UCHWAŁA NR XXII/198/2016 RADY GMINY PABIANICE. z dnia 25 kwietnia 2016 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XXII/198/2016 RADY GMINY PABIANICE z dnia 25 kwietnia 2016 r. w sprawie aktualizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata Na podstawie art. 18 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2016 poz. 446) uchwala się co następuje: 1. Dokonuje się aktualizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata , przyjętego uchwałą nr XIV/132/2015 Rady Gminy Pabianice z dnia 30 listopada 2015 r. zgodnie z załącznikiem do niniejszej uchwały. 2. Przyjmuje się zakutalizowany Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata do realizacji. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem następującym po dniu podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Pabianice Marek Muszczak Id: EC611CA4-D3DA AA-AB0486D9A9D2. Uchwalony Strona 1

2 Załącznik nr 1 Do uchwały nr XXII/198/2016 Rady Gminy Pabianice z dnia 25 kwietnia 2016 r. Aktualizacja planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata Zadanie Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata o całkowitym koszcie netto ,00 zł zostało dofinansowane środkami Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi w formie dotacji w wysokości ,00 zł. Pabianice, marzec 2016

3 Współpraca - Urząd Gminy w Pabianicach Wykonawcy: Roman Figiel Magdalena Kardas Mariusz Rzepkowski Łukasz Polakowski prowadzący Piotr Kukla Małgorzata Kocoń Adam Motyl Agata Szyja

4 Spis treści 1. Podstawy formalne opracowania Polityka energetyczna na szczeblu międzynarodowym Polityka UE oraz świata Dyrektywy Unii Europejskiej Dokumenty związane z gospodarką niskoemisyjną Cel i zakres opracowania Charakterystyka społeczno-gospodarcza Gminy Pabianice Lokalizacja gminy Warunki naturalne Sytuacja społeczno - gospodarcza Uwarunkowania demograficzne Działalność gospodarcza Rolnictwo i leśnictwo Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej Zabudowa mieszkaniowa Obiekty użyteczności publicznej Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie Gminy Pabianice Opis ogólny systemów energetycznych gminy System ciepłowniczy System gazowniczy System elektroenergetyczny Pozostałe nośniki energii Stan środowiska na obszarze gminy Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych

5 5.2 Ocena stanu atmosfery na terenie województwa łódzkiego oraz Gminy Pabianice Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Pabianice Metodologia opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej Struktura PGN Metodyka Informacje od przedsiębiorstw energetycznych Ankietyzacja obiektów mieszkalnych jednorodzinnych Pozostałe źródła danych Inwentaryzacja emisji CO Podstawowe założenia Charakterystyka głównych sektorów odbiorców energii Obiekty użyteczności publicznej Obiekty mieszkalne Handel, usługi, przedsiębiorstwa Oświetlenie uliczne Transport Bazowa inwentaryzacja emisji CO 2 - rok Inwentaryzacja emisji CO 2 prognoza na rok Założenia Zużycie energii oraz emisja CO 2 w roku 2020 dla scenariusza BAU Inwentaryzacja emisji CO 2 podsumowanie Plan gospodarki niskoemisyjnej Wizja i cele strategiczne Cele szczegółowe Obszary interwencji Lista przedsięwzięć

6 8.5 Wskaźniki ekonomiczne przedsięwzięć Efekt energetyczny i ekologiczny Realizacja planu Harmonogram działań Finansowanie przedsięwzięć System monitoringu i oceny - wytyczne Analiza ryzyka realizacji planu Podsumowanie / streszczenie

7 Spis rysunków Rysunek 3-1 Lokalizacja Gminy Pabianice na tle powiatu Rysunek 3-2 Mapa Gminy Pabianice Rysunek 3-3 Liczba ludności w Gminie Pabianice w latach Rysunek 3-4 Prognoza demograficzna dla Gminy Pabianice Rysunek 3-5 Udział liczby poszczególnych grup wg klasyfikacji PKD Rysunek 3-6 Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Pabianice Rysunek 3-7 Mapa stref klimatycznych Polski i minimalne temperatury zewnętrzne Rysunek 3-8 Struktura wiekowa budynków wg liczby mieszkań i powierzchni w Gminie Pabianice.. 44 Rysunek 4-1 Dynamika zmian zużycia gazu ziemnego w latach Rysunek 4-2 Dynamika zmian liczby odbiorców w latach Rysunek 4-3 Dynamika ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach Rysunek 4-4 Struktura ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w 2014 roku Rysunek 5-1 Obszary przekroczeń średnich stężeń rocznych wartości poziomu docelowego stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 w południowej części Strefy łódzkiej Rysunek 5-2 Obszary przekroczeń średniej rocznej wartości poziomu dopuszczalnego stężenia pyłu PM10 w południowej części Strefy łódzkiej Rysunek 5-3 Obszary przekroczeń średniej rocznej wartości poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji stężenia pyłu PM2,5 w południowej części Strefy łódzkiej Rysunek 5-4 Strefy w województwie łódzkim, dla których dokonano ocenę jakości powietrza Rysunek 5-5 Widok panelu głównego aplikacji do szacowania emisji ze środków transportu Rysunek 5-6 Udział rodzajów źródeł emisji w całkowitej emisji poszczególnych zanieczyszczeń do atmosfery w Gminie Pabianice w 2014 roku Rysunek 5-7 Udział emisji zastępczej z poszczególnych źródeł emisji w całkowitej emisji substancji szkodliwych przeliczonych na emisję równoważną SO 2 w Gminie Pabianice w 2014 roku Rysunek 6-1 Struktura źródeł ciepła na ogrzewanie w budynkach jednorodzinnych na terenie gminy Pabianice

8 Rysunek 6-2 Struktura wieku źródeł ciepła na ogrzewanie w budynkach jednorodzinnych - ankietyzacja Rysunek 6-3 Struktura źródeł ciepła na przygotowanie ciepłej wody użytkowej w budynkach jednorodzinnych - ankietyzacja Rysunek 6-4 Deklaracje dotyczące wymiany źródła ciepła w budynkach jednorodzinnych na terenie gminy Pabianice Rysunek 7-1 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze użyteczności publicznej Rysunek 7-2 Udział emisji CO 2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze użyteczności publicznej Rysunek 7-3 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze mieszkalnictwa Rysunek 7-4 Udział emisji CO 2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze mieszkalnictwa Rysunek 7-5 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze handel, usługi przedsiębiorstwa Rysunek 7-6 Udział emisji CO 2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze handel, usługi, przedsiębiorstwa Rysunek 7-7 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze transportowym Rysunek 7-8 Udział emisji CO 2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze transportu Rysunek 7-9 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Rysunek 7-10 Udział poszczególnych nośników energii w bilansie energetycznym Rysunek 7-11 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku Rysunek 7-12 Udział poszczególnych nośników energii i paliw w całkowitej emisji CO 2 w roku

9 Spis tabel Tabela 2-1 Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie efektywności energetycznej Tabela 3-1 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych Tabela 3-2 Wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy Tabela 3-3 Liczba podmiotów gospodarczych wg klasyfikacji PKD 2007 w latach Tabela 3-4 Powierzchnia zasiewów wg rodzaju upraw Tabela 3-5 Przeciętne roczne zapotrzebowanie energii na ogrzewanie w budownictwie mieszkaniowym w kwh/m 2 powierzchni użytkowej Tabela 3-6 Podział budynków ze względu na zużycie energii do ogrzewania Tabela 3-7 Statystyka mieszkaniowa z lat dotycząca Gminy Pabianice Tabela 3-8 Wskaźniki zmian w gospodarce mieszkaniowej Tabela 4-1 Długość sieci gazowej średniego ciśnienia Tabela 4-2 Liczba odbiorców gazu ziemnego w poszczególnych grupach odbiorców na terenie Gminy Pabianice w latach roku Tabela 4-3 Zużycie gazu ziemnego w poszczególnych grupach odbiorców na terenie Gminy Pabianice w latach roku, tys. m Tabela 4-4 Długości linii elektroenergetycznych zlokalizowanych na terenie gminy wiejskiej Pabianice w latach Tabela 4-5 Punkty świetlne oświetlenia ulicznego Tabela 4-6 Ilość energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach w podziale na poszczególne grupy taryfowe Tabela 4-7 Zużycie paliwa i emisja CO 2 w transporcie gminnym Tabela 4-8 Zużycie paliwa przez przewoźników kolejowych na terenie gminy Pabianice pociągi w 2014 roku Tabela 4-9 Sumaryczne zestawienie zużycia paliw i energii elektrycznej w poszczególnych rodzajach transportu na terenie gminy Pabianice w 2014 roku Tabela 4-10 Sumaryczne zestawienie zużycia paliw i energii elektrycznej w poszczególnych rodzajach transportu na terenie gminy Pabianice w 2020 roku Tabela 5-1 Dopuszczalne normy w zakresie jakości powietrza kryterium ochrony zdrowia

10 Tabela 5-2 Dopuszczalne normy w zakresie jakości powietrza kryterium ochrony roślin Tabela 5-3 Poziomy alarmowe dla niektórych substancji Tabela 5-4 Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery Tabela 5-5 Szacunkowa emisja substancji szkodliwych do atmosfery na terenie Gminy Pabianice ze spalania paliw do celów grzewczych w 2014 roku (emisja niska) Tabela 5-6 Założenia do wyznaczenia emisji liniowej Tabela 5-7 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie Gminy Pabianice [kg/rok] Tabela 5-8 Roczna emisja dwutlenku węgla ze środków transportu na terenie Gminy Pabianice [kg/rok] Tabela 5-9 Współczynniki toksyczności zanieczyszczeń Tabela 5-10 Zestawienie zbiorcze emisji substancji do atmosfery z poszczególnych źródeł emisji na terenie Gminy Pabianice w 2014 roku Tabela 5-11 Zmiana emisji substancji do atmosfery z poszczególnych źródeł emisji na terenie Gminy Pabianice w okresie roku (wg planu rozwoju business as usual biznes jak zwykle) Tabela 7-1 Wskaźniki emisji CO 2 wykorzystane w ramach inwentaryzacji emisji Tabela 7-2 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w obiektach użyteczności publicznej Tabela 7-3 Roczna emisja CO 2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach użyteczności publicznej Tabela 7-4 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze mieszkalnictwa Tabela 7-5 Roczna emisja CO 2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach mieszkalnych Tabela 7-6 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze handel, usługi przedsiębiorstwa Tabela 7-7 Roczna emisja CO 2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach sektora handel, usługi, przedsiębiorstwa Tabela 7-8 Zużycie energii oraz emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia gminnego Tabela 7-9 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze transportowym

11 Tabela 7-10 Roczna emisja CO 2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w sektorze transportowym Tabela 7-11 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Tabela 7-12 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w podziale na poszczególne grupy użytkowników energii w roku Tabela 7-13 Zestawienie kalkulowanej powierzchni użytkowej obiektów dla terenów inwestycyjnych przyjętych do zagospodarowania do 2030 r Tabela 7-14 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w prognozie do Tabela 7-15 Zestawienie zmian wskaźników zapotrzebowania na ciepło budynków mieszkalnych istniejących i nowo wznoszonych do roku Tabela 7-16 Wskaźniki rozwoju nowobudowanego mieszkalnictwa Tabela 7-17 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Tabela 7-18 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Tabela 7-19 Porównanie zużycia energii końcowej w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2014 i Tabela 7-20 Porównanie emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2014 i Tabela 8-1 Zestawienie celów szczegółowych oraz obszarów interwencji Tabela 8-2 Zestawienie działań przewidzianych do realizacji Tabela 8-3 Wyznaczenie celu redukcji emisji CO 2 do roku Tabela 9-1 Wskaźniki monitoringu proponowane dla grupy użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Tabela 9-2 Wskaźniki monitoringu proponowane dla sektora mieszkalnictwo Tabela 9-3 Wskaźniki monitoringu proponowane dla sektora handel, usługi, przedsiębiorstwa Tabela 9-4 Wskaźniki monitoringu proponowane dla sektora transportowego Tabela 9-5 Korzyści społeczne i gospodarcze poszczególnych działań

12 Alfabetyczny wykaz skrótów ARE Agencja Rozwoju Energetyki BAU biznes jak zwykle (business as usual) B(a)P benzo(a)piren BDR Bank Danych Regionalnych c.o. centralne ogrzewanie c.w.u. ciepła woda użytkowa C 6H 6 benzen CBDP Centralna Baza Danych Przestrzennych CH 4 - metan CHP Combined Heat and Power CO tlenek węgla CO 2 dwutlenek węgla COP3 trzecia konferencja klimatyczna DGC wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego EEAP - Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej Er emisja ekwiwalentna GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GIS System Zielonych Inwestycji (program NFOŚiGW) GHG (EGC) gazy cieplarniane GJ jednostka ciepła (gigadżul) GPZ Główny Punkt Zasilania GUS Główny Urząd Statystyczny ha powierzchnia w hektarach HC, - węglowodory HCal - węglowodory alifatyczne HCar węglowodory aromatyczne INSPIRE - Infrastructure for Spatial Information in the European Community IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu) KMP Krajowa Polityka Miejska KOBIZE Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarzadzania Emisjami KPZK Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 kv napięcie elektryczne (kilowolt) kwh zużycie energii (kilowatogodziny) LCA - Ocena cyklu życia (Life Cycle Assessment) LNG (ang. Liquefied Natural Gas) gaz ziemny w postaci ciekłej o temp. poniżej -162 C LPG gaz ciekły 11

13 MJ jednostka ciepła (megadżul) MWA - megawoltamper jest jednostką używaną do określania mocy znamionowej np. transformatorów energetycznych MW e jednostka mocy elektrycznej MWh jednostka zużycia energii (megawatogodziny) MW t jednostka mocy cieplnej NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Nm 3 - normalnych metrach sześciennych na godzinę (Nm 3/h) NPV wartość bieżąca netto inwestycji N 2O podtlenek azotu NOx tlenki azotu NSP2002 Narodowy Spis Powszechny 2002 OZE Odnawialne Źródło Energii Pb ołów PDK plan działań krótkookresowych PGE Polska Grupa Energetyczna PGN plan gospodarki niskoemisyjnej PGNiG SA Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA PM10, PM2.5 pył zawieszony o średnicy odpowiednio 10 i 2,5 m POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PolSeFF program dofinansowujący przedsięwzięcia energooszczędne realizowane przez małe i średnie przedsiębiorstwa ( POP program ochrony powietrza PSE Polskie Sieci Energetyczne PWP Projekt Wspierania Przedsiębiorczości RPO Regionalny Program Operacyjny SEAP plan działań na rzecz zrównoważonej energii SIT System Informacji o Terenie SN średnie napięcie SPBT prosty okres zwrotu inwestycji SO 2 dwutlenek siarki SOJP - Systemu Oceny Jakości Powietrza SO x tlenki siarki TSP pył ogółem UE Unia Europejska UNFCCC - ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 12

14 1. Podstawy formalne opracowania Podstawą formalną opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata " jest umowa zawarta pomiędzy Gminą Pabianice z siedzibą w Pabianicach, ul. Torowa 21, a Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, ul. Rymera 3/4, Katowice. Niniejsze opracowanie zawiera: charakterystykę stanu istniejącego gminy, identyfikację obszarów problemowych, metodologię opracowania Planu, cele strategiczne i szczegółowe, ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian w zakresie inwentaryzacji zanieczyszczeń, gazów cieplarnianych, plan gospodarki niskoemisyjnej - plan przedsięwzięć, opis realizacji działań zmniejszających emisję gazów cieplarnianych oraz monitorowanie efektów. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie. W trakcie tworzenia niniejszego Planu przeanalizowano następujące dokumenty o charakterze krajowym i regionalnym: I. Dokumenty krajowe: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.). Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 595 z późn. zm.). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnienie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 2015 poz. 199). 13

15 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.). Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz. 184 z późn. zm.). Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.) oraz rozporządzenia do Ustawy aktualne na dzień podpisania umowy. Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/ Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej. Poradnik Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)". Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej (EEAP). Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku zawierająca długoterminową strategię rozwoju sektora energetycznego, prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię oraz program działań do 2030 roku. "Polityka" określa 6 podstawowych kierunków rozwoju naszej energetyki - oprócz poprawy efektywności energetycznej jest to między innymi wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii. Przyjęty dokument zakłada również rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii. Zakłada też ograniczenie wpływu energetyki na środowisko. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (przyjęta przez Sejm 23 sierpnia 2001 roku) zakładająca wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowoenergetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r., w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) ułatwi przede wszystkim osiągnięcie założonych w polityce ekologicznej celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne oraz zanieczyszczeń powietrza. Polityka Klimatyczna Polski (przyjęta przez Radę Ministrów w listopadzie 2003r.) zawierająca strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku Dokument ten określa między innymi cele i priorytety polityki klimatycznej Polski. Projekt Krajowej Polityki Miejskiej - mający na celu wzmocnienie zdolności miast i obszarów zurbanizowanych do kreowania zrównoważonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców będzie podstawowym celem Krajowej Polityki Miejskiej (KPM). Wszystkie miasta mają być dobrym miejscem do życia, z dostępem do wysokiej jakości usług z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, transportu, kultury, administracji publicznej, itp.. Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania 14

16 Kraju 2030 (KPZK 2030). Jest to najważniejszy dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski. Jego celem strategicznym jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych do osiągnięcia: konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim okresie. II. Dokumenty lokalne Program Ochrony Powietrza dła strefy łódzkiej, uchwała Nr XXXV/690/13 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 26 kwietnia 2013 r. z późniejszymi zmianami, Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego Na Lata , uchwałą Nr LI/865/2006 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 31 stycznia 2006 r., Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego RSI LORIS , 2004, Łódź, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pabianickiego na lata z perspektywą na lata , wrzesień 2012, Pabianice, Strategia Rozwoju Powiatu Pabianickiego Na Lata , Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami Dla Powiatu Pabianickiego na lata Z perspektywą na lata , wrzesień 2008, Pabianice, Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Pabianice na lata z perspektywą do 2016 r. wrzesień 2008, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pabianice na lata z perspektywą do 2016 r. wrzesień 2008, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Pabianice listopad Polityka energetyczna na szczeblu międzynarodowym 2.1 Polityka UE oraz świata Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych jest przedmiotem porozumień międzynarodowych. Ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC, ratyfikowana przez 192 państwa, stanowi podstawę prac nad światową redukcją emisji gazów cieplarnianych. Pierwsze szczegółowe uzgodnienia są wynikiem trzeciej konferencji stron (COP3) w 1997r. w Kioto. Na mocy postanowień Protokołu z Kioto kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych średnio o 5,2% do 2012r. Ograniczenie wzrostu temperatury o C wymaga jednak stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze (w przeliczeniu na CO 2) na poziomie ppm. Oznacza to potrzebę znacznie większego ograniczenia emisji. Od 2020r. globalna emisja powinna spadać 15

17 w tempie 1 5% rocznie, tak aby w 2050r. osiągnąć poziom o 25 70% niższy niż obecnie. Ponieważ sektor energetyczny odpowiada za największą ilość emitowanych przez człowieka do atmosfery gazów cieplarnianych (GHG) w tym obszarze musimy intensywnie ograniczać emisję CO 2. Takie ograniczenie można osiągnąć poprzez: poprawę efektywności energetycznej, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii oraz czystych technologii energetycznych w bilansie energetycznym i ograniczenie bezpośredniej emisji z sektorów przemysłu emitujących najwięcej CO 2 (w tym energetyki). Rozwiązania w zakresie poprawy efektywności energetycznej, czyli ograniczenia zapotrzebowania na energię są często najtańszym sposobem osiągnięcia tego celu. Z końcem 2006 roku Unia Europejska zobowiązała się do ograniczenia zużycia energii o 20% w stosunku do prognozy na rok Dla osiągnięcia tego ambitnego celu podejmowanych jest szereg działań w zakresie szeroko rozumianej promocji efektywności energetycznej. Działania te wymagają zaangażowania społeczeństwa, decydentów i polityków oraz wszystkich podmiotów działających na rynku. Edukacja, kampanie informacyjne, wsparcie dla rozwoju efektywnych energetycznie technologii, standaryzacja i przepisy dotyczące minimalnych wymagań efektywnościowych i etykietowania, Zielone zamówienia publiczne to tylko niektóre z tych działań. Potrzeba wzmocnienia europejskiej polityki w zakresie racjonalizacji zużycia energii została mocno wyartykułowana w wydanej w 2000r. Zielonej Księdze w kierunku europejskiej strategii na rzecz zabezpieczenia dostaw energii. Natomiast w 2005r. elementy tej polityki zostały zebrane w Zielonej Księdze w sprawie racjonalizacji zużycia energii czyli jak uzyskać więcej mniejszym nakładem środków. W dokumencie tym wskazano potencjał ograniczenia zużycia energii do 2020 roku. Wykazano, że korzyści to nie tylko ograniczenie zużycia energii i oszczędności z tego wynikające, ale również poprawa konkurencyjności, a co za tym idzie zwiększenie zatrudnienia, realizacja strategii lizbońskiej. Energooszczędne urządzenia, usługi i technologie zyskują coraz większe znaczenie na całym świecie. Jeżeli Europa utrzyma swoją znaczącą pozycję w tej dziedzinie poprzez opracowywanie i wprowadzanie nowych, energooszczędnych technologii, to będzie to mocny atut handlowy. Polityka klimatyczna Unii Europejskiej skupia się na wdrożeniu tzw. pakietu klimatycznoenergetycznego. Założenia tego pakietu są następujące: UE liderem i wzorem dla reszty świata w spawie ochrony klimatu ziemi niedopuszczenie do większego niż 2 0 C wzrostu średniej temperatury Ziemi, Cele pakietu 3 x 20% (redukcja gazów cieplarnianych, wzrost udziału OZE w zużyciu energii finalnej, wzrost efektywności energetycznej) współrealizują politykę energetyczną UE. Cele szczegółowe pakietu klimatycznego: 16

18 zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych (EGC) o 20% w 2020r. w stosunku do 1990r. przez każdy kraj członkowski, zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w 2020r., w tym osiągnąć 10% udziału biopaliw, zwiększyć efektywność energetyczną wykorzystania energii o 20% do roku Dyrektywy Unii Europejskiej W poniższej tabeli zebrano wybrane europejskie regulacje dotyczące efektywności energetycznej, które stopniowo transponowane są do prawodawstwa państw członkowskich. Tabela 2-1 Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie efektywności energetycznej Dyrektywa Dyrektywa EC/2004/8 o promocji wysokosprawnej kogeneracji Dyrektywa 2003/87/WE ustanawiająca program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty Dyrektywa 2010/31/WE o charakterystyce energetycznej budynków Dyrektywa 2005/32/WE Ecodesign o projektowaniu urządzeń powszechnie zużywających energię Dyrektywa 2012/27/UE o efektywności energetycznej i serwisie energetycznym Cele i główne działania Zwiększenie udziału skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła (kogeneracji) Zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych Promocja wysokosprawnej kogeneracji i korzystne dla niej bodźce ekonomiczne (taryfy) Ustanowienie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty Promowanie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny Ustanowienie minimalnych wymagań energetycznych dla nowych i remontowanych budynków Certyfikacja energetyczna budynków Kontrola kotłów, systemów klimatyzacji i instalacji grzewczych Projektowanie i produkcja sprzętu i urządzeń powszechnego użytku o podwyższonej sprawności energetycznej Ustalanie wymagań sprawności energetycznej na podstawie kryterium minimalizacji kosztów w całym cyklu życia wyrobu (koszty cyklu życia obejmują koszty nabycia, posiadania i wycofania z eksploatacji) Zmniejszenie, od 2008r. zużycia energii końcowej o 1%, czyli osiągnięcie 9% w 2016r. Obowiązek stworzenia i okresowego uaktualniania Krajowego planu działań dla poprawy efektywności energetycznej 17

19 2.3 Dokumenty związane z gospodarką niskoemisyjną W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie dokumentów międzynarodowych, krajowych i regionalnych związanych z tematem gospodarki niskoemisyjnej. Kontekst międzynarodowy i Unii Europejskiej RIO+20 PN. PRZYSZŁOŚĆ JAKĄ CHCEMY MIEĆ Konferencja Narodów Zjednoczonych, która odbyła się w dniach czerwca 2012 r. w Rio de Janeiro w sprawie zrównoważonego rozwoju, przyjęła dokument końcowy pn. Przyszłość jaką chcemy mieć (ang. The Future We Want). Dokument ten zawiera deklaracje krajów uczestniczących w Konferencji do: kontynuowania procesu realizacji celów zrównoważonego rozwoju, zapoczątkowanych na poprzednich konferencjach, wykorzystania koncepcji zielonej gospodarki jako narzędzia do osiągania zrównoważonego rozwoju, uwzględniając ważność przeciwdziałania zmianom klimatu i adaptacji do tych zmian, opracowania strategii finansowania zrównoważonego rozwoju, ustanowienia struktur służących sprostaniu wyzwaniom zrównoważonej konsumpcji i produkcji, stosowania zasady równości płci, zaakcentowania potrzeby zaangażowania się społeczeństwa obywatelskiego, włączenia nauki w politykę oraz uwzględniania wagi dobrowolnych zobowiązań w obszarze zrównoważonego rozwoju. RAMOWA KONWENCJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH W SPRAWIE ZMIAN KLIMATU W ramach Konwencji, podpisanej w trakcie Szczytu Ziemi w 1992 r. w Rio de Janeiro wszystkie jej strony, m. in. Polska i Unia Europejska, zobowiązały się do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznej, antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny. Dla uniknięcia zagrożenia produkcji żywności i dla umożliwienia zrównoważonego rozwoju ekonomicznego poziom taki powinien być osiągnięty w okresie wystarczającym do naturalnej adaptacji ekosystemów do zmian klimatu. Do Konwencji przyjęty został tzw. Protokół z Kioto z 1997 r., w którym strony Protokołu zobowiązały się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2012 r. o wynegocjowane wielkości, nie mniej niż 5% w stosunku do roku bazowego 1990 (UE o 8%, Polska o 6% w stosunku do 1988 r.). Aktualnie trwają negocjacje nowego protokołu lub zawarcia nowego porozumienia nt. dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych. KONWENCJA W SPRAWIE TRANSGRANICZNEGO ZANIECZYSZCZANIA POWIETRZA NA DALEKIE ODLEGŁOŚCI (LRTAP) Strony Konwencji postanowiły chronić człowieka i jego środowisko przed zanieczyszczaniem powietrza oraz dążyć do ograniczenia i tak dalece, jak to jest możliwe, do stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości. Służyć temu mają ustalone zasady wymiany informacji, konsultacji, prowadzenia badań i monitoringu. Ponadto zobowiązują się rozwijać politykę i strategię, które będą służyć jako środki do zwalczania emisji zanieczyszczeń powietrza, biorąc pod uwagę podjęte już wysiłki w skali krajowej i międzynarodowej. Priorytetami konwencji do 2020 r. są: ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z punktu widzenia wpływu na zdrowie (szczególnie w zakres pyłów PM2,5), zwiększenie znaczenia monitoringu przy ocenie wywiązywania się państw z przyjętych zobowiązań w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń i poprawy jakości powietrza oraz zwiększenie znaczenia ocen zintegrowanych z punktu widzenia wpływu na ekosystemy. Do konwencji podpisano szereg protokołów: Protokół w sprawie długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie, Protokół dotyczący ograniczenia emisji siarki lub jej przepływów transgranicznych, Protokół dotyczący kontroli emisji tlenków azotu lub ich transgranicznego przemieszczania, Protokół w sprawie dalszego ograniczania emisji siarki, Protokół dotyczący metali ciężkich, Protokół w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i ozonowi przyziemnemu (tzw. Protokół z Göteborga). EUROPA 2020 STRATEGIA NA RZECZ INTELIGENTNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPRZYJAJĄCEGO WŁĄCZENIU SPOŁECZNEMU 18

