest to tzw. wykres Sankey a). Taki sam strumie podró nych b dzie kursował w odwrotnym kierunku, od MPL Pyrzowice do poszczególnych miast Aglomeracji. Do analizy nat enia ruchu przyj to rok 2012, jako rok o przewidywanym du ym ruchu pasa erskim na lotnisku, zwi zany z organizacj EURO Taki strumie pasa erów w wersji lotniskowej (ekspresowej) do Pyrzowic mo e zrealizowa zespół trakcyjny FLIRT (firmy Stadler), poł czony z kierunku Katowic i z Gliwic na Dworcu Zintegrowanym w Bytomiu. Czas przejazdu poci gu z Katowic to ok. 35 min, natomiast z Gliwic- 40 min. Zwi kszony radykalnie ruch pasa erski na MPL Katowice-Pyrzowice, w którym potoki podró nych w ok. 50% b d realizowane przez transport szynowy, b dzie wymagał budowy stacji ko cowej w pobli u terminalu pasa erskiego oraz wygodnego przemieszczenia podró nych na stacji ko cowej z pojazdu szynowego w obr b terminalu (rys.11). Rys.10. Nat enie potoku podró nych na trasie z Gliwic oraz Katowic do MPL Katowice-Pyrzowice prognozowane na rok 2012 [5]

11 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym 111 Rys.11. Wizualizacja poł czenia stacji ko cowej linii SKM z terminalem pasa erskim Osobnym i niezale nym zagadnieniem jest ocena potoków ruchu dla wersji Aglomeracyjnej projektowanej linii kolejowej. W tej wersji, skomunikowanie obj łoby miasta poło one na linii Tychy- Katowice- Bytom oraz Gliwice- Zabrze- Bytom - Piekary l., jako mi dzymiastowe poł czenia lokalne. Nale ałoby tu zaproponowa nowe przystanki, odpowiadaj ce aktualnemu zapotrzebowaniu lokalnego ruchu pasa erskiego (centra handlowe, nowe osiedla mieszkaniowe itp.), jak to uczyniono ju na trasie Gliwice- Bytom [5]. 6. WYBÓR RODKÓW TRANSPORTU Kryteria wyboru rodków transportu szynowego na linii SKM, które w stosunku do innych rodzajów transportu do lotniska z Aglomeracji Górno l skiej b d wykazywały zalety, s nast puj ce: zdolno do masowych przewozów pasa erskich przy stosunkowo małej pracochłonno ci i zu yciu energii, mo liwo zrealizowania trzech podstawowych zalet ruchu pasa erskiego: ci gło, regularno i bezpiecze stwo, minimalny wpływ na rodowisko naturalne, umo liwienie podró y osobom niepełnosprawnym. Pojazdy szynowe, które mog by zastosowane na trasach dojazdowych z Katowic i Gliwic do MPL Pyrzowice powinny si cechowa : nap dem elektrycznym, trakcyjnym, nowoczesn lekk, jedno lub dwuczłonow konstrukcj, wyposa eniem w sprz gi automatyczne, mo liwo ci rozwijania du ych pr dko ci, rz du km/h. Jako mo liwe konstrukcje rodków transportu nale y rozwa y tradycyjne tramwaje szynowe lub jednostki trakcyjne, tzw. szynobusy. Tego typu elektryczne pojazdy trakcyjne ( rodki transportu szynowego) najlepiej spełniaj coraz ostrzejsze wymagania stawiane

