Paczków. Kościół św. Jana Ewangelisty Kostel sv. Jana Evangelisty

Transkrypt

1 pokój pamięci pełniący za życia Matki funkcję jej sekretariatu. Do dziś zachowało się biurko, przy którym pracowała, skrzynia do przechowywania ważnych dokumentów, w gablotach cenne pamiątki, a wśród nich listy, pierwsze statuty, krzyż zasługi, talerz z posagu, pieczęcie lakowe używane przez Matkę, pierwszy relikwiarzyk z grudnia 1872 roku. Do budynku klasztoru przylega kamienica nyska (ul. Kramarska), zbudowana w 1. połowie XVI wieku. Klášter sester Alžbětinek - Hlavní dům Shromáždění sester sv. Alžběty. Stavba pochází z období Zakladatelkou Shromáždění byla blahořečená Marie Merkert, které se říká Slezská Samaritánka. V jedné místnosti, která byla za jejího života její pracovnou, se nachází památník. Dodnes se dochoval psací stůl, u něhož pracovala, truhla k uschovávání důležitých dokumentů, ve vitrínách cenné památky, mezi nimiž jsou dopisy, první stanovy, kříž zásluhy, talíř z věna, voskové pečeti používané Matkou, první malý relikvář z prosince S budovou kláštera sousedí nyský dům (ul. Kramarska), postavený v první polovině 16. století. Paczków Kościół św. Jana Ewangelisty - pochodzi z XIV w. i stanowi przykład gotyckiej świątyni obronnej z potężną wieżą i charakterystycznym wykończeniem dachu w formie tzw. jaskółczych ogonów. Budowla uchodzi za najsłynniejszy kościół warowny w Europie Środkowej. Według tradycji kościół zbudowano w miejscu rozebranej drewnianej świątyni. Budowę rozpoczęto w 1350 r., a jej promotorem był najprawdopodobniej biskup Przecław z Pogorzeli. W XVI wieku, w obawie przed tureckimi najazdami, kościół przebudowano i ufortyfikowano, nadając mu funkcje obronne. Wewnątrz świątyni zachowały się cenne zabytki: rzeźby, neogotycki ołtarz, XIX-wieczna ambona oraz unikatowa studnia, zwana tatarską. Kostel sv. Jana Evangelisty - pochází ze 14. století, je ukázkou gotického strážního chrámu s mohutnou věží s charakteristickým zakončením střechy ve formě tzv. vlaštovčích ocasů. Stavba je považována za nejproslulejší pevnostní kostel Paczków. Kościół św. Jana Ewangelisty Kostel sv. Jana Evangelisty 5 35

2 Głuchołazy. Kościół św. Wawrzyńca Kostel sv. Vavřince ve Střední Evropě. Kostel byl zřejmě postaven na místě rozebraného dřevěného chrámu. Stavba byla zahájena roku 1350 a jejím promotorem byl pravděpodobně biskup Přeclav z Pohořelé. V 16. století, v obavě před tureckými nájezdy, byl kostel přestavěn a opevněn a tak získal obranné funkce. V interiéru kostela se dochovaly významné památky: sochy, novogotický oltář, kazatelna z 19. století a výjimečná studna, nazývaná tatarská. 5 Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy - budowę tego kościoła rozpoczęli w 1902 roku protestanci. Kościół został zaprojektowany przez Bernarda Nimptscha i reprezentuje styl neogotycki. Ta zbudowana z wypalanej cegły świątynia należy obecnie do oo. Redemptorystów. Kostel Matky Boží Neustálé Pomoci - výstavbu tohoto kostela zahájili v roce 1902 protestanti. Kostel byl postaven podle projektu Bernarda Nimptsche a je ukázkou novogotického slohu. Kostel je postavený z vypalované cihly a nyní patří řeholní společnosti redemptoristů. Głuchołazy Kościół św. Wawrzyńca - wzniesiony w XIII wieku z zachowanym z tego czasu wczesnogotyckim portalem. Gruntownie przebudowany w XVIII wieku z fundacji biskupa Franza Ludwiga von Neuburga w stylu barokowym. W kościele znajduje się m.in. obraz Opłakiwanie wykonany w warsztacie Michaela Wilmanna. Kostel sv. Vavřince - postaven ve 13. století s dochovaným raně gotickým portálem z této doby. V 18. století prošel celkovou přestavbou v barokním slohu, kterou objednal biskup František Ludvík Neuburský. V kostele se nachází mj. obraz Oplakávaní z dílny Michaela Wilmanna. 36

3 Korfantów Kościół św. Trójcy - wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku, przebudowany w 1909 roku w stylu neobarokowym, zachował granitowy portal wejścia głównego z przełomu XIII i XIV wieku. Kostel sv. Trojice - postavený na přelomu 13. a 14. století, přestavěný v roce 1909 v novobarokním slohu, dochoval se žulový portál hlavního vchodu z přelomu 13. a 14. století. Szwedzka Górka (w pobliżu wsi Przydroże Małe) / (poblíž vesnice Przydroże Małe) Pielgrzymkowa kaplica pątnicza Matki Boskiej Bolesnej - wzniesiona w XVII w. W tym miejscu podczas wojny trzydziestoletniej znajdował się obóz wojsk szwedzkich. Poutní kaple Matky Boží Bolestné - postavená v 17. století. V době třicetileté války se zde nacházel tábor švédských vojsk. Otmuchów Kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego - barokowy, pochodzi z 1693 roku, jest dziełem słynnego Antoniego Jörga. W kościele zobaczyć można obrazy Michaela Willmanna oraz polichromie Karola Dankwarta. Obok kościoła znajduje się okazała barokowa kolumna maryjna wykonana również przez Antoniego Jörga. Kostel sv. Mikuláše a sv. Františka Xaverského - barokní, pochází z roku 1693, dílo významného stavitele Antonína Jörga. V kostele můžeme zhlédnout obrazy Michaela Willmana a polychromie Karla Dankwarta. U kostela se nachází honosný barokní mariánský sloup, rovněž dílo Antonína Jörga. Korfantów. Kościół / Kostel Otmuchów. Kościół św. Mikołaja / Kostel sv. Mikuláše 5 Kościół św. Anny - neogotycki, pochodzi z roku 1895 i pełni rolę kaplicy cmentarnej. Kostel sv. Anny - novogotický, pochází z roku 1895 a plní úlohu hřbitovní kaple. 37

4 5 Kałków. Polichromie i portal w kościele Narodzenia NMP Polychromie a portál v kostele Narození Panny Marie Wójcice. Cudowny obraz MB Łopatyńskiej Zázračný obraz Matky Boží Łopatyńské Kałków Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny - jeden z najstarszych w okolicy, zbudowany w XIII wieku, romańsko - gotycki z unikatowymi XIII-wiecznymi portalami i średniowiecznymi polichromiami. Jak podaje legenda, wybudowany przez templariuszy. Kostel Narození Panny Marie - jeden z nejvýznamnějších v okolí, postaven ve 13. století, románsko-gotický s ojedinělými portály z 13. století a středověkými polychromiemi. Legenda říká, že jej postavili templáři. Konradowa Kościół filialny św. Konrada - wybudowany w 1940 roku z inicjatywy parafian. Jest to jedyny kościół pod tym wezwaniem w tej części Europy. Św. Konrad z Parzham (właśc. Jan Birndorfer), nazywany Bratem Modlitwą, urodził się w Bawarii, prawie całe życie spędził na posłudze pielgrzymom, biednym i żebrakom, beatyfikowany w 1930 roku przez Piusa XI, kanonizowany w 1934 roku. Filiální kostel sv. Konráda - postavený v roce 1940 z iniciativy farníků. Je to jediný kostel zasvěcený sv. Konrádovi v této části Evropy. Svatý Konrád z Parzhamu (správně Jan Birndorfer) se narodil v Bavorsku, nazýván je Bratrem modlitbou, téměř celý život pečoval o poutníky, chudé a žebráky, byl blahořečen v roce 1930 Piusem XI., svatořečen pak v roce Wójcice Kościół św. Andrzeja Apostoła - sanktuarium maryjne, w którym znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został przywieziony do wsi w roku 1946 przez mieszkańców Łopatynia. Dwukrotnie koronowany koronami papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi 216 lat później, tj. w 1986 roku przez kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół wzmiankowany był w roku

5 Kostel sv. Ondřeje Apoštola - mariánský chrám, ve kterém se nachází zázračný obraz Matky Boží Potěšení (Łopatyńské). Tento obraz do vesnice roku 1946 přivezli občané Łopatyně. Dvakrát korunován papežskými korunami, poprvé v roce 1770, podruhé o 216 let později, tj. v roce 1986 kardinálem Henrykem Gulbinowiczem. Samotný kostel je zmiňován již roku Ścinawa Nyska Kościół śś. Piotra i Pawła - barokowy, wzniesiony z XVII wieku. Zachowało się tu czternaście obrazów z popiersiami apostołów i Chrystusa Salvatora Mundi autorstwa Michaela Willmanna. Kostel sv. Petra a Pavla - barokní, pochází ze 17. stol. Dochovalo se zde čtrnáct obrazů s bustami apoštolů a Krista Salvátora Mundi od Michaela Willmanna. Zlaté Hory Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy (Maria Hilf) - powstanie tego miejsca pielgrzymkowego związane jest z wojną trzydziestoletnią. Wtedy to żona miejscowego rzeźnika, będąc w stanie błogosławionym, schroniła się przez Szwedami w lesie, w którym wśród gęstych jodeł powiła syna Marcina. W 1718 roku (po 70 latach) córka Marcina, spełniając wolę swojego ojca, zawiesiła na jodle obraz Bożej Rodzicielki Maryi. Od tego wydarzenia rozpoczął się kult czci obrazu. Po 10 kolejnych latach zbudowano tu kapliczkę, w której miały miejsca pierwsze uzdrowienia. Z czasem jednak cudowny obraz został przeniesiony do kościoła parafialnego w Zuckmantel (dzisiejsze Zlaté Hory). Stale wzrastająca liczba pielgrzymów sprawiła, że miejscowy ksiądz rozpoczął starania o budowę w tym miejscu świątyni, i tak się stało w 1841 roku. Rocznie przybywało tu od 80 do 100 tys. pielgrzymów. W czasach komunistycznych miejsce to zostało całkowicie zniszczone. Odbudowane w latach 90. XX wieku, dziś znowu stanowi ważne miejsce pątnicze, w którym spotykają się pielgrzymi z całej Europy. Ścinawa Nyska. Kościół / Kostel Zlaté Hory. Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy Poutní kostel Panny Marie Pomocné 5 39

6 Poutní kostel Panny Marie Pomocné (Maria Hilf) - vznik tohoto poutního místa se datuje do období třicetileté války. Do lesů se před švédskými vojáky ukryla těhotná žena místního řezníka, kde porodila syna Martina. V roce 1718 (po 70 letech) Martinova dcera na přání svého otce zavěsila na jedli obraz Bohorodičky. Ten brzy začal přitahovat poutníky z okolí. Po dalších 10 letech zde byla postavena kaple, kde došlo k prvním uzdravením. Po nějaké době byl zázračný obraz přenesen do farního kostela v Zuckmantelu (dnes Zlaté Hory). Rostoucí počet poutníků přiměl místního faráře k vyvíjení snah o výstavbu kostela, k čemuž došlo v roce Každým rokem sem cestuje 80 až 100 tisíc poutníků. Za komunistického režimu bylo toto místo zcela zničeno. Bylo však obnoveno v 90. letech 20. století a dnes je opět významným poutním místem, kde se setkávají poutníci z celé Evropy. Zlaté Hory. Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy Poutní kostel Panny Marie Pomocné 5 40

7 Słupy graniczne / Hraniční sloupy Unikalny zespół słupów granicznych jest pozostałością po okresie, kiedy to biskupi wrocławscy walczyli o uniezależnienie swoich posiadłości od świeckiej władzy książęcej. Stojące do dziś dwumetrowe kamienie graniczne znajdują się m.in. na granicy powiatu nyskiego i ząbkowickiego (granica województw opolskiego i dolnośląskiego). Wszystkie słupy mają podobną, czworograniastą formę. Na ścianie frontalnej widnieje inskrypcja TMI SCI IOHIS będąca skrótem łacińskiej formuły Termini Sancti Iohannis, co w tłumaczeniu na język polski oznacza granica świętego Jana. Inskrypcja ta informuje, iż znajdujemy się na terytorium biskupstwa wrocławskiego, którego patronem jest św. Jan Chrzciciel. Na lewym boku każdego słupa znajduje się pastorał, a na prawym ukośny krzyż. Do dzisiejszych czasów zachowało się 7 takich słupów. Znajdują się one: przy drodze z Lipnik do Starczówka, koło Chocieborza, w pobliżu Bogdanowa (powiat brzeski), na drodze z Lipnik do Osiny Wielkiej, między Szklarami, Wilemowicami i Wigancicami, przy drodze z Chróściny Nyskiej do Czarnolasu, a także na szczycie Pradziada w Czechach. Ojedinělý soubor hraničních sloupů je pozůstatkem doby, kdy vratislavští biskupové bojovali o nezávislost svých majetků na světské moci knížat. Dvoumetrové hraniční sloupy stojí dodnes na hranici nyského a ząbkowického okresu (hranice opolského a dolnoslezského vojvodství). Všechny sloupy mají podobný, čtyřhranný tvar. Na přední straně je inskripce TMI SCI IOHIS, která je zkratkou latinského pojmu Termini Sancti Iohannis, což v překladu znamená hranice Svatého Jána. Tato inskripce informuje, že se nacházíme na území vratislavského biskupství, jehož patronem je sv. Jan Křtitel. Na levém boku každého sloupu se nachází biskupská berla a na pravém šikmý kříž. Do dnešní doby se dochovalo 7 takových sloupů. Nachází se: u silnice z Lipnik do Starczówka, u Chocieborze, poblíž Bogdanowa (brzeský okres), na silnici Lipnik do Osiny Wielké, mezi Szklarami, Wilemowicemi a Wigancicemi, u silnice z Chróściny Nyské do Czarnolasu, a také na vrcholu Pradědu v České republice. Bogdanów. Biskupi kamień graniczny Biskupský hraniční kámen 6 41

8 Krzyże pojednania (pokutne) / Smírčí kříže 7 Wierzbięcice. Krzyże pojednania (pokutne) / Smírčí kříže Korfantów. Krzyż pojednania (pokutny) / Smírčí kříž Krzyże pokutne wznoszone były przez zabójców w miejscu, w którym dokonało się morderstwo. Zwyczaj ten przywędrował do Polski z Zachodu. Morderca, oprócz wzniesienia krzyża, był również zobowiązany pokryć koszty pogrzebu i przewodu sądowego. Winien również łożyć na utrzymanie rodziny zabitego. Był zobowiązany wobec kościoła, np. musiał zakupić świece. Następnie powinien odbyć boso pieszą pielgrzymkę do świętego miejsca. Wystawienie krzyża stanowiło ostatni punkt pokuty. Krzyż był wyrazem jej zadośćuczynienia. Stawiano go ku pamięci, uwadze i przestrodze potomnych. Miał również skłaniać przechodnich do modlitwy za dusze zabójcy i ofiary. Na obszarze powiatu nyskiego znajduje się ich 26, w Białej Nyskiej, Chocieborzu, Chróścinie, Domaszkowicach, Jędrzychowie, Kamienicy, Kępnicy, Korfantowie, Lubiatowie, Nowakach, Nowym Świętowie, Pakosławicach, Polskim Świętowie, Prusinowicach, Radzikowicach, Reńskiej Wsi, Rynarcicach, Skoroszycach, Starowicach, Unikowicach, Wierzbięcicach. Smírčí kříže byly stavěny pachateli na místě, kde došlo k vraždě. Tento zvyk připutoval do Polska ze západu. Kromě postavení kříže musel vrah také uhradit výdaje za pohřeb a soudní řízení. Musel také platit na obživu rodině zavražděného. Měl povinnosti vůči církvi, např. musel koupit svíčky. Pak musel absolvovat bosky pěší pouť na svaté místo. Postavení kříže bylo posledním završením pokání. Kříž byl vyjádřením zadostiučinění. Stavělo se ho na památku, k upozornění a výstraze budoucím generacím. Měl také pobízet kolemjdoucí k modlitbě za duše vraha a oběti. Na území nyského okresu je jich 26, v obcích: Biała Nyska, Chociebórz, Chróścina, Domaszkowice, Jędrzychów, Kamienica, Kępnica, Korfantów, Lubiatów, Nowaki, Nowy Świętów, Pakosławice, Polski Świętów, Prusinowice, Radzikowice, Reńska Wieś, Rynarcice, Skoroszyce, Starowice, Unikowice, Wierzbięcice. 42

9 Wieże widokowe i schroniska / Rozhledny a chaty Przednia Kopa. Wieża widokowa / Rozhledna Wieża widokowa i schronisko na Przedniej Kopie Rozhledna a chata na Přední kupě (Przednia Kopa) W latach 70. XIX wieku grupa mieszkańców Głuchołaz założyła Promenadenverein (Towarzystwo Promenadowe), mające promować miasto w celu uzyskania przez nie statutu uzdrowiska. Jednym z działań w tym kierunku było oznaczenie sieci tras spacerowych na Przednią Kopę (niem. Holzberg). W 1898 r. natomiast wybudowano na szczycie kamienną wieżę widokową Hohenzollernwarte. Wieża przypominała średniowieczną warownię i mierzyła 16,5 m. Wkrótce przy wieży, która cieszyła się dużym zainteresowaniem turystów, stanął prowizoryczny bufet, dzierżawiony od 1901 r. przez miejscowego cukiernika. W 1926 r. rozpoczął on obok wieży budowę schroniska turystycznego Holzbergbaude. Obiekt uruchomiono w 1927 r. Po II wojnie światowej schronisko zdewastowano, a wieżę, na polecenie władz wojskowych, obniżono o 5 m. W 1959 r. schronisko zaczęto remontować, a rok później otwarto je jako Dom Wycieczkowy prowadzony przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne z Opola. W 1996 r. budynek spłonął, a wieża widokowa, choć nie jest udostępniona zwiedzającym, istnieje do dziś. V 70. letech 19. století skupina obyvatel Głuchołaz založila Promenadenverein (Promenádní spolek), který měl propagovat město, aby bylo vyhlášeno lázněmi. Jednou z vyvíjených aktivit bylo označení sítě vycházkových tras na Přední kupu (něm. Holzberg). V roce 1898 pak byla na vrcholu postavena kamenná rozhledna Hohenzollerwarte. Rozhledna připomínala středověký hrad a byla 16,5 m vysoká. U turisty velmi oblíbené rozhledny byl za krátkou dobu postaven provizorní bufet, který od roku 1901 pronajímal místní cukrář. V roce 1926 poblíž rozhledny zahájil výstavbu turistické chaty Holzbergbaude. Byla zprovozněna v roce Po 2. světové válce byla chata zničena a věž, na pokyn vojenské moci, snížena o 5 metrů. V roce 1959 byla zahájena rekonstrukce chaty a o rok později byla otevřena jako Výletní dům provozovaný Vojvodskou turistickou společností 8 43

10 Wieża widokowa na Biskupiej Kopie Rozhledna na Biskupské kupě z Opole. V roce 1996 budova shořela. Rozhledna, byť není zpřístupněna návštěvníkům, stojí dodnes. Wieża widokowa na Kopie Biskupiej / Rozhledna na Biskupské kupě 8 Kamienna wieża widokowa na Kopie Biskupiej jest jedną z najstarszych budowli tego typu. Wzniesiona w 1898 r. na miejscu drewnianej, trzynastometrowej wieży widokowej z 1890 r. przez niemieckie towarzystwo turystyczne MSSGV sekcja Zlaté Hory. Wieży nadano imię Franz Josef Warte. Sprawa patrona budowli wywołała mały spór z sekcją Jeseník, która podjęła decyzję, że planowana przez nią wieża widokowa na Zlatým Chlumie będzie nosić takie samo imię. Ostatecznie jednak sekcja Jeseník ustąpiła. Wieżę w 1911 r. odwiedził król saski Fryderyk August. Wydarzenie to uczczone zostało wykonaniem tablicy pamiątkowej. Budowla po remoncie w 1996 r. została ponownie udostępniona turystom. Kamenná rozhledna na Biskupské kupě patří k nejstarším stavbám tohoto typu. Byla postavena roku 1898 na místě třináct metrů vysoké dřevěné rozhledny z roku 1890 německým turistickým spolkem MSSGV sekce Zlaté Hory. Věž získala jméno Franz-Josef-Warte. Otázka patrona stavby vyvolala malý spor se sekcí Jeseník, která rozhodla, že její plánovaná rozhledna na Zlatém Chlumu bude mít stejný název. Nakonec však sekce Jeseník ustoupila. V roce 1911 věž navštívil saský král Friedrich August. Tuto událost připomíná pamětní deska. Stavba byla po rekonstrukci v roce 1996 opět zpřístupněna návštěvníkům. Wieża widokowa i schronisko na Zlatým Chlumie Rozhledna a chata na Zlatém Chlumu Dwudziestosześciometrowa wieża widokowa na Zlatým Chlumie udostępniona została turystom w 1899 roku. W 1902 roku obok wieży stanęło schronisko im. Adolfa Medritzera - leśniczego w dobrach biskupich, który znacząco przyczynił się do wydania zgody na budowę obiektu. W latach 30. wybudowano nową drogę dojazdową oraz tor saneczkowy, rozbudowano także schronisko. Po wojnie władze 44

11 czechosłowackie przejęły oba obiekty i przekazały je Klubowi Czeskich Turystów, a po 1948 Powiatowej Radzie Narodowej w Jeseníku. Ta ostatnia zupełnie nie zajmowała się obiema konstrukcjami, w wyniku czego schronisko uległo dewastacji, a w 1955 spłonęło. W 1976 roku uporządkowano teren, przeprowadzono remont wieży, a obok wybudowano, służący turystom, drewniany domek, regularnie padający w zimie łupem wandali. W ostatnich latach zastąpiono ją większą i solidniejszą budowlą, w której znajduje się bufet oraz miejsca dla turystów. Dvacet metrů vysoká rozhledna na Zlatém Chlumu byla návštěvníkům zpřístupněna v roce V roce 1902 byla u rozhledny postavena chata Adolfa Medritera hajného v biskupských lesích, který významně přispěl k vydání povolení na stavbu objektu. Ve 30. letech byla postavena nová příjezdová komunikace a sáňkařská dráha, byla rozšířena i chata. Po válce oba objekty převzal československý stát a předal je Klubu českých turistů a po roce 1948 Okresnímu národnímu výboru v Jeseníku. Ten se o obě stavby vůbec nezajímal a proto chata chátrala a v roce 1955 shořela. V roce 1976 došlo k úpravě okolního prostranství, k rekonstrukci rozhledny a vedle byla postavena dřevěná chata pro turisty, která byla pravidelně v zimě drancována vandaly. V posledních letech byla nahrazena větší a bytelnější stavbou, kde je nyní bufet a místa pro turisty. Česká Ves. Widok na Zlatý Chlum / Výhled na Zlatý Chlum 8 45

12 Górnictwo złota / Těžba zlata 9 Zlaté Hory. Muzeum Miejskie / Městské muzeum Zlaté Hory. Skansen górnictwa złota / Skanzen těžby zlata Historia eksploracji złota w rejonie Gór Opawskich ma swój magnetyczny urok i wciąż przyciąga w te okolice wielu turystów. Historia ta łączy się nierozerwalnie z Głuchołazami, gdzie można odnaleźć relikty górnictwa tego szlachetnego kruszywa: szyby, działki górnicze, hałdy płonnego nadkładu i przepłukanego urobku, relikty płuczek oraz sztolnie górnicze. Dla tych, którzy chcieliby obejrzeć miejsca pracy głuchołaskich górników, oznakowano szlak turystyczny Złotych Górników. O historii wydobycia złota, jego właściwościach, pochodzeniu i ciekawostkach związanych z górnictwem złota można dowiedzieć się w Muzeum Miejskim w Zlatych Horach. Znajduje się tam także 16-kilometrowa tematyczna ścieżka dydaktyczna, na przebiegu której ustawiono 15 tablic prezentujących górniczą przeszłość regionu (informacje są także w języku polskim). Na ścieżce tej, niedaleko Zlatych Hor (kierunek Mikulovice), znajduje się skansen górnictwa złota Zlatorudné Mlýny z dwoma młynami służącymi do kruszenia złotonośnych skał, a turyści mogą tu spróbować płukania złota. Świadkami historii górnictwa złota w dawnym księstwie nyskim są także bite w Nysie złote monety zgromadzone w nyskim muzeum, a w Skarbcu św. Jakuba, znajdującym się w dzwonnicy Bazyliki Mniejszej św. Jakuba i św. Agnieszki, można zobaczyć wykonane z nyskiego złota cenne przedmioty liturgiczne. Dějiny těžby zlata na území Zlatohorské vrchoviny (pol. Góry Opawskie) mají svůj okouzlující půvab a nadále lákají do tohoto regionu četné návštěvníky. Tyto dějiny jsou úzce spjaty s Głuchołazemi, kde lze najít hornické relikty: šachty, hornické parcely, haldy skrývkové horniny a hlušiny, relikty rýžovišť a hornické štoly. Pro ty, kteří by rádi viděli místa, kde pracovali glucholazští horníci, byla označena turistická trasa Złotych Górników (Zlatých horníků). 46

13 Zlaté Hory. Ratusz / Radnice 9 S historií těžby zlata, jeho vlastnostmi, původem a zajímavostmi souvisejícími s těžbou zlata se můžeme seznámit v Městském muzeu ve Zlatých Horách. Zde se nachází i naučná stezka, dlouhá 16 kilometrů, u níž stojí 15 tabulí prezentujících hornickou minulost regionu (informace jsou i v polštině). Na této stezce, poblíž Zlatých Hor (směr na Mikulovice), se nachází skanzen Zlatorudné mlýny se dvěma mlýny k drcení zlatonosné horniny a návštěvníci si zde mohou vyzkoušet i rýžování zlata. Svědky historie těžby zlata v dávném nyském knížectví jsou i zlaté mince ražené v Nyse, které jsou vystaveny v nyském muzeu a v Klenotnici sv. Jakuba, která se nachází ve zvonici Baziliky minor sv. Jakuba