20 Strategia Europa 2020 zatwierdzona została przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. i obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wśród celów nadrzędnych Strategii jest osiągnięcie celów 20/20/20 (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, a jeżeli warunki na to pozwolą o 30% w porównaniu z poziomami z 1990 r., uzyskanie 20% udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym zużyciu energii, uzyskanie 20% oszczędności energii do 2020 r. w stosunku do 1990 r.). Jednym z siedmiu najważniejszych inicjatyw wiodących jest Projekt przewodni: Europa efektywnie korzystająca z zasobów. Celem projektu jest wsparcie zmian w kierunku niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów gospodarki, uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów i energii, ograniczenie emisji CO2, zwiększenie konkurencyjności, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Państwa członkowskie UE mają w zakresie tego projektu: stopniowo wycofywać dotacje szkodliwe dla środowiska, stosując wyjątki jedynie w przypadku osób w trudnej sytuacji społecznej, stosować instrumenty rynkowe, takie jak zachęty fiskalne i zamówienia publiczne w celu zmiany metod produkcji i konsumpcji, stworzyć inteligentne, zmodernizowane i w pełni wzajemnie połączone infrastruktury transportowe i energetyczne oraz korzystać w pełni z potencjału technologii ICT, zapewnić skoordynowaną realizację projektów infrastrukturalnych w ramach sieci bazowej UE, które będą miały ogromne znaczenie dla efektywności całego systemu transportowego UE, skierować uwagę na transport w miastach, które są źródłem dużego zagęszczenia ruchu i emisji zanieczyszczeń, wykorzystywać przepisy, normy w zakresie efektywności energetycznej budynków i instrumenty rynkowe, takie jak podatki, dotacje i zamówienia publiczne w celu ograniczenia zużycia energii i zasobów, a także stosować fundusze strukturalne na potrzeby inwestycji w efektywność energetyczną w budynkach użyteczności publicznej i bardziej skuteczny recykling, propagować instrumenty służące oszczędzaniu energii, które mogłyby podnieść efektywność sektorów energochłonnych. REZOLUCJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Z DNIA 24 MAJA 2012 R. W SPRAWIE EUROPY EFEKTYWNIE KORZYSTAJĄCEJ Z ZASOBÓW Rezolucja wzywa do realizacji działań w zakresie efektywności zasobowej Europy, zgodnie z ustaleniami Strategii Europa 2020 oraz jej projektu wiodącego, jak również opracowanego na tej podstawie Planu działań na rzecz zasobooszczędnej Europy zawartego w komunikacie Komisji REZOLUCJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Z DNIA 15 MARCA 2012 R. W SPRAWIE PLANU DZIAŁANIA PROWADZĄCEGO DO PRZEJŚCIA NA KONKURENCYJNĄ GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ DO 2050 R. Rezolucja wzywa do realizacji działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych określonych w Strategii Europa 2020, jak również w Mapie drogowej do niskoemisyjnej gospodarki do 2050 r. przedstawionej w Komunikacie Komisji Europejskiej, zgodnie z przyjętymi przez Radę Europejską celami redukcji emisji gazów cieplarnianych o 80% do 95% do 2050 r. w stosunku do 1990 r. STRATEGIA UE ADAPTACJI DO ZMIANY KLIMATU Strategia określa działania w celu poprawy odporności Europy na zmiany klimatu. Zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmian klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, opracowanie spójnego podejścia i poprawa koordynacji działań. VII OGÓLNY UNIJNY PROGRAM DZIAŁAŃ W ZAKRESIE ŚRODOWISKA DO 2020 R. DOBRA JAKOŚĆ ŻYCIA Z UWZGLĘDNIENIEM OGRANICZEŃ NASZEJ PLANETY (7 EAP) Celami priorytetowymi Programu są: ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii, przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną, 19

21 ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem presjami i zagrożeniami dla zdrowia i dobrostanu, maksymalizacja korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska poprzez lepsze wdrażanie tego prawodawstwa, doskonalenie bazy wiedzy i bazy dowodowej unijnej polityki w zakresie środowiska, zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki w zakresie środowiska i klimatu oraz podjęcie kwestii ekologicznych efektów zewnętrznych, lepsze uwzględnianie problematyki środowiska i większa spójność polityki, wspieranie zrównoważonego charakteru miast Unii, zwiększenie efektywności Unii w podejmowaniu międzynarodowych wyzwań związanych ze środowiskiem i klimatem. ZRÓWNOWAŻONA EUROPA DLA LEPSZEGO ŚWIATA: STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU UE Strategia ta przyjęta została przez Radę Europejską w Göteborgu w 2001 r. i zaktualizowana w 2006 r. Wiele dokumentów strategicznych UE aktualizowało i uściślało jej kierunki działań od czasu jej opracowania, jednak warto przytoczyć jej cele długoterminowe: działania przekrojowe obejmujące wiele polityk, ograniczenie zmian klimatycznych oraz wzrostu zużycia czystej energii, uwzględnienia zagrożeń dla zdrowia publicznego, bardziej odpowiedzialne zarządzanie zasobami przyrodniczymi, usprawnienie systemu transportowego i zagospodarowania przestrzennego. HORYZONT 2020 PROGRAM RAMOWY W ZAKRESIE BADAŃ NAUKOWYCH I INNOWACJI Program został przyjęty rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 11 grudnia 2013 r. Nadrzędnym celem programu jest zrównoważony wzrost. Program skupia się na następujących wyzwaniach: zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan, bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo, badania morskie i gospodarka ekologiczna, bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia, inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport, działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka zasobami i surowcami, integracyjne, innowacyjne i bezpieczne społeczeństwa. Kontekst krajowy DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU POLSKA 2030 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności przyjęta została przez Radę Ministrów Uchwałą Nr 16 z dnia 5 lutego 2013 r. Wśród celów Strategia wymienia m. in.: wspieranie prorozwojowej alokacji zasobów w gospodarce, poprawę dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki, wzrost wydajności i konkurencyjności gospodarki, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochronę i poprawę stanu środowiska, wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, zwiększenie dostępności terytorialnej Polski poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego i wzrost społecznego kapitału rozwoju. Wśród wskaźników Strategia wymienia m. in.: energochłonność gospodarki, udział energii ze źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu energii, emisję CO2, wskaźnik czystości wód, wskaźnik odpadów nierecyklingowanych, indeks liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego (FBI). KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 2030 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) przyjęta została przez Radę Ministrów Uchwałą Nr 239 z dnia 13 grudnia 2011 r. KPZK 2030 jest najważniejszym dokumentem dotyczącym ładu przestrzennego Polski. Jej celem strategicznym jest efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych do 20

22 osiągnięcia: konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i większej sprawności państwa oraz spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim okresie. Wybrane mierniki osiągania celów KPZK 2030 odnoszą się m. in. do jakości środowiska, w tym wód i powietrza oraz odpadów. ŚREDNIOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU (ŚSRK) STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 przyjęta została przez Radę Ministrów Uchwałą Nr 157 z dnia 25 września 2012 r. Cele rozwojowe obejmują m. in.: przejście od administracji do zarządzania rozwojem, wzmocnienie stabilności makroekonomicznej, wzrost wydajności gospodarki, zwiększenie innowacyjności gospodarki, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i środowiskowego, racjonalne gospodarowanie zasobami, poprawę efektywności energetycznej, zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, poprawę stanu środowiska, adaptację do zmian klimatu, zwiększenie efektywności transportu, wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integrację przestrzenną dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych. Wybrane wskaźniki szczegółowe odnoszą się do poszczególnych celów, w tym do: efektywności energetycznej, udziału energii ze źródeł odnawialnych, emisji gazów cieplarnianych, ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, wskaźnika czystości wód (%). PROGRAMOWANIE PERSPEKTYWY FINANSOWEJ UMOWA PARTNERSTWA Umowa Partnerstwa została przyjęta przez Radę Ministrów 8 stycznia 2014 roku i zaakceptowana przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. Umowa Partnerstwa (UP) jest dokumentem określającym strategię interwencji funduszy europejskich w ramach trzech polityk unijnych (spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa). Instrumentem jej realizacji są krajowe i regionalne programy operacyjne. Wśród ustalonych celów tematycznych do wsparcia znajdują się m. in. następujące cele tematyczne: (CT4) Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach, (CT5) Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem, (CT6) Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami, (CT7) Promowanie zrównoważonego transportu. Zalecenia dotyczące zrównoważonego rozwoju w zakresie zasad realizacji zadań horyzontalnych obejmujących: modernizację i rozbudowę linii produkcyjnych w kierunku bardziej efektywnych energetycznie, modernizację energetyczną budynków w przedsiębiorstwach, zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwie, budowę, rozbudowę i modernizację instalacji OZE, zmianę systemu wytwarzania lub wykorzystania paliw i energii, zastosowanie energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji i użytkowania energii, w tym termomodernizacji budynków, wprowadzania systemów zarządzania energią, przeprowadzania audytów energetycznych (przemysłowych), wprowadzenie efektywnego systemu ochrony przeciwpowodziowej i skutecznych mechanizmów implementacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym, tworzenie odpowiednich systemów zagospodarowania wód opadowych, retencjonowanie wody i wykorzystywanie jej w okresach suchych, prowadzenie szerokiego monitoringu środowiska oraz działań na rzecz ochrony gleb, efektywne gospodarowanie zasobami wodnymi, czyli konieczność ograniczenia zrzutów nieoczyszczonych i niedostatecznie oczyszczonych ścieków, zwiększenie efektywności gospodarowania odpadami, m. in. poprzez spełnienie wymogów unijnego acquis; rozwój systemów selektywnego zbierania odpadów zapewniających pozyskanie odpadów nadających się do recyklingu; rozwój instalacji do sortowania selektywnie zebranych odpadów, instalacji do przetwarzania bioodpadów oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii, zahamowanie spadku różnorodności biologicznej, prowadzenie rekultywacji terenów zdegradowanych, co pozwoli na zachowanie równowagi przyrodniczej oraz wyrównywania szkód w środowisku wynikających z procesów urbanizacji oraz realizacji inwestycji niezbędnych ze względów społeczno gospodarczych, stworzenie spójnej infrastruktury transportowej; podnoszenie dostępności komunikacyjnej głównych miast Polski w zakresie wszystkich rodzajów transportu, w relacjach transgranicznych, zastosowanie niskoemisyjnego transportu, wzrost poziomu inwestycji w sektorze kolejowym, usprawnienie infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej energii elektrycznej i gazu ziemnego oraz poprawa zdolności do magazynowania energii elektrycznej i gazu ziemnego. 21

23 STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I ŚRODOWISKO, PERSPEKTYWA DO 2020 R Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ) przyjęta została przez Radę Ministrów Uchwałą Nr 58 z dnia 15 kwietnia 2014 r. i stanowi jedną z dziewięciu podstawowych strategii zintegrowanych łącząc zagadnienia rozwoju energetyki i środowiska. Celem głównym Strategii jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę. Cele szczegółowe zawierają: zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię, poprawę stanu środowiska. Strategia określa kierunki działań obejmujące poprawę m. in. następujących wskaźników: zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności, efektywności energetycznej, udziału energii ze źródeł odnawialnych, poprawy jakości wód, odsetka ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków, poziomu recyklingu i ponownego użycia niektórych odpadów, stopienia redukcji odpadów komunalnych, liczba polskich technologii środowiskowych zweryfikowanych w ramach systemu ETV (Europejski System Weryfikacji Technologii Środowiskowych). POLITYKA ENERGETYCZNA POLSKI DO 2030 ROKU Dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 roku został opracowany zgodnie z art ustawy Prawo energetyczne 1 i przedstawia strategię państwa, mającą na celu opracowanie środków, które sprostają najważniejszym wyzwaniom stojącym przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie długoterminowej do 2030 roku. Długoterminową prognozę energetyczną wyznaczono w oparciu o scenariusze makroekonomicznego rozwoju kraju. Scenariusze różnią się m. in. prognozowaną dynamiką zmian zjawisk makroekonomicznych, która będzie miała bezpośrednie przełożenia na warunki rozwoju poszczególnych gmin. Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, zobowiązana jest do czynnego uczestniczenia w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej, a także implementacji jej głównych celów w specyficznych warunkach krajowych, biorąc pod uwagę ochronę interesów odbiorców, posiadane zasoby energetyczne oraz uwarunkowania technologiczne wytwarzania i przesyłu energii. Polityka określa sześć podstawowych kierunków rozwoju polskiej energetyki: Poprawa efektywności energetycznej, Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Bezpieczeństwo energetyczne państwa ma być oparte na zasobach własnych chodzi w szczególności o węgiel kamienny i brunatny, wykorzystywanych w czystych technologiach węglowych, co ma zapewnić uniezależnienie produkcji energii elektrycznej od surowców sprowadzanych. Kontynuowane będą również działania związane ze zróżnicowaniem dostaw paliw do Polski, a także ze zróżnicowaniem technologii produkcji. Wspierany ma być również rozwój technologii pozwalających na pozyskiwanie paliw płynnych i gazowych z surowców krajowych. Polityka zakłada także stworzenie stabilnych perspektyw dla inwestowania w infrastrukturę przesyłową i dystrybucyjną. Na operatorów sieciowych nałożony zostaje obowiązek opracowania planów rozwoju sieci, lokalizacji nowych mocy wytwórczych oraz kosztów ich przyłączenia. Przyjęty dokument zakłada również rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii. Zakłada też ograniczenie wpływu energetyki na środowisko. ZAŁOŻENIA NARODOWEGO PROGRAMU ROZWOJU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej zostały przyjęte przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r. Celem głównym Założeń jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. Cele 1 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (tekst jednolity - Dz. U. z 2012 r.. poz z późn. zm.) 22

24 szczegółowe dotyczą: rozwoju niskoemisyjnych źródeł energii, poprawy efektywności energetycznej, poprawy efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwoju i wykorzystania technologii niskoemisyjnych, zapobiegania powstawaniu oraz poprawy efektywności gospodarowania odpadami, promocji nowych wzorców konsumpcji. Narodowy Program będzie elementem dostosowania gospodarki do wyzwań globalnych i w ramach UE odnośnie przeciwdziałania zmianom klimatu, wykorzystując szanse rozwojowe (w trakcie realizacji niniejszego opracowania Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej nie został uchwalony projekt Programu został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych). KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ W ZAKRESIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH Określa ogólny cel krajowy w zakresie udziału energii z OZE w ostatecznym zużyciu energii brutto w 2020 r. na 15%. Przewidywana wielkość energii z OZE odpowiadająca celowi na 2020 r ,5 ktoe (tysięcy ton oleju ekwiwalentnego). DRUGI KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ DOTYCZĄCY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ Określa krajowy cel w zakresie oszczędności gospodarowania energią: uzyskanie do 2016 roku oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku 53,5 TWh. STRATEGICZNY PLAN ADAPTACJI DLA SEKTORÓW I OBSZARÓW WRAŻLIWYCH NA ZMIANY KLIMATU DO ROKU 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030 Celem głównym dokumentu jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Cele szczegółowe to: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich, rozwój transportu w warunkach zmian klimatu, zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu, stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu, kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. KRAJOWY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI 2014 Celem dalekosiężnym jest dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, czyli po pierwsze zapobieganie powstawaniu odpadów, a następnie przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku (czyli wykorzystanie odpadów), unieszkodliwienie, w tym ich składowanie. Cele główne to: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego, zwiększenie udziału odzysku, zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO). IV AKTUALIZACJA KRAJOWEGO PROGRAMU OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH PROJEKT ROBOCZY Cel główny to realizacja systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków na terenach o skoncentrowanej zabudowie. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU DO 2020 ROKU (Z PERSPEKTYWĄ DO 2030 R.) Cel strategiczny: stworzenie zintegrowanego systemu transportowego i warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych. Cele szczegółowe: stworzenie nowoczesnej, spójnej infrastruktury transportowej, poprawa sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym, bezpieczeństwo i niezawodność, ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko, zbudowanie racjonalnego modelu finansowania inwestycji infrastrukturalnych. POLITYKA KLIMATYCZNA POLSKI Polityka Klimatyczna Polski (przyjęta przez Radę Ministrów w listopadzie 2003 r.) zawierająca strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku Dokument ten określa między innymi cele i priorytety polityki klimatycznej Polski. 23

25 STRATEGIA ROZWOJU ENERGETYKI ODNAWIALNEJ Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (przyjęta przez Sejm 23 sierpnia 2001 roku) zakłada wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) ułatwi przede wszystkim osiągnięcie założonych w polityce ekologicznej celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne oraz zanieczyszczeń powietrza. KRAJOWA POLITYKA MIEJSKA - PROJEKT Zgodnie z projektem Krajowa Polityka Miejska ma na celu wzmocnienie zdolności miast i obszarów zurbanizowanych do kreowania zrównoważonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców będzie podstawowym celem Krajowej Polityki Miejskiej (KPM). Wszystkie miasta mają być dobrym miejscem do życia, z dostępem do wysokiej jakości usług z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, transportu, kultury, administracji publicznej itp. Kontekst regionalny STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 Sejmik Województwa Łódzkiego uchwałą nr XXXIII/644/13 na posiedzeniu w dniu 26 lutego 2013 roku przyjął Strategię Rozwoju Województwa Łódzkiego. Dokument stanowi aktualizację Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata uchwalonej 31 stycznia 2006 r. Strategia jest ściśle powiązana z istniejącymi bądź tworzonymi dokumentami programowymi, do których należy Strategia Rozwoju Kraju 2020, Strategia Rozwoju Kraju 2030 czy Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Strategia jest podstawą do opracowania Strategii Rozwoju Gmin czy Studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Strategia w filarze 1. Spójność gospodarcza określa następujące cele operacyjne: 1. Zaawansowana gospodarka wiedzy i innowacji, 2. Nowoczesny kapitał ludzki i rynek pracy, 3. Zintegrowane środowisko przedsiębiorczości dla rozwoju gospodarki. Jako strategiczne kierunki działań Celu 1. zdefiniowano m. in. Rozwój nowoczesnej gospodarki energetycznej, w tym: wdrażanie niskoemisyjnych i energooszczędnych technologii, rozwój zielonych przemysłów i usług na rzecz wykorzystywania OZE. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2012 DO ROKU 2015 W PERSPEKTYWIE DO 2019 Program przyjęty uchwałą nr XXIV/446/12 z dnia 29 maja 2012 roku zawiera aktualny stan w zakresie poszczególnych elementów środowiska i uciążliwości, zagrożenia i najważniejsze problemy związane z ochroną środowiska. W dokumencie scharakteryzowano najważniejsze działania w zakresie ochrony zasobów naturalnych oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. W dokumencie priorytety oraz cele ochrony środowiska do 2015 roku z perspektywą do 2019 r. podzielono na trzy bloki tematyczne: Kierunki działań systemowych, Ochrona zasobów naturalnych (w tym m. in. racjonalne wykorzystanie energii, materiałów i surowców), Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (w tym m. in. odnawialne źródła energii). W dokumencie przedstawiono także harmonogram realizacji działań prowadzących do realizacji ww. celów. PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREFY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIEM W CELU OSIĄGNIĘCIA POZIOMU DOPUSZCZALNEGO PYŁU ZAWIESZONEGO I POZIOMU DOCELOWEGO BENZO(A)PIERNU ZAWARTEGO W PYLE ZAWIESZONYM PM10 ORAZ PLAN DZIAŁAŃ KRÓTKOTERMINOWYCH 24

26 Uchwałą Nr XXXV/690/13 z dnia 26 kwietnia 2013 r. Sejmik Województwa Łódzkiego przyjął Program ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM10 oraz plan działań krótkoterminowych. Głównym celem, postawionym w Programie ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim jest ochrona zdrowia mieszkańców województwa, w szczególności osoby starsze i dzieci. Podstawą opracowania Programu ochrony powietrza dla strefy była ocena jakości powietrza za rok 2010 wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi. Przeprowadzone w 2010 roku pomiary wykazały w strefie łódzkiej przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu, mierzone w punktach pomiarowych Wojewódzkiego Systemu Jakości Powietrza. Kontekst lokalny STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PABIANICE Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Pabianice uchwalone zostało w dniu 31 stycznia 2013 r. uchwałą Rady Gminy Pabianice o numerze XXXI/259/2013. W studium uwzględniono m.in.: W niniejszym Studium uwzględniono przede wszystkim: - nowe kierunki zagospodarowania przestrzennego, - zaktualizowaną bazę informacyjną, - tereny rozwojowe stwarzające warunki lokalizacyjne dla przyszłych inwestycji. W zakresie spójności z niniejszym PGN studium ustala m.in. zasady zagospodarowania przestrzennego w zakresie odnawialnych źródeł energii, a także systemu elektroenergetycznego. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PABIANICE NA LATA Z PERSPEKTYWĄ DO 2016 R. W zakresie spójności dokumentu z niniejszym PGN dokument zawiera m.in. ocenę możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie gminy. Jednocześnie jednym z podstawowych celów w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego jest zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz redukcja emisji pyłów i gazów. Priorytety: ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych, zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, stosowanie do celów grzewczych paliwa o parametrach bardziej przyjaznych środowisku np. gaz, wysokiej jakości węgiel, paliwa alternatywnego. Realizacja tego celu możliwa jest poprzez: ograniczanie niskiej emisji poprzez zastosowanie paliw alternatywnych (wierzba, malwa, rzepak, słoma), kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub kotłów gazowych nowej generacji, ograniczanie zużycia ciepła do ogrzewania obiektów usługowych i mieszkaniowych poprzez ocieplenie (termomodernizacje) budynków lub wymiana stolarki okiennej, promowanie wykorzystania proekologicznych nośników energii i informowanie o szkodliwości spalania odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych) w ramach prowadzonej edukacji ekologicznej mieszkańców. Jednocześnie program zakłada działania edukacyjne w zakresie OZE. ZAŁOŻENIA DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY PABIANICE Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Pabianice zawierają elementy zgodne z Ustawą Prawo Energetyczne, tj.: ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych; możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej 25

27 i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych; możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej; zakres współpracy z innymi gminami. W dokumencie wskazano następujące zapisy merytorycznie powiązane z niniejszym PGN: W zakresie zaopatrzenia w ciepło budynków na terenie Gminy Pabianice przyjmuje się realizację następujących zadań: - poprawa jakości powietrza, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł niskiej emisji poprzez eliminowanie tych źródeł oraz realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych (np. poprzez realizację Programu Ograniczenia Niskiej emisji na terenie Gminy Pabianice, Programu Termomodernizacji Budynków Użyteczności Publicznej); - poprawa sposobu komunikowania się ze społeczeństwem, zmierzające do uzyskania większej akceptowalności zagadnień związanych z systemami zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, - promocja ekologicznych nośników energii (wspólnie z przedsiębiorstwami energetycznymi, dystrybutorami ekologicznych paliw oraz producentami niskoemisyjnych technologii) oraz technologii termomodernizacji budynków, - wspólne występowanie (lub firmowanie programów przez gminę) o środki preferencyjne z właścicielami lub administratorami budynków, np. w ramach programów ograniczenia niskiej emisji (NFOŚiGW w Warszawie, krajowe, pomocowe Unia Europejska i inne) w zakresie termomodernizacji tych budynków - gmina w ramach swojej działalności może wspierać merytorycznie wnioskodawców. W zakresie działań, związanych z racjonalizacją użytkowania ciepła oraz energii elektrycznej w obiektach należących do gminy, budynkach mieszkalnych i innych budynkach należących do podmiotów gospodarczych przewiduje się:-popularyzowanie wśród indywidualnych mieszkańców działań mających na celu ograniczenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych,-zaleca się termomodernizację w budynkach należących do gminy tj. ocieplenie przegród zewnętrznych, montaż zaworów termostatycznych, montaż automatyki w kotłowniach zasilających budynki użyteczności publicznej oraz modernizacja źródeł ciepła, z wykorzystaniem zewnętrznych środków finansowych oferowanych w ramach oferty krajowych funduszy ochrony środowiska,-należy wprowadzić monitornig zużycia energii, paliw (również wody) oraz kosztów w budynkach użyteczności publicznej (np. poprzez wdrożenie Programu Zarządzania Energią w Budynkach Użyteczności Publicznej),-organizację, planowanie i finansowanie działań związanych z modernizacją źródeł ciepła i działań termomodernizacyjnych. W zakresie rozwoju energetyki odnawialnej na terenie gminy proponuje się: - zastosowanie kolektorów słonecznych lub ogniw fotowoltaicznych w części budynków zarządzanych przez Urząd Gminy (szkoły, obiekty sportowe) oraz popularyzację tego typu urządzeń wśród właścicieli budynków jednorodzinnych oraz podmiotów gospodarczych. Ulgi podatkowe dla mieszkańców, którzy zastępują konwencjonalne ogrzewanie (węglowe) na systemy oparte o źródła odnawialne. Rada Gminy przy uchwalaniu stawek podatkowych może wprowadzić również ulgi podatkowe wspierając działania proekologiczne, - zastosowanie pomp ciepła czy układów wentylacji mechanicznej współpracujących z gruntowymi wymiennikami ciepła (np. w budynkach mieszkalnych, budynkach użyteczności publicznej i budynkach handlowo usługowych), - wykorzystanie istniejącego energetycznego potencjału biomasy (drewno, słoma) na miejscu (np. w gospodarstwach rolnych), - możliwość budowy farm fotowoltaicznych oraz montażu ogniw fotowoltaicznych na dachach budynków użyteczności publicznej, budynków mieszkalnych, usługowych, handlowych i innych. - wsparcie działań prosumenckich wśród lokalnych użytkowników energii, wykorzystujących lokalnie energię wytworzoną z odnawialnych źródeł do własnych celów. 26

28 2.4 Cel i zakres opracowania Celem niniejszego dokumentu jest przedstawienie zakresu działań możliwych do realizacji w związku z ograniczeniem zużycia energii finalnej oraz zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń oraz gazów cieplarnianych do atmosfery. Cel ten jest zbieżny z dotychczasową polityką energetyczną Gminy Pabianice, jego realizacja wpisuje się w dotychczasowe funkcje poszczególnych wydziałów Urzędu Gminy Pabianice oraz Jednostek Organizacyjnych gminy. Celem dokumentu jest przedstawienie wyników inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń gazów cieplarnianych oraz analiza działań proponowanych do realizacji. Do celów szczegółowych należą: ugruntowanie pozycji Gminy Pabianice w grupie polskich gmin rozwijających koncepcję gmin zrównoważonych energetycznie, wyróżniających się w zakresie koncepcji niskoemisyjnych obszarów gminnych, rozwój planowania energetycznego oraz zarządzania energią w gminie, optymalizacja działań związanych z produkcją i wykorzystaniem energii na terenie gminy, zmniejszenie zużycia energii w poszczególnych sektorach odbiorców energii, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (w tym gazów cieplarnianych) związanej ze zużyciem energii na terenie gminy, realizacja koncepcji wzorcowej roli sektora publicznego w zakresie racjonalnego gospodarowania energią, zaangażowanie poszczególnych uczestników lokalnego rynku energii w działania ograniczające emisję gazów cieplarnianych, spełnienie wymagań Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotyczących formy i zakresu Planu gospodarki niskoemisyjnej. Niniejszy dokument rozważa realizację skutecznego monitorowania efektów podejmowanych działań, przedstawiając szereg możliwych do wykorzystania wskaźników oraz propozycję harmonogramu monitoringu. Zakres opracowania jest zgodny z wytycznymi NFOŚiGW zawartymi w zasadach konkursu 2/POIiŚ/9.3/2013. Zawiera wszelkie elementy wyróżniające PGN spośród innych dokumentów planistycznych, funkcjonujących w gminie, a w szczególności: inwentaryzację emisji CO 2 związaną z wykorzystaniem energii na terenie Gminy Pabianice, w tym inwentaryzację bazową dla roku 2014, określa stan istniejący w zakresie racjonalnej gospodarki energetycznej, wyznacza cel w postaci redukcji emisji możliwej do osiągnięcia w roku 2020, wyznacza poszczególne działania pozwalające na osiągnięcie zakładanego celu oraz ich efektów środowiskowych i społecznych, 27

29 proponuje system monitoringu efektów wdrażania przedsięwzięć. 3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza Gminy Pabianice 3.1 Lokalizacja gminy Gmina Pabianice położona jest centralnej części województwa łódzkiego w powiecie pabianickim. Gmina składa się z dwóch odrębnych części położonych na północy oraz południu względem miasta Pabianice siedziby powiatu. Część południowa gminy graniczy z gminami Rzgów, Tuszyn, Dłutów i Dobroń, część północna gminy graniczy z miastami Łódź i Konstantynów oraz gminami Wodzierady, Lutomiersk i Dobroń. Gmina składa się z 18 sołectw obejmujących 22 wsie: Bychlew, Gorzew Okołowice, Górka Pabianicka, Hermanów, Jadwinin Władysławów, Janowice Huta Janowska, Konin Majówka, Kudrowice, Piątkowisko, Petrykozy Osiedle Petrykozy, Pawlikowice, Rydzyny, Szynkielew, Świątniki, Terenin, Żytowice Wysieradz, Porszewice, Wola Żytowska. Gmina Pabianice jest czwartą, co do wielkości gminą w powiecie pabianickim. Powierzchnia gminy wynosi ha, natomiast liczba mieszkańców (GUS, 2014 r.). Rysunek 3-1 Lokalizacja Gminy Pabianice na tle powiatu źródło: 28

30 Rysunek 3-2 Mapa Gminy Pabianice źródło: Gmina Pabianice jest korzystnie położona pod względem komunikacyjnym, przez jej teren przebiega sieć dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych: droga krajowa ekspresowa S14 7,5 km, droga krajowa ekspresowa S-8 7 km, droga krajowa nr 71-9 km, droga wojewódzka nr 485 relacji Pabianice - Bełchatów - długość 3 km, drogi powiatowe - 33,7 km, drogi gminne - 69 km. Łączna długość dróg gminnych, które stanowią sieć drogową uzupełniającą to 129,2 km. Część północna gminy położona jest przy jednym z głównych szlaków komunikacji kolejowej. Przez teren gminy biegnie szlak kolejowy z Pabianic przez Szynkielew do Łodzi. 29

31 3.2 Warunki naturalne Gmina Pabianice położona jest w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskiej, makroregionie Nizina Południowowielkopolska, mezoregionie Wysoczyzna Łaska. Charakterystycznym elementem rzeźby terenu są wydmy w rejonie Rydzyn. Równinę rozcinają doliny rzek: Dobrzynka, Pabianka oraz Ner. Teren Gminy Pabianice leży na granicy dwóch makroregionów: Niziny Południowowielkopolskiej i Wzniesień Południowomazowieckich i należy do dorzecza Warty. Północna część gminy leży w obrębie Wysoczyzny Łaskiej należącej do Niziny Południowowielkopolskiej i stanowi płaską, zdenudowaną wysoczyznę morenową. Natomiast południowa część gminy stanowi fragment Wysoczyzny Bełchatowskiej należącej do Wzniesienia Południowomazowieckiego i leży w strefie wzgórz morenowych i ksemowych. Konsekwencją rzeźby, budowy geologicznej i stosunków wodnych jest wytworzenie się określonych typów gleb. W północnej części gminy występują gleby II, III i IV klasy, natomiast część południowa zasobna jest w gleby klasy V i VI. Wśród gleb na południu gminy wyróżniają się głównie gleby organiczne torfowe i torfowo mułowe. W dolinach rzecznych i obniżeniach terenu znajdują się w głównej mierze gleby torfowe, mułowo torfowe i murszowe, rzadziej czarne ziemie. Gmina Pabianice znajduje się w regionie Środkowopolskim (VII). W ciągu roku na tym obszarze występuje średnio dni z pogodą umiarkowaną ciepłą, z dużym zachmurzeniem i opadami, 30 dni z pogodą przymrozkową, bardzo chłodną z dużym zachmurzeniem i opadami, 7 dni z pogodą umiarkowanie mroźną, z dużym zachmurzeniem i opadami i 8 dni z pogodą dość mroźną, pochmurną bez opadu. Średnioroczna suma opadów wynosi zaledwie ok. 560 mm z objawami niedoboru w miesiącach lipiec - wrzesień. Średnia roczna temperatura przekracza nieco 8 C, przy przeciętnie najchłodniejszym styczniu (-3 C) i najcieplejszym lipcu (19 C). W ciągu około 45% dni pogodę kształtują masy powietrza polarnomorskiego (w lecie do 60%, wiosną ponad 30%). W ciągu około 38% dni panują masy powietrza polarnego kontynentalnego, a przez 10% dni - masy powietrza arktycznego (najczęściej wiosną). Powietrze zwrotnikowe występuje bardzo rzadko i przynosi niezwykłe w danej porze okresy ciepła (najczęściej jesienią). Gmina Pabianice leży w dorzeczu Odry. Główne rzeki przepływające przez teren gminy to: Ner - rzeka, na wysoczyźnie Łaskiej i Kotlinie Kolskiej, Dobrzynka- rzeka Wyżyny Łódzkiej, lewy dopływ Neru. Źródła rzeki znajdują się we wsi Górki Duże, zaś ujście w granicach administracyjnych Łodzi, Pabianka - jeden z większych dopływów Dobrzynki, Wrząca źródła jej znajdują początek w mieście Zgierz (ul. Mokra), natomiast ujście znajduje w rzece Sokołówce. Na terenie gminy znajduje się także 7 zbiorników: 30

32 Rydzyny I - rów o powierzchni zalewu wynoszącej 0,4 ha i pojemności 4,1 tys. m 3, Rydzyny II - rów R D- 37, o powierzchni zalewu wynoszącej 1,4 ha i pojemności 20,4 tys. m 3, Rydzyny IV - rów R 4, o powierzchni zalewu - 1,4 ha i pojemności - 20,4 tys. m 3. Słoneczna Polana - zbiornik na rowie melioracyjnym, o powierzchni do 5 ha nr aneksu 28/A, w miejscowości Pawlikowice. Pawlikowice - zbiornik na rowie melioracyjnym, o powierzchni do 5 ha, Dąbrowa II - zbiornik o powierzchni do 5 ha w miejscowości Pawlikowice. Cukrowizna - zbiornik o powierzchni 0,40 ha i pojemości 5200 m 3, w miejscowości Rydzyny 3.3 Sytuacja społeczno - gospodarcza W niniejszym dziale przedstawiono podstawowe dane dotyczące Gminy Pabianice za 2014 rok (ostatni zamknięty rok bilansowy) oraz trendy zmian wskaźników stanu społecznego i gospodarczego w latach Wskaźniki opracowano w oparciu o informacje Głównego Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Lokalnych ( raport z wyników Narodowych Spisów Powszechnych Ludności i Mieszkań przeprowadzonych w 2002 i 2011 r., a także dane Urzędu Gminy Pabianice Uwarunkowania demograficzne Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Przyrost ludności to przyrost liczby konsumentów, a zatem wzrost zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i w postaci paliw stałych, czy ciekłych. Z poniższego rysunku wynika, że liczba ludności w Gminie Pabianice wzrosła w latach o osób (Rysunek 3-3). 31

33 Liczba mieszkańców Rysunek 3-3 Liczba ludności w Gminie Pabianice w latach źródło: GUS Duży wpływ na zmiany demograficzne mają takie czynniki jak: przyrost naturalny będący pochodną liczby zgonów i narodzin, a także migracje krajowe oraz zagraniczne, które w wyniku otwarcia zagranicznych rynków pracy szczególnie przybrały na sile, praktycznie w skali całego kraju. W przypadku Gminy Pabianice duże znaczenie ma coraz większa liczba mieszkańców gminy osiedlających się w jej nowych obszarach mieszkalnych. Ma to związek z 0sukcesywnym odpływem ludności z miast, zwłaszcza tych zlokalizowanych w sąsiedztwie gminy (Łódź, Pabianice). W tabeli 3-1 porównano podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy Pabianice w zestawieniu z analogicznymi wskaźnikami dla województwa łódzkiego oraz dla Polski. 32

34 Tabela 3-1 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych Wskaźnik Wielkość Jedn. Trend z lat Stan ludności wg stałego miejsca zamieszkania na r osób Powierzchnia gminy * 87,7 km 2 gmina 78,4 os./km 2 Gęstość zaludnienia powiat 243,0 os./km 2 województwo 137,4 os./km 2 kraj 123,1 os./km 2 gmina 0,07 % Przyrost naturalny powiat -0,30 % województwo -0,28 % kraj 0,00 % gmina 1,69 % Saldo migracji powiat 0,22 % województwo -0,08 % kraj -0,08 % - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy źródło: GUS Średnia gęstość zaludnienia w Gminie wynosi około 78,4 os./km 2. Zakładane zmiany w strukturze demograficznej gminy wyznaczono na podstawie prognozy wykonanej przez Główny Urząd Statystyczny dla Gminy Pabianice. Prognoza GUS przewiduje do 2030 roku zmniejszenie liczby ludności o 488 osób, co stanowi spadek w stosunku do stanu ludności z 2014 roku o 7,3%. Taki stopień zmian jest możliwy, jednakże dotychczasowy trend zmian liczby mieszkańców wskazuje na wzrost liczby ludności. W dalszej analizie trend oparty o prognozy GUS przyjęto jako pasywny (najbardziej niekorzystny) scenariusz rozwoju gminy (Scenariusz A). W scenariuszu aktywnym (Scenariusz C) przyjęto, że liczba ludności będzie się zwiększać zgodnie z trendem z ostatnich lat. Natomiast wariant umiarkowany (Scenariusz B) wskazuje na średni ze scenariuszy A i C wzrost liczby ludności w stosunku do 2014 roku. Wszystkie scenariusze przedstawiono na rysunku

35 Liczba mieszkańców dotychczas pasywny - prognoza GUS aktywny - wg trendu z ostatnich lat 1000 umiarkowany - średnia z scenariusza aktywnego i pasywnego Lata Rysunek 3-4 Prognoza demograficzna dla Gminy Pabianice źródło: GUS, obliczenia własne FEWE W ostatnich latach udział liczby ludności w wieku poprodukcyjnym uległa spadkowi w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym, co oznacza, że jest to społeczeństwo młode. Jednocześnie spada udział liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym. Gmina Pabianice pod tym względem różni się od powiatu pabianickiego czy województwa łódzkiego. Problem starzejącego się społeczeństwa jest problemem praktycznie całego kraju. Liczba ludności w wieku produkcyjnym (w roku 2014 udział tej grupy w całkowitej liczbie ludności wyniósł około 63,3%) wzrosła. Jest to efekt opuszczania miast przez rodziny na rzecz zlokalizowanych w ich pobliżu gmin wiejskich. Jednocześnie nowa infrastruktura drogowa pozwala na dojazd samochodem do miejsca pracy zlokalizowanego nawet w centrum sąsiedniego miasta. Należy zauważyć także że stosunek liczby mieszkańców pracujących w odniesieniu do wszystkich mieszkańców w wieku produkcyjnym - na przestrzeni omawianego przedziału czasowego spadł o nieco ponad 30%. Pozytywnym zjawiskiem jest rosnąca liczba podmiotów gospodarczych, co świadczy o rozwoju gospodarczości na terenie gminy. W kolejnej tabeli zestawiono wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy w Gminie Pabianice, województwie oraz całym kraju. 34

36 Tabela 3-2 Wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy Ludność w wieku produkcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku poprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku przedprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Liczba pracujących w stosunku do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy Wskaźnik Wielkość Jedn. Trend z lat gmina 63,3 % powiat 61,8 % województwo 61,9 % kraj 63,0 % gmina 16,7 % powiat 22,0 % województwo 21,2 % kraj 19,0 % gmina 20,0 % powiat 16,2 % województwo 16,9 % kraj 18,0 % gmina 21,7 % powiat 32,1 % województwo 36,1 % kraj 35,8 % gmina 111,0 l.p./1000os. powiat 104,4 l.p./1000os. województwo 95,7 l.p./1000os. kraj 107,1 l.p./1000os. źródło: GUS Działalność gospodarcza Na terenie gminy w 2014 roku zarejestrowanych było 763 firm. W omawianym przedziale czasowym liczba ta wzrosła o nieco ponad 209%. Dane o ilości podmiotów gospodarczych na terenie gminy w latach przedstawiono w tabeli

37 Tabela 3-3 Liczba podmiotów gospodarczych wg klasyfikacji PKD 2007 w latach Wyszczególnienie Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Jednostka miary jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją jed. gosp Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego jed. gosp. jed. gosp Sekcja H - Hotele i restauracje Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łączność Sekcja J - Pośrednictwo finansowe Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp Sekcja L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne jed. gosp Sekcja M - Edukacja Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Sekcja O - Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp Sekcja P - Edukacja Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją jed. gosp. jed. gosp. jed. gosp Sekcje S i T - Pozostała działalność usługowa, Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby jed. gosp źródło: GUS Na poniższym rysunku przedstawiono udział liczby podmiotów w odpowiednich sekcjach wg PKD

38 Sekcja A Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja O Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcje S i T Rysunek 3-5 Udział liczby poszczególnych grup wg klasyfikacji PKD 2007 źródło: GUS Na podstawie powyższej tabeli (3-3) i rysunku (3-5) do największych grup branżowych na terenie Pabianic należą w 2014 firmy z kategorii: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (231 podmiotów), przetwórstwo przemysłowe (119 podmiotów). budownictwo (115 podmiotów), transport i gospodarka magazynowa (43 podmiotów) Rolnictwo i leśnictwo Teren gminy należy do obszarów o dużej koncentracji gruntów rolnych, które stanowią około 73,4% jego powierzchni. Analogiczna średnia w województwie i w kraju jest niższa od średniej w Gminie Pabianice. Szczegółowa struktura przeznaczenia gruntów na obszarze gminy została przedstawiona na rysunku

39 powierzchnia, [ha] Rysunek 3-6 Użytkowanie gruntów na terenie Gminy Pabianice źródło: GUS Użytki rolne zajmują ok ha, z czego grunty znajdujące się pod zasiewami stanowią ok ha. W poniższej tabeli przedstawiono obszary przeznaczone pod poszczególne rodzaje upraw. Tabela 3-4 Powierzchnia zasiewów wg rodzaju upraw Rodzaj uprawy Jednostka Wartość zboża razem ha 2998,76 zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi ha 2974,15 pszenica ozima ha 348,14 pszenica jara ha 66,77 żyto ha 493,58 jęczmień ozimy ha 108,63 jęczmień jary ha 147,39 38

40 Rodzaj uprawy Jednostka Wartość owies ha 208,30 pszenżyto ozime ha 798,00 pszenżyto jare ha 31,39 mieszanki zbożowe ozime ha 44,00 mieszanki zbożowe jare ha 727,95 kukurydza na ziarno ha 20,15 ziemniaki ha 80,39 uprawy przemysłowe ha 31,46 buraki cukrowe ha 0,93 rzepak i rzepik razem ha 0,00 warzywa gruntowe ha 8,24 źródło: GUS Obecnie na terenie gminy głównie uprawia się pszenżyto jare, a także mieszanki zbożowe jare oraz żyto. Ilość zasiewów ma bezpośredni wpływa na potencjał związany z wykorzystaniem słomy do produkcji paliwa alternatywnego. 3.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej Obiekty budowlane znajdujące się na terenie gminy różnią się wiekiem, technologią wykonania, przeznaczeniem, w związku z tym ich energochłonność jest także zróżnicowana. Spośród wszystkich budynków wyodrębniono podstawowe grupy obiektów: budynki mieszkalne jednorodzinne, obiekty użyteczności publicznej (w tym obiekty służby zdrowia), obiekty handlowe, usługowe i przemysłowe podmioty gospodarcze. W sektorze budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej (budynki edukacyjne, urzędy, obiekty sportowe) energia może być użytkowana do realizacji celów takich jak: ogrzewanie i wentylacja, podgrzewanie wody, klimatyzacja, gotowanie, oświetlenie, napędy urządzeń elektrycznych, zasilanie urządzeń biurowych i sprzętu AGD. W budownictwie tradycyjnym energia zużywana jest głównie do celów ogrzewania pomieszczeń. Zasadniczymi czynnikami, od których zależy to zużycie jest temperatura zewnętrzna i temperatura wewnętrzna pomieszczeń ogrzewanych, a to z kolei wynika z przeznaczenia budynku. Charakterystyczne minimalne temperatury zewnętrzne dane są dla poszczególnych stref klimatycznych kraju. Podział na te strefy pokazano na poniższym rysunku. 39

41 Minimalna temperatura zewnętrzna danej strefy klimatycznej: I strefa (-16 o C), II strefa (-18 o C), III strefa (-20 o C), IV strefa (-22 o C), V strefa (-24 o C). Rysunek 3-7 Mapa stref klimatycznych Polski i minimalne temperatury zewnętrzne źródło: Inne czynniki decydujące o wielkości zużycia energii w budynku to: zwartość budynku (współczynnik A/V) mniejsza energochłonność to minimalna powierzchnia ścian zewnętrznych i płaski dach; usytuowanie względem stron świata pozyskiwanie energii promieniowania słonecznego mniejsza energochłonność to elewacja południowa z przeszkleniami i roletami opuszczanymi na noc; elewacja północna z jak najmniejszą liczbą otworów w przegrodach zewnętrznych - w tej strefie budynku można lokalizować strefy gospodarcze, natomiast pomieszczenia pobytu dziennego od strony południowej; stopień osłonięcia budynku od wiatru; parametry izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych (tj. ściany, okna, stropy, dachy itp.); rozwiązania wentylacji wnętrz; świadome, przemyślane wykorzystanie energii promieniowania słonecznego, energii gruntu. Tabela 4-4 obrazuje jak kształtowały się standardy ochrony cieplnej budynków w poszczególnych okresach. Po roku 1993 nastąpiła znaczna poprawa parametrów energetycznych nowobudowanych obiektów, co bezpośrednio wiąże się ze zmniejszeniem strat ciepła, wykorzystywanego do celów grzewczych. 40

42 Tabela 3-5 Przeciętne roczne zapotrzebowanie energii na ogrzewanie w budownictwie mieszkaniowym w kwh/m 2 powierzchni użytkowej Rok budowy od do kwh/m 2 kwh/m 2 do w latach w latach w latach od źródło: KAPE Orientacyjna klasyfikacja budynków mieszkalnych w zależności od jednostkowego zużycia energii użytecznej w obiekcie podana jest w poniższej tabeli. Tabela 3-6 Podział budynków ze względu na zużycie energii do ogrzewania Rodzaj budynku Zakres jednostkowego zużycia energii, kwh/m 2 /rok energochłonny Powyżej 150 średnio energochłonny 120 do 150 standardowy 80 do 120 energooszczędny 45 do 80 niskoenergetyczny 20 do 45 pasywny Poniżej 20 źródło: KAPE Zabudowa mieszkaniowa Na terenie Gminy Pabianice można wyróżnić następujące rodzaje zabudowy: mieszkaniową jednorodzinną oraz rolniczą zagrodową. Dane dotyczące budownictwa mieszkaniowego opracowano w oparciu o informacje GUS do roku 2014 oraz Narodowy Spis Powszechny 2002 oraz Na koniec 2014 roku na terenie gminy zlokalizowanych było 2181 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej m 2 (wg danych GUS). Wskaźnik powierzchni mieszkalnej przypadającej na jednego mieszkańca wyniósł 30,2 m 2 i wzrósł w odniesieniu do 1995 roku o około 9,7 m 2 /osobę. Średni metraż przeciętnego mieszkania wynosił 97,2 m 2 (2014 rok) i wzrósł w odniesieniu do 1995 roku o około 25,6 m 2 /mieszkańca. Rosnące wskaźniki związane z gospodarką mieszkaniową stanowią pozytywny czynnik świadczący o wzroście jakości życia społeczności gminy i stanowią podstawy do prognozowania dalszego wzrostu poziomu życia w następnych latach. 41

43 W tabeli 3-6 i 3-7 zestawiono informacje na temat zmian w gospodarce mieszkaniowej. Tabela 3-7 Statystyka mieszkaniowa z lat dotycząca Gminy Pabianice Mieszkania istniejące Mieszkania oddane do użytku w danym roku Rok Liczba Powierzchnia użytkowa Liczba Powierzchnia użytkowa sztuk m 2 sztuk m źródło: GUS Najwięcej budynków wzniesiono po roku 2002 roku (blisko 31,5% budynków). 42

44 Tabela 3-8 Wskaźniki zmian w gospodarce mieszkaniowej Wskaźnik Wielkość Jedn. Trend z lat gmina 24,4 m 2 pow.uż/ha Gęstość zabudowy mieszkaniowej powiat 68,3 m 2 pow.uż/ha województwo 37,1 m 2 pow.uż/ha kraj 32,4 m 2 pow.uż/ha gmina 31,2 m 2 /osobę Średnia powierzchnia mieszkania na 1 mieszkańca powiat 28,1 m 2 /osobę województwo 27,0 m 2 /osobę kraj 26,3 m 2 /osobę gmina 98,2 m 2 /mieszk. Średnia powierzchnia mieszkania powiat 67,0 m 2 /mieszk. województwo 68,1 m 2 /mieszk. kraj 73,1 m 2 /mieszk. gmina 3,2 os./mieszk. Liczba osób na 1 mieszkanie powiat 2,4 os./mieszk. województwo 2,5 os./mieszk. kraj 2,8 os./mieszk. Liczba oddanych mieszkań w latach na 1000 mieszkańców Udział mieszkań oddawanych w latach w całkowitej liczbie mieszkań gmina 110,7 szt. powiat 45,4 szt. województwo 44,0 szt. kraj 60,4 szt. gmina 34,9 % powiat 10,8 % województwo 11,1 % kraj 16,8 % gmina 137,9 m 2 /mieszk. Średnia powierzchnia oddawanego mieszkania w latach powiat 128,7 m 2 /mieszk województwo 114,4 m 2 /mieszk. kraj 101,0 m 2 /mieszk. źródło: GUS Udział procentowy liczby mieszkań oraz budynków wybudowanych w poszczególnych okresach w gminie przedstawiono na rysunku

45 0,50 0,40 0,30 25,4% 24,2% 31,5% 28,1% 0,20 0,10 4,2% 4,1% 10,7% 10,2% 10,0% 10,5% 10,2% 9,7% 10,9% 10,4% 0,00 przed po 2002 liczba mieszkań liczba budynków Rysunek 3-8 Struktura wiekowa budynków wg liczby mieszkań i powierzchni w Gminie Pabianice źródło: GUS Generalnie w całej gminie zastosowane technologie w budynkach zmieniały się wraz z upływem czasu i rozwojem technologii wykonania materiałów budowlanych oraz wymogów normatywnych. Począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury wykonane z cegły oraz kamienia wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach najnowocześniejszych, gdzie zastosowano ocieplenie przegród budowlanych materiałami termoizolacyjnymi. Na podstawie diagnozy stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych w gminie można stwierdzić, że duży udział w strukturze stanowią budynki charakteryzujące się często dostatecznym stanem technicznym oraz niskim lub średnim stopniem termomodernizacji (część budynków posiada jedynie wymienione okna w mieszkaniach oraz w częściach wspólnych). Jednocześnie ogrzewanie piecowe występuje w ok. 13 % powierzchni mieszkaniowej co spowodowane jest udziałem budynków wybudowanych przed 1970 roku. 44

46 3.4.2 Obiekty użyteczności publicznej Na obszarze gminy znajdują się budynki użyteczności publicznej o zróżnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Wykaz obiektów należących do Gminy Pabianice przedstawiono w załączniku nr 1 do PGN Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw Gmina Pabianice pod względem działalności gospodarczej charakteryzuje się głównie działalnością rolniczą. Na terenie gminy nie występują duże zakłady przemysłowe. Rozwinięty jest natomiast system usług oparty o przedsiębiorstwa z branży ogólnobudowlanej i przetwórczej. 45

47 4. Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie Gminy Pabianice 4.1 Opis ogólny systemów energetycznych gminy Wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych dla środowiska rodzajów działalności człowieka. Wynika to zarówno z ogromnej ilości użytkowanej energii, jak i z istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Gmina Pabianice należy do grupy niewielkich gmin pod względem liczby ludności, która wynosi około 6,8 tys. mieszkańców (rok 2014 wg GUS). Jedną z istotniejszych dziedzin funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię, jej użytkowaniem i gospodarowaniem na terenie gminy zapewniając bezpieczeństwo i równość dostępu do zasobów System ciepłowniczy Na terenie Gminy Pabianice obecnie nie ma systemu ciepłowniczego. Na terenie Miasta Pabianice sąsiadującego z Gminą Pabianice zlokalizowany jest system ciepłowniczy. Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. zarządzający tym systemem nie wyklucza zasilania odbiorców poza terenem miasta Pabianice pod warunkiem spełnienia aspektów techniczno-finansowych opłacalności takiego przedsięwzięcia. W piśmie nie stwierdzono jakie warunki należy spełnić aby opłacalność wystąpiła w wystarczającym stopniu. Z pewnością jednak do głównych kryteriów wobec przedsięwzięć związanych z uciepłownieniem budynków należą: odległość od istniejącej sieci ciepłowniczej, liczba potencjalnych odbiorców (z czym związany jest rodzaj budownictwa jedno lub wielorodzinne) czy możliwości wytwórcze źródła ciepła System gazowniczy Informacje ogólne Operatorem oraz właścicielem infrastruktury gazowej niskiego oraz średniego ciśnienia na terenie Gminy Pabianice jest Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. oddział w Warszawie. Na terenie gminy nie występują gazociągi wysokiego ciśnienia eksploatowane przez Gaz- System S.A. Obrotem gazu ziemnego zajmuje się spółka PGNiG Obrót Detaliczny sp z o.o. Długość sieci średniego ciśnienia na terenie gminy Pabianice została podana w poniższej tabeli. 46

48 Tabela 4-1 Długość sieci gazowej średniego ciśnienia Rok Długość sieci gazowej średniego ciśnienia [m] Z danych PGNiG wynika, że jedynie sołectwo Szynkielew jest zgazyfikowane. Należy jednak zauważy że wg danych przesłanych przez przedsiębiorstwo długość sieci średniego ciśnienia wzrasta co wskazywałoby na sukcesywny rozwój systemu gazowniczego na terenie gminy. Nadal jednak prawie cała powierzchnia gminy stanowi obszar niezgazyfikowany. Na terenie gminy Pabianice znajduje się jedna stacja gazowa I stopnia: SRP I o Szynkielew o wydajności Q=9000 m 3 /h gazu Odbiorcy i zużycie gazu W poniższych tabelach przedstawiono liczbę odbiorców oraz sprzedaż gazu ziemnego w podziale na poszczególne grupy odbiorców na obszarze Gminy Pabianice. Z przedstawionych danych wynika, że największym odbiorcą w zakresie zużycia gazu ziemnego jest sektor gospodarstw domowych. Tabela 4-2 Liczba odbiorców gazu ziemnego w poszczególnych grupach odbiorców na terenie Gminy Pabianice w latach roku Wyszczegól nienie w latach Ogółem Ilość odbiorców paliwa gazowego (stan na 31 grudnia) Gospodarstwa domowe Ogółem w tym: ogrzewanie mieszkań Przemysł i budownictwo Handel / usługi Pozostali Źródło: PGNiG 47

49 Jak wynika z tabeli 4-2 liczba odbiorców gazu ziemnego nieznacznie wzrasta - w latach liczba ta wzrosła o 25 odbiorców, głównie po stronie gospodarstw domowych. Wzrost liczby odbiorców gazu wpływa bezpośrednio na zużycie co można zauważyć w tabeli 4-3. Wyszczególnie -nie w latach Tabela 4-3 Zużycie gazu ziemnego w poszczególnych grupach odbiorców na terenie Gminy Pabianice w latach roku, tys. m 3 Ogółem Gospodarstwa domowe Ogółem Sprzedaż paliwa gazowego w tym: ogrzewanie mieszkań Przemysł i budownictwo Handel / usługi Pozostali ,8 57,6 57,5 0,2 0,0 0, ,2 70,3 31,2 5,8 0,1 0, ,5 77,0 44,9 0,5 0,0 0,0 Źródło: PGNiG Sprzedaż gazu ziemnego na terenie Gminy Pabianice w latach wzrasta w grupie gospodarstw domowych co jest związane z przyrostem liczby odbiorców. Należy jednak zauważyć że na wielkość zużycia gazu w tej grupie odbiorców może mieć także temperatura zewnętrzna w miesiącach grzewczych. Dane tabelaryczne w celu łatwiejszego porównania rocznych zużyć przedstawiono także na poniższym rysunku zużycie gazu tys. m Lata Rysunek 4-1 Dynamika zmian zużycia gazu ziemnego w latach Źródło: PGNiG 48

50 70 60 Liczba odbiorców gazu Lata Rysunek 4-2 Dynamika zmian liczby odbiorców w latach Źródło: PGNiG Powyższe rysunki ilustrują wzrost liczby odbiorców oraz zużycia gazu w gminie Pabianice. Należy jednak zauważyć że w przypadku udostępnienia gazu w obszarach obecnie niezgazyfikowanych dynamika przyrostu zużycia tego nośnika może być znacznie większa Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego na terenie gminy Jak informuje PSG sp. z o.o. - Oddział w Warszawie Zakład w Łodzi przeprowadza gazyfikacje w oparciu o złożone wnioski o określenie warunków technicznych przyłączenia do sieci gazowej przez potencjalnych przyszłych odbiorców zainteresowanych poborem gazu ziemnego. Złożone wnioski są następnie analizowane z uwzględnieniem kryterium ekonomicznego i na tej podstawie podejmowana jest decyzja dot. Możliwości realizacji. Obecnie na terenie Gminy Pabianice PSG nie ma planów rozwojowych. Jednocześnie przedsiębiorstwo odnotowuje duże zainteresowanie potencjalnym poborem sieciowego gazu ziemnego obserwujemy obecnie m. in. w miejscowości Piątkowisko System elektroenergetyczny Informacje ogólne Właścicielem poszczególnych elementów systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej na obszarze Gminy Pabianice jest spółka PGE Dystrybucja S.A. Oddział Łódź - Miasto. 49

51 W układzie normalnym zasilanie odbiorców zlokalizowanych na terenie gminy odbywa się na średnim napięciu 20 kv liniami napowietrznymi (80%) i kablowymi (20%) oraz sieciami niskiego napięcia, zasilanymi ze stacji GPZ Pabianice. GPZ Pabianice posiada dwa transformatory: o mocy 160 MVA, o mocy 275 MVA. Na podstawie informacji Polskich Sieci Elektroenergetycznych Oddział w Warszawie na rozpatrywanym obszarze znajduje się dwutorowa linia elektroenergetyczna 220 kv relacji Rogowiec-Pabianice i jednotorowa linia 220 kv Adamów-Pabianice. Obszar gminy Pabianice zasilany jest podstawowo ze stacji 220/110 kv Pabianice zlokalizowanej w pobliżu miejscowości Rypułtowice, gdzie następuje transformacja oraz dystrybucja energii elektrycznej siecią wysokiego napięcia 110 kv przeze PGE Dystrybucja S. A. Stacja 220/110 kv Pabianice jest powiązana z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym liniami najwyższego napięcia 220 kv Pabianice-Janów, Pabianice-Adamów, Rogowiec-Pabianice. Tabela 4-4 Długości linii elektroenergetycznych zlokalizowanych na terenie gminy wiejskiej Pabianice w latach Rok Długość sieci elektroenergetycznej, m Wysokiego napięcia Średniego napięcia Niskiego napięcia Źródło: PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto Długość sieci elektroenergetycznych na terenie gminy wzrasta zwłaszcza w zakresie sieci niskiego napięcia co wynika z podłączania nowych odbiorców. Należy spodziewać się dalszej rozbudowy sieci w przypadku rozwoju infrastruktury budowlanej na terenie gminy. Na terenie gminy znajduje się obecnie 85 stacji transformatorowych Oświetlenie ulic Utrzymanie oświetlenia dróg, parków, skwerów i innych publicznych terenów należy do jednych z podstawowych obowiązków gminy w zakresie planowania energetycznego. 50

52 Na terenie gminy Pabianice znajdują się 602 oprawy sodowe, 111 opraw rtęciowych, 25 opraw LED oświetlenia ulicznego oraz 36 lamp hybrydowych (wykorzystujących energię wiatru oraz promieniowania słonecznego). Łączna moc zainstalowanych opraw wynosi 99,201 kw. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz punktów świetlnych oświetlenia ulicznego. Tabela 4-5 Punkty świetlne oświetlenia ulicznego Typy opraw Lp. Miejscowość Nr stacji 70 W 100 W Sodowe 150 W 250 W Rtęciowe 400 W 125 W 250 W Łącznie opraw, szt. Suma mocy, W 1 Bychlew Bychlew II Gorzew Górka Pabianicka Górka Pabianicka (stara 028) Górka Pabianicka 1 Hermanów Hermanów I Jadwinin Jadwinin I Janowice 1 nr Janowice Konin Kudrowice Kudrowice Majówka Okołowice

53 Typy opraw Lp. Miejscowość Nr stacji 70 W 100 W Sodowe 150 W 250 W Rtęciowe 400 W 125 W 250 W Łącznie opraw, szt. Suma mocy, W 18 Oś. Petrykozy Pawlikowice II 108 Pawlikowice I 35 Pawlikowice I 8 Pawlikowice II 89 Pawlikowice I Petrykozy Kudrowice (szkoła) Piątkowisko Piątkowisko I 110 Piątkowisko II 53 Porszewice Rydzyny I Rydzyny II 74 Rydzyny III 27a Rydzyny IV

54 Typy opraw Lp. Miejscowość Nr stacji 70 W 100 W Sodowe 150 W 250 W Rtęciowe 400 W 125 W 250 W Łącznie opraw, szt. Suma mocy, W Szynkielew (wysypiskośmieci) Szynkielew 2 nr 85 złącze Szynkielew Szynkielew I (30-087) Szynkielew I 31 Szynkielew II 63 złącze Szynkielew II złącze Świątniki Świątniki Terenin Wysieradz Władysławów 8 Wola Żytowska 1 Wola Żytowska Żytowice Żytowice Folwark Żytowice Małe Pawlikowice LED LED 30 W

55 Typy opraw Lp. Miejscowość Nr stacji 70 W 100 W Sodowe 150 W 250 W Rtęciowe 400 W 125 W 250 W Łącznie opraw, szt. Suma mocy, W Rydzyny - LED Lampy hybrydowe - LED 60 W LED 36 W Źródło: Urząd Gminy Pabianice Należy zauważyć że na terenie Gminy dominuje oświetlenie uliczne sodowe oraz w mniejszym stopniu rtęciowe. Bardzo często są to oprawy o dużych wartościach mocy elektrycznej (powyżej 100 W). Mimo to część ulic oświetlana jest przy pomocy opraw LED o łącznej mocy blisko 2,5 kw Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej W poniższych tabelach przedstawiono dane na temat ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach uzyskane od PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto w podziale na poszczególne grupy taryfowe. Tabela 4-6 Ilość energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach w podziale na poszczególne grupy taryfowe Lp. Grupa taryfowa MWh 1 taryfa B taryfa C taryfa G Łącznie Źródło: PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto Ponadto na podstawie informacji PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto najwięksi odbiorcy na terenie gminy Pabianice pobrali 821 MWh energii elektrycznej, przy mocy zamówionej wynoszącej 0,315 MW. Poniższy rysunek przedstawia dynamikę ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach Zużycie w kolejnych latach charakteryzuje się tendencją rosnącą. 54

56 ilość energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców, MWh Rysunek 4-3 Dynamika ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w latach Źródło: PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto Dominującą grupą taryfową energii elektrycznej w gminie Pabianice jest taryfa G, użytkowana głównie przez gospodarstwa domowe. Z kolei taryfa C wykorzystywana jest przez mniejsze przedsiębiorstwa oraz budynki użyteczności publicznej, z kolei taryfa B wykorzystywana jest głównie przez przedsiębiorstwa przetwórcze. Udziały zużycia energii elektrycznej wg poszczególnych odbiorców przedstawiono na rysunku 4-4. taryfa B 5,34% taryfa G 57,28% taryfa C 37,38% Rysunek 4-4 Struktura ilości energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców w 2014 roku Źródło: PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto 55

57 Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy Na podstawie informacji PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto przedsiębiorstwo nie przewiduje w okresie najbliższych 5 lat żadnych prac rozwojowych i modernizacyjnych na terenie gminy Pabianice. PGE Dystrybucja S. A. Oddział Łódź-Miasto planuje rozbudowę sieci związanej z zasilaniem nowych odbiorców w odpowiedzi na ewentualne wystąpienia (wnioski) od osób fizycznych czy jednostek gospodarczych. 4.2 Pozostałe nośniki energii System transportowy na terenie Gminy Pabianice został podzielony w niniejszym opracowaniu na: transport samochodowy, komunikację miejską, pozostałą komunikację autobusową i mikrobusową, kolej (Łódzka Kolej Aglomeracyjna, Intercity, Przewozy Regionalne). Gmina Pabianice położona jest w centralnej części województwa łódzkiego. Przez teren Gminy przebiegają następujące drogi: droga ekspresowa S-14 (Zachodnia Obwodnica Łodzi), droga krajowa nr 71 relacji Pabianice Konstantynów Łódzki, droga wojewódzka nr 485 relacji Pabianice Bełchatów, drogi powiatowe o łącznej długości ok. 36 km. Sektor transportu charakteryzuje się bardzo dużą dynamiką zmian, zarówno w zakresie liczby pojazdów poruszających się po drogach i jakości tych pojazdów. Jednocześnie gmina nieustannie poprawia stan istniejącej infrastruktury szukając nowych rozwiązań w transporcie zarówno po stronie systemowej komunikacji publicznej jak i infrastruktury drogowej. Na terenie Gminy realizowana jest następująca komunikacja autobusowa: linia autobusowa organizowana przez Urząd Gminy relacji Rydzyny Róża Pabianice (SDH Trzy Korony), linie autobusowe realizowane MZK Pabianice: linia 260 (relacji Pabianice Kudrowice Górka Pabianicka), linia 261 (relacji Pabianice Górka Pabianicka), linia 262 (relacji Pabianice Kudrowice), linia 265 (relacji Pabianice Pawlikowice), linie PKS relacji Pabianice Konstantynów, Pabianice Lutomiersk, Pabianice Rydzyny oraz realizowane przez PKS Bełchatów (relacji Bełchatów Dłutów Pabianice Łódź, relacji Zelów Łask Pabianice Łódź, relacji Rusiec Łask Pabianice Łódź). 56

58 W bilansie transportu oparto się na danych uzyskanych z ankietyzacji oraz danych szacunkowych. Według danych przedstawionych przez PKS Bełchatów na terenie Gminy realizowane są przejazdy autobusów trzech relacji o następujących parametrach: relacja Bełchatów Dłutów Pabianice Łódź dziennie 112 km, średnie zużycie oleju napędowego 28 litrów, realizowana autobusami starszymi niż 10 lat, Zelów Łask Pabianice Łódź dziennie 16 km, średnie zużycie oleju napędowego 3,12 litrów, realizowana autobusami starszymi niż 15 lat, Rusiec Łask Pabianice Łódź - dziennie 8 km, średnie zużycie oleju napędowego 1,6 litra, realizowana autobusami starszymi niż 15 lat. W planach przedsiębiorstwa na lata jest zakup nowego taboru spełniającego normy minimum EURO 3. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie paliw i związaną z nim emisję CO 2 w transporcie gminnym. Zestawienie wykonano na podstawie danych otrzymanych w wyniku ankietyzacji przewoźników oraz danych szacunkowych. Tabela 4-7 Zużycie paliwa i emisja CO2 w transporcie gminnym Zużycie Jednostka zużycia Emisja CO2/rok MZK Pabianice, 33,9 transport Urzędu m 3 89,3 Gminy PKS Bełchatów 11,9 m 3 31,5 PKS Łódź 13,9 m 3 36,6 Pozostałe 240,7 m 3 634,7 Razem 792,0 Źródło: Ankietyzacja, obliczenia własne FEWE Poza transportem gminnym na terenie Gminy Pabianice przewozy publiczne realizowane są przez Przewozy Regionalne, Łódzką oraz PKP Intercity S.A., a także przedsiębiorstwa realizujące autobusowe przewozy krajowe i międzynarodowe. Należy podkreślić że przez teren gminy przebiega linia kolejowa na której przewoźnicy realizują połączenia. Na terenie gminy pociągi nie zatrzymują się. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii przez poszczególne przedsiębiorstwa przewozowe prowadzące swoją działalność w zakresie komunikacji kolejowej na terenie gminy Pabianice. 57

59 Tabela 4-8 Zużycie paliwa przez przewoźników kolejowych na terenie gminy Pabianice PKP Intercity pociągi w 2014 roku Nazwa przewoźnika Zużycie Rodzaj paliwa Przewozy Regionalne Łódzka Kolej Aglomeracyjna Jednostka zużycia 76,33 Energia elektryczna MWh/rok 304,98 Energia elektryczna MWh/rok 75,23 Energia elektryczna MWh/rok RAZEM 456,54 MWh/rok Źródło: ankietyzacja Spółka Przewozy Regionalne w 2014 roku zrealizowała na terenie gminy Pabianice około pociągokilometrów, co wiązało się ze zużyciem kwh. Tabor obsługujący teren Gminy to Elektryczne Zespoły Trakcyjne w wieku powyżej 15 lat. Na terenie gminy transport kolejowy realizowany jest również przez spółkę Łódzka Kolej Aglomeracyjna, która posada nowoczesny tabor elektryczne zespoły trakcyjne firmy Stadler typ Flirt 3. Przez teren gminy przebiega linia Łódź Kaliska Sieradz. Na terenie gminy Pabianice zrealizowano około pociągokilometrów, co wiązało się ze zużyciem 75,23 MW energii elektrycznej. Całościowe ujęcie zużycia paliw i energii w roku bazowym 2014 na potrzeby transportu ujęto poniżej. Tabela 4-9 Sumaryczne zestawienie zużycia paliw i energii elektrycznej w poszczególnych rodzajach transportu na terenie gminy Pabianice w 2014 roku Rodzaj środka transportu Benzyna Olej napędowy Gaz LPG Energia elektryczna MWh/rok MWh/rok MWh/rok MWh/rok Samochody osobowe , , ,9 Komunikacja gminna autobusy 338,4 Pozostała komunikacja autobusowa 2 661,9 Kolej 456,5 SUMA , , ,9 456,5 Źródło: obliczenia własne FEWE W ramach niniejszego opracowania wyznaczono również prognozę zużycia paliw i energii elektrycznej wykorzystywanych w transporcie na terenie gminy Pabianice do roku Prognozę wykonano zgodnie z metodyką opartą o wymagania, założenia i zalecenia do analiz i prognoz ruchu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. 58

60 Do wyznaczenia stopnia wzrostu natężenia ruchu na analizowanych drogach na terenie gminy Pabianice skorzystano z następujących materiałów GDDKiA: Sposób obliczania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres , Prognozy wskaźnika wzrostu PKB na okres podregion południowy, tyski. Na podstawie powyższych danych wyznaczono prognozowane zwiększenie natężenia ruchu w podziale na następujące grupy pojazdów: pojazdy osobowe (wzrost do 2020 roku o 37,8%), pojazdy dostawcze (wzrost do 2020 roku o 13,2%), pojazdy ciężarowe (wzrost do 2020 roku o 29,1%), autobusy (brak wzrostu natężenia ruchu), motocykle (brak wzrostu natężenia ruchu). Tabela 4-10 Sumaryczne zestawienie zużycia paliw i energii elektrycznej w poszczególnych rodzajach transportu na terenie gminy Pabianice w 2020 roku Rodzaj środka transportu Benzyna Olej napędowy Gaz LPG Energia elektryczna MWh/rok MWh/rok MWh/rok MWh/rok Samochody osobowe , , ,0 Komunikacja gminna autobusy 338,4 Pozostała komunikacja autobusowa 2 661,9 Kolej 456,5 SUMA , , ,0 456,5 Źródło: Ankietyzacja, obliczenia własne FEWE 5. Stan środowiska na obszarze gminy System zaopatrzenia w ciepło na terenie Gminy Pabianice oparty jest zasadniczo o spalanie paliw stałych (głównie węgla kamiennego). W części budynków w gminie ogrzewanie odbywa się poprzez spalanie paliw stałych, głównie węgla kamiennego w postaci pierwotnej, w tym również złej jakości, np. miału, flotu, mułów węglowych. Negatywne oddziaływanie na środowisko ma również spalanie paliw w silnikach spalinowych napędzających pojazdy mechaniczne. W niniejszym rozdziale przedstawiono stan środowiska na terenie Gminy Pabianice. 59

61 5.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych Emisja zanieczyszczeń składa się głównie z dwóch grup: zanieczyszczenia lotne stałe (pyłowe) i zanieczyszczenia gazowe (organiczne i nieorganiczne). Do zanieczyszczeń pyłowych należą np. popiół lotny, sadza, związki ołowiu, miedzi, chromu, kadmu i innych metali ciężkich. Zanieczyszczenia gazowe są to tlenki węgla (CO i CO 2), siarki (SO 2) i azotu (NO x), amoniak (NH 3) fluor, węglowodory (łańcuchowe i aromatyczne), oraz fenole. Do zanieczyszczeń powietrza związanych z wytwarzaniem energii należą: dwutlenek węgla CO 2, tlenek węgla - CO, dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu - NO X, pyły oraz benzo(a)piren. W trakcie prowadzenia różnego rodzaju procesów technologicznych dodatkowo, poza wyżej wymienionymi, do atmosfery emitowane mogą być zanieczyszczenia w postaci różnego rodzaju związków organicznych, a wśród nich silnie toksyczne węglowodory aromatyczne. Natomiast głównymi związkami wpływającymi na powstawanie efektu cieplarnianego są dwutlenek węgla (CO 2) odpowiadający w około 55% za efekt cieplarniany oraz w 20% metan CH 4. Dwutlenek siarki i tlenki azotu niezależnie od szkodliwości związanej z bezpośrednim oddziaływaniem na organizmy żywe są równocześnie źródłem kwaśnych deszczy. Zanieczyszczeniami widocznymi, uciążliwymi i odczuwalnymi bezpośrednio są pyły w szerokim spektrum frakcji. Najbardziej toksycznymi związkami są węglowodory aromatyczne (WWA) posiadające właściwości kancerogenne. Najsilniejsze działanie rakotwórcze wykazują WWA mające więcej niż trzy pierścienie benzenowe w cząsteczce. Najbardziej znany wśród nich jest benzo(α)piren, którego emisja związana jest również z procesem spalania węgla zwłaszcza w niskosprawnych paleniskach indywidualnych. Żadne ze wspomnianych zanieczyszczeń nie występuje pojedynczo, niejednokrotnie ulegają one w powietrzu dalszym przemianom. W działaniu na organizmy żywe obserwuje się występowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy niż ten, który powinien wynikać z sumy efektów poszczególnych składników. Na stopień oddziaływania mają również wpływ warunki klimatyczne takie jak: temperatura, nasłonecznienie, wilgotność powietrza oraz kierunek i prędkość wiatru. Wielkości dopuszczalnych poziomów stężeń niektórych substancji zanieczyszczających w powietrzu określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. poz. 1031). Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń oraz dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego stężenia w roku kalendarzowym, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, zestawiono w poniższej tabeli. 60

62 Tabela 5-1 Dopuszczalne normy w zakresie jakości powietrza kryterium ochrony zdrowia Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu w [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia Benzen rok kalendarzowy Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki jedna godzina razy 2010 rok kalendarzowy jedna godzina razy godziny razy 2005 Ołów rok kalendarzowy 0, Pył zawieszony PM2.5 Pył zawieszony PM10 rok kalendarzowy godziny razy 2005 rok kalendarzowy Tlenek węgla 8 godzin Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu w [ng/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia Arsen rok kalendarzowy Benzo(α)piren rok kalendarzowy Kadm rok kalendarzowy Nikiel rok kalendarzowy Ozon 8 godzin Źródło: Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. Tabela 5-2 Dopuszczalne normy w zakresie jakości powietrza kryterium ochrony roślin Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu Termin osiągnięcia poziomów Tlenki azotu* rok kalendarzowy 30 µg/m Dwutlenek siarki Substancja rok kalendarzowy i pora zimowa (okres od 1 X do 31 III) Okres uśredniania wyników pomiarów 20 µg/m Poziom docelowy substancji w powietrzu w [µg/m 3. h] Termin osiągnięcia poziomów Ozon okres wegetacyjny (1 V - 31 VII) Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom celów długoterminowych substancji w powietrzu w [µg/m 3. h] Termin osiągnięcia poziomów Ozon okres wegetacyjny (1 V - 31 VII) *suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu Źródło: Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. 61

63 W poniższej tabeli zostały określone poziomy alarmowe w zakresie dwutlenku azotu, dwutlenku siarki oraz ozonu. Tabela 5-3 Poziomy alarmowe dla niektórych substancji Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Dwutlenek azotu jedna godzina 400* Dwutlenek siarki jedna godzina 500* Ozon** jedna godzina 240* Pył zawieszony PM10 24 godziny 300 * wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy. ** wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia poziomów alarmowych wynosi 180 µg/m 3 Źródło: Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. 5.2 Ocena stanu atmosfery na terenie województwa łódzkiego oraz Gminy Pabianice O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje głównie ich emisja do atmosfery. Ponadto na stan powietrza wpływ mają także występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania zanieczyszczeń z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku: sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji, sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Warunki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery w zależności od pory roku podano w tabeli

64 Tabela 5-4 Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery Zmiany stężeń zanieczyszczenia Wzrost stężenia zanieczyszczeń Spadek stężenia zanieczyszczeń Główne zanieczyszczenia Zimą: SO 2, pył zawieszony, CO Latem: O 3 Sytuacja wyżowa: wysokie ciśnienie, spadek temperatury poniżej 0 o C, spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, brak opadów, inwersja termiczna, mgła, Sytuacja niżowa: niskie ciśnienie, wzrost temperatury powyżej 0 o C, wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s, opady, Sytuacja wyżowa: wysokie ciśnienie, wzrost temperatury powyżej 25 o C, spadek prędkości wiatru poniżej 2 m/s, brak opadów, promieniowanie bezpośrednie powyżej 500 W/m 2 Sytuacja niżowa: niskie ciśnienie, spadek temperatury, wzrost prędkości wiatru powyżej 5 m/s, opady, Źródło: analizy własne FEWE Ocenę stanu atmosfery na terenie województwa i gminy przeprowadzono w oparciu o dane z Rocznej oceny jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r. oraz Programu ochrony powietrza dla strefy łódzkiej. Na kolejnych rysunkach przedstawiono emisję podstawowych zanieczyszczeń ze źródeł punktowych na terenie województwa łódzkiego. 63

65 Rysunek 5-1 Obszary przekroczeń średnich stężeń rocznych wartości poziomu docelowego stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 w południowej części Strefy łódzkiej Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r. Rysunek 5-2 Obszary przekroczeń średniej rocznej wartości poziomu dopuszczalnego stężenia pyłu PM10 w południowej części Strefy łódzkiej Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r. 64

66 Rysunek 5-3 Obszary przekroczeń średniej rocznej wartości poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji stężenia pyłu PM2,5 w południowej części Strefy łódzkiej Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r. Na terenie województwa łódzkiego zostały wydzielone 2 strefy zgodnie rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012r., poz. 914). Strefy te zostały wymienione poniżej i przedstawione na rysunku 5-5: aglomeracja łódzka, strefa łódzka. Gmina Pabianice wg powyższego podziału przynależy do strefy łódzkiej. 65

67 Rysunek 5-4 Strefy w województwie łódzkim, dla których dokonano ocenę jakości powietrza Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, poszczególne strefy województwa łódzkiego zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A: jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa C: jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony, klasa D1: jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, klasa D2: jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Na terenie strefy łódzkiej, w której znajduje się Gmina Pabianice, klasę C określono dla następujących substancji: pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2.5, 66

68 benzoalfapiren B(a)P. Zgodnie z Uchwała Sejmiku Województwa Łódzkiego nr XXXV/690/13 z dnia 26 kwietnia 2013 r roku w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Powietrza dla strefy łódzkiej z późniejszymi zmianami programem ochrony powietrza objęty został obszar gminy wiejskiej Pabianice w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu. Działania naprawcze dla Gminy Pabianice przedstawiono w załączniku 4. Podmiotami realizującymi powyższe działania są: - organy administracji publicznej właściwe ze względu na lokalizację obszarów przekroczeń, - przedsiębiorstwa kompetentne do rozwoju sieci gazowych, - właściciele budynków, - mieszkańcy, - podmioty korzystające ze środowiska, - właściwe zarządy dróg publicznych, - jednostki edukacyjne, - organizacje i stowarzyszenia ekologiczne, - zarządzający funduszami celowymi, - zarządzający funduszami unijnymi, - zarządzający innymi środkami zewnętrznymi W programie przewiduje się realizację przedsięwzięć do dnia 31 grudnia 2015 r. Jako źródła finansowania wymienia się: - budżet gminy, - dofinansowanie unijne, - dotacja i pożyczki z funduszów celowych, - kredyty i pożyczki bankowe, - inne środki zewnętrzne, - środki własne osób fizycznych, - środki własne właścicieli nieruchomości. 67

69 5.3 Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Pabianice Zgodnie z zapisami w powyższym rozdziale uznaje się, że na terenie Gminy Pabianice występują problemy związane z przekroczeniem stężeń lub przekroczenia dopuszczalnej wielkości stężeń 24-godz. w zakresie pyłu zawieszonego (benzo(a)pirenu i PM10). W celu oszacowania ogólnej emisji substancji szkodliwych do atmosfery ze spalania paliw w budownictwie mieszkaniowym, sektorze handlowo-usługowym i użyteczności publicznej w gminie, koniecznym jest posłużenie się danymi pośrednimi. Punkt wyjściowy stanowiła w tym przypadku struktura zużycia paliw i energii w gminie oraz dane o emisji źródeł wysokiej emisji. Na terenie gminy nie występują źródła emisji wysokiej charakterystycznej dla dużej energetyki. Emisja zanieczyszczeń pochodząca ze spalania paliw w kotłowniach ujęta została w bilansie zanieczyszczeń pochodzących z emisji niskiej. Tabela 5-5 Szacunkowa emisja substancji szkodliwych do atmosfery na terenie Gminy Pabianice ze spalania paliw do celów grzewczych w 2014 roku (emisja niska) Rodzaj substancji Ilość [Mg/rok] SO2 98 NOx 20 CO 572 pył 145 B(a)P 113 CO Źródło: ankietyzacja Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów w tym ruchu na głównych arteriach komunikacyjnych gminy (dane Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad) oraz opracowania Ministerstwa Środowiska Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Dla wyznaczenia wielkości emisji liniowej na badanym obszarze, wykorzystano również opracowaną przez Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji aplikację do szacowania emisji ze środków transportu, która dostępna jest na stronach internetowych Ministerstwa Ochrony Środowiska. 68

70 Rysunek 5-5 Widok panelu głównego aplikacji do szacowania emisji ze środków transportu Źródło: Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji Przyjęto także założenia co do natężenia ruchu na poszczególnych rodzajach dróg oraz procentowy udział typów pojazdów na drodze, jak to przedstawiono poniżej. Natomiast w celu wyznaczenia emisji CO 2 ze środków transportu wykorzystano wskaźniki emisji dwutlenku węgla z transportu, zamieszczone w materiałach sporządzonych przez KOBIZE wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) w roku 2011 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok Wskaźnik emisji dla benzyny wynosi 68,61 kg/gj, dla oleju napędowego 73,33 kg/gj, natomiast gazu LPG 62,44 kg/gj. Przyjmując wartości opałowe wspomnianych paliw odpowiednio na poziomie 33,6 GJ/m 3, 36,0 GJ/m 3 i 24,6 GJ/m 3 oraz przy założeniu ilości spalanego paliwa dla różnych typów pojazdów, jak pokazano w tabeli 5-8, otrzymano całkowitą emisję dwutlenku węgla ze środków transportu. Wyznaczone powyżej wartości emisji rozproszonej, liniowej oraz emisja punktowa, składają się na całkowitą emisję zanieczyszczeń do atmosfery, powstałych przy spalaniu paliw na terenie Gminy Pabianice. Do wyznaczenia emisji z transportu przyjęto ponadto następujące dane: dane o długości dróg krajowych, powiatowych oraz gminnych udostępnione przez Urząd Gminy w Pabianicach, opracowanie dotyczące natężenia ruchu na drogach wojewódzkich i krajowych, dostępnie na stronie internetowej tzn. Pomiar ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 roku, Generalny pomiar ruchu w 2010 roku oraz Prognoza ruchu dla Prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych na lata (ZAŁĄCZNIK B15), 69

71 Metodologia prognozowania zmian aktywności sektora transportu drogowego (w kontekście ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji) - Zakład Badań Ekonomicznych Instytutu Transportu Samochodowego, na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury. Założono również średni roczny wskaźnik wzrostu ruchu pojazdów samochodowych ogółem na drogach w Gminie Pabianice dla lat , zgodnie z wytycznymi GDDKiA. Tabela 5-6 Założenia do wyznaczenia emisji liniowej drogi krajowe długość średnie natężenie ruchu (dane GDDKiA) udział % poszczególnych typów pojazdów 23,5 km 6912 poj/dobę poj./h osobowe 91,0 304,4 dostawcze 4,5 13,7 ciężarowe 2,9 9,4 autokary 0,8 2,3 motocykle 0,8 2,3 drogi wojewódzkie długość średnie natężenie ruchu (dane GDDKiA) udział % poszczególnych typów pojazdów 3,0 km poj/dobę poj./h osobowe 88,1 468,7 dostawcze 6,1 29,6 ciężarowe 1,0 5,4 autokary 0,9 4,1 motocykle 0,7 3,2 drogi powiatowe długość średnie natężenie ruchu (szacowane) udział % poszczególnych typów pojazdów 33,7 km 1832 poj/dobę poj./h osobowe 88,1 78,1 dostawcze 6,1 4,9 ciężarowe 1,0 0,9 autobusy 0,9 0,7 motocykle 0,7 0,5 drogi gminne długość średnie natężenie ruchu (szacowane) 69 km 916 poj/dobę 70

72 udział % poszczególnych typów pojazdów poj./h osobowe 88,1 39,1 dostawcze 6,1 2,5 ciężarowe 1,0 0,5 autobusy 0,9 0,3 motocykle 0,7 0,3 Źródło: analizy własne FEWE Tabela 5-7 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie Gminy Pabianice [kg/rok] Rodzaj drogi krajowe wojewódzkie powiatowe gminne Rodzaj pojazdu Śr. prędkość [km/h] CO C6H6 HC HCal HCar NOx TSP SOx Pb osobowe dostawcze ciężarowe autobusy motocykle osobowe dostawcze ciężarowe autobusy motocykle osobowe dostawcze ciężarowe autobusy motocykle osobowe dostawcze ciężarowe autobusy motocykle RAZEM 41, Źródło: analizy własne FEWE 71

73 Tabela 5-8 Roczna emisja dwutlenku węgla ze środków transportu na terenie Gminy Pabianice [kg/rok] Rodzaj drogi krajowe wojewódzkie powiatowe gminne Rodzaj pojazdu Natężenie ruchu [poj/rok] Śr. ilość spalanego paliwa [l/100km] Dł. odcinka drogi [km] Śr. ilość spalonego paliwa na danym odcinku drogi [l] Śr. wskaźnik emisji [kgco2/m 3 ] Roczna emisja CO2 [kg/rok] osobowe ,5 23,5 1, dostawcze ,0 23,5 2, ciężarowe ,0 23,5 7, autobusy ,0 23,5 5, motocykle ,3 23,5 0, osobowe ,5 3,0 0, dostawcze ,0 3,0 0, ciężarowe ,0 3,0 0, autobusy ,0 3,0 0, motocykle ,5 3,0 0, osobowe ,0 33,7 2, dostawcze ,0 33,7 3, ciężarowe ,0 33,7 10, autobusy ,0 33,7 11, motocykle ,8 33,7 1, osobowe ,5 69,0 5, dostawcze ,0 69,0 7, ciężarowe ,0 69,0 24, autobusy ,0 69,0 27, motocykle ,2 69,0 2, Źródło: analizy własne FEWE RAZEM W dalszej części opracowania, wyznaczono dla poszczególnych źródeł emisje takich substancji szkodliwych jak: SO 2, NO 2, CO, pył, B(a)P oraz CO 2 wyrażoną w kg danej substancji na rok. Wyznaczono także emisję równoważną, czyli zastępczą. Emisja równoważna jest to wielkość ogólna emisji zanieczyszczeń pochodzących z określonego (ocenianego) źródła zanieczyszczeń, przeliczona na emisję dwutlenku siarki. Oblicza się ją poprzez sumowanie rzeczywistych emisji poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń, emitowanych z danego źródła emisji i pomnożonych przez ich współczynniki toksyczności zgodnie ze wzorem: E r n = t=1 E t K t gdzie: Er - emisja równoważna źródeł emisji, t - liczba różnych zanieczyszczeń emitowanych ze źródła emisji, Et - emisja rzeczywista zanieczyszczenia o indeksie t, 72

74 Kt - współczynnik toksyczności zanieczyszczenia o indeksie t, który to współczynnik wyraża stosunek dopuszczalnej średniorocznej wartości stężenia dwutlenku siarki eso2 do dopuszczalnej średniorocznej wartości stężenia danego zanieczyszczenia et co można określić wzorem: K t = e SO e t 2 Współczynniki toksyczności zanieczyszczeń traktowane są jako stałe, gdyż są ilorazami wielkości określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031). Tabela 5-9 Współczynniki toksyczności zanieczyszczeń Nazwa substancji Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [μg/m 3 ] Okres uśredniania wyników Współczynnik toksyczności zanieczyszczenia Kt Dwutlenek azotu 40 rok kalendarzowy 0,5 Dwutlenek siarki 20 rok kalendarzowy 1 Tlenek węgla Brak - 0 pył zawieszony PM10 40 rok kalendarzowy 0,5 Benzo(α)piren 0,001 rok kalendarzowy Dwutlenek węgla Brak - 0 Źródło: analizy własne FEWE Emisja równoważna uwzględnia emisję różnego rodzaju zanieczyszczeń, o różnym stopniu toksyczności. Pozwala to na prowadzenie porównań stopnia uciążliwości poszczególnych źródeł emisji zanieczyszczeń emitujących różne związki. Umożliwia także w prosty, przejrzysty i przekonywujący sposób znaleźć wspólną miarę oceny szkodliwości różnych rodzajów zanieczyszczeń, a także wyliczać efektywność wprowadzanych usprawnień. W celu oszacowania ogólnej emisji substancji szkodliwych do atmosfery ze spalania paliw w budownictwie mieszkaniowym, sektorze handlowo-usługowym i użyteczności publicznej w Gminie Pabianice, koniecznym było posłużenie się danymi pośrednimi. Punkt wyjściowy stanowiła w tym przypadku struktura zużycia paliw i energii Gminy Pabianice, dane o źródłach wysokiej emisji oraz dane Głównego Urzędu Statystycznego. 73

75 Tabela 5-10 Zestawienie zbiorcze emisji substancji do atmosfery z poszczególnych źródeł emisji na terenie Gminy Pabianice w 2014 roku Lp. Substancja Jednostka Rodzaj emisji Niska Liniowa Razem 1 SO2 Mg/rok NOx Mg/rok CO Mg/rok pył Mg/rok B(a)P kg/rok CO2 Mg/rok Er Mg/rok Źródło: analizy własne FEWE Udział punktowych, rozproszonych i liniowych źródeł w całkowitej emisji poszczególnych substancji do atmosfery przedstawia rysunek 6-9. SO 2 NO x 6,9% 15,3% 84,7% 93,1% wysoka niska liniowa wysoka niska liniowa 39,9% CO pył 2,7% 60,1% 97,3% wysoka niska liniowa wysoka niska liniowa B(a)P CO 2 38,1% 61,9% 100,0% wysoka niska liniowa wysoka niska liniowa Rysunek 5-6 Udział rodzajów źródeł emisji w całkowitej emisji poszczególnych zanieczyszczeń do atmosfery w Gminie Pabianice w 2014 roku Źródło: analizy własne FEWE 74

76 Widoczny na powyższym zestawieniu największy udział niskiej emisji w emisji całkowitej, niemal wszystkich substancji szkodliwych, potwierdza także wyznaczona emisja równoważna (zastępcza, ekwiwalentna) dla omawianych rodzajów źródeł emisji co przedstawia rysunek ,5% 74,5% niska emisja emisja liniowa Rysunek 5-7 Udział emisji zastępczej z poszczególnych źródeł emisji w całkowitej emisji substancji szkodliwych przeliczonych na emisję równoważną SO2 w Gminie Pabianice w 2014 roku Źródło: analizy własne FEWE Tak duży udział emisji ze źródeł rozproszonych emitujących zanieczyszczenia w wyniku bezpośredniego spalania paliw na cele grzewcze i socjalno-bytowe w mieszkalnictwie oraz w sektorach handlowo-usługowym nie powinien być wielkim zaskoczeniem. Rodzaj i ilość stosowanych paliw, stan techniczny instalacji grzewczych oraz, co zrozumiałe, brak układów oczyszczania spalin, składają się w sumie na wspomniany efekt. Należy także pamiętać, że decydujący wpływ na wielkość emisji zastępczej ma ilość emitowanego do atmosfery benzo(α)pirenu, którego wskaźnik toksyczności jest kilka tysięcy razy większy od tego samego wskaźnika dla dwutlenku siarki. Wynika stąd, że wszelkie działania zmierzające do poprawy jakości powietrza w Gminie Pabianice powinny w pierwszej kolejności dotyczyć kontynuacji programów związanych z ograniczeniem niskiej emisji. W celu zmniejszenia emisji na terenie Gminy Pabianice proponuje się realizację dopłat do wymiany źródeł ciepła na proekologiczne. 75

77 Tabela 5-11 Zmiana emisji substancji do atmosfery z poszczególnych źródeł emisji na terenie Gminy Pabianice w okresie roku (wg planu rozwoju business as usual 2 Substancja Jednostka biznes jak zwykle) Wielkość emisji wyjściowa Wielkość emisji prognozowanej Zmiana emisji do 2020 r.* Bezwzględna Względna Pył Mg/a ,1% SO2 Mg/a ,5% NO2 Mg/a ,6% CO Mg/a ,6% B(a)P kg/a 113,93 113,60 0 0,3% CO2 Mg/a ,1% *) wielkości ze znakiem (-) oznaczają wzrost emisji Źródło: analizy własne FEWE Jak pokazuje powyższa tabela niska emisja zanieczyszczeń wg scenariusza biznes jak zwykle do roku 2020 może ulec wzrostowi (np. emisja pyłów wzrośnie o ok. 4,1% względem roku 2014). Należy zatem przedsięwziąć działania mające na celu ograniczenie występowania tego typu emisji na terenie Gminy Pabianice. 2 Business as usual biznes jak zwykle scenariusz oznaczający prowadzenie działań dotyczących poprawy efektywności energetycznej oraz wykorzystania OZE w sposób zgodny z dotychczasowymi trendami, a więc bez wprowadzania dodatkowych, ambitnych modyfikacji w tym zakresie. 76

78 6. Metodologia opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej 6.1 Struktura PGN Struktura i metodologia opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej została określona w dokumencie przygotowanym przez Komisję Europejską How to develop a Sustainable Energy Action Plan (SEAP) Guidebook ( Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) poradnik ). Należy zauważyć, iż opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice na lata stanowi część zachodzącego już obecnie procesu związanego z redukcją zużycia energii oraz emisji CO 2. Część działań stanowi kontynuację obecnej strategii gminy, wpisując się w wizję gminy przedstawioną w dalszej części opracowania. Rekomendowana przez Komisję Europejską oraz NFOŚiGW struktura Planu wygląda następująco: 1. Podsumowanie wykonawcze 2. Strategia 3. Inwentaryzacja emisji bazowej oraz interpretacja wyników 4. Planowane działania harmonogram Ostatni punkt składa się z dwóch elementów: Działań strategicznych długoterminowych (do roku 2020) Działań krótko- i średnioterminowych. Plan powinien funkcjonować jako jeden z wielu dokumentów działających w strukturach gminy wykraczając poza ramy ustawowe, jednakże w sposób oczywisty wpisując się w działania gminy na rzecz racjonalizacji zużycia energii. Plan powinien spełniać tym samym wytyczne Założeń do Planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Na poniższym rysunku przedstawiono miejsce planu w strukturze dokumentów zgodnie z obecnymi wymaganiami Ustawy Prawo Energetyczne. 6.2 Metodyka Niniejszy plan opracowano w oparciu o informacje otrzymane od Urzędu Gminy Pabianice w zakresie: sytuacji energetycznej gminnych budynków użyteczności publicznej, 77

79 działań prowadzonych przez gminę w ostatnich latach oraz przedsięwzięciach planowanych, danych dotyczących wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w budynkach oraz instalacjach na terenie gminy, informacji zawierających ścisłą specyfikację programu dofinansowania, danych na temat stanu oświetlenia ulicznego. Ponadto wykorzystano następujące dokumenty uzyskane od Urzędu Gminy Pabianice: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Pabianice na lata z perspektywą do 2016 r. wrzesień 2008, Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Pabianice na lata z perspektywą do 2016 r. wrzesień 2008, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pabianice na lata , Pabianice, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Pabianice listopad 2012, Obowiązujące Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Pabianice, W ramach inwentaryzacji emisji w transporcie wykorzystano następujące informacje: generalny pomiar ruchu w 2010 roku (Średni Dobowy Ruch), pomiar ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 roku (Średni Dobowy Ruch w punktach pomiarowych w 2010 roku), Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych do 2013 roku z perspektywą 2015, dane o rynku gazu płynnego LPG w Polsce w 2011 roku, zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno projektowych, opracowanie metodologii prognozowania zmian aktywności sektora transportu drogowego (w kontekście ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji), Ministerstwo Infrastruktury, 2011, prognoza ruchu dla Prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych na lata , GDDKiA, 2010 r. Na podstawie danych zebranych od Urzędu Gminy Pabianice oraz danych zebranych ze źródeł podanych w dalszej części niniejszego rozdziału oszacowano potencjał redukcji emisji CO 2 na terenie Gminy Pabianice. 78

80 Informacje zawarte w poniższych podrozdziałach są istotne, także ze względu na pozyskiwanie danych w celu monitoringu efektów wdrażania planu. Część z tych informacji należy pozyskiwać cyklicznie, aktualizując inwentaryzację emisji CO Informacje od przedsiębiorstw energetycznych Informacje pozyskane od przedsiębiorstw energetycznych mają kluczowe znaczenie dla prawidłowego przeprowadzenia inwentaryzacji emisji. Niezmiernie istotne są dane niezbędne do uzyskania z punktu widzenia bazy danych o emisji, która stanowi część planu gospodarki niskoemisyjnej. Do podmiotów, od których uzyskano informacje należą: OGP - Gaz System S.A. Rembelszczyzna, Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o. oddział w Warszawie, PGNIG Obrót Detaliczny sp. z o.o., PGE Dystrybucja S.A., Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. Z punktu widzenia przedsiębiorstw gazowniczych najbardziej istotne dane to: zestawienie długości sieci gazowniczych zlokalizowanych na terenie gminy, zestawienie stacji redukcyjno-pomiarowych, ocenę stanu bezpieczeństwa energetycznego, typ rozprowadzanego gazu, wyszczególnienie planowanych inwestycji, liczba odbiorców gazu w poszczególnych grupach odbiorców (dane na koniec danego roku), zużycie gazu w poszczególnych grupach odbiorców (dane roczne). Z punktu widzenia przedsiębiorstw elektroenergetycznych najbardziej istotne dane to: liczba odbiorców energii elektrycznej zlokalizowanych na terenie Gminy Pabianice w poszczególnych grupach taryfowych (dane na koniec danego roku), zużycie energii elektrycznej przez odbiorców zlokalizowanych na terenie Gminy Pabianice w poszczególnych grupach taryfowych (dane roczne), najwięksi odbiorcy energii elektrycznej na terenie gminy, informacje w zakresie zasilania oraz planowanych inwestycji, liczba odbiorców energii elektrycznej u których zainstalowano elektroniczne liczniki ze zdalną transmisją danych. 79

81 6.4 Ankietyzacja obiektów mieszkalnych jednorodzinnych W ramach inwentaryzacji źródeł ogrzewania na terenie gminy Pabianice przeprowadzono ankietyzację wśród właścicieli budynków jednorodzinnych. Łącznie uzyskano informacje dotyczące 75 budynków. Inwentaryzacja dotyczyła m. in. powierzchni ogrzewanej budynków, informacji na temat źródeł ciepła na ogrzewanie oraz ciepłą wodę użytkową, zużycia paliwa, wykonanych oraz planowanych termomodernizacji, planów wymiany źródeł ciepła czy zdania na temat dofinansowywania wymiany źródeł ciepła przez gminę. Na poniższych rysunkach przedstawiono niektóre wyniki dotyczące ankietyzacji. na paliwo stałe -węgiel, drewno 75% elektryczne 7% olejowe 6% gazowe 12% Rysunek 6-1 Struktura źródeł ciepła na ogrzewanie w budynkach jednorodzinnych na terenie gminy Pabianice Źródło: analizy FEWE 80

82 10-15 lat 20% 5-10 lat 30% >15 lat 9% <5 lat 41% Rysunek 6-2 Struktura wieku źródeł ciepła na ogrzewanie w budynkach jednorodzinnych - ankietyzacja Źródło: analizy FEWE gazowy podgrzewacz przepływowy 1% elektryczny podgrzewacz przepływowy 7% kocioł węglowy z zasobnikiem 30% bojler elektryczny 41% pompa ciepła 3% kolektor słoneczny 8% kocioł gazowy z zasobnikiem 7% kocioł olejowy z zasobnikiem 3% Rysunek 6-3 Struktura źródeł ciepła na przygotowanie ciepłej wody użytkowej w budynkach jednorodzinnych - ankietyzacja Źródło: analizy FEWE 81

83 ilość zadeklarowanych chętnych, szt kocioł węglowy retortowy kocioł olejowy kocioł gazowy pompa ciepła kolektory słoneczne Rysunek 6-4 Deklaracje dotyczące wymiany źródła ciepła w budynkach jednorodzinnych na terenie gminy Pabianice Źródło: analizy FEWE 6.5 Pozostałe źródła danych Pozyskano informacje od przedsiębiorstw prowadzących działalność na terenie gminy. Ankietyzacja dotyczyła źródeł ciepła, stanu technicznego budynków oraz planów modernizacyjnych. Ankietyzacji poddano również firmy transportowe prowadzące działalność na terenie gminy: PKP INTERCITY S.A. Przewozy Regionalne sp. z o.o. Łódzka Kolej Aglomeracyjna Sp. z o.o. PKS Radomsko Sp. z o.o. PKS w Bełchatowie Sp. z o. o. Dyliżans-Bus Przewóz osób Pytano o aktualny stan taboru autobusowego, zużycie paliw i plany zakupu nowego taboru. Ponadto do bilansu energetycznego wykorzystano dane uzyskane z: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Nadleśnictwa Kolumna, 82

84 Głównego Urzędu Statystycznego. 7. Inwentaryzacja emisji CO2 7.1 Podstawowe założenia Inwentaryzację emisji zanieczyszczeń oraz CO 2 do atmosfery wykonano w oparciu o bilans energetyczny Gminy Pabianice. Podstawowe założenia metodyczne: Jako rok bazowy inwentaryzacji przyjęto rok Jest to rok, dla którego udało się zebrać kompleksowe dane we wszystkich grupach odbiorców, wytwórców i dostawców energii. W latach wcześniejszych nie były przeprowadzane bilanse energetyczne dla gminy, należy także zauważyć że dane z lat wcześniejszych są trudno dostępne (a często wręcz niemożliwe do zdobycia). Uznano że opieranie się bilansie energetycznym gminy jedynie na wskaźnikach (np. krajowych) obarczone jest zbyt dużym błędem co mogłoby spowodować zafałszowanie wyników. Tego typu błąd mógłby znacznie utrudnić prawidłowe monitorowanie efektów realizacji planu. Ponadto wg metodologii Porozumienia Burmistrzów w przypadku opisanym powyżej wybór roku bazowego nawet znacznie późniejszego niż 1990 jest dopuszczalne. W obliczeniach zużycia energii przyjęto dane uzyskane w ramach ankietyzacji przeprowadzonej na użytek niniejszego PGN, ankietyzacja została opisana w rozdziale 6. Bilans paliwowy uzupełniono informacjami od przedsiębiorstw energetycznych funkcjonujących na terenie gminy, uzyskanymi w ramach opracowywania Planu gospodarki niskoemisyjnej. Przeprowadzono własne obliczenia zużycia energii końcowej wśród odbiorców. Inwentaryzacja emisji składa się z dwóch podstawowych elementów: inwentaryzacji emisji CO 2, inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń ze źródeł zlokalizowanych na terenie gminy w tym inwentaryzacja tzw. niskiej emisji oraz emisji liniowej (pochodzącej z transportu). Inwentaryzacja emisji CO 2 (bazowa oraz prognoza do roku 2020) została wykonana zgodnie z wytycznymi Porozumienia Burmistrzów (Covenant of Mayors) określonymi m.in. w dokumencie How to develop a Sustainable Energy Action Plan (tłumaczenie polskie "Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii") Dokument opracowano zgodnie z wytycznymi Porozumienia Burmistrzów przedstawionymi na początku roku 2010, zawierającymi m.in. nowe wskaźniki emisji CO 2 dla poszczególnych nośników. W celu obliczenia emisji CO 2 w roku bazowym wyznacza się zużycie energii finalnej dla poszczególnych sektorów odbiorców w tych latach na obszarze Gminy Pabianice. Wyróżniono następujące sektory odbiorców: 83

85 sektor obiektów/instalacji użyteczności publicznej, sektor handel, usługi, przedsiębiorstwa, sektor mieszkalny, oświetlenie uliczne, sektor transportowy. Jako nośniki zużywane na terenie gminy wyróżnia się: gaz ziemny, energię elektryczną, paliwa węglowe, drewno i biomasę, olej opałowy, gaz płynny LPG, olej napędowy, benzyna, energię ze źródeł odnawialnych. Do inwentaryzacji emisji CO 2 w roku bazowym 2014 posłużono się zestawem wskaźników odpowiednich dla danego nośnika energii paliwa. Wartość wskaźnika oraz jego źródło przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela 7-1 Wskaźniki emisji CO2 wykorzystane w ramach inwentaryzacji emisji Nośnik Energia elektryczna Wartość wskaźnika (Mg CO2/MWh) 0,8315 Gaz ziemny 0,201 Olej opałowy 0,276 Benzyna silnikowa 0,247 Olej napędowy 0,264 Ciekły gaz ziemny 0,225 Węgiel 0,341 Źródła danych KOBIZE - Referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów JI realizowanych w Polsce Przedsiębiorstwa wytwarzające energię elektryczną w skojarzeniu z ciepłem - ankieta dotycząca emisji zanieczyszczeń ze źródeł ciepła i energii elektrycznej KOBIZE - Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2011 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok

86 7.2 Charakterystyka głównych sektorów odbiorców energii W poniższym rozdziale przedstawiono charakterystykę zużycia energii w poszczególnych sektorach odbiorców energii: Obiekty użyteczności publicznej z uwagi na przejrzystość bilansowania poszczególnych sektorów do sektora użyteczności publicznej zaliczono obiekty użyteczności publicznej administrowane przez gminę. Pozostałe obiekty użyteczności publicznej (powiatowe, państwowe) także zostały zbilansowane, jednak w grupie handel, usługi przedsiębiorstwa. Obiekty mieszkalne Handel, usługi przedsiębiorstwa budynki w których prowadzona jest działalność gospodarcza handlowa, usługowa lub produkcyjna, a także budynki powiatowe zlokalizowane na terenie gminy. Oświetlenie źródła oświetlenia gminnego placów i ulic. Transport pojazdy poruszające się w obszarze Gminy Pabianice, w uwzględnieniem transportu publicznego autobusowego, transportu prywatnego osobowego oraz przewozu towarów Obiekty użyteczności publicznej Na obszarze Gminy znajdują się budynki użyteczności publicznej o zróżnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania, wprowadzono podział na budynki kulturalne, oświatowe, służby zdrowia, sportu i administracji. Wykaz obiektów użyteczności publicznej należących do gminy i użytkowanych przez gminę przedstawiono w załączniku 1. W tabeli 7-2 przedstawiono zużycie poszczególnych nośników energii w sektorze użyteczności publicznej w roku

87 Tabela 7-2 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w obiektach użyteczności publicznej Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Energia elektryczna MWh/rok 272,79 2 Olej opałowy MWh/rok 527,43 3 Węgiel kamienny MWh/rok 258,96 4 RAZEM MWh/rok 1 059,17 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono udział poszczególnych nośników w pokryciu zapotrzebowania na energię końcową w obiektach użyteczności publicznej. 24,4% 25,8% Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel kamienny 49,8% Rysunek 7-1 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze użyteczności publicznej Źródło: analizy własne FEWE Obecnie budynki użyteczności publicznej zużywają: ok. 0,6% całkowitej energii zużywanej w gminie, ok. 2,7% energii elektrycznej wykorzystywanej na terenie gminy. Głównym nośnikiem energii wykorzystywanym w obiektach użyteczności jest olej opałowy wykorzystywany w celach ogrzewania i przygotowywania ciepłej wody użytkowej (ok. 86

88 49,8%). Pozostałymi nośnikami energii są: energia elektryczna (ok. 25,8%) oraz paliwa stałe (ok. 24,4%). W kolejnej tabeli przedstawiono emisje CO 2 związaną z wykorzystywaniem nośników energii w sektorze obiektów użyteczności publicznej w roku Tabela 7-3 Roczna emisja CO2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach użyteczności publicznej Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Emisja CO2 1 Energia elektryczna MgCO2/rok 226,82 2 Olej opałowy MgCO2/rok 147,15 3 Węgiel kamienny MgCO2/rok 91,67 4 RAZEM MgCO2/rok 465,65 Źródło: analizy własne FEWE Na rysunku 7-2 przedstawiono procentowy udział poszczególnych nośników w całkowitej emisji CO 2. 19,7% 48,7% Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel kamienny 31,6% Rysunek 7-2 Udział emisji CO2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze użyteczności publicznej Źródło: analizy własne FEWE 87

89 7.2.2 Obiekty mieszkalne Sektor mieszkaniowy jest drugim co do wielkości odbiorcą energii na terenie gminy, charakteryzującym się także dużą dynamiką zmian źródeł zasilania w ciepło. Obserwuje się częściową wymianę źródeł na bardziej efektywne o wyższej sprawności. Niestety często tego typu inwestycje nie wiążą się jednak ze zmianą nośnika wykorzystywanego na potrzeby ogrzewania na bardziej ekologiczny (z punktu widzenia niskiej emisji zanieczyszczeń) typu: gaz, olej opałowy oraz energia elektryczna. Dzieje się tak, głównie ze względu na coraz wyższe ceny tych nośników energii. W ostatnich latach obserwuje się ogólnokrajowe zwiększenie emisji CO 2 związanej z wykorzystaniem energii właśnie w tej grupie odbiorców. Dlatego też działania promujące niskoemisyjne inwestycje i zachowania mieszkańców mogą mieć kluczowe znaczenie dla realizacji celów indykatywnych PGN. W tabeli 7-4 przedstawiono zużycie poszczególnych nośników energii w sektorze mieszkalnictwa w roku Tabela 7-4 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze mieszkalnictwa Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Energia elektryczna MWh/rok 5546,00 2 Gaz sieciowy MWh/rok 748,91 3 Gaz ciekły MWh/rok 327,06 4 Olej opałowy MWh/rok 881,97 5 Węgiel kamienny MWh/rok 38276,84 6 Biomasa MWh/rok 4466,16 7 Energia słoneczna MWh/rok 277,78 8 RAZEM MWh/rok 50524,72 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono udział poszczególnych nośników w pokryciu zapotrzebowania na energię końcową w obiektach mieszkaniowych. 88

90 8,8% 0,5% 11,0% 1,5% 0,6% 1,7% Energia elektryczna Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Węgiel kamienny Biomasa Energia słoneczna 75,8% Rysunek 7-3 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze mieszkalnictwa Źródło: analizy własne FEWE Obecnie sektor mieszkalnictwa zużywa: ok. 30,6% całkowitej energii zużywanej w gminie, ok. 54,9% energii elektrycznej wykorzystywanej na terenie gminy, ok. 99,4% gazu ziemnego wykorzystywanego na terenie gminy. Głównym sieciowym nośnikiem energii wykorzystywanym w obiektach mieszkalnych jest węgiel kamienny wykorzystywany w celach ogrzewania i przygotowywania ciepłej wody użytkowej stanowiąc ok. 75,8% potrzeb energetycznych w tej grupie odbiorców. Energia elektryczna stanowi ok. 11% rynku energii a drewno stanowi ok. 8,8%. W poniższej tabeli przedstawiono emisje CO 2 związana z wykorzystywaniem nośników energii w sektorze mieszkalnictwa w roku

91 Tabela 7-5 Roczna emisja CO2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach mieszkalnych Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Emisja CO2 1 Energia elektryczna MgCO2/rok 4611,50 2 Gaz sieciowy MgCO2/rok 150,53 3 Gaz ciekły MgCO2/rok 75,55 4 Olej opałowy MgCO2/rok 246,07 5 Węgiel kamienny MgCO2/rok 13550,00 6 RAZEM MgCO2/rok ,65 Źródło: analizy własne FEWE Na rysunku 7-4 przedstawiono procentowy udział poszczególnych nośników w całkowitej emisji CO 2. 24,7% Energia elektryczna 72,7% 0,8% 0,4% 1,3% Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Węgiel kamienny Rysunek 7-4 Udział emisji CO2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze mieszkalnictwa Handel, usługi, przedsiębiorstwa Obiekty z grupy handel, usługi, przedsiębiorstwa stanowią jedną z ważniejszych grup użytkowników energii. Ponadto jest to grupa charakteryzująca się dynamicznym wzrostem konsumpcji energii. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie poszczególnych nośników energii w sektorze handel, usługi, przedsiębiorstwa w roku

92 Tabela 7-6 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze handel, usługi przedsiębiorstwa Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Energia elektryczna MWh/rok 3409,88 2 Gaz sieciowy MWh/rok 4,61 3 Gaz ciekły MWh/rok 346,25 4 Olej opałowy MWh/rok 6857,90 5 Węgiel kamienny MWh/rok 553,38 6 Biogaz MWh/rok 4910,77 7 Energia słoneczna MWh/rok 86,67 8 RAZEM MWh/rok 16169,47 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono udział poszczególnych nośników w pokryciu zapotrzebowania na energię końcową w obiektach grupy handel, usługi, przedsiębiorstwa. 0,5% 21,1% 30,4% Energia elektryczna 2,1% 0,0% Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Węgiel kamienny Biogaz 3,4% Energia słoneczna 42,4% Rysunek 7-5 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze handel, usługi przedsiębiorstwa Źródło: analizy własne FEWE Obecnie sektor handlowo-usługowy zużywa: ok. 9,8% całkowitej energii zużywanej w gminie, ok. 33,8% energii elektrycznej wykorzystywanej na terenie gminy, ok. 0,6% gazu ziemnego wykorzystywanego na terenie gminy. 91

93 Głównym nośnikiem energii wykorzystywanym w przedsiębiorstwach jest olej opałowy (ok. 42,4% zużycia energii) oraz biogaz (ok. 30,4%) i energia elektryczna (ok. 21,1%). Ponadto najczęściej wykorzystywanymi nośnikami energii są: węgiel kamienny (3,4%) oraz gaz ciekły (ok. 2,1%). W tabeli 7-7 przedstawiono emisje CO 2 związana z wykorzystywaniem nośników energii w sektorze handel, usługi, przedsiębiorstwa w roku Tabela 7-7 Roczna emisja CO2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w obiektach sektora handel, usługi, przedsiębiorstwa Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Emisja CO2 1 Energia elektryczna MgCO2/rok 2835,32 2 Gaz sieciowy MgCO2/rok 0,93 3 Gaz ciekły MgCO2/rok 79,98 4 Olej opałowy MgCO2/rok 1913,35 5 Węgiel kamienny MgCO2/rok 195,90 6 RAZEM MgCO2/rok 5025,48 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono procentowy udział poszczególnych nośników w całkowitej emisji CO 2. 92

94 3,9% 38,1% 56,4% Energia elektryczna Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Węgiel kamienny 0,0% 1,6% Rysunek 7-6 Udział emisji CO2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze handel, usługi, przedsiębiorstwa Źródło: analizy własne FEWE Oświetlenie uliczne Na terenie Gminy Pabianice zainstalowanych jest łącznie 713 punktów świetlnych o łącznym zużyciu energii elektrycznej wynoszącym 411 MWh/rok. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii oraz emisję CO 2 w 2014 roku. Tabela 7-8 Zużycie energii oraz emisja CO2 związana z wykorzystaniem energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia gminnego Nośnik energii / paliwo Zużycie energii [MWh/rok] Emisja CO2 [MgCO2/rok] Energia elektryczna Źródło: analizy własne FEWE Obecnie oświetlenie uliczne zużywa: ok. 0,2% całkowitej energii zużywanej w gminie, ok. 4,1% energii elektrycznej wykorzystywanej na terenie gminy. 93

95 7.2.5 Transport Sektor transportu charakteryzuje się bardzo dużą dynamiką zmian, zarówno w zakresie liczby pojazdów poruszających się po drogach i jakości tych pojazdów. Jednocześnie gmina nieustannie poprawia stan istniejącej infrastruktury, szukając nowych rozwiązań w transporcie zarówno po stronie systemowej komunikacji publicznej jak i infrastruktury drogowej. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie poszczególnych nośników energii w sektorze transportowym w roku Tabela 7-9 Zużycie energii w podziale na poszczególne nośniki energii wykorzystywane w sektorze transportowym Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Energia elektryczna MWh/rok 456,54 2 Gaz ciekły MWh/rok 15176,94 3 Olej napędowy MWh/rok 30692,67 4 Benzyna MWh/rok 55248,39 5 RAZEM MWh/rok ,53 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono udział poszczególnych nośników w pokryciu zapotrzebowania na energię końcową w sektorze transportowym. 0,4% 14,9% Energia elektryczna 54,4% Gaz ciekły Olej napędowy 30,2% Benzyna Rysunek 7-7 Udział poszczególnych nośników energii wykorzystywanych w sektorze transportowym Źródło: analizy własne FEWE 94

96 Obecnie sektor transportowy wykorzystuje ok. 60,3% całkowitej energii zużywanej w gminie. Głównymi nośnikami energii wykorzystywanymi w sektorze transportu są: benzyna (ponad 54%) oraz olej napędowy (ok. 30,2%). Udział LPG w bilansie paliwowym wynosi blisko 15%, a energii elektrycznej ponad 0,4% (pociągi). W poniższej tabeli przedstawiono emisje CO 2 związaną z wykorzystywaniem nośników energii w sektorze transportowym w roku Tabela 7-10 Roczna emisja CO2 związana z wykorzystaniem poszczególnych nośników energii w sektorze transportowym Lp. Nośnik energii / paliwo Jednostka Emisja CO2 1 Energia elektryczna MgCO2/rok 379,61 2 Gaz ciekły MgCO2/rok 3411,47 3 Olej napędowy MgCO2/rok 8102,87 4 Benzyna MgCO2/rok 13646,35 5 RAZEM MgCO2/rok ,30 Źródło: analizy własne FEWE Na poniższym rysunku przedstawiono procentowy udział poszczególnych nośników w całkowitej emisji CO 2. 1,5% 13,4% 53,4% Energia elektryczna Gaz ciekły Olej napędowy 31,7% Benzyna Rysunek 7-8 Udział emisji CO2 z nośników energii wykorzystywanych w sektorze transportu Źródło: analizy własne FEWE 95

97 7.3 Bazowa inwentaryzacja emisji CO2 - rok 2014 Inwentaryzacja obejmuje cały obszar Gminy Pabianice. Obliczenia emisji zostały wykonane przy pomocy wiedzy technicznej oraz arkuszy kalkulacyjnych FEWE. W obliczeniach posługiwano się wartością emisji CO 2 bez uwzględnienia emisji innych gazów cieplarnianych CH 4 oraz N 2O, które wg wytycznych Porozumienia Burmistrzów nie są wymagane do obliczeń. Ponadto emisja CO 2 ze spalania biomasy czy biopaliw oraz emisja ze zużywanej tzw. zielonej energii elektrycznej jest przyjmowana jako wartość zerowa. Przyjmuje się, że drewno spalane na terenie Gminy Pabianice pochodzi w całości z obszaru gminy. Według metodologii proponowanej przez Porozumienie Burmistrzów dopuszczalne jest posługiwanie się wskaźnikami standardowymi opracowanymi zgodnie z wytycznymi IPCC lub przy wykorzystaniu wskaźników emisji LCA (Life Cycle Assessment). Przy tego typu podejściu bierze się pod uwagę całkowity okres żywotności uwzględniając nie tylko emisję ze spalania lecz także emisje powstające poprzez procesy związane z żywotnością produktu, takie jak transport czy procesy przeróbki. Do dalszej analizy wybrano metodę wskaźników standardowych zgodnych z wytycznymi IPCC. W celu prawidłowego oszacowania poziomu emisji CO 2 oraz określenia dalszych działań gminy w zakresie działań energooszczędnych należy wykazać w jakim punkcie gmina obecnie się znajduje. Dotychczasowe przedsięwzięcia wspierające energooszczędność powinny odnosić skutek zarówno na poziomie zmniejszenia zużycia energii jak i redukcji emisji CO 2. Należy jednak pamiętać o obserwowanym wzroście zużycia energii w sektorze transportowym. W niniejszym rozdziale podsumowano informacje o zużyciu energii i związanej z tym emisji dwutlenku węgla, w poszczególnych grupach użytkowników energii, w roku Łączne zużycie energii końcowej w Gminie Pabianice w roku 2014 wynosiło MWh. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne sektory odbiorców. 96

98 Tabela 7-11 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku 2014 L.p. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Mieszkalnictwo MWh/rok Użyteczność publiczna MWh/rok Handel, usługi przedsiębiorstwa MWh/rok Oświetlenie uliczne MWh/rok Transport MWh/rok RAZEM MWh/rok Źródło: analizy własne FEWE 29,8% 59,8% 0,6% 9,5% 0,2% Mieszkalnictwo Użyteczność publiczna Handel, usługi przedsiębiorstwa Oświetlenie uliczne Transport Rysunek 7-9 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku 2014 Źródło: analizy własne FEWE Największy udział w całkowitym zużyciu energii stanowi sektor transportowy stanowiący ok. 59,8% udziału. Około 29,8% całkowitego zużycia energii przypada na sektor mieszkalnictwa, z kolei grupa handel usługi przedsiębiorstwa zużywa ok. 9,5%. 97

99 2,9% 2,6% 0,2% 5,9% 0,4% 23,0% 9,3% 4,9% 18,1% Energia elektryczna Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Olej napędowy Benzyna Węgiel kamienny Biogaz Biomasa Energia słoneczna 32,5% Rysunek 7-10 Udział poszczególnych nośników energii w bilansie energetycznym Źródło: analizy własne FEWE Sumaryczna wartość emisji CO 2 w roku 2014 wynosiła MgCO 2. W poniższej tabeli przedstawiono wartość emisji w podziale na poszczególne sektory odbiorców energii. Tabela 7-12 Emisja CO2 związana z wykorzystaniem energii w podziale na poszczególne grupy użytkowników energii w roku 2014 L.p. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Mieszkalnictwo MgCO2/rok Użyteczność publiczna MgCO2/rok Handel, usługi przedsiębiorstwa MgCO2/rok Oświetlenie uliczne MgCO2/rok Transport MgCO2/rok RAZEM MgCO2/rok Źródło: analizy własne FEWE 98

100 37,3% 51,1% 0,9% 0,7% 10,0% Mieszkalnictwo Użyteczność publiczna Handel, usługi przedsiębiorstwa Oświetlenie uliczne Transport Rysunek 7-11 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitej emisji CO2 w roku 2014 Źródło: analizy własne FEWE Najwyższą wartością emisji CO 2 charakteryzuje się sektor transportowy, stanowiący ok. 51,1% całkowitej emisji. 37,3% emisji powodowane jest działalnością gospodarstw domowych, a z kolei sektor handel, usługi, przedsiębiorstwa odpowiada za ok. 10,0% wartości emisji CO 2. Na poniższym rysunku przedstawiono udział poszczególnych paliw w całkowitej emisji CO 2. 16,8% 27,7% 0,3% 7,1% 4,6% 16,2% Energia elektryczna Gaz sieciowy Gaz ciekły Olej opałowy Olej napędowy Benzyna Węgiel kamienny 27,3% Rysunek 7-12 Udział poszczególnych nośników energii i paliw w całkowitej emisji CO2 w roku

101 7.4 Inwentaryzacja emisji CO2 prognoza na rok Założenia W celu oszacowania emisji w roku 2030 opracowano prognozy emisji według obecnych trendów gospodarczych występujących w mieście oraz założono prognozę demograficzną według obecnych trendów odpowiednich dla Gminy Pabianice. Podstawę do sporządzenia prognozy stanowią założenia rozwoju społecznogospodarczego, bowiem przyjęcie tych założeń spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej gminy. Założenia rozwoju społeczno-gospodarczego wyznaczają również kierunki zagospodarowania przestrzennego w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego oraz Plany Miejscowe. Na potrzeby PGN skorzystano ze scenariuszy demograficznych opracowanych w rozdziale 4. Jako najbardziej prawdopodobny przyjęto scenariusz Umiarkowany". Scenariusz B - Umiarkowany rozwój gminy Scenariusz B Umiarkowany zakłada się w nim, że tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i mieszkalno usługową zagospodarowane zostaną w 30 %. W niniejszym scenariuszu, rozwój gminy jest systematyczny, utrzymuje się zainteresowanie inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, działalność usługową oraz produkcyjną. Zanikają negatywne trendy w strefie społecznej, nadal występuje wzrost liczby mieszkańców, lecz w mniejszym stopniu niż poziom z lat , nie wpływa to znacząco na rozwój gospodarczy gminy. Następuje znaczna poprawa poziomu życia mieszkańców gminy. Rozwój mieszkalnictwa utrzymuje się na poziomie, jak średnia z lat , kiedy występował intensywny rozwój mieszkalnictwa. Powstają nowe budynki wielorodzinne i jednorodzinne. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zużycie nośników energii przez odbiorców komunalnych do celów grzewczych w stopniu średnim, redukcja zapotrzebowania w budynkach istniejących o ok. 10%. Realne, ze względu na przyrost zabudowy mieszkaniowej, potrzeby energetyczne do celów grzewczych utrzymują się stałym poziomie. Przewiduje się także zwiększenie udziału paliw ekologicznych w bilansie energetycznym mieszkalnictwa. Ponadto w grupie tej nastąpi wzrost zużycia energii elektrycznej o około 30%, co spowodowane jest większym przyrostem nowych obiektów. Scenariusz B nie uwzględnia budowy systemu biogazowni. 100

102 W zakresie budynków użyteczności publicznej w prognozie zmiany zapotrzebowania na nośniki energetyczne uwzględniono częściową modernizację obiektów z ograniczonym wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Działania racjonalizujące wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej przyjęto na poziomie średnim, wynoszącym 15% zużycia energii do celów grzewczych. Inwestycje w tej grupie odbiorców będą wynikały z racjonalnej programowej polityki energetycznej prowadzonej przez Urząd Gminy. Następuje globalny spadek zapotrzebowania na energię do celów grzewczych o około 10%. Ponadto zużycie energii elektrycznej spada z powodu zastosowania energooszczędnych urządzeń i źródeł światła o około 6%. W sektorze usług, handlu, mniejszych przedsiębiorstw produkcyjnych i rzemiosła przyjęto, pojawienie się nowych podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorcy wprowadzają w swoich obiektach działania racjonalizujące zużycie energii do celów grzewczych na poziomie 7%, lecz mimo to duży rozwój sektora handlu i usług kompensuje oszczędności, w związku z czym w bilansie gminy następuje spadek zapotrzebowania na energię do celów grzewczych o ok. 5% obejmujący obiekty istniejące. W grupie tej wzrasta jednocześnie zużycie energii elektrycznej o około 14% (spowodowane nowymi odbiorami oraz zmianą struktury stosowanych nośników). Promocja efektywności energetycznej oraz technologii odnawialnych źródeł energii skutkuje niewielkim lecz stałym wzrostem wykorzystania alternatywnych źródeł energii, głównie po stronie układów solarnych i pomp ciepła. W tabeli 7-13 zestawiono obszary, które w scenariuszu "umiarkowanym" zostają w pełni zagospodarowane zgodnie z istniejącymi planami miejscowymi oraz nowymi obszarami i uzupełnieniem zabudowy istniejącej. Tabela 7-13 Zestawienie kalkulowanej powierzchni użytkowej obiektów dla terenów inwestycyjnych przyjętych do zagospodarowania do 2030 r. Lokalizacja/przeznaczenie terenu Szacunkowa powierzchnia użytkowa budynków Razem Mieszkalnictwo Usługi Jednostka [m 2 ] Źródło: analizy własne FEWE 101

103 Tabela 7-14 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w prognozie do 2030 Rodzaj inwestycji Zapotrzebowanie na ciepło (ogrzewanie) Zapotrzebowanie na energię elektryczną [MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok] Strefy mieszkaniowe 3, ,4 0, ,0 Strefy usługowe 1, ,4 0, ,3 SUMA 4, ,8 1, ,3 Źródło: analizy własne FEWE Tabela 7-15 Zestawienie zmian wskaźników zapotrzebowania na ciepło budynków mieszkalnych istniejących i nowo wznoszonych do roku 2030 Lp. Wyszczególnienie Nowe budynki jednorodzinne [GJ/m 2 ] 0,33 0,323 0,317 0,311 0,304 2 Budynki jednorodzinne [GJ/m 2 ] 0,42 0,402 0,386 0,371 0,356 Źródło: analizy własne FEWE Tabela 7-16 Wskaźniki rozwoju nowobudowanego mieszkalnictwa Lp. Wyszczególnienie Jedn W roku 2015 W latach W latach W latach Liczba ludności osoby Liczba oddawanych mieszkań szt./rok Powierzchnia oddawanych mieszkań m 2 /rok Liczba mieszkań ogółem szt Powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem m Źródło: analizy własne FEWE Zużycie energii oraz emisja CO2 w roku 2020 dla scenariusza BAU Według zakładanej prognozy łączne zużycie energii w Gminie Pabianice w roku 2020 wzrośnie do wartości MWh. W tabeli 7-17 przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne grupy odbiorców. 102

104 Tabela 7-17 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku 2020 L.p. Nośnik energii / paliwo Jednostka Zużycie energii 1 Mieszkalnictwo MWh/rok Użyteczność publiczna MWh/rok Handel, usługi przedsiębiorstwa MWh/rok Oświetlenie uliczne MWh/rok Transport MWh/rok RAZEM MWh/rok Źródło: analizy własne FEWE Jak przewiduje scenariusz wzrośnie także emisja CO 2 związana z użytkowaniem energii do poziomu ok MgCO 2/rok. Wielkość emisji CO 2 oraz jej strukturę według grup odbiorców energii przedstawiono w tabeli Tabela 7-18 Emisja CO2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku 2020 L.p. Nośnik energii / paliwo Jednostka Emisja CO2 1 Mieszkalnictwo MgCO2/rok Użyteczność publiczna MgCO2/rok Handel, usługi przedsiębiorstwa MgCO2/rok Oświetlenie uliczne MgCO2/rok Transport MgCO2/rok RAZEM MgCO2/rok Źródło: analizy własne FEWE Prognozuje się, że grupą odbiorców energii o największym udziale emisji CO 2 będzie grupa transportowa (ponad 50,2%), następnie sektor mieszkalnictwa (ok. 37,5%) oraz sektor handel, usługi, przedsiębiorstwa (ok. 10,8%). Emisja CO 2 wynikająca z wykorzystywania energii w budynkach gminnych będzie stanowić ok. 1% emisji całkowitej. 7.5 Inwentaryzacja emisji CO2 podsumowanie Przewiduje się, że w latach wielkość zużycia energii końcowej na terenie Gminy Pabianice wzrośnie o ok. 6,5%. Będzie to wynikać z tego, że działania racjonalizujące zużycie energii podejmowane przez samorząd lokalny oraz prywatnych użytkowników energii nie będą w stanie skompensować zwiększonego zużycia energii wynikającego z rozwoju gminy. Największy przyrost zużycia energii dotyczy sektora handel, usługi, przedsiębiorstwa dynamicznie rozwijającego się w ciągu ostatnich 10 lat. Zauważalne jest jednoczesne 103

105 zmniejszenie zużycia energii w grupie użyteczności publicznej, co świadczy o prawidłowości działań prowadzonych przez gminę. Tabela 7-19 Porównanie zużycia energii końcowej w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2014 i 2020 Sektor Zużycie energii w 2014 r. Zużycie energii w 2020 r. Zmiana względem 2014 r. - MWh MWh % Mieszkalnictwo ,16 Użyteczność publiczna ,04 Handel, usługi przedsiębiorstwa ,43 Oświetlenie uliczne ,48 Transport ,38 SUMA ,47 Źródło: analizy własne FEWE W zakresie emisji CO 2 w latach prognozuje się wzrost o ok. 6,5%. Podobnie jak w przypadku zużycia energii końcowej, spadek emisji prognozuje się w grupie obiektów użyteczności publicznej (2%). Wystąpienie największego przyrostu przewiduje się w grupie transportu (ok.8,5%). Tabela 7-20 Porównanie emisji CO2 związanej ze zużyciem energii w poszczególnych Sektor grupach odbiorców w latach 2014 i 2020 Emisja CO2 w 2014 r. Emisja CO2 w 2020 r. Zmiana względem 2014 r. - MgCO2/rok MgCO2/rok % Mieszkalnictwo ,41 Użyteczność publiczna ,44 Handel, usługi przedsiębiorstwa ,70 Oświetlenie uliczne ,48 Transport ,20 SUMA ,86 Źródło: analizy własne FEWE Z analizy powyższych danych wynika, iż niewątpliwym wyzwaniem dla Gminy Pabianice będzie zmniejszenie emisji CO 2 do roku 2020 bez prowadzenia dodatkowych działań racjonalizujących zużycie energii, zmniejszających emisję CO 2, a także bez dodatkowej edukacji społeczeństwa w zakresie oszczędzania energii. Pamiętając o ograniczonym wpływie jednostek samorządu lokalnego na odbiorców energii, należy podejmować zarówno bezpośrednie działania wpływające na zużycie energii, jak i prace edukacyjne i promocyjne, mogące także przynieść wymierną korzyść dla środowiska. 104

106 8. Plan gospodarki niskoemisyjnej 8.1 Wizja i cele strategiczne Wizja stanowiąca podstawę strategii osiągania celów planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Pabianice powinna być odpowiedzią na europejską i krajową politykę niskoemisyjną, jak również uwzględniać lokalne uwarunkowania i aspiracje gminy. Samorząd terytorialny realizując poszczególne działania w głównych obszarach interwencji powinien dążyć do realizacji odpowiednio sformułowanych celów szczegółowych, będących odpowiedzią wobec celu strategicznego gminy. Poniżej przedstawiono wizję Gminy Pabianice, która ma kształtować charakter działań podejmowanych w ramach niniejszego planu gospodarki niskoemisyjnej. Gmina Pabianice to innowacyjny i atrakcyjny dla mieszkańców oraz przedsiębiorców obszar. Gmina zapewnia swoim mieszkańcom nowoczesną infrastrukturę komunalną pozwalającą na niskoemisyjny rozwój gospodarczy. Gmina Pabianice to aktywna, dynamiczna gmina o znaczeniu ponadregionalnym, kierująca się zasadą zrównoważonego rozwoju we wszystkich aspektach swojej funkcjonalności z uwzględnieniem dziedzin gospodarczych, kulturalnych i sportowych. Cel strategiczny gminy uwzględnia zapisy określone w pakiecie klimatyczno-energetycznym 3, tj.: redukcję emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, redukcję zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej. Ponadto powyższe cele są zgodne z Programem Ochrony Powietrza dla strefy łódzkiej, uchwała Nr XXXV/690/13 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 26 kwietnia 2013 r. z późniejszymi zmianami. Cel strategiczny 3 Zgodnie z przyjętym w 2009 r. pakietem energetyczno-klimatycznym do 2020 r. Unia Europejska: - o 20% zredukuje emisje gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.; - o 20% zwiększy udział energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii ( dla Polski 15 %); - o 20% zwiększy efektywność energetyczną, w stosunku do prognoz BAU (ang. business as usual ) na rok

107 Dążenie do utrzymania niskoemisyjnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społeczeństwa, tj. rozwoju gospodarczo-społecznego Gminy Pabianice do 2020 roku następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną i finalną. Opis celu strategicznego Rozwój gospodarczy Gminy Pabianice w dużym stopniu oddziałuje na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną, determinując nie tylko skutki ekonomiczne i społeczne występujące w obszarze gminy, lecz również gmin sąsiednich. Celem Gminy Pabianice jest dalszy rozwój gospodarczy przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości środowiska naturalnego. W szczególności oznacza to ograniczenie zapotrzebowania na energię końcową i pierwotną wśród wszystkich uczestników rynku energii. 8.2 Cele szczegółowe Cele szczegółowe stanowią podstawę do definiowania poszczególnych obszarów interwencji, jednocześnie oddziałując na strukturę działań określonych w tych obszarach. Dlatego też cele szczegółowe określono jako ramowe dla dalszego podejmowania decyzji oraz funkcjonowania monitoringu realizacji przedsięwzięć PGN. Cele szczegółowe: 1) Wdrożenie wizji Gminy Pabianice jako obszaru zarządzanego w sposób zrównoważony i ekologiczny, stanowiącego przykład zarówno dla gmin regionu, jak i kraju. 2) Ograniczenie emisji CO 2 oraz emisji zanieczyszczeń z instalacji wykorzystywanych na terenie gminy, a także emisji pochodzącej z transportu, spełnienie norm w zakresie jakości powietrza. 3) Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w budynkach użyteczności publicznej oraz mieszkalnych. 4) Zwiększenie efektywności wykorzystania/wytwarzania/dostarczania energii do odbiorców zlokalizowanych na terenie gminy. 5) Rozwój systemów zaopatrzenia w energię zmniejszających występowanie niskiej emisji zanieczyszczeń (w tym emisji pyłów). 6) Promocja budownictwa energooszczędnego i pasywnego. 7) Realizacja idei wzorcowej roli sektora publicznego w zakresie oszczędnego gospodarowania energią. 106

108 8) Zwiększenie świadomości mieszkańców dotyczącej ich wpływu na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną oraz jakość powietrza. 9) Promocja i realizacja wizji zrównoważonego transportu - z uwzględnieniem transportu publicznego i indywidualnego. 10) Promocja efektywnego energetycznie oświetlenia. Cel szczegółowy 1: Wdrożenie wizji Gminy Pabianice jako obszaru zarządzanego w sposób zrównoważony i ekologiczny, stanowiącego przykład zarówno dla gmin regionu, jak i kraju Mnogość aspektów związanych ze sprawnym zarządzaniem gminą spycha często zagadnienia efektywności energetycznej i ekologii na dalszy plan. Celem Gminy Pabianice jest rozwój w oparciu o działania zrównoważone, z uwzględnieniem aspektów społecznych i gospodarczych. Wśród działań zarządczych także elementy ekologiczne powinny być postrzegane jako ważne i wartościowe. Istotnym celem jest pełnienie funkcji koordynującej i wspierającej działania pozytywnie wpływające na rozwój zrównoważonej lokalnej polityki energetycznej. Ponadto ważne jest pełnienie roli wzorca w realizowaniu działań proefektywnościowych i proekologicznych, zarówno w przedsięwzięciach inwestycyjnych związanych z efektywnością energetyczną, jak i z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Celem jest rozwój systemów zarządzania uwzględniających lokalne potrzeby i uwarunkowania, wspierających systemy podejmowania decyzji strategicznych oraz szczegółowych. Cel szczegółowy 2: Ograniczenie emisji CO 2 oraz emisji zanieczyszczeń z instalacji wykorzystywanych na terenie gminy, a także emisji pochodzącej z transportu, spełnienie norm w zakresie jakości powietrza Jednym z głównych celów realizacji PGN jest ograniczenie emisji CO 2 oraz gazów cieplarnianych zgodnie z europejską polityką klimatyczną. Ponadto istotne jest spełnienie wymogów norm dotyczących jakości powietrza. Obecnie Gmina Pabianice, podobnie jak inne gminy znajdujące się w strefie łódzkiej boryka się z problemem przekroczeń stężeń pyłów oraz bezno(a)pirenu. Zestaw działań naprawczych określonych w Programie ochrony powietrza" jest obecnie uwzględniany w działaniach prowadzonych przez gminę. Należy jednak pamiętać, że przedsięwzięcia powinny uwzględniać działania we wszystkich sektorach zależnych od gminy, w tym także w sektorze transportowym. Ponadto realizowane działania powinny uwzględniać w dużej mierze przedsięwzięcia informacyjno edukacyjne skierowane do 107

109 mieszkańców mając na względzie ich jak najbardziej intensywne zaangażowanie w inicjatywy na rzecz poprawy jakości powietrza i ograniczenia emisji zanieczyszczeń. Cel szczegółowy 3: Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w budynkach użyteczności publicznej oraz mieszkalnych Jednym z najważniejszych celów szczegółowych jest zwiększenie produkcji energii pochodzącej źródeł odnawialnych. Coraz większa ekonomiczna opłacalność wykorzystywania tego typu technologii może mieć kluczowe znaczenie dla promocji technologii związanych z energią słoneczną, czy geotermalną. Dlatego też głównym celem będzie wsparcie wykorzystania OZE zarówno poprzez pilotażowe działania inwestycyjne jak również promocję i edukację mieszkańców/inwestorów, oraz w efekcie zwiększenie udziału wykorzystywanej energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Bilans energetyczny gminy oparty m.in. o wykorzystanie OZE zwiększa bezpieczeństwo energetyczne gminy wpływając na niezależność lokalnych użytkowników energii od sytuacji występującej na rynku nośników sieciowych. Działania promujące odnawialne źródła energii mogą mieć znaczący wpływ zarówno na poziom wiedzy mieszkańców, lecz także przełożyć się bezpośrednio na decyzje podejmowane przez inwestorów. Istotne jest przedstawienie dobrych przykładów inwestycji wykorzystujących OZE oraz wdrażanie tego typu inwestycji na obszarze gminy. Ważne też jest przedstawienie mieszkańcom rozwiązań prosumenckich, które będą mogły być przez nich wykorzystywane i dzięki którym staną się oni częścią ekoenergetycznego systemu gminy. Cel szczegółowy 4: Zwiększenie efektywności wykorzystania / wytwarzania / dostarczania energii do odbiorców zlokalizowanych na terenie gminy Efektywność wykorzystania energii zarówno w budynkach, jak i instalacjach, ma bezpośredni wpływ na emisję zanieczyszczeń oraz koszt eksploatacji obiektów. Niniejszy cel szczegółowy dotyczący efektywności energetycznej, porusza zatem zagadnienia ekologiczne, jak i ekonomiczne, wpływając na koszt związany z wykorzystaniem nośników energetycznych. Na obszarze gminy znajdują się budynki o zróżnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Część z nich charakteryzuje się znacznym potencjałem oszczędności energii możliwym do wykorzystania m.in. poprzez działania termomodernizacyjne. Ważnym celem jest wykorzystanie tego potencjału zarówno w budynkach użyteczności publicznej jak i obiektach mieszkalnych. Ponadto należy zauważyć, że bardzo istotne jest także monitorowanie zużycia energii oraz wody w wykorzystywanych obiektach, co pozwoli zarówno na bieżącą kontrolę, jak i na ocenę prowadzonych działań proefektywnościowych. 108

110 Monitorowanie zużycia energii oraz wody ma na celu optymalizację wyboru obiektów przeznaczonych w pierwszej kolejności do modernizacji. Cel szczegółowy 5: Rozwój systemów zaopatrzenia w energią zmniejszających występowanie niskiej emisji zanieczyszczeń (w tym emisji pyłów) Akceptacja funkcjonowania gminnych systemów zaopatrzenia w paliwa oraz energię w kontekście ekologicznym ma podstawowe znaczenie społeczne. Poziom akceptacji jest dynamiczny, dlatego też proces pozyskiwania publicznej aprobaty musi być konsekwentny oraz ciągły. Akceptacja społeczna w zakresie systemów energetycznych gminy będzie korzystnie przyczyniać się do dialogu z przedsiębiorstwami energetycznymi w realizacji często trudnych i drażliwych społecznie, ale koniecznych inwestycji. Systemy energetyczne powinny rozwijać się w oparciu o gospodarkę niskoemisyjną, przyjazną dla mieszkańców i środowiska jednocześnie uwzględniając zagadnienia ekonomicznej opłacalności oraz możliwości technicznych. Cel szczegółowy 6: Promocja budownictwa energooszczędnego i pasywnego Budownictwo energooszczędne wymaga zupełnie nowego podejścia do projektowania i budowania obiektów. Zachowanie dbałości o środowisko naturalne, racjonalne gospodarowanie zasobami, uwzględnienie całego cyklu życia budynków oraz ich odpowiednie usytuowanie w środowisku naturalnym są istotnymi czynnikami, które należy brać pod uwagę. W budownictwie ekologicznym wykorzystuje się materiały przyjazne dla środowiska naturalnego. Istotne są technologie zmniejszające pobór energii, a także zazielenianie budynków i terenów do nich przylegających. Projektowanie budynków energooszczędnych, oprócz zagadnień bezpośrednio związanych ze zużyciem energii powinno uwzględniać wykorzystanie odpowiednich technologii oraz materiałów. Przewiduje się, że realizacja tego celu wpłynie korzystnie na podniesienie świadomości ekologicznej i kompetencji nie tylko użytkowników obiektów, lecz także wykonawców, w tym architektów i projektantów. 109

111 Cel szczegółowy 7: Realizacja idei wzorcowej roli sektora publicznego w zakresie oszczędnego gospodarowania energią Idea wzorcowej roli sektora publicznego znajduje się w krajowych dokumentach strategicznych. Obecnie Gmina Pabianice realizuje szereg proefektywnościowych działań w różnych obszarach swojego funkcjonowania. Celem jest aby zarówno te działania, jak i przedsięwzięcia, które będą realizowane przez jednostkę samorządu terytorialnego w przyszłości pełniły rolę wzorca dla mieszkańców/inwestorów. Można to osiągnąć zarówno poprzez działania inwestycyjne, jak i systemowe (np. poprzez prowadzenie systemu zielonych zamówień publicznych), a następnie poprzez dotarcie z opisem realizowanych przedsięwzięć do zainteresowanych grup (np. poprzez informacje na stronie internetowej). Cel szczegółowy 8: Zwiększenie świadomości wśród mieszkańców dotyczącej ich wpływu na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną oraz jakość powietrza Zwiększenie partycypacji społecznej w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy ma podstawowe znaczenie w kontekście realizacji poszczególnych celów planu. Działania edukacyjne i informacyjne pozwolą na podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych oraz eksploatacyjnych związanych z wykorzystywaniem energii i paliw. Przewiduje się, że realizacja tego celu wpłynie korzystnie na podniesienie świadomości ekologicznej i kompetencji nie tylko użytkowników obiektów, lecz także na wykonawców, w tym architektów i projektantów. Istotne jest zaangażowanie dzieci i młodzieży w ramach kształtowania odpowiednich postaw proekologicznych. Ważne aby jak największa grupa mieszkańców gminy brała czynny udział w proekologicznych działaniach władz samorządowych. Cel szczegółowy 9: Promocja i realizacja wizji zrównoważonego transportu z uwzględnieniem transportu publicznego i indywidualnego Wpływ gminy na uczestników transportu jest dość ograniczony. Mimo to istnieje duży wachlarz działań promocyjnych, które mogą bezpośrednio wpływać na zachowania i decyzje podejmowane przez mieszkańców/kierowców. Promocja transportu ekologicznego może przebiegać np. w oparciu o pełnienie roli wzorca, wykorzystującego nowoczesne i ekologiczne rozwiązania. Ponadto istotne dla lokalnych władz jest promowanie środków transportu innych niż samochodowy. Komunikacja publiczna powinna stać się prostszym i tańszym sposobem podróżowania w obszarze gminy w stosunku do transportu 110

112 indywidualnego do czego przyczynić się mogą działania inwestycyjne zmierzające do rozwoju systemu transportu publicznego. Cel szczegółowy 10: Promocja wykorzystywania efektywnych energetycznie rozwiązań w oświetleniu Wykorzystywanie zaawansowanych technologii na obszarze gminy powinno być nieustannie promowane. Energooszczędne rozwiązania w dziedzinie oświetlenia gminnego stają się coraz bardziej popularne oraz coraz mniej kosztowne. Rynek oświetlenia typu LED staje się coraz bardziej prężny dopasowując się do wymagań klientów. Realizacja inwestycji w tym zakresie zmniejszy zużycie energii w systemie oświetlenia ulicznego, mając jednocześnie na celu popularyzację energooszczędnego oświetlenia wśród mieszkańców 111

113 8.3 Obszary interwencji W poniższej tabeli przedstawiono obszary interwencji w zestawieniu z celami szczegółowymi PGN. Tabela 8-1 Zestawienie celów szczegółowych oraz obszarów interwencji Lp. Obszar interwencji Cel szczegółowy 1 System zamówień publicznych. Wdrożenie funkcjonalnego systemu zielonych zamówień publicznych zwiększy oddziaływanie gminy na innych użytkowników energii poprzez pełnienie wzorcowej roli w zakresie energii i środowiska. Cel szczegółowy 1 Cel szczegółowy 7 2 Obiekty użyteczności publicznej Termomodernizacja i wykorzystanie OZE w obiektach użyteczności publicznej zmniejszy zużycie i koszty energii. Budowa niskoenergetycznych budynków użyteczności publicznej pozwoli na zmniejszenie zużycia i kosztów mediów energetycznych. Rozwój systemu zarządzania i monitoringu zużycia nośników energii oraz wody pozwoli na bardziej racjonalne wykorzystanie energii w budynkach. Wykorzystanie OZE po przeprowadzeniu analizy ekonomicznośrodowiskowej zmniejszy zużycie i koszty energii pochodzącej ze źródeł kopalnych. Prezentacja świadectw charakterystyki energetycznej na budynkach będzie stanowić element promocji certyfikacji energetycznej budynków. Wdrażanie pilotażowych rozwiązań w dziedzinie energooszczędności pozwoli na pełnienie roli wzorca dla pozostałych uczestników rynku energii. Działania edukacyjne pozwolą na wykorzystywanie budynków w sposób najbardziej optymalny. Cel szczegółowy 1 Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 3 Cel szczegółowy 4 Cel szczegółowy 6 Cel szczegółowy 7 112

114 Lp. Obszar interwencji Cel szczegółowy Sektor mieszkalnictwa System dopłat do zmiany sposobu ogrzewania dla budynków indywidualnych - pozwoli na zmniejszenie ilości spalanych paliw stałych i zmniejszy negatywny wpływ systemów grzewczych na środowisko. Wspieranie procesów termomodernizacji budynków mieszkalnych - pozwoli na zmniejszenie wpływu systemów ogrzewczych na środowisko. Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 3 Cel szczegółowy 4 Cel szczegółowy 5 Cel szczegółowy 6 Cel szczegółowy 8 3 Organizacja kampanii/akcji społecznych, budowa tematycznej strony internetowej/komponentu istniejącej strony Urzędu Gminy zwiększą świadomość ekologiczną i techniczną mieszkańców. 4 5 Promocja energooszczędnych rozwiązań w budownictwie, odnawialnych źródeł energii, dobrych wzorów, pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania - pozwolą na rozwój racjonalnego i energooszczędnego budownictwa indywidualnego. Kampanie informacyjne dla mieszkańców zwiększą świadomość ekologiczną i techniczną mieszkańców. Systemy energetyczne gminy Modernizacja/rozbudowa sieci energetycznych, modernizacja źródeł energii, pozwolą na zmniejszenie liczby wykorzystywanych nieekologicznych źródeł ciepła, a tym samym na obciążenie środowiska przez indywidualne systemy grzewcze. Budowa wysokosprawnych źródeł energii umożliwi bardziej efektywnie wykorzystywanie energii zawartej w paliwach. Wykorzystanie biomasy jako paliwa alternatywnego pozwoli na zmniejszenie wykorzystania paliw kopalnych Mieszkańcy gminy / MŚP Promocja energooszczędnych rozwiązań w budownictwie, dobre wzory, pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania - zwiększą świadomość techniczną inwestorów co pozwoli na racjonalne podejmowanie decyzji dotyczących budownictwa. Działania dla przedsiębiorców - wpłyną na wykorzystanie OZE po przeprowadzeniu termomodernizacji i analizy ekonomicznośrodowiskowej. Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 4 Cel szczegółowy 5 Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 3 Cel szczegółowy 4 Cel szczegółowy 8 6 System oświetlenia ulicznego Wymiana oświetlenia na bardziej efektywne, wprowadzanie systemów obniżania mocy pobranej, inteligentne sterowanie oświetleniem - działania pozwolą na ograniczenie zużycia i kosztów energii a także zwiększą bezpieczeństwo w miejscach oświetlonych. Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 4 Cel szczegółowy 7 Cel szczegółowy

115 Lp. Obszar interwencji Cel szczegółowy Transport indywidualny. Promocja zastosowania pojazdów charakteryzujących się niską emisją spalin do atmosfery pozwoli na zwiększenie udziału pojazdów spełniających zaostrzone normy emisyjne. Cel szczegółowy 2 Cel szczegółowy 8 Cel szczegółowy 9 7 Promocja efektywnych energetycznie sposobów prowadzenia pojazdów zwiększy świadomość wśród kierowców dotyczącą wpływu techniki jazdy na zużycie paliwa. Gminny system transportowy Rozbudowa/modernizacja lokalnego układu komunikacyjnego - zwiększy płynność ruchu, zmniejszy odległości wymagane do pokonania pomiędzy poszczególnymi miejscami, zwiększy bezpieczeństwo ruchu Źródło: analizy własne FEWE 8.4 Lista przedsięwzięć Środki do osiągnięcia wymaganego celu opisano w niniejszym rozdziale kładąc nacisk głównie na wszelkie działania gminy, mające bezpośredni wpływ na zmniejszenie zużycia energii. Analiza wykazała, że aby osiągnąć cel konieczne jest, by przedsięwzięcia skupiały jak największą liczbę użytkowników energii. Ponadto wyszczególniono następujące rodzaje działań: A - zadania budżetowe wpisane do WPF B - zadania budżetowe realizowane warunkowo oraz nie wpisane do WPF C - zadania pozabudżetowe Działania przewidziane do realizacji przedstawiono w poniższej tabeli: 114

116 Tabela 8-2 Zestawienie działań przewidzianych do realizacji L.p. Identyfikator Sektor Nazwa działania PAB01 2 PAB02 3 PAB03 4 PAB04 5 PAB05 6 PAB06 7 PAB07 8 PAB08 9 PAB09 Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Użyteczność publiczna / infrastruktura komunalna Przygotowanie lub aktualizacja dokumentów strategicznych związanych z ochroną środowiska i energetyką Poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej - oświata i administracja publiczna Poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej - ochrona zdrowia Budowa instalacji fotowoltaicznej na terenie statcji uzdatniania wody w Żytowicach i Rydzynach Zastosowanie odnawialnych źródeł energii oraz rozwiązań zmniejszających zapotrzebowanie na energię w planowanej hali sportowej Zastosowanie OZE i innych rozwiązań redukujących emisję gazów cieplarnianych w planowanych salach gimnastycznych Monitoring zużycia paliw i nośników energii w budynkach użyteczności publicznej, system zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej Wdrażanie systemu zielonych zamówień/zakupów publicznych Poprawa efektywności energetycznej w budynku użyteczności publicznej ORLĘTA przy Centrum Administracyjnym do obsługi Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych w Porszewicach 10 PAB10 Oświetlenie uliczne Modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie gminy 11 PAB11 Oświetlenie uliczne Budowa oświetlenia hybrydowego na terenie gminy Pabianice 115

117 L.p. Identyfikator Sektor Nazwa działania PAB12 Mieszkalnictwo Organizacja kampanii społecznej związanej z ograniczeniem emisji, efektywnością energetyczną oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii 13 PAB13 Mieszkalnictwo Termomodernizacja budynków mieszkalnych 14 PAB14 Mieszkalnictwo Program wymiany źródeł ciepła oraz instalacji źródeł OZE w budynkach mieszkalnych 15 PAB15 Mieszkalnictwo Budowa sieci gazowniczej na terenie gminy wraz z podłączeniem nowych odbiorców 16 PAB16 17 PAB17 18 PAB18 19 PAB19 Handel, usługi, przedsiębiorstwa Handel, usługi, przedsiębiorstwa Handel, usługi, przedsiębiorstwa Handel, usługi, przedsiębiorstwa Działania edukacyjne dla przedsiębiorstw/akcje dla przedsiębiorców dotyczące zagadnień związanych z ograniczeniem zużycia energii/ograniczaniem emisji Poprawa efektywności energetycznej, wykorzystanie OZE oraz wysokosprawnej kogeneracji w grupie handel, usługi, przedsiębiorstwa Budowa farmy fotowoltaicznej na terenie gminy Budowa lokalnych biogazowni 20 PAB20 Transport Wsparcie mobilności rowerowej 21 PAB21 Transport 22 PAB22 Transport Przygotowanie i przeprowadzenie kampanii społecznych związanych efektywnym i ekologicznym transportem Modernizacja oraz utrzymanie infrastruktury drogowej na terenie gminy 23 PAB23 Transport Dowóz uczniów do szkół na terenie gminy 24 PAB24 Wszystkie Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zapisów mogących wpływać na ograniczenie emisji zanieczyszczeń Źródło: analizy własne FEWE Szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych przedsięwzięć takie jak: opis działania, zakres, podstawowe założenia, efekty energetyczne i ekologiczne, przedstawiono w kartach 116

118 przedsięwzięć znajdujących się w załączniku 3 oraz zbiorczo w tabeli głównej PGN załącznik 2. Warunkiem realizacji wszystkich działań przedstawionych w niniejszym planie są możliwości techniczne, organizacyjne i finansowe ich przeprowadzenia. Decyzja co do ostatecznej realizacji przedsięwzięć będzie podejmowana w zależności od pozyskania środków zewnętrznych na ich realizację. Minimalny cel Gminy Pabianice w zakresie ograniczenia emisji to utrzymanie zeroemisyjnego wzrostu gospodarczego i zaspokajania potrzeb społeczeństwa. 8.5 Wskaźniki ekonomiczne przedsięwzięć W analizie ekonomicznej wzięto pod uwagę podstawowe wskaźniki ekonomiczne przedsięwzięć: SPBT - Prosty czas zwrotu nakładów na przedsięwzięcie termomodernizacyjne (SPBT) to okres czasu po jakim sumaryczne oszczędności wynikające z zmniejszenia zużycia energii zrównują się z zainwestowanym kapitałem (własnym i obcym) i zaczynają przynosić inwestorowi zysk w postaci niższych opłat za zużytą energię, przy założeniu stałych cen energii i pominięciu wpływu inflacji. DGC (dynamic generation cost) dynamiczny koszt jednostkowy jest równy cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom. Definicja DGC jest dana poniższym wzorem: DGC = t n t = t= 0 (1+ t n EE = =0 (1+ i) t KI + KE t t i) t t KEt koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku; i stopa dyskontowa; t rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem funkcjonowania inwestycji; EEt miara rezultatu. NPV - suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych, związanych z przedsięwzięciem w pewnym horyzoncie czasu. Przepływy pieniężne dyskontowane są w momencie 117

119 początkowym przedsięwzięcia. Do analizy DGC i NPV przyjęto następujące założenia: stopa dyskonta 3%, czas życia projektu 15 lat. Wyniki analizy przedstawiono w tabeli głównej do PGN (załącznik 2) oraz w kartach przedsięwzięć (załącznik 3). 8.6 Efekt energetyczny i ekologiczny Przyjmuje się, że gmina jest w stanie osiągnąć zmniejszenie emisji CO 2 do roku 2020 o wartość 15,6% względem emisji prognozowanej na rok 2020, 9,4% ograniczenia emisji w stosunku do roku bazowego 2014 (zgodnie z tabelą 7-12 emisja CO 2 w roku bazowym wynosiła MgCO 2/rok). Poprzez prowadzenie działań zawartych w niniejszym planie możliwe jest osiągnięcie poziomu emisji CO 2 w wysokości 90,6% poziomu z roku W poniższej tabeli przedstawiono obliczenie poziomu docelowego emisji CO 2 w roku Tabela 8-3 Wyznaczenie celu redukcji emisji CO2 do roku 2020 Sektor Emisja CO MgCO 2/rok Mieszkalnictwo Użyteczność publiczna 455 Handel, usługi przedsiębiorstwa Oświetlenie uliczne 347 Transport SUMA - BAU* Przewidywane w ramach przedsięwzięć roczne zmniejszenie emisji CO 2 (suma efektów przedsięwzięć) Plan - poziom emisji CO 2 w 2020 r. ( MgCO 2/rok MgCO 2/rok ) Plan - redukcja emisji CO 2 względem roku bazowego 2014 ( MgCO 2/rok MgCO 2/rok) *BAU biznes jak zwykle (business as usual) Źródło: analizy własne FEWE Jak wynika z analizy, aby osiągnąć zakładany cel redukcji emisji CO 2 do roku 2020 emisja powinna spaść z MgCO 2/rok do poziomu wynoszącego MgCO 2/rok, a więc o wielkość równą MgCO 2/rok, co daje średnią redukcji emisji CO 2 z uwzględnieniem sześcioletniego okresu realizacji inwestycji równą 805 MgCO 2/rok. 118

120 Efekt ten można zrealizować jedynie poprzez systemowe działania struktur gminnych w zakresie zwiększenia efektywności wykorzystania energii, wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz edukacji społecznej. Jednocześnie bardzo istotne będą intensywne działania prowadzone we wszystkich grupach użytkowników energii i paliw takich jak, mieszkańcy gminy czy przedsiębiorstwa. Ilość zaoszczędzonej / wyprodukowanej energii w ramach działań przewidzianych w niniejszym PGN wynosi MWh/rok, co oznacza, iż w 2020 roku zużycie energii powinno być niższe o 2% niż w roku bazowym Udział odnawialnych źródeł energii energii w ramach działań przewidzianych w niniejszym planie powinien wzrosnąć z wartości 5,7% w roku bazowym do ok. 8%. Efekt ekologiczny dla działań przewidywanych do realizacji przez Gminę w zakresie ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń (działania PAB02, PAB03, PAB14) do roku 2020 przedstawia się następująco: - SO kg/rok - NO kg/rok - CO kg/rok - pył kg/rok - B(a)P - 0,5 kg/rok 9. Realizacja planu Realizacja Planu stanowi najdłuższy i najbardziej skomplikowany etap realizacji zarówno w sensie technicznym jak i finansowym. Przebieg działań oraz związane z nimi postępy gminy związane są głównie z odpowiednim zarządzaniem w oparciu o wykwalifikowaną kadrę pracowników. Należy jednak pamiętać że: Za realizację Planu gospodarki niskoemisyjnej odpowiada Wójt Gminy Pabianice. W celu odpowiedniego przeprowadzenia wszystkich działań przewidywanych przez PGN konieczna jest współpraca wielu struktur gminy, podmiotów działających na terenie Gminy Pabianice a także indywidualnych użytkowników energii. Klucz do sukcesu stanowi odpowiednia koordynacja działań wszystkich uczestników procesu. Do głównych działań koordynacyjnych będzie należało: gromadzenie danych niezbędnych do weryfikacji postępów, monitorowanie sytuacji energetycznej na terenie gminy, 119

121 coroczne kontrolowanie stopnia realizacji celów Planu, sporządzanie raportów z przeprowadzonych działań, prowadzenie działań związanych z realizacją poszczególnych zadań zawartych w PGN, rozwijanie zagadnień zarządzania energią w gminie oraz planowania energetycznego na szczeblu lokalnym, dalsze prowadzenie oraz ekspansja działań edukacyjnych oraz informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania energią oraz ochrony środowiska naturalnego (w szczególności zagadnień dotyczących gazów cieplarnianych). Na potrzeby realizacji PGN wskazane wydaje się powołanie zespołu koordynacyjnego. Głównym zadaniem zespołu byłby nadzór nad pozyskiwaniem danych oraz przygotowywaniem analiz oraz raportów z realizacji PGN. 9.1 Harmonogram działań Strategia długoterminowa obejmuje nie tylko efekty działań wprowadzonych przed 2021 rokiem, lecz także procesy o charakterze długofalowym, uzależnione od wielu zewnętrznych czynników. Przykładem takiego działania może być proces termomodernizacji budynków mieszkalnych lub działania energooszczędne w przedsiębiorstwach. Należy pamiętać, że harmonogram prowadzenia działań determinuje w dużym stopniu późniejsze działania monitoringowe, opisane w rozdziale 10. Szczegółowy harmonogram poszczególnych działań przedstawiono w tabeli głównej do niniejszego PGN w załączniku 2 karta główna PGN. Terminy przedstawione w wymienionej powyższej tabeli stanowią propozycję i mogą ulegać zmianie wraz ze zmianą sytuacji w zakresie dostępności środków finansowych czy możliwości technicznych. Wszelkie modyfikacje należy wprowadzać jednocześnie z prowadzeniem monitoringu efektów wykonanych działań. System monitoringu opisano w rozdziale W celu umożliwienia swobodnego planowania działań przez gminę, w trakcie realizacji Planu, zaleca się realizację poszczególnych zadań opisanych w PGN w miarę możliwości finansowych i technicznych. 120

122 9.2 Finansowanie przedsięwzięć W poniższych tabelach przedstawiono możliwości finansowania działań wg stanu na rok Należy jednak weryfikować potencjalne źródła finansowania oraz uzupełniać o nowe w miarę rozwoju systemów wsparcia inwestycji. Źródło 1 - Regionalny Program Operacyjny / Program Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.i Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Przewiduje się wsparcie na budowę i przebudowę: - lądowych farm wiatrowych; - instalacji na biomasę; - instalacji na biogaz; - w ograniczonym zakresie jednostek wytwarzania energii wykorzystującej wodę i słońce oraz ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej; - sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączenia jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do KSE. Beneficjenci: W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie przewidziane jest dla przedsiębiorców. Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i będzie dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy indywidualni i przedsiębiorcy korzystający z sieci elektroenergetycznych, gazowych (w zakresie biogazu) i ciepłowniczych. Terytorialny obszar realizacji: Rozwój energetyki odnawialnej zależeć będzie od uwarunkowań terytorialnych. Wsparcie dla energii z danego źródła będzie zależało od istnienia na danym obszarze odpowiednich zasobów naturalnych. Zgodnie z zapisami Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030 dla rozwoju energetyki wiatrowej najlepsze obszary występują w północnej części Polski, najlepsze warunki do wykorzystania energii słonecznej występują w części województwa lubelskiego, południowo-zachodniej części województwa podlaskiego, wschodniej oraz zachodniej części Mazowsza, a także na Wybrzeżu Gdańskim, natomiast najlepsze warunki dla geotermii znajdują się w północno-zachodniej Polsce. Rozwój energetyki odnawialnej będzie dotyczył w pierwszym rzędzie obszarów i stref określonych w planach zagospodarowania przestrzennego województw. W planach tych zostaną również wyznaczone strefy zakazu wykorzystania lub ograniczonego rozwoju (wraz z określeniem rodzaju i zakresu tego ograniczenia) różnych form energetyki odnawialnej. Realizacja inwestycji w zakresie energetyki odnawialnej, w tym sieci elektroenergetycznych dla odnawialnych źródeł energii jest korzystna dla obszarów wiejskich, gdzie pobudza lokalny rozwój gospodarczy. W Polsce są to zazwyczaj obszary o największym bezrobociu oraz najsłabiej działającej infrastrukturze zaopatrzenia w energię. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może być szansą wyrównania warunków rozwoju, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Zróżnicowanie 121

123 zasobów obszarów wiejskich ma szerokie możliwości kreowania innowacji, rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także działalności pozarolniczej. Realizacja priorytetu inwestycyjnego będzie miała istotny wymiar makroregionalny, wpisując się bezpośrednio w cele SUE RMB przyjęte w ramach Obszaru Priorytetowego ENERGY Poprawa dostępu do wydajnych oraz bezpiecznych rynków energii. Tryb naboru: nabór planowany w formule konkursowej. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.ii Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach Przewiduje się wsparcie następujących obszarów: przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie; - głęboka, kompleksowa modernizacja energetyczna29 budynków w przedsiębiorstwach; - zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwach; - budowa i przebudowa instalacji OZE (o ile wynika to z przeprowadzonego audytu - energetycznego); - zastosowanie energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii - produkcji i użytkowania energii; - zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa, wprowadzanie systemów zarządzania energią. Beneficjenci: W ramach priorytetu inwestycyjnego, wsparcie przewidziane jest dla dużych przedsiębiorstw. Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą odbiorcy usług/produktów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa. Terytorialny obszar realizacji: Działania planowane do realizacji w ramach priorytetu inwestycyjnego mają istotny wpływ dla wszystkich obszarów gospodarki, przekładając się na poprawę efektywności energetycznej oraz wzrost konkurencyjności. Dotyczy to w szczególności obszarów miejskich, gdzie poprawa efektywności energetycznej i optymalizacja zużycia energii, poprawią stabilność dostaw energii do odbiorców końcowych. Realizacja projektów, w powyższym zakresie, wpisuje się w cele SUE RMB przyjęte w ramach Obszaru Priorytetowego SME Wspieranie przedsiębiorczości oraz wzmocnienie wzrostu MŚP służące poprawie efektywnego wykorzystania zasobów przez przedsiębiorstwa. Tryb naboru: nabór planowany w formule konkursowej. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.iii Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym Przewiduje się wsparcie głębokiej kompleksowej modernizacji energetycznej budynków użyteczności publicznej i wielorodzinnych mieszkaniowych wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, w zakresie związanym m.in. z: 122

124 - ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne; - przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i przyłączeniem źródła ciepła), - systemów wentylacji i klimatyzacji, zastosowaniem automatyki pogodowej i systemów zarządzania budynkiem; - budową lub modernizacją wewnętrznych instalacji odbiorczych oraz likwidacją dotychczasowych źródeł ciepła; - instalacją mikrogeneracji lub mikrotrigeneracji na potrzeby własne, - instalacją OZE w modernizowanych energetycznie budynkach (o ile wynika to z audytu energetycznego); - instalacją systemów chłodzących, w tym również z OZE. Beneficjenci: W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie przewidziane jest dla organów władzy publicznej, w tym państwowych jednostek budżetowych i administracji rządowej oraz podległych jej organów i jednostek organizacyjnych, spółdzielni mieszkaniowych oraz wspólnot mieszkaniowych, państwowych osób prawnych, a także podmiotów będących dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE. Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy korzystający ze wspartej infrastruktury. Terytorialny obszar realizacji: Wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Inwestycje realizowane w ramach priorytetu będą w istotnej mierze zlokalizowane na terenach miejskich, przede wszystkim wojewódzkich (i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie) Zakresem interwencji mogą być również objęte miasta regionalne oraz subregionalne. Realizacja inwestycji zaplanowanych w ramach priorytetu inwestycyjnego sprzyjać będzie wypełnianiu założeń Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Planowane do realizacji projekty będą wpisywać się w szczególności w cele przyjęte dla obszaru priorytetowego ENERGY Poprawa dostępu do wydajnych oraz bezpiecznych rynków energii oraz służyć będą osiągnięciu celu szczegółowego SUE RMB Adaptacja do zmiany klimatu, zapobieganie oraz zarządzanie ryzykiem. Tryb naboru: w ramach priorytetu inwestycyjnego, wsparciem objęte zostaną projekty wyłaniane w trybie konkursowym i pozakonkursowym. Podstawowym trybem wyboru będzie tryb konkursowy. Tryb pozakonkursowy będzie stosowany w przypadku miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych w przypadku miast posiadających Strategie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Wybór projektów będzie uzależniony od wpisania ich do ZIT. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.iv Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia Przewiduje się wsparcie w szczególności następujących obszarów: - budowa lub przebudowa w kierunku inteligentnych sieci dystrybucyjnych średniego, niskiego napięcia, dedykowanych zwiększeniu wytwarzania w OZE i/lub ograniczaniu zużycia energii, w tym wymiana transformatorów; - kompleksowe pilotażowe i demonstracyjne projekty wdrażające inteligentne rozwiązania na danym obszarze, mające na celu optymalizację wykorzystania energii wytworzonej z OZE i/lub racjonalizację zużycia energii; - inteligentny system pomiarowy (wyłącznie jako element budowy lub przebudowy w kierunku inteligentnych sieci elektroenergetycznych dla rozwoju OZE i/lub ograniczenia zużycia energii); - działania w zakresie popularyzacji wiedzy na temat inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii, rozwiązań, standardów, najlepszych praktyk w zakresie związanym z inteligentnymi sieciami 123

125 elektroenergetycznymi. Beneficjenci W ramach priorytetu inwestycyjnego, wsparcie przewidziane jest dla przedsiębiorców oraz Urzędu Regulacji Energetyki (w zakresie popularyzacji wiedzy na temat inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii, rozwiązań, standardów, najlepszych praktyk w zakresie związanym z inteligentnymi sieciami elektroenergetycznymi). Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy indywidualni i przedsiębiorcy korzystający z sieci elektroenergetycznych. Terytorialny obszar realizacji: Działania planowane do realizacji w ramach priorytetu inwestycyjnego mają istotny wpływ dla wszystkich obszarów gospodarki, przekładając się na poprawę efektywności ekonomicznej oraz wzrost konkurencyjności. Dotyczy to w szczególności obszarów miejskich, gdzie poprawa efektywności energetycznej i optymalizacja zużycia energii poprawi stabilność dostaw energii do odbiorców końcowych. Działania w ramach priorytetu inwestycyjnego korespondują z celami i działaniami zidentyfikowanymi na poziomie makroregionalnym w ramach SUE RMB, a w szczególności wpisują się w cele przyjęte dla OP ENERGY Poprawa dostępu do wydajnych oraz bezpiecznych rynków energii. Tryb naboru: pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.v Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu W ramach inwestycji wynikających z planów gospodarki niskoemisyjnej przewiduje się, że wsparcie będzie ukierunkowane m.in. na projekty takie, jak: przebudowa istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, celem zmniejszenia straty na przesyle, - likwidacja węzłów grupowych wraz z budową przyłączy do istniejących budynków i instalacją węzłów dwufunkcyjnych (ciepła woda użytkowa), - budowa nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi w celu likwidacji istniejących lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym, - likwidacja indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji pod warunkiem podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej. Beneficjenci: Wsparcie przewidziane jest dla jednostek samorządu terytorialnego (w tym ich związków i porozumień) oraz działających w ich imieniu jednostek organizacyjnych (w szczególności dla miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych ), przedsiębiorców, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego nie będących przedsiębiorcami. Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy wspieranej infrastruktury. Terytorialny obszar realizacji: Wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Inwestycje realizowane w ramach priorytetu mają istotny wpływ dla wszystkich obszarów gospodarki i będą w istotnej mierze zlokalizowane na terenach miejskich, przede wszystkim wojewódzkich (i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie). Zakresem interwencji mogą być również objęte miasta regionalne i subregionalne. Realizacja inwestycji zaplanowanych w ramach priorytetu inwestycyjnego sprzyjać będzie wypełnianiu założeń Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Planowane do realizacji projekty będą służyć 124

126 osiągnięciu celu szczegółowego SUE RMB Adaptacja do zmiany klimatu, zapobieganie oraz zarządzanie ryzykiem oraz będą wpisywać się w cele przyjęte dla OP SME służące poprawie efektywnego wykorzystania zasobów przez przedsiębiorstwa oraz OP ENERGY Poprawa dostępu do wydajnych oraz bezpiecznych rynków energii. Tryb naboru: W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparciem objęte zostaną projekty wyłaniane w trybie konkursowym oraz pozakonkursowym. Tryb pozakonkursowy będzie stosowany w przypadku miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych, posiadających Strategie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Wybór takich projektów będzie uzależniony od wpisania ich do ZIT. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa I ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI - Cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.vi Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe Przewiduje się wsparcie w szczególności następujących obszarów: - budowa, przebudowa instalacji wysokosprawnej kogeneracji oraz przebudowa istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację wykorzystujących technologie w jak największym możliwym stopniu neutralne pod względem emisji CO2 i innych zanieczyszczeń powietrza oraz uzasadnione pod względem ekonomicznym; - w przypadku instalacji wysokosprawnej kogeneracji poniżej 20 MWt wsparcie otrzyma budowa, uzasadnionych pod względem ekonomicznym, nowych instalacji wysokosprawnej kogeneracji o jak najmniejszej z możliwych emisji CO2 oraz innych zanieczyszczeń powietrza. W przypadku nowych instalacji powinno zostać osiągnięte co najmniej 10% uzysku efektywności energetycznej w porównaniu do rozdzielonej produkcji energii cieplnej i elektrycznej przy zastosowaniu najlepszych dostępnych technologii. Ponadto wszelka przebudowa istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację musi skutkować redukcją CO2 o co najmniej 30% w porównaniu do istniejących instalacji. Dopuszczona jest pomoc inwestycyjna dla wysokosprawnych instalacji spalających paliwa kopalne pod warunkiem, że te instalacje nie zastępują urządzeń o niskiej emisji, a inne alternatywne rozwiązania byłyby mniej efektywne i bardziej emisyjne; - budowa przyłączeń do sieci ciepłowniczych do wykorzystania ciepła użytkowego wyprodukowanego w jednostkach wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w układach wysokosprawnej kogeneracji wraz z budową przyłączy wyprowadzających energię do krajowego systemu przesyłowego; - wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach projektów rozbudowy/budowy sieci ciepłowniczych. Beneficjenci: W ramach priorytetu inwestycyjnego wsparcie przewidziane jest dla jednostek samorządu terytorialnego oraz działających w ich imieniu jednostek organizacyjnych, przedsiębiorców, a także podmiotów świadczących usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego a także podmiotów będących dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE.Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju, grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy wspartej infrastruktury. Terytorialny obszar realizacji: Wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Inwestycje realizowane w ramach priorytetu mają istotny wpływ dla wszystkich obszarów gospodarki i będą w istotnej mierze zlokalizowane na terenach miejskich. Realizacja inwestycji zaplanowanych w ramach priorytetu inwestycyjnego sprzyjać będzie wypełnianiu założeń Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Planowane do realizacji projekty będą w szczególności służyć osiągnięciu celu szczegółowego SUE RMB Adaptacja do zmiany klimatu, 125

127 zapobieganie oraz zarządzanie ryzykiem oraz będą wpisywać się w cele przyjęte dla OP SME służące poprawie efektywnego wykorzystania zasobów przez przedsiębiorstwa oraz OP ENERGY Poprawa dostępu do wydajnych oraz bezpiecznych rynków energii. Tryb naboru: konkursowy i pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa III ROZWÓJ SIECI DROGOWEJ TEN-T I TRANSPORTU MULTIMODALNEGO - Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Priorytet 7.i Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T Obszar interwencji: wzmocnienie roli transportu kolejowego w zintegrowanym systemie transportowym kraju wymagać będzie skoncentrowania interwencji na uzupełnianiu luk na głównych liniach (magistralach) kolejowych w TEN-T, w tym objętych umową AGTC, odcinkach łączących ważne ośrodki przemysłowe i gospodarcze i liniach stanowiących elementy połączeń portów morskich z zapleczem gospodarczym w głębi kraju. Beneficjenci: W sektorze kolejowym beneficjentami będą zarządcy infrastruktury kolejowej (w tym dworcowej) oraz przedsiębiorstwa kolejowych przewozów pasażerskich i towarowych, a także spółki powołane specjalnie w celu prowadzenia działalności polegającej na wynajmowaniu/leasingu taboru kolejowego (tzw. ROSCO rolling stock leasing companies) oraz samorządy terytorialne (infrastruktura dworcowa i tabor kolejowy). Ponadto, dla działań w zakresie poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym, beneficjentami będą służby ratownicze (ratownictwo techniczne) oraz właściwe organy administracji rządowej, podległe im urzędy i jednostki organizacyjne. Z uwagi na to, że interwencja będzie miała charakter horyzontalny i dotyczyła całego kraju grupami docelowymi wsparcia będą użytkownicy indywidualni i przedsiębiorcy korzystający z dofinansowanej środkami UE infrastruktury transportowej w sieci TEN-T. Terytorialny obszar realizacji: W zakresie modernizacji kolejowej sieci TEN-T wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Na obszarze Polski Wschodniej interwencja POIŚ dotycząca głównych magistral kolejowych będzie uzupełniana przez inwestycje na liniach kolejowych o znaczeniu makroregionalnym finansowanych w ramach PO Polska Wschodnia. W pierwszym rzędzie, w celu zapewnienia spójności krajowej sieci transportowej, wsparcie będzie skierowane do ciągów transportowych wymagających dokończenia inwestycji infrastrukturalnych podjętych w okresie Budowa połączeń transportowych zwiększających dostępność do polskich ośrodków wzrostu, będzie wypełniała założenia Krajowej Polityki Miejskiej w zakresie wzmocnienia infrastruktury transportowej służącej poprawie możliwości rozwojowych miast w relacjach krajowych oraz europejskich. Realizacja priorytetów na rzecz poprawy połączeń transportowych, w tym o znaczeniu europejskim, będzie miała znaczący wpływ na poprawę możliwości rozwojowych w skali kraju, jak również makroregionu, przyczyniając się do osiągania celów SUE RMB, dotyczących poprawy dostępności obszaru Morza Bałtyckiego w wymiarze wewnętrznym oraz zewnętrznym. Działania w powyższym zakresie będą spójne z celami SUE RMB przyjętymi dla OP TRANSPORT, dotyczącymi poprawy wewnętrznych i zewnętrznych powiązań transportowych makroregionu. Tryb naboru: konkursowy i pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata

128 Oś priorytetowa V ROZWÓJ TRANSPORTU KOLEJOWEGO W POLSCE - Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Priorytet 7.iii Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działań służących zmniejszaniu hałasu Obszar interwencji: W ramach priorytetu inwestycyjnego dofinansowanie otrzymają projekty kolei poza TEN-T oraz systemu kolejowego w miastach (koleje miejskie). Wsparcie transportu kolejowego poza siecią TEN-T będzie dotyczyło połączeń do sieci TEN-T, odcinków łączących ważne ośrodki przemysłowe i gospodarcze (tzw. feeder lines), a także linii stanowiących element połączeń portów morskich i lotniczych z zapleczem gospodarczym w głębi kraju oraz połączeń platform multimodalnych. Beneficjenci: W obszarze kolei miejskiej beneficjentami będą jednostki samorządu terytorialnego (w tym ich związki i porozumienia) oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne i spółki specjalnego przeznaczenia, a także zarządcy infrastruktury oraz przewoźnicy świadczący usługi w zakresie kolejowego transportu pasażerskiego w miastach i na ich obszarach funkcjonalnych. W obszarze transportu kolejowego poza miastami (linie poza siecią TEN-T) beneficjentami będą zarządcy infrastruktury kolejowej (w tym dworcowej) oraz przedsiębiorstwa kolejowych przewozów pasażerskich i towarowych, a także spółki powołane specjalnie w celu prowadzenia działalności polegającej na wynajmowaniu/leasingu taboru kolejowego (tzw. ROSCO rolling stock leasing companies) oraz samorządy terytorialne (infrastruktura dworcowa i tabor kolejowy). Ponadto, dla działań w zakresie poprawy bezpieczeństwa na kolei, beneficjentami będą służby ratownicze (ratownictwo techniczne). Terytorialny obszar realizacji: Wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Ze względu na rolę kolei w rozwoju poszczególnych obszarów, interwencja obejmować będzie linie kolejowe poza siecią TEN-T, stanowiąc uzupełnienie służące dołączeniu do sieci TEN-T pozostałych obszarów nie znajdujących się w bezpośrednim zasięgu sieci kolejowej włączonej do transeuropejskiej sieci transportowej. Interwencja POIŚ na liniach kolejowych poza TEN-T będzie komplementarna do inwestycji na liniach kolejowych o znaczeniu makroregionalnym, finansowanych w ramach PO Polska Wschodnia. W pierwszym rzędzie wsparcie będzie skierowane do obszarów wymagających dokończenia inwestycji infrastrukturalnych podjętych w okresie Budowa połączeń transportowych, zwiększających dostępność do polskich ośrodków wzrostu, będzie wypełniała założenia Krajowej Polityki Miejskiej w zakresie wzmocnienia infrastruktury transportowej, służącej poprawie możliwości rozwojowych miast w relacjach krajowych oraz europejskich. Tryb naboru: konkursowy i pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa IV INFRASTRUKTURA DROGOWA DLA MIAST - Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Priorytet 7.A Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T Obszar interwencji: W ramach priorytetu inwestycyjnego realizowane będą inwestycje na krajowej sieci drogowej w TEN-T dotyczące powiązania infrastruktury miejskiej z pozamiejską siecią TEN-T (drogi krajowe w miastach będących węzłami miejskimi sieci bazowej TEN-T), odciążenia miast od nadmiernego ruchu drogowego (obwodnice pozamiejskie na drogach krajowych i ekspresowych, drogi krajowe w miastach na prawach powiatu), a także poprawy ich dostępności (trasy wylotowe na drogach krajowych, 127

129 odcinki dróg ekspresowych przy miastach). Projekty będą realizowane na drogach zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, a także przez miasta na prawach powiatu. Będą one uzupełniane o inwestycje z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD) obejmujące inwestycje infrastrukturalne (engineering). Beneficjenci: Beneficjentami realizowanych projektów będzie zarządca sieci dróg krajowych, a także jednostki samorządu terytorialnego miast na prawach powiatu, w tym miast stanowiących węzły miejskie sieci bazowej TEN-T (jako zarządcy odcinków dróg krajowych znajdujących się w granicach miast na prawach powiatu) oraz ich jednostki organizacyjne. Terytorialny obszar realizacji: W zakresie budowy i przebudowy sieci drogowej, spójnej z siecią TEN-T, wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Na obszarze Polski Wschodniej interwencja POIŚ w zakresie budowy lub przebudowy dróg krajowych w miastach na prawach powiatu nie będzie obejmowała miast wojewódzkich Polski Wschodniej objętych wsparciem PO Polska Wschodnia. Stworzenie spójnej sieci transportowej przyczyni się do poprawy dostępności wewnętrznej makroregionu Morza Bałtyckiego, przyczyniając się do realizacji działań SUE RMB określonych w OP TRANSPORT. Tryb naboru: konkursowy i pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Oś priorytetowa IV INFRASTRUKTURA DROGOWA DLA MIAST - Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Priorytet 7.B Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi Obszar interwencji: W ramach priorytetu inwestycyjnego planuje się realizację projektów na krajowej sieci drogowej poza TEN-T, związanych z połączeniem ośrodków miejskich z siecią TEN-T (drogi ekspresowe i drogi krajowe poza TEN-T, pełniące rolę tras wylotowych), powiązaniem miejskiej infrastruktury drogowej z pozamiejską siecią TEN-T (drogi krajowe w miejskich węzłach sieci bazowej) oraz z odciążeniem miast od nadmiernego ruchu drogowego (obwodnice pozamiejskie, drogi krajowe w miastach na prawach powiatu). Projekty będą realizowane na drogach zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, a także przez miasta na prawach powiatu. Będą one uzupełniane o inwestycje z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD), obejmujące inwestycje infrastrukturalne (engineering). Beneficjenci: Beneficjentami realizowanych projektów będzie zarządca sieci dróg krajowych, a także jednostki samorządu terytorialnego miast na prawach powiatu, w tym miast stanowiących węzły miejskie sieci bazowej TEN-T (jako zarządcy odcinków dróg krajowych znajdujących się w granicach miast na prawach powiatu) oraz ich jednostki organizacyjne. Terytorialny obszar realizacji: Wsparcie ma charakter horyzontalny i dotyczy całego kraju. Będzie skierowane do obszarów wymagających realizacji inwestycji infrastrukturalnych służących poprawie dostępności miast i regionów do sieci transeuropejskiej i ich odciążeniu od ruchu tranzytowego. Na obszarze Polski Wschodniej interwencja POIŚ w zakresie budowy lub przebudowy dróg krajowych w miastach na prawach powiatu nie będzie obejmowała miast wojewódzkich Polski Wschodniej, objętych wsparciem PO Polska Wschodnia. Budowa połączeń transportowych, zwiększających dostępność do polskich ośrodków wzrostu, będzie wypełniała założenia Krajowej Polityki Miejskiej w zakresie wzmocnienia infrastruktury transportowej służącej poprawie możliwości rozwojowych miast w relacjach krajowych oraz europejskich. W ramach osi 128

130 priorytetowej przewiduje się wyodrębnienie puli środków przeznaczonej na wsparcie województwa mazowieckiego, w związku z klasyfikacją tego regionu do grupy lepiej rozwiniętych. Tryb naboru: konkursowy i pozakonkursowy. Warunki finansowania obecnie nie określone Źródło 2 - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa IV Gospodarka niskoemisyjna/cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.a Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Przykładowe działania: - budowa, przebudowa lub modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii (sieci niskiego napięcia poniżej 110 kv), pochodzącej ze źródeł odnawialnych (ze szczególnym nastawieniem na produkcję energii elektrycznej), w oparciu o moc instalowanej jednostki: energia wodna (wyłącznie na już istniejących budowlach piętrzących, wyposażonych w hydroelektrownie, przy jednoczesnym zapewnieniu pełnej drożności budowli dla przemieszczeń fauny wodnej), energia wiatru, energia słoneczna, energia geotermalna, energia biogazu, energia biomasy. Wielkość mocy wynikać będzie z zapisów Linii demarkacyjnej. Beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, przedsiębiorcy, w tym przedsiębiorstwa energetyczne, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS, jednostki naukowe, szkoły wyższe, organizacje pozarządowe, podmioty lecznicze, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, - organy administracji rządowej oraz jednostki podległe. Warunki finansowania obecnie nie określone Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa 4 Gospodarka niskoemisyjna/cel tematyczny 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet 4.c Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym 129

131 Przykładowe projekty: - głęboka modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej lub wielorodzinnych budynków mieszkalnych wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne (ocieplenie obiektu, wymiana okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne, przebudowa systemów grzewczych wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła), modernizacja systemów wentylacji i klimatyzacji, instalacja OZE w modernizowanych energetycznie budynkach. W ramach przedsięwzięcia możliwa będzie wymiana źródła ciepła z opartego na paliwach konwencjonalnych na źródła ciepła wytwarzające energię ze źródeł odnawialnych bądź na przyłącza sieciowe oraz najbardziej wydajne urządzenia grzewcze wykorzystujące paliwa konwencjonalne. Zastosowanie pieców węglowych nie będzie przedmiotem dofinansowania. Beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, 107 jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną, jednostki naukowe, szkoły wyższe, osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS, podmioty lecznicze, instytucje kultury, kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych, organizacje pozarządowe, - PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne Warunki finansowania obecnie nie określone Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa 4 Gospodarka niskoemisyjna/cel tematyczny 4 Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna Priorytet 4.e Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu Przykładowe projekty: W ramach ww. priorytetu wspierana będzie budowa lub przebudowa infrastruktury publicznego transportu zbiorowego, w tym m.in. węzłów przesiadkowych, a także systemów Park&Ride i Bike&Ride oraz inwestycje z zakresu inteligentnych systemów transportowych. Możliwy jest także zakup lub modernizacja niskoemisyjnego taboru dla publicznego transportu zbiorowego, w tym budowa lub przebudowa infrastruktury do jego obsługi. Ponadto wsparcie dotyczyć będzie także innych przedsięwzięć z zakresu mobilności miejskiej obejmujących m.in. budowę lub przebudowę dróg dla rowerów, w tym ścieżek rowerowych. Beneficjenci - jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, - przedsiębiorcy, - organizacje pozarządowe, - jednostki naukowe, placówki oświatowe, szkoły wyższe, - spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, TBS. Warunki finansowania obecnie nie określone 130

132 Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa III - Transport/Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej Priorytet 7.b Zwiększenie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi Przykładowe rodzaje projektów: W ramach ww. przedsięwzięcia wspierana będzie budowa, przebudowa lub modernizacja dróg wojewódzkich lub lokalnych (w tym m.in. obiektów inżynierskich w ich ciągach), w tym także inwestycje z zakresu inteligentnych systemów transportowych oraz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego Beneficjenci: - jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, - organy administracji rządowej oraz ich jednostki podległe. Warunki finansowania obecnie nie określone Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa III - Transport/Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej Priorytet 7.c Rozwój i usprawnienie przyjaznych środowisku ( w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg wodnych i transportu morskiego Przykładowe rodzaje projektów: W ramach PI 7c wspierana będzie budowa, przebudowa lub modernizacja infrastruktury multimodalnych terminali przeładunkowych wraz z zakupem lub modernizacją wyposażenia oraz systemami telemetrycznymi i sterowania ruchem. Beneficjenci: - jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, - przedsiębiorcy. Warunki finansowania obecnie nie określone Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa III - Transport/Cel tematyczny 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej Priorytet 7.d Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego ora propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu Przykładowe rodzaje projektów: W ramach ww. przedsięwzięci wspierana będzie modernizacja, rewitalizacja lub rehabilitacja, a w uzasadnionych przypadkach budowa, sieci kolejowej lub infrastruktury dworcowej. Ponadto możliwa jest realizacja przedsięwzięć z zakresu zakupu nowego taboru kolejowego lub inwestycje podnoszące jego standard. Beneficjenci: - jednostki samorządu terytorialnego, związki, porozumienia i stowarzyszenia jst, - jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną, 131

133 - zarządcy infrastruktury kolejowej lub dworcowej, - przedsiębiorcy. Warunki finansowania obecnie nie określone Źródło 2 - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Priorytet 5 Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu W PS w obszarze OZE przewidywana jest budowa jednostek wytwarzania energii wykorzystujących energię wiatru, biomasę i biogaz, a także energię słońca, geotermii oraz wody wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej. Z uwagi na niedostateczny poziom rozwoju sieci elektroenergetycznej w Polsce, w stosunku do nagłego wzrostu potrzeb przesyłu mocy, wynikających z planowanych inwestycji w zakresie OZE, wsparcie zostanie skierowane też na projekty dotyczące budowy oraz modernizacji sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Warunki finansowania obecnie nie określone Źródło 3 - Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Oferta Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej System Zielonych Inwestycji GIS, Priorytet 3 Ochrona atmosfery, Działanie 5.8 Wsparcie przedsiębiorców w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki System Zielonych Inwestycji GIS 1. Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej 2. Biogazownie rolnicze 3. Elektrociepłownie i ciepłownie na biomasę 4. Budowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu podłączenia odnawialnych źródeł energii wiatrowej 5. Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych 6. SOWA- Energooszczędne oświetlenie uliczne 7. GAZELA- Niskoemisyjny transport miejski Ochrona atmosfery 132

134 1. Poprawa jakości powietrza- część 1) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych, część 2) KAWKA Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych, odnawialnych źródeł energii 2. Poprawa efektywności energetycznej- Część 1) Inteligentne sieci energetyczne, Część 2) LEMUR - Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej, Część 3) Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych, Część 4) Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach 3. Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii - Część 1) BOCIAN-Rozproszone, odnawialne źródła energii, Część 2) Program dla przedsięwzięć dla odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej Kogeneracji, Część 3) Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych, Część 4) Prosument linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii Działanie 5.8 Wsparcie przedsiębiorców w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki Część 1) Audyt energetyczny/ elektroenergetyczny przedsiębiorstwa Część 2) Zwiększenie efektywności energetycznej Część 3) E-KUMULATOR- Ekologiczny akumulator dla przemysłu Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi W 2015 roku zgodnie z listą przedsięwzięć priorytetowych finansowane są zadania z zakresu ochrony atmosfery: Ograniczenie niskiej emisji, w tym racjonalizacja zużycia energii, likwidacja lub modernizacja źródeł niskiej emisji - wynikające z programów ochrony powietrza, Inwestycje w odnawialne źródła energii. Warunki finansowania zależne od rodzaju programu. Z pomocy finansowej na wykonanie dokumentacji korzystać mogą: jednostkom posiadającym osobowość prawną, samorządom terytorialnym oraz utworzonym przez nie jednostkom organizacyjnym, osobom fizycznym, prowadzącym działalność gospodarczą. Dofinansowanie udzielane przez Fundusz to: pożyczka (minimalny udział własny inwestora wynosi 5%), dotacja (do 80% w przypadku budowy lub modernizacji systemów energetycznych wykorzystujących odnawialne źródła energii lub budowę wysokosprawnych układów kogeneracyjnych w budynkach użyteczności publicznej i w budynkach oddanych we władanie państwowych jednostkom budżetowym lub w infrastrukturze publicznej; do 40% dotacji w przypadku pozostałych działań z dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej), umorzenie części wykorzystanej pożyczki (do 25%), kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania. 133

135 Źródło 4 - Bank Ochrony Środowiska Oferta Banku Ochrony Środowiska Kredyty proekologiczne Bank oferuje następujące kredyty: Kredyt Eko Inwestycje z dotacją Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - możliwość sfinansowania do 100% kosztów, dopłata do kredytu nawet do 15% kosztów kwalifikowanych i wzrost konkurencyjności firm, Kredyt Energia na Plus pozwalający na częściową spłatę kapitału udzielonego kredytu - do 12% jego wartości, maksymalnie EUR, Kredyt z Dobrą Energią pozwalający na długoterminowe finansowanie inwestycji w budowę odnawialnych źródeł energii tj.: biogazownie, elektrownie wiatrowe, elektrownie fotowoltaiczne, instalacje energetycznego wykorzystania biomasy, oraz inne projekty z zakresu energetyki odnawialnej, Kredyty preferencyjne z dopłatami wnoszonymi przez NFOŚiGW, Kredyty udzielane we współpracy z Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Kredyt Ekomontaż dający szansę na sfinansowanie do 100% kosztów netto zakupu i/lub montażu urządzeń tj.: kolektory słoneczne, pompy ciepła, rekuperatory, systemu dociepleń budynków i wiele innych. Kredyt EKOoszczędny dający możliwość obniżenia zużycia energii, wody i surowców wykorzystywanych przy produkcji, Kredyt EKOodnowa dla Firm (ze środków Banku KfW) - umożliwiający sfinansowanie przedsięwzięć mikro, małych lub średnich przedsiębiorstw, które przyczynią się do powiększenia majątku firmy poprzez realizację inwestycji przyjaznych środowisku, Oferta europejska to kompleksowa propozycja dla przyszłych beneficjentów, gwarantująca pomoc w zidentyfikowaniu potrzeb i możliwości w zakresie finansowania ze środków europejskich. Oferta Europejska obejmuje: udzielenie promesy kredytowej potwierdzającej źródła finansowania projektu zgłaszanego do dofinansowania ze środków UE; kredyt pomostowy udzielany na pokrycie kwalifikowanych kosztów inwestycji współfinansowanych ze środków europejskich; kredyt uzupełniający udzielany na pokrycie części kosztów, które nie zostaną zakwalifikowane do finansowania ze środków europejskich; bezpłatną ocenę możliwości dofinansowania ze środków europejskich. Warunki kredytowania - zależne od rodzaju kredytu - Źródło 5 - Bank Gospodarstwa Krajowego Fundusz Termomodernizacji i Remontów Z dniem 19 marca 2009 r. weszła w życie ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459), która zastąpiła dotychczasową ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Na mocy nowej ustawy w Banku Gospodarstwa Krajowego rozpoczął działalność Fundusz Termomodernizacji i Remontów, który przejął aktywa i zobowiązania Funduszu Termomodernizacji. 134

136 Warunki kredytowania: - kredyt do 100% nakładów inwestycyjnych, - możliwość otrzymania premii bezzwrotnej: termomodernizacyjnej, remontowej (budynki wielorodzinne, użytkowane przed dniem 14 sierpnia 1961), kompensacyjnej, - wysokość premii termomodernizacyjnej stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu, jednak nie więcej niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego; - wysokość premii remontowej stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu, nie więcej jednak niż 15% kosztów przedsięwzięcia remontowego. Źródło 6 - ESCO ESCO Kontrakt gwarantowanych oszczędności Finansowanie przedsięwzięć zmniejszających zużycie i koszty energii to podstawa działania firm typu ESCO (Energy Service Company). Rzetelna firma ESCO zawiera kontrakt na uzyskanie realnych oszczędności energii, które następnie są przeliczane na pieniądze. Kolejnym elementem podnoszącym wiarygodność firmy ESCO to kontrakt gwarantowanych oszczędności. Aby taki kontrakt zawrzeć firma ESCO dokonuje we własnym zakresie oceny stanu użytkowania energii w obiekcie i proponuje zakres działań, które jej zdaniem są korzystne i opłacalne. Jest w tym miejscu pole do negocjacji odnośnie rozszerzenia zakresu, jak również współudziału klienta w finansowaniu inwestycji. Kluczowym elementem jest jednak to, że po przeprowadzeniu oceny i zaakceptowaniu zakresu firma ESCO gwarantuje uzyskanie rzeczywistych oszczędności energii. Jest rzeczą oczywistą, że nikt nie robi tego za darmo, więc firma musi zarobić, ale są co najmniej dwa aspekty, które przemawiają na korzyść tego modelu finansowania: 1. Zaangażowanie środków klienta jest dobrowolne (jeśli chce dokłada się do zakresu inwestycji, ale wówczas efekty są dzielone pomiędzy firmę i klienta); 2. Pewność uzyskania efektów oszczędności energii gwarantowane przez firmę. Ze względu na zbyt małą szczegółowość danych oraz analityczne szacowanie wielu wielkości pośrednich opisujących obiekty (cechy geometryczne, sposób i czas użytkowania, itp.) wykonanie wiarygodnej symulacji finansowej dla tego modelu nie jest możliwe. Konieczna byłaby szczegółowa analiza obiektu za obiektem, zarówno od strony technicznej jak i ekonomiczno-finansowej. Model ten powinien być jednak rozważony, gdyż finalnie może się okazać, że ze względu na zagwarantowanie oszczędności w kontrakcie, firma będzie skrupulatnie nadzorowała obiekty i w rzeczywistości uzyska więcej niż zagwarantowała. W takim przypadku nie jest wykluczone, że pomimo wyższych kosztów realizacji przedsięwzięć, koszt uzyskania efektu będzie niższy niż w przypadku realizacji bez angażowania firmy ESCO. Źródło 7 - PolSeff 135

137 Program Finansowania Energii Zrównoważonej w Polsce dla małych i średnich przedsiębiorstw PolSEFF 2 jest drugą edycją Polskiego Programu Finansowania Zrównoważonej Energii opracowanego przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, który jest realizowany w ramach Programu Priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Programu NF). PolSEFF2 jest linią kredytową o wartości 200 milionów EURO, która za pośrednictwem banków uczestniczących ma być rozdysponowana w formie kredytów małym i średnim przedsiębiorstwom na finansowanie inwestycji poprawiających ich efektywność energetyczną. Projekty inwestycyjne kwalifikujące się do programu można podzielić na dwie grupy: 1) Projekty w poprawę Efektywności Energetycznej - Inwestycje w wyposażenie, systemy i procesy umożliwiające beneficjentom zmniejszenie zużycia energii pierwotnej i/lub końcowego zużycia energii elektrycznej lub paliw, lub innej formy energii. Powyższe inwestycje muszą charakteryzować się Wskaźnikiem Oszczędności Energii minimum 20%. 2) Projekty termomodernizacyjne budynków - Inwestycje w działania w zakresie efektywności energetycznej w budynkach komercyjnych, mieszkaniowych lub administracyjnych, podlegających certyfikacji energetycznej oraz związane z nimi inwestycje w odnawialne źródła energii. Powyższe inwestycje muszą charakteryzować się Wskaźnikiem Oszczędności Energii minimum 30%. PolSEFF 2 jest częścią szeroko zakrojonych działań EBOiR realizowanych pod nazwą Polish Carbon Development for Small and Medium Enterprises wspierających Ministerstwo Środowiska w rozwoju i pilotowaniu mechanizmów rynkowych, które zapewnią dodatkowe finansowanie efektywności energetycznej i inwestycji w energię odnawialną w polskich MŚP. 9.3 System monitoringu i oceny - wytyczne Monitoring efektów jest bardzo istotnym elementem procesu wdrażania PGN. Wskazane jest wykonywanie tzw. raportów z implementacji, z uwzględnieniem aktualizacji inwentaryzacji emisji. Należy jednak pamiętać, że tego typu inwentaryzacja wiąże się z dużym wysiłkiem oraz wysokim stopniem zaangażowania środków ludzkich, dlatego też należy wyznaczyć odpowiedni harmonogram monitoringu efektów działań. Rekomenduje się przygotowywanie tzw. Raportów z działań" nie zawierających aktualizacji inwentaryzacji emisji co 1 rok począwszy od przygotowania planu gospodarki niskoemisyjnej. Ponadto w roku 2021 należy przygotować "Raport z implementacji" zawierający szczegółową inwentaryzację emisji dotyczącą wcześniejszego roku (dopuszcza się także przygotowanie pośredniego Raportu z implementacji w roku 2017 lub 2018). Raport z działań" powinien zawierać informacje o procesie wdrażania działań, analizę sytuacji oraz, jeśli to potrzebne, wyniki odpowiednich pomiarów. Zarówno "Raporty z działań" jak i Raporty z implementacji" powinny być wykonane według szablonu udostępnionego przez biuro Porozumienia Burmistrzów i NFOŚiGW. 136