12 112 Sylwester Markusik, Maria Cie la transportowi w zakresie ekologii, bezpiecze stwa, oszcz dno ci energii oraz czasu trwania podró y na krótkie i rednie odległo ci. Za szynobus uwa a si lekki wagon lub zespół trakcyjny o nap dzie elektrycznym lub spalinowym, słu cy do obsługi ruchu pasa erskiego na liniach o rednich potokach podró nych, przy relatywnie du ej cz stotliwo ci kursowania. W porównaniu z tradycyjnym poci giem (lokomotywa wagon(y)) o podobnej pojemno ci charakteryzuje si wi kszymi przyspieszeniami, mniejszym zu yciem paliwa i wi kszymi pr dko ciami (do 120 km/h), osi ganymi na tych samych, zwykle drugorz dnych szlakach. Jako rodki transportu aglomeracyjnego mog by tu wykorzystane szynobusy typu: SA 105 (producent ZNTK Pozna ) lub EN 81 ( producent PESA Bydgoszcz), których parametry techniczne odpowiadaj wymogom lokalnego ruchu pasa erskiego na l sku. Na linii ekspresowej (dojazd do lotniska) powinny kursowa modułowe pojazdy szynowe nowego typu, które mog wje d a z toru kolejowego na tramwajowy i odwrotnie (rys.12), a jego maksymalna pr dko si ga poza miastem do 160 km/h. Pojazdy dwusystemowe poruszaj si po mie cie jak szynobusy (tramwaje), na obrze ach miasta staj si poci gami mog cymi rozwija znaczne pr dko ci. W tzw. miejscach stycznych zmienia si zasilanie z miejskiego pr du stałego 750V na pr d zmienny kolejowy V. Na dachu pojazdu i pod podłog umieszczone s stacje transformatorowe i prostowniki. Dwusystemowy tramwaj nowej generacji, mo e umo liwi ci gło komunikacji mi dzy centrami miast Aglomeracji l skiej lub mi dzy centrami tych miast i lotniskiem Katowice- Pyrzowice za po rednictwem istniej cej ju infrastruktury kolejowej i tramwajowej. Jedynym warunkiem jest tylko taka sama szeroko toru 1435 mm. ródło: [5] Rys.12. Zespół trakcyjny FLIRT f-my STADLER wybrany do obsługi linii ekspresowej Dla celów poł czenia miast Aglomeracji Górno l skiej z MPL Katowice- Pyrzowice, szybk kolej regionaln ( o pr dko ciach do 160 km/h), najlepszy wydaje si pojazd trakcyjny FLIRT firmy STADLER, pomimo, e nale y sobie zda spraw, e maksymaln pr dko pojazd taki rozwinie jedynie na krótkim odcinku trasy (od Piekar do Pyrzowicwzdłu autostrady A1, tj. ok. 10 km ).

13 Wybór optymalnego poł czenia szynowego Aglomeracji Górno l skiej z Portem Lotniczym WNIOSKI Wzrastaj cy ruch pasa erski pomi dzy miastami Aglomeracji Górno l skiej a portem lotniczym Katowice Pyrzowice, wskazuje na konieczno budowy drugiego niezale nego od drogi kołowej, szybkiego poł czenia szynowego. Optymalna trasa poł czenia szynowego, ł cz cego Aglomeracj Górno l sk z portem lotniczym Katowice - Pyrzowice, musi uwzgl dnia równie potrzeby lokalnego ruchu komunikacyjnego oraz wymogi zwi zane z ochron rodowiska. Budowa poł czenia szynowego z MPL Katowice- Pyrzowice mo e przyczyni si do o ywienia gospodarczego i ograniczenia bezrobocia w miastach Aglomeracji Górno l skiej oraz w gminach, przez które proponowany jest jej przebieg. Proponowana lokalizacja linii SKM- u wykorzystuje w 70% istniej ce lub nieczynne elementy infrastruktury kolejowej, w tym aktualnie eksploatowane trasy linii kolejowych w 46%. Do obsługi ruchu pasa erskiego na trasie ekspresowej (poł czenie lotniskowe) oraz w ruchu aglomeracyjnym nale y zastosowa rodki transportu najlepiej spełniaj ce swoje zało one zadania transportowe. LITERATURA [1] Projekt Foresight: Priorytetowe technologie dla zrównowa onego rozwoju województwa l skiego, Panel nr 6: Transport i infrastruktura transportowa, Katowice 2008; [2] Koncepcja zintegrowanego dwusystemowego poł czenia szynowego AirTrans Aglomeracji Górno l skiej z Mi dzynarodowym Portem Lotniczym Katowice-Pyrzowice, Wydział Transportu, Politechnika l ska, 2005; [3] Koncepcja powi za komunikacj kolejow Mi dzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach z Aglomeracj Górno l sk, l ski Urz d Marszałkowski, Katowice, opracowana przez: WYG International oraz CNTK- Warszawa, 2007; [4] [5] Zintegrowane poł czenie Aglomeracji Górno l skiej z Mi dzynarodowym Portem Lotniczym Katowice Pyrzowice; Ministerstwo Gospodarki oraz Urz d Miejski w Bytomiu, OPTIMUM SELECTION OF RAIL CONNECTION SILESIAN AGLOMERATION WITH KATOWICE - PYRZOWICE AIRPORT Abstract In closed time, the basic transportation task on the Upper Silesia, will be fast carriage passengers from main cities of Silesia Agglomeration (Gliwice, Zabrze, Bytom, Katowice, Tychy, Chorzów, etc) to the International Airport Katowice Pyrzowice. In the article were shown choose to realization route VIa for connection Airport Pyrzowice with Silesia Agglomeration and criteria estimate three possible variants of that route. Key words: integrated transport, communication network, traffic flow. Artykuł powstał na bazie konkursu PPP, ogłoszonego przez Ministerstwo Gospodarki w roku 2008,którego laureatem zostało Miasto Bytom, a realizatorem prac badawczych firma Collect Consulting Sp. z o.o. z Katowic oraz Politechnika l ska. Recenzent: Marianna Jacyna