Roczny plan wynikowy nauczania przyrody w 6 klasie szkoły podstawowej. Ścieżka edukacyjna Treści ze ścieżki Wymagania podstawowe

Transkrypt

1 Roczny plan wynikowy nauczania przyrody w 6 klasie szkoły podstawowej Temat z podręcznika Numer i temat lekcji Zakres treści podręcznikowych Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe (R rozszerzające, D dopełniające, W wykraczające) Ścieżka edukacyjna Treści ze ścieżki Teoria heliocentryczna Kopernika 1. W jaki sposób będziemy poznawać przyrodę w VI klasie? 2. Poznajemy heliocentryczną teorię Mikołaja Gwiazdy, gwiazdozbiory, planety kalendarz teoria Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA Uczeń: opisuje sposoby poznawania przyrody objaśnia, w jaki sposób korzystać z informatora o egzaminie po VI klasie szkoły podstawowej (standardy) omawia budowę kalendarza wskazuje zastosowania kalendarza omawia główne założenia teorii heliocentrycznej Uczeń: proponuje metody i sposoby poznawania wybranych zagadnień, korzystając z wiedzy zdobytej w IV i V klasie (R) uzasadnia, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata (R) opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych czytelnicza i medialna literatura popularnonaukowa Wychowanie patriotyczne i obywatelskie sylwetki wielkich Uwagi Zapoznanie uczniów z: zakresem materiału nauczania wymaganiami programowymi na poszczególne oceny sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć

2 Pole grawitacyjne Układ Słoneczny Kopernika heliocentryczna (R) wyjaśnia pojęcie orbita (R) 3. Pole grawitacyjne 4. Poznajemy Układ Słoneczny: Słońce i bliższe planety 5. Poznajemy dalekie ciała niebieskie rozwój nauk o ruchach ciał i ich przyczynach prawo powszechnej grawitacji pole grawitacyjne powstanie Układu Słonecznego planety typu warunki panujące na Księżycu planetoidy meteoryty planety olbrzymy komety znaczenie lotów i badań kosmicznych podaje przykłady świadczące o istnieniu pola grawitacyjnego podaje jednostkę siły i masy wyznacza masę wskazanego przedmiotu na podstawie doświadczenia objaśnia zależność między masą ciała a jego ciężarem podaje różnice między planetami a gwiazdami opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na wymienia planety Układu Słonecznego wskazuje różnice między planetoidami a meteorytami wyjaśnia, co to są galaktyki podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym (R) określa, od czego zależy wartość siły grawitacji (D) wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała zmienia się w zależności od odległości od środka (D) opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny (D/W) porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej (R) wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery (D/W) wymienia różnice między ą a planetami olbrzymami (R) wyjaśnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos Polaków czytelnicza i medialna wydawnictwa informacyjne Wychowanie patriotyczne i obywatelskie sylwetki wielkich Polaków

3 Podsumujmy 6. a częścią Wszechświata podsumowanie Kula ziemska Pole magnetyczne 7. Kula ziemska 8./9. Poznajemy oddziaływania elektrostatyczne i magnetyczne model globus ruch obrotowy wymiary oddziaływania elektrostatyczne przykłady oddziaływań magnetycznych bieguny magnetyczne Dział: ZIEMIA NASZA PLANETA wskazuje na globusie bieguny ziemskie i oś wyjaśnia związek pozornej wędrówki Słońca po niebie z ruchem obrotowym podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych nazywa bieguny magnetyczne rysuje linie pola magnetycznego wymienia 3 4 przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes wyjaśnia, kiedy magnesy przyciągają się, a kiedy odpychają wymienia skutki ruchu obrotowego (R) wykreśla koło odpowiadające wymiarom we wskazanej przez nauczyciela skali (R) wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie (R) wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego (R) wykazuje istnienie pola magnetycznego wokół magnesów (R) objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne

4 Jak określić położenie geograficzne? 10. Pole magnetyczne 11. Co to jest siatka geograficzna? 12. Współrzędne geograficzne dowody na istnienie pola magnetycznego bieguny magnetyczne i geograficzne magnesy naturalne południki i równoleżniki równik półkula północna i południowa szerokość geograficzna długość geograficzna południk zerowy podaje przykład zjawiska mającego związek z istnieniem pola magnetycznego podaje przykład magnesu naturalnego za pomocą kompasu wyznacza bieguny wskazuje na globusie południki i równoleżniki wskazuje równik pokazuje półkulę północną i południową wskazuje południk zerowy pokazuje półkulę wschodnią i zachodnią wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ południe zaznacza na rysunku bieguny magnetyczne (R) pokazuje na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych (R) objaśnia zależność między ziemskimi biegunami magnetycznymi a geograficznymi (D) podaje przykłady materiałów, z których można wykonywać magnesy (R) wyjaśnia, do czego służy siatka geograficzna (R) wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników (R) wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami (W) wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna i szerokość geograficzna (R)

5 13. W jaki sposób określamy położenie geograficzne? Podsumujmy 14. a nasza planeta. Podsumowanie 15. Sprawdzian Światło i zjawiska świetlne 16. Poznajemy źródła światła położenie geograficzne ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego tematy 2 14 naturalne źródła światła sztuczne źródła światła energia elektryczna określa w stopniach położenie geograficzne wskazanych miejsc Dział: ROLA SŁOŃCA podaje przykłady źródeł światła potrafi wskazać naturalne i sztuczne źródła światła buduje prosty obwód elektryczny wyjaśnia, jak zachować się w czasie burzy podaje przykłady przewodników i izolatorów określa w stopniach i minutach położenie geograficzne wskazanych miejsc odszukuje punkty na globusie, mając podane współrzędne geograficzne rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego (R) określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów (R)

6 17. Prostoliniowe rozchodzenie się światła 18. Jakie są skutki prostoliniowego rozchodzenia się światła? 19./20. Odbicie i załamanie światła prostoliniowe rozchodzenie się światła promień świetlny ciała przezroczyste i nieprzezroczyste cień i półcień dzień i noc odbicie światła rozproszenie światła załamanie światła rysuje, jak rozchodzi się światło podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych wyjaśnia, jak powstaje cień wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowanej przy promieniu świetlnym wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca rysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie światła wyjaśnia, kiedy następuje załamanie światła wyjaśnia pojęcie promienia świetlnego (R) wyjaśnia, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki (D) tłumaczy zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia (D) wyjaśnia przyczynę różnic w długości dnia i nocy (D) wyjaśnia, jaki obraz nazywamy pozornym (D) tłumaczy zjawisko załamania światła rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka przezroczystego (R) wymienia przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem światła (R)

7 Czy dzień może trwać pół roku? 21. Światło białe i światła barwne 22. Barwy ciał w przyrodzie 23./24. Pory roku jako następstwo ruchu obiegowego 25. Strefy oświetleniowe Podsumujmy 26. Rola Słońca podsumowanie 27. Sprawdzian zjawisko rozszczepienia światła widmo światła białego barwy podstawowe i dopełniające pochłanianie światła widzenie barw ruch dzienny Słońca w różnych porach roku przesilenie letnie i zimowe ruch obiegowy zrównanie dnia z nocą charakterystyka stref oświetleniowych tematy wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia światła określa, na czym polega zjawisko rozszczepienia światła białego wymienia barwy podstawowe i dopełniające wyjaśnia powstawanie barw widzianych ciał wskazuje zastosowanie filtrów podaje przyczyny następowania pór roku wymienia daty przesilenia letniego i zimowego wyjaśnia, dlaczego niektóre lata są przestępne pokazuje na globusie strefy oświetleniowe wykazuje, że światło białe jest mieszaniną wielu barw (D) objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu (R) potrafi zademonstrować powstawanie widma światła białego (R) wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R) opisuje budowę oka (D) wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą (R) objaśnia rysunek przedstawiający oświetlenie w pierwszych dniach pór roku wyjaśnia zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe (D)

