PAMIĘCI PROFESORA DRA HAB. SATURNINA ZAWADZKIEGO DRA H.C., CZŁONKA RZECZYWISTEGO PAN

Transkrypt

1 WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2003: t. 3 z. 2 (8) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2003 PAMIĘCI PROFESORA DRA HAB. SATURNINA ZAWADZKIEGO DRA H.C., CZŁONKA RZECZYWISTEGO PAN Dnia 17 września 2003 r. zmarł nagle Profesor Saturnin Zawadzki. Śmierć ta jest dla Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych i jego załogi niepowetowaną stratą. Profesor Zawadzki urodził się 7 lipca 1923 roku w Radomiu w rodzinie leśnika. Szkołę powszechną ukończył na Kielecczyźnie, w znanych z Syzyfowych prac Daleszycach. Maturę zdawał już w warunkach okupacyjnych, przed Komisją Tajnego Nauczania w Lublinie. W 1942 roku podjął pracę w leśnictwie. Będąc członkiem ZWZ- AK wypełniał, jako 19-letni chłopak, niebezpieczną misję utrzymywania łączności z więźniami Majdanka, przekazując im przez robotników leśnych listy i inne przesyłki oraz odbierając grypsy do ich rodzin. W latach pełnił służbę żołnierską w II Armii Wojska Polskiego. Zwolniony z wojska na własną prośbę, ukończył Wydział Rolny UMCS w Lublinie, uzyskując w 1950 roku dyplom inżyniera i magistra nauk agrotechnicznych. Już w 1948 roku, jako student, został zatrudniony na rodzimej uczelni w charakterze asystenta, gdzie pracował pod kierunkiem wybitnego gleboznawcy prof. Bohdana Dobrzańskiego. W roku 1957 uzyskał stopień naukowy kandydata nauk na podstawie rozprawy: Badania genezy i ewolucji gleb błotnych węglanowych Lubelszczyzny. W sytuacji braku starszej kadry, rozproszonej przez wojnę, musiał jako młody adiunkt podołać prowadzeniu wykładów z gleboznawstwa, a także geologii. W 1954 roku Profesor rozpoczął także pracę w Instytucie Melioracji i Użytków Zielonych, do którego w 1958 roku przeszedł na pełny etat otrzymując zadanie utworzenia Pracowni Gleboznawstwa Melioracyjnego i uzyskując jednocześnie nominację na stanowisko kierownika Terenowego Oddziału Badawczego IMUZ w Lublinie. Oddział ten zorganizował od podstaw w bardzo trudnych warunkach,

2 8 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 2 (8) ukierunkowując go na zagadnienia gleb hydrogenicznych i tworząc przodujące w kraju laboratorium wyspecjalizowane w oznaczaniu ich właściwości retencyjnych. Samodzielnie opracowywał metodykę oznaczeń laboratoryjnych oraz wzory i patenty deficytowej wówczas aparatury badawczej, wśród której znalazł się m.in. przyrząd do badania przepuszczalności wodnej gleb. Do 1961 roku prowadził równolegle wykłady oraz kierował ćwiczeniami w Katedrze Gleboznawstwa Wyższej Szkole Rolniczej w Lublinie. Profesor Zawadzki wniósł istotny wkład w rozwój gleboznawstwa w zakresie parametryzacji właściwości fizyczno-wodnych gleb hydrogenicznych, wyjaśniając wiele zjawisk zachodzących w nich po melioracji. Lista społecznych i naukowych funkcji pełnionych przez profesora Zawadzkiego jest tak długa, że nie sposób pomieścić ją na tych łamach. Dla uzmysłowienia jej rozmiaru warto przytoczyć początki: już w roku 1953 Profesor został członkiem Komisji Gleb Bagiennych Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego; w roku 1955 członkiem Komisji Ministerstwa Rolnictwa ds. ustalenia zasad klasyfikacji gleb użytków zielonych; w roku 1958 członkiem Komisji Rewizyjnej Zarządu Głównego PTG oraz sekretarzem oddziału PTG w Lublinie; w 1960 roku członkiem Komisji Fizyki Gleb oraz Komisji Aparatury Gleboznawczej PTG; w roku 1961 członkiem Komitetu Gleboznawstwa, Mikrobiologii i Erozji Gleb w Komitecie Gleboznawstwa i Chemii Rolnej PAN. Stopień docenta z zakresu gleboznawstwa dr Saturnin Zawadzki uzyskał na Wydziale Rolniczym WSR w Lublinie w roku W 1972 roku Rada Państwa nadała Mu tytuł profesora nadzwyczajnego nauk rolniczych, a w 1983 roku tytuł profesora zwyczajnego. Na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk został wybrany w roku 1979, a w roku 1989 został jej członkiem rzeczywistym. W 2002 roku Akademia Rolnicza w Krakowie nadała Mu tytuł doktora honoris causa. W burzliwym roku 1980 Profesor został mianowany przy pełnej akceptacji załogi i związków zawodowych dyrektorem naczelnym IMUZ. Funkcje tę pełnił krótko, bowiem w tym samym roku został powołany na stanowisko zastępcy sekretarza V Wydziału Polskiej Akademii Nauk. Ale pracując w Akademii Profesor utrzymywał niezmiennie bliskie kontakty z IMUZ-em. W roku 1995 został wybrany na Przewodniczącego Rady Naukowej IMUZ, w roku 1999 ponownie na drugą kadencję, a w roku 2003, na krótko przed śmiercią, po raz kolejny na trzecią kadencję. Trzeba nadmienić, że Profesor był jednocześnie przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Agrofizyki w Lublinie.

3 Pamięci Profesora dra hab. Saturnina Zawadzkiego... 9 W ostatnim 10-leciu Profesor pełnił najwyższe funkcje w strukturach Polskiej Akademii Nauk: członka Prezydium Akademii; przewodniczącego Wydziału V Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych (3 kolejne kadencje); członka prezydium Komitetu Gleboznawstwa i Chemii Rolnej; członka Komitetu Etyki w Nauce przy Prezydium Akademii. W roku 1999 Profesor powrócił do pracy w IMUZ na stanowisko profesora w Zakładzie Ochrony Przyrody Obszarów Wiejskich, kierowanym przez wiele lat przez Jego bliskiego przyjaciela i wybitnego uczonego Profesora Henryka Okruszko. Profesor Zawadzki był autorem około 170 prac, w tym 16 podręczników i skryptów. Warto również podkreślić, że dwa podręczniki z zakresu gleboznawstwa pod Jego redakcją ukazały się w dwóch ostatnich latach. Umożliwiła Mu na to Jego wyjątkowa systematyczność i samodyscyplina, czego obrazem było prowadzenie przez wiele lat codziennych auto-notatek, co pozwalało na powrót do każdej sprawy, niezależnie od okoliczności i czasu jej powstania. Za swą działalność żołnierską, naukową, organizacyjną i społeczną otrzymał bardzo wiele nagród i odznaczeń, wśród których najważniejsze to: londyński Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej. Do ostatnich dni swego życia działał aktywnie w środowisku kombatanckim. Sylwetkę Profesora Zawadzkiego nie sposób przedstawić bez refleksji osobistych. Wyjątkowość tego wybitnego człowieka wynikała bowiem z jego filozofii życiowej, polegającej na służbie bliźniemu. Gotowość do tej służby, bardzo czytelna dla otoczenia, sprawiała że po pomoc do Profesora udawali się wszyscy pewni, że nie spotkają się z odmową. Profesor pomagał bowiem z a w s z e i k a ż - demu, jeśli tylko sprawa nie znajdowała się poza zakresem jego możliwości. Grożące śmiercią konspiracyjne zaangażowanie maturzysty w humanitarną działalność na rzecz uwięzionych nie było więc przypadkiem, lecz początkiem wypełniania powołania życiowego najwyższego formatu. Tym należy tłumaczyć fenomen powierzania Mu tak licznych funkcji i zadań, w tym najbardziej odpowiedzialnych zadań w organizacji nauki polskiej, a także jednomyślne, bezdyskusyjne powierzenie Mu funkcji przewodniczącego Rady Naukowej IMUZ na kolejne 3 kadencje. Szczególnie cenna dla Instytutu była opieka Profesora Zawadzkiego nad przebiegiem skomplikowanych procedur promocyjnych pracowników naukowych różnego szczebla, niezmiennie kończących się sukcesem. Na zakończenie nie sposób nie wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie osobowości Profesora Zawadzkiego. O Jego stosunku do najtrudniejszego egzaminu, jakim jest własna śmierć. Profesor cierpiał na nieuleczalną chorobę i cierpienie to znosił z absolutną pogodą. Z wielu rozmów prowadzonych z Nim na ten temat wynikało, że Profesor traktował swoje życie jako wyjątkowy dar od Losu, a więc

4 10 Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 2 (8) śmierć nie mogła być dla Niego złem. Było w tym wiele konsekwentnej filozofii afirmacji, której Profesor całe życie dowodził swoją wielką skromnością, życzliwością i pogodą ducha. Tej filozofii, ucieleśnionej w Jego osobie, będzie nam bardzo brak. prof. dr hab. Edmund Kaca dyrektor Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, doc. dr hab. Wiesław Dembek kierownik Zakładu Ochrony Przyrody Obszarów Wiejskich IMUZ

5