mgr Szymon Ignatowicz

Transkrypt

1 Anoxia Dezynsekcja przedmiotów zabytkowych w środowisku beztlenowym mgr Szymon Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne ANOXIA Warszawa

2 2 Armarium (łac.) biblioteka klasztorna

3 Problem:

4 Metody chemiczne (?) Tradycyjne metody zwalczania szkodników niszczących obiekty zabytkowe polegają na użyciu produktów biobójczych metodą gazowania lub opryskiwania.

5 Metody chemiczne Produkty stosowane w metodzie chemicznej są toksyczne, ale także często są przyczyną chemicznych zmian spoiw, pigmentów, werniksów,... Pozostałości toksycznych związków w przedmiotach mają szkodliwy wpływ na ludzi (kustosze, konserwatorzy). Obecnie odchodzi się od stosowania metod chemicznych.

6 Anoxia Metoda zainicjowana przez entomologa Roberta J. Koestlera - Dyrektora Smithsonian Center for Materials Research and Education

7 Metoda niszczenia szkodników w środowisku beztlenowym W środowisku o niskiej zawartości tlenu, 0,1-0,2% (w gazach obojętnych: argon, hel lub azot, RH = 55%, T= C) w czasie około 3 tygodni giną wszystkie formy dorosłe, poczwarki, larwy i jaja owadów.

8 Metoda niszczenia szkodników w środowisku beztlenowym Z powodu braku tlenu giną formy dorosłe szkodników, ich jaja, larwy i poczwarki. Beztlenowa atmosfera jest też śmiertelna dla szkodników produktów przechowywanych. Martwe osobniki dorosłe spuszczela pospolitego, Hylotrupes bajulus

9 Śmiertelność owadów w atmosferze zawierającej 0,421% tlenu i w temp. 30oC po tygodniu (Gilberg, 1989) Gatunek szkodnika Śmiertelność (%) Mól włosienniczek Tineola bisselliella Świdrzyk cygarowiec Lasioderma serricorne Żywiak chlebowiec Stegobium paniceum Miazgowiec brunatny Lyctus brunneus Mrzyk Anthrenus vorax

10 Liczba dni potrzebnych do osiągnięcia 100% śmiertelności owadów trzymanych w atmosferze z 0.03% tlenu i wskazanych temperaturach (wg Valentin, 1993) Gatunek szkodnika 20oC 30oC 40oC Spuszczel pospolity Hylotrupes bajulus Świdrzyk cygarowiec Lasioderma serricorne Żywiak chlebowiec Stegobium paniceum Kołatek domowy Anobium punctatum Tykotek rudowłos Xestobium rufovillosum Miazgowiec brunatny Lyctus brunneus Szubak Attagenus piceus

11 Liczba dni potrzebnych do osiągnięcia 100% śmiertelności stadium rozwojowych owadów trzymanych w atmosferze z 0.1% tlenu i temperaturze 25oC (wg Rust et al. 1996) Szkodnik dorosłe larwy jaja Świdrzyk cygarowiec Lasioderma serricorne Miazgowiec Lyctus Szubak Attagenus Skórek Trogoderma inclusum Mól włosienniczek Tineola bisselliella

12 Śmiertelność larw owadów trzymanych w atmosferze z 0,3% tlenu i w temperaturze 25oC (wg Bergh et al., 2003) Gatunek szkodnika Mrzyk muzealny Anthrenus museorum Mrzyk dziewannowiec Anthrenus verbasci Szubak Smirnowa Attagenus smirnovi Szubak Attagenus woodroffei LT99 (godziny) 100% śmiertelność (dni) >1000 tylko 50% po 3 dniach Reesa vespulae Skórek Trogoderma angustum

13 Pojawianie się dorosłych kołatków domowych po przetrzymaniu przez wskazany okres czasu larw w atmosferze z <0,3% tlenu i w temp. 22oC (wg Pinniger and Child, 1996) Czas przetrzymywania larw (tygodnie) Liczba dorosłych, które zakończyły rozwój Kontrola

14 Praktyczne zalecenia zwalczania owadów w atmosferze z 0.2% tlenu (wg Kigawa et al., 2001) Grupa Szkodniki Warunki ekspozycji A B C Świdrzyk cygarowiec, Lasioderma serricorne; żywiak chlebowiec, Stegobium paniceum; miazgowiec brunatny, Lyctus brunneus Szubak Attagenus japonicus; Mrzyk dziewannowiec, Anthrenus verbasci Mole:Tineola bisselliella i Tinea translucens; gryzek Liposcelis bostrychophila; rybik Ctenolepisma villosa 30oC przez 3 tygodnie 30oC przez 1 tydzień lub 25oC przez 2 tygodnie 25oC przez 1 tydzień

15 Metody niszczenia szkodników w środowisku beztlenowym Statyczna Statyczna Dynamiczna Statycznodynamiczna

16 Metoda statyczna Opanowane przez owady obiekty umieszcza się w szczelnym opakowaniu, wykonanym ze specjalnego folii o wysokich własnościach zaporowych przeciwko cząsteczkom wody i tlenu. Zawartość tlenu wewnątrz obniża się poprzez włożenie substancji chemicznej reagującej z tlenem (Ageless prod. Mitsubishi Gas Chemical America, Inc.).

17 Metoda statyczna

18 Metoda statyczna Obniżenie zawartości tlenu wewnątrz opakowania spada praktycznie do zera i utrzymuje się przez okres zamknięcia opakowania. Śmiertelność owadów w obiektach umieszczonych w opakowaniu o obniżonej zawartości tlenu zależy od temperatury, wilgotności względnej i czasu ekspozycji.

19 Metoda statyczna Absorber tlenu np. saszetki ATCO FTM 2000-S, bezpieczne dla powierzchni srebrzonych. Jedna saszetka reaguje z 2000 ml tlenu, ale w wyniku reakcji wydziela 7,5 grama wody. Wilgotność stabilizuje się za pomocą żelu silikonowego. Stężenie tlenu wewnątrz opakowania monitoruje się wskaźnikami tlenu (Agelesseye): kolor przy stężeniu tlenu <0,1% różowy, a >0,5% - niebieski.

20 Metoda dynamiczna

21 Metoda dynamiczna VELOXY (Very Low OXYgen) Została opracowana i wdrożona przez włoski zespół badawczy R.G.I. Resource Group Integrator ( ) z siedzibą w Genui. Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.

22 Metoda VELOXY umożliwia jednoczesną dezynsekcję licznych i dużych zbiorów obiektów muzealnych.

23 Metoda dynamiczna VELOXY Obiekty, w zależności od wielkości, zamykane są pojedynczo, po kilka lub kilkanaście w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu. Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.

24 Zamykanie obiektu w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu

25 Zamykanie obiektu w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu

26 Zamykanie obiektu w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu

27 Zamykanie obiektu w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu

28 Zamykanie obiektu w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu

29 Metoda dynamiczna VELOXY Wszystkie kolejne opakowania łączone są przy pomocy rurek i zaworów. Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.

30 Metoda dynamiczna VELOXY Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.

31 Metoda dynamiczna VELOXY Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.

32 Usuwanie tlenu Z wnętrza usuwany jest tlen do momentu, aż jego stężenie wewnątrz opakowań spadnie do 0,1%-0,2%.

33 Metoda dynamiczna VELOXY Po osiągnięciu wymaganego stężenia tlenu obiekty pozostają szczelnie zamknięte przez minimum 21 dni.

34 Dezynsekcja z zastosowaniem VELOXY Metoda ekologiczna. Sprawdzona m. in. w British Library (Londyn), Muzeum Techniki (Wiedeń), Royal Ontario Museum (Toronto), Muzeum Narodowym w Krakowie.

35 Metoda statyczno-dynamiczna + AGELESS (absorbent tlenu) + VELOXY = wysoka skuteczność.

36 Technologia VELOXY + AGELESS pozwala za pomocą środowiska beztlenowego na zniszczenie szkodników w: przedmiotach zabytkowych wykonanych z drewna (ikony, ramy obrazów, podobrazia drewniane, zabytkowe meble), stare i zabytkowych księgi, zbiory archiwalne, wyroby z wełny, przedmioty wykonane ze skóry, trofea myśliwskie, zbiory przyrodnicze (m. in. botaniczne i entomologiczne), a także w wartościowych półproduktach, wyrobach farmaceutycznych, cennych partiach produktów spożywczych i używek,...

37 Urządzenie VELOXY + AGELESS jest pomocne podczas przygotowywania wystaw: wystaw przedmiotów archeologicznych i innych zabytków, narażonych na szkodliwe działanie tlenu. Ze szczelnych kabin, w których zamknięte są eksponaty, w prosty sposób można usunąć tlen i zwiększyć stężenie azotu.

38 TROJSZYK KONSULTACJE ENTOMOLOGICZNE ANOXIA mgr Szymon Ignatowicz wykonuje usługi: Dezynsekcja obiektów zabytkowych i innych metodą VELOXY +AGELESS; Przygotowywanie wystaw przedmiotów w środowisku beztlenowym Monitorowanie i zwalczanie szkodników w pomieszczeniach muzealnych.

39 Kontakt TROJSZYK KONSULTACJE ENTOMOLOGICZNE ANOXIA mgr Szymon Ignatowicz tel.:

40 Literatura Anoxia - dezynsekcja dzieł sztuki na podłożu drewnianym w środowisku beztlenowym. sku-beztlenowym html Bergh J-E., Stengard-Hansen L., Vagn Jensen K-M., Nielson P.V The effect of anoxic treatment on the larvae of six species of dermestids. Journal of Applied Entomology. 172: Gilberg M Inert atmospheres for the fumigation of museum objects. Studies in Conservation 34: Kigawa R., Miyazawa Y., Yamano K., Miura S., Nochide H., Kimura H., Tomita B Practical methods of low oxygen atmosphere and carbon dioxide treatments for eradication of insect pests in Japan. Proceedings, a Pest Odyssey. Integrated pest management for collections. Eds Kingley H, et al James and James, London: Pinniger D.B., Child R.E Woodworm a necessary case for treatment. New techniques for the detection and control of furniture beetle. Proceedings 2nd International Conference on insect pests in the urban environment. Ed. Wildey, K.B., Edinburgh, 1996: Rust M. K., Daniel V., Druzik J. R., Preusser F.D The feasibility of using modified atmospheres to control insect pests in museums. Restaurator 17: Valentin N., Bergh J-E., Ortega R., Akerlund M., Hallstrom A., Jonsson K Evaluation of portable equipment for large scale deinfestation in museum collections using a low-oxygen environment. Proceedings 13th Triennial meeting ICON Committee of Conservation, James and James London:

41 Dziękuję bardzo za uwagę. Veloxy is a trade mark of and is produced by RGI biosteryl Tech Italy.