8 Dział: WSZECHOCEAN Kontynenty i oceany Cztery oceany Czynniki wpływające na warunki życia w morzu Ukształtowanie dna morskiego 28. Kontynenty i oceany na 29. Co to jest Wszechocean? 30. Czynniki wpływające na warunki życia w morzu 31. Jak ukształtowane jest nazwy kontynentów i oceanów położenie kontynentów i oceanów na mapie oraz na globusie odkrycie Ameryki przez K. Kolumba granice oceanów morza zasięg lądów i oceanów przed milionami lat oraz dziś zasolenie wody morskiej pochłanianie światła przez wodę morską i jego skutki temperatura wód morskich szelf rafy koralowe podmorskie pokazuje na mapie oraz na globusie kontynenty i oceany pokazuje na mapie, jakie kontynenty oblewa każdy z oceanów odczytuje z mapy nazwy mórz oblewających Europę wyjaśnia, dlaczego woda morska jest słona wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności wskazuje czynniki wpływające na przezroczystość wód morskich opisuje warunki panujące na szelfie odszukuje na mapie: rowy pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba (R) pokazuje na mapie wyspy odkryte przez Krzysztofa Kolumba (D) pokazuje granice poszczególnych oceanów (R) pokazuje na mapie typy mórz (R) podaje przyczyny zmiany zasięgu lądów i oceanów (D/W) wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich (R) omawia wpływ zasolenia wody na warunki życia w morzu (W) wymienia różnice między warunkami panującymi przy powierzchni i w głębiach oceanicznych (D) wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R) opisuje rafę koralową (D) wymienia konsekwencje budowy czytelnicza i medialna wydawnictwa informacyjne ekologiczna degradacja

9 Ruch wody morskiej dno morskie? 32. Ruch wody morskiej Podsumujmy 33. Morza i oceany podsumowanie Charakterystyka stref życia w morzu 34. Charakterystyka stref życia w morzu łańcuchy górskie rowy oceaniczne elementy fali przypływy i odpływy prądy morskie Prąd Zatokowy warunki życia w wodzie strefy życia organizmów w morzu warunki świetlne i termiczne w poszczególnych strefach oceaniczne, podmorskie wyspy i łańcuchy górskie wymienia przyczyny falowania wody pokazuje na mapie Prąd Zatokowy rysuje schemat fali platform wiertniczych na szelfie (D) opisuje falę (R) wyjaśnia przyczynę przypływów i odpływów (R) objaśnia przyczynę powstawania prądów morskich (D) podaje przykłady wpływu prądów morskich na żeglugę oraz klimat Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU nazywa strefy życia w morzu opisuje warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach życia w morzu charakteryzuje warunki (świetlne, termiczne) panujące w poszczególnych strefach wyjaśnia przyczyny zróżnicowania świata organicznego w poszczególnych strefach (D) środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

10 Strefa przybrzeżna morza Strefa otwartej toni wodnej 35. Poznajemy strefę przybrzeżną morza 36./37. Strefa otwartej toni wodnej Strefa denna 38. Zwierzęta strefy dennej Co to jest dźwięk? 39. Co to jest dźwięk zwierzęta bezkręgowe strefy przybrzeżnej budowa chełbi koralowce symbioza ukwiała z pustelnikiem przystosowania w budowie ryb do życia w wodzie czynności życiowe ryb rozmnażanie się ryb przystosowania ssaków do życia w wodzie skorupiaki morskie małże źródła dźwięków fala dźwiękowa rozchodzenie się fal klasyfikuje zwierzęta na kręgowce i bezkręgowce odróżnia polipa od meduzy rysuje chełbię wyjaśnia, na czym polega symbioza ukwiała z pustelnikiem opisuje budowę zewnętrzną ryby wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie wymienia przykłady ssaków żyjących w morzach opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków morskich na przykładzie homara podaje przykłady skorupiaków morskich omawia znaczenie małży w przyrodzie wymienia źródła dźwięków zaznacza na rysunku rozrzedzenie, zagęszczenie i długość fali tłumaczy, kiedy powstaje wskazuje charakterystyczne cechy polipa i meduzy (R) opisuje przystosowania w budowie chełbi do warunków życia (R) charakteryzuje koralowce charakteryzuje czynności życiowe ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb (R) objaśnia, na czym polega jajorodność i żyworodność ryb opisuje przystosowania ssaków do życia w wodzie tłumaczy, na czym polega zjawisko linienia skorupiaków (R) rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie opisuje zależność budowy małży od warunków środowiska i trybu życia (D) wyjaśnia, co nazywamy falą dźwiękową (R) podaje przykłady ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych

11 Poznanie i znaczenie oceanów 40. W jaki sposób poznano oceany? 41./42. Jakie znaczenie mają oceany? dźwiękowych echo ultradźwięki dawne wyprawy morskie nowoczesne badania naukowe znaczenie oceanów dla człowieka transport morski połowy ryb hodowla organizmów morskich bogactwa mineralne turystyka nadmorska echo podaje przykłady zastosowania echosondy opisuje podróż Ferdynanda Magellana wyjaśnia, do czego służy batyskaf wymienia korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem (R) wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą się rozchodzić w próżni (D) wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali (R) objaśnia zjawisko echolokacji (R) podaje przykłady wykorzystywania zjawiska echa przez zwierzęta pokazuje na mapie szlak, którym płynął Ferdynand Magellan (R) opisuje znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata (D) wyjaśnia, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są limity połowów (R) analizuje skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich (D) czytelnicza i medialna wydawnictwa informacyjne

12 Podsumujmy 43. Charakterystyka stref życia w morzu podsumowanie 44. Sprawdzian Życie w jeziorze 45. Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku 46./47. Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora 48./49. Inne zwierzęta żyjące w jeziorze tematy czynniki warunkujące życie w jeziorze pierwotniaki budowa komórki zwierzęcej jamochłony stułbia skorupiaki pajęczaki pająk topik ślimaki ryby Dział: Z WODY NA LĄD opisuje warunki niezbędne do życia zwierząt w jeziorze opisuje zmiany warunków życia w jeziorze w zależności od pór roku opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka omawia budowę komórki zwierzęcej omawia budowę stułbi wymienia charakterystyczne cechy budowy stawonogów wylicza przykłady zwierząt żyjących w jeziorze podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne (D/W) tłumaczy, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi (R) odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej charakteryzuje pierwotniaki (D) wymienia przystosowania stułbi do trybu życia (R) odróżnia stawonogi od innych zwierząt wodnych (R) rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora (D) wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach (D)

13 Wyjście zwierząt na ląd 50./51. Wyjście zwierząt na ląd Podsumujmy 52. Życie w jeziorze podsumowanie 53./54. Podsumowanie oraz sprawdzian wiadomości i umiejętnośc i zdobytych w I semestrze Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym? 55./56. Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym? cechy budowy zewnętrznej płazów przedstawiciele płazów bezogonowych i ogoniastych cechy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie czynności życiowe gadów jajorodność charakterystyka żółwi, jaszczurek, nazywa części ciała żaby opisuje czynności życiowe płazów wymienia 2 3 przykłady płazów chronionych wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów będące przystosowaniem do życia na lądzie (R) opisuje rozwój żaby (R) klasyfikuje, popierając przykładami, płazy na bezogonowe i ogoniaste Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie omawia cechy budowy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży wyjaśnia, jak należy postępować po ukąszeniu przez żmiję omawia proces rozmnażania się gadów porównuje czynności życiowe płazów i gadów, uwzględniając przystosowania tych zwierząt do warunków życia (D/W) charakteryzuje budowę żółwi, jaszczurek i węży podaje charakterystyczne cechy żmii zygzakowatej (R) prozdrowotna ochrona przed zagrożeniami naturalnymi

14 Ptaki latające i śpiewające kręgowce Ssaki najdoskonalsze kręgowce 57./58. Poznajemy ptaki 59. Wędrówki ptaków 60. Poznajemy ssaki węży postępowanie po ukąszeniu przez żmiję podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi stałocieplność rodzaje piór typy dziobów i kończyn tylnych ptaków jajorodność, gniazdowniki i zagniazdowniki przyczyny wędrówek ptaków zróżnicowanie pór odlotów i przylotów obrączkowanie ptaków ptaki chronione charakterystyczne cechy ssaków ssaki występujące w różnych opisuje budowę zewnętrzną ptaka wymienia cechy będące przystosowaniem ptaka do lotu rozpoznaje rodzaje piór opisuje budowę pióra na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy dziobów i kończyn wskazanych ptaków (w tym ptaków drapieżnych) podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski omawia znaczenie ptaków w przyrodzie wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych wymienia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady ssaków z różnych środowisk rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków (R) opisuje rozmnażanie się ptaków (D) objaśnia, popierając przykładami, pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki (R) wymienia przyczyny wędrówek ptaków (R) charakteryzuje wybraną grupę ptaków (D) na wybranych przykładach wykazuje związek między budową a trybem życia ptaków (D) wymienia wytwory skóry ssaków (R) charakteryzuje rozmnażanie się i rozwój ssaków

15 Małe zwierzęta lądowe 61. Małe zwierzęta lądowe pierścienice 62. Poznajemy pajęczaki 63. Owady najliczniejsza grupa zwierząt lądowych środowiskach rozmnażanie się i rozwój ssaków budowa zewnętrzna pierścienic sposób poruszania się dżdżownicy rola w użyźnianiu gleby budowa zewnętrzna pająka przedstawiciele pająków roztocze części ciała owada różnorodność budowy owadów rozmnażanie się owadów znaczenie owadów w przyrodzie wymienia charakterystyczne cechy pierścienic wyjaśnia rolę dżdżownic w użyźnianiu gleby opisuje budowę zewnętrzną pająka opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza nazywa części ciała owada opisuje poszczególne części ciała owada wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka opisuje cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie opisuje czynności życiowe dżdżownicy (D) opisuje przystosowania pająka do zdobywania pokarmu (R) charakteryzuje inne pajęczaki roztocze, np. kleszcze określa rolę szkieletu zewnętrznego u owadów (R) rozpoznaje typy aparatów gębowych owadów opisuje modyfikacje skrzydeł owadów opisuje rozwój owadów omawia rolę owadów w przyrodzie (R) prozdrowotna ochrona przed zagrożeniami naturalnymi

16 64. Ślimak winniczek przedstawiciel ślimaków lądowych Podsumujmy 65. Warunki życia w środowisku lądowym podsumowanie 66. Sprawdzian Co to jest klimat? Strefy geograficzne 67. Co to jest klimat? 68. Ogólna charakterystyka stref przykłady ślimaków lądowych (i wodnych) części ciała ślimaka winniczka rola muszli rozmnażanie się ślimaka winniczka tematy obserwacje pogody klimat przebieg pór roku zróżnicowanie klimatu i szaty roślinnej na nazywa części ciała ślimaka winniczka Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI wymienia podstawowe elementy klimatu odczytuje dane z wykresów podaje kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy krajobrazowe opisuje zachowania ślimaka w zależności od czynników zewnętrznych (R) omawia rozmnażanie się ślimaka winniczka (D) wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie, i na ich podstawie określa cechy klimatu na podstawie analizy wykresów porównuje klimaty (D/W) opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy (R) opisuje krajobraz wybranej strefy

17 Wilgotne lasy równikowe strefa bez pór roku geograficznych 69. Zdobywcy lasów równikowych 70. Klimat i gleby w strefie lasów równikowych 71. Rośliny i zwierzęta wilgotnego lasu równikowego granice stref geograficznych (krajobrazowych) strefy krajobrazowe w Europie granice strefy wilgotnych lasów równikowych ekspedycje i podróżnicy charakterystyczne cechy klimatu dzień w lesie równikowym gleby poziomy lasu równikowego przystosowania roślin wilgotnego lasu równikowego fauna lasu równikowego pokazuje na mapie rozmieszczenie stref krajobrazowych pokazuje na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych wyjaśnia cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku charakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów podaje 2 3 przykłady roślin, które można spotkać w wilgotnym lesie równikowym podaje przykłady zwierząt żyjących w lesie równikowym (D/W) podaje przyczyny istnienia różnych stref krajobrazowych (D) wskazuje przyczyny odchylenia granic stref krajobrazowych od równoleżników (D) opowiada o wyprawach mających na celu poznanie lasów równikowych opisuje przebieg dnia w lesie równikowym (R) wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym (D) charakteryzuje warunki świetlne panujące w lesie równikowym (R) omawia wybrane przystosowania roślin do życia w lesie równikowym charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym czytelnicza i medialna literatura popularnonaukowa

18 Dwie pory roku w strefie sawann 72./73. Gospodarka człowieka w lesie równikowym 74. Pory roku w strefie sawann 75. Rośliny i zwierzęta sawanny afrykańskiej 76. Gospodarka w strefie sawann plemiona plantacje eksploatacja lasów równikowych bogactwa mineralne charakterystyka pory suchej i deszczowej zmiany w wyglądzie roślin w zależności od pory roku roślinność sawanny owady sawanny zwierzęta roślinożerne sawanny drapieżniki rośliny uprawne i hodowla zwierząt w strefie sawann Sahel podaje przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej opisuje znaczenie gospodarcze lasów równikowych pokazuje na mapie strefę sawann odczytuje z wykresu temperaturę oraz opady w porze deszczowej i suchej opisuje krajobraz sawanny wymienia 5 gatunków zwierząt występujących na sawannach wymienia rośliny uprawiane w strefie sawann opisuje wpływ klimatu i roślinności na sposób gospodarowania mieszkańców strefy (D) wskazuje przyczyny zmniejszania się obszaru lasów równikowych analizuje skutki zmniejszania się obszaru lasów równikowych (D/W) omawia przystosowania roślin do warunków panujących w porze deszczowej i suchej (R) porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej (D) charakteryzuje faunę sawanny omawia przystosowania zwierząt sawanny do zdobywania pokarmu opisuje rolnictwo tradycyjne w strefie sawann (R) charakteryzuje Sahel (D) ekologiczna degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

19 Całoroczna susza w strefie pustyń 77. Poznajemy strefę pustyń 78. Rośliny i zwierzęta pustyni 79. Mieszkańcy pustyni 80. Życie w dolinie Nilu warunki klimatyczne pustyń położenie pustyń krajobrazy pustyń przystosowania roślin do warunków klimatycznych pustyni fauna pustyni koczownicy i ich zajęcia oazy uprawa roli ropa naftowa i wpływ jej wydobycia na zmiany krajobrazu pustyni osadnictwo w dolinie i delcie Nilu rolnictwo w dolinie Nilu krokodyl nilowy pokazuje strefę pustyń na mapie charakteryzuje klimat pustynny wymienia 3 4 gatunki zwierząt żyjących na pustyni wymienia zajęcia mieszkańców pustyń pokazuje na mapie Nil wyjaśnia, dlaczego w dolinie Nilu od tysięcy lat rozwija się rolnictwo wymienia rodzaje pustyń (R) porównuje krajobrazy różnych rodzajów pustyń (D) omawia przystosowania roślin do życia w warunkach pustynnych charakteryzuje faunę pustyń opisuje przystosowania zwierząt do życia na pustyni opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania i gęstość zaludnienia przewiduje dalsze zmiany środowiska na skutek eksploatacji złóż ropy naftowej (D/W) opisuje współczesne warunki życia w dolinie Nilu (R) ekologiczna degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

20 Upalne i suche lato w strefie śródziemnomorskiej 81./82. Klimat i rośliny strefy śródziemnomorskiej 83. Rośliny uprawne i zwierzęta strefy śródziemnomorskiej 84. Strefa śródziemnomorska kolebką cywilizacji europejskiej i atrakcyjnym regionem turystycznym 85./86. Podsumowanie i sprawdzian cechy klimatu śródziemnomorskiego charakterystyczne cechy roślinności śródziemnomorskiej makia śródziemnomorska oliwki winorośl figi inne rośliny uprawne fauna śródziemnomorska kultura kreteńska i jej spadkobiercy turystyka regiony turystyczne konsekwencje rozwoju turystyki tematy pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach wymienia typowe rośliny uprawne strefy śródziemnomorskiej wyjaśnia, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie charakteryzuje roślinność śródziemnomorską (R) opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach (D) charakteryzuje makię śródziemnomorską charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej (R) charakteryzuje faunę śródziemnomorską wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji (R) wymienia wady i zalety rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej (D) ekologiczna degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

21 Strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę Strefa stepów morza traw Długie i mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych 87./88. Strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę 89./90. Strefa stepów 91./92. Strefa północnych lasów iglastych granice strefy lasów liściastych charakterystyczne cechy klimatu przystosowania drzew do zmiennych warunków klimatycznych rośliny i zwierzęta poszczególnych warstw lasu granice strefy stepów uprawa pszenicy klimat stepu rośliny i zwierzęta stepu klimat strefy północnych lasów iglastych wieczna zmarzlina rośliny i zwierzęta tajgi gospodarka leśna pokazuje na mapie strefę lasów liściastych opisuje charakterystyczne cechy klimatu strefy lasów liściastych nazywa warstwy lasu podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt, które występują w poszczególnych warstwach lasu rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt, które występują w lasach liściastych pokazuje na mapie granice strefy stepów charakteryzuje klimat stepowy opisuje roślinność stepową wymienia cechy drapieżników pokazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych opisuje krajobraz tajgi wymienia gatunki zwierząt żyjących w tajdze charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (D/W) charakteryzuje wybrane gatunki zwierząt omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (R) opisuje typy lasów występujące w Polsce (D/W) wyjaśnia, dlaczego obszary strefy stepów odgrywają ważną rolę w wyżywieniu ludności świata (R) wskazuje przystosowania roślin do warunków stepowych (R) charakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie opisuje klimat strefy północnych lasów iglastych (R) charakteryzuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tajdze (R) omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w tajdze wyjaśnia, co to jest wieczna zmarzlina (R) ekologiczna degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

22 Zimna i bezleśna strefa tundry 93. Klimat tundry 94. Rośliny, zwierzęta oraz mieszkańcy tundry 95. Ropa naftowa i gaz ziemny w strefie tundry południowa granica tundry zima i lato w tundrze dzień polarny i noc polarna przedstawiciele świata roślin tundry zwierzęta tundry Eskimosi i ich zajęcia Lapończycy i ich zajęcia złoża ropy naftowej i gazu ziemnego w strefie tundry warunki eksploatacji eksploatacja złóż ropy naftowej na Alasce wskazuje na mapie południową granicę tundry opisuje klimat tundry wymienia gatunki roślin występujące w tundrze omawia przystosowania lisa polarnego do warunków klimatycznych opisuje zajęcia mieszkańców tundry wymienia główne bogactwa mineralne występujące w tundrze porównuje pory roku w tundrze charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry opisuje zmiany w środowisku spowodowane eksploatacją bogactw ekologiczna degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi

23 Wieczne mrozy w strefie pustyń lodowych 96./97. Poznajemy Antarktydę 98. Arktyka obszar wokół bieguna północnego Podsumujmy 99. Podsumowanie 100. Sprawdzian położenie Antarktydy dzień polarny i noc polarna klimat strefy pustyń lodowych rośliny i zwierzęta Antarktydy i wód przybrzeżnych odkrycia i badania naukowe położenie Arktyki warunki klimatyczne wyprawy polarne w Arktyce tematy tematy pokazuje na mapie Antarktydę pokazuje biegun zimna opisuje warunki klimatyczne panujące na Antarktydzie omawia przystosowania pingwinów do życia w klimacie polarnym pokazuje na mapie Arktykę charakteryzuje klimat Arktyki wyjaśnia, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynią lodową opisuje warunki panujące w oazach (R) charakteryzuje faunę wód przybrzeżnych Antarktydy (R) wyjaśnia, dlaczego fauna wód przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu (W) wymienia badaczy Antarktydy pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) omawia wkład Polaków w badania Antarktydy porównuje Antarktydę i Arktykę (D) pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) omawia wkład Polaków w badania Arktyki Wychowanie patriotyczne i obywatelskie sylwetki wielkich Polaków Wychowanie patriotyczne i obywatelskie sylwetki wielkich Polaków Dział: ZIEMIA WSPÓLNE DOBRO Zagrożenia i szanse 101./102. Zagrożenia przyczyny zmian wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, ekologiczna

24 przyrody i szanse przyrody w krajobrazie naturalnym zanieczyszczenia i ich skutki działania na rzecz ochrony przyrody opisuje skutki zanieczyszczenia środowiska charakteryzuje zanieczyszczenia środowiska wymienia formy ochrony przyrody podaje przykłady gatunków chronionych gleby (R) charakteryzuje wybrane parki narodowe przewiduje skutki niewłaściwego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących (D/W) podaje przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody (D) degradacja środowiska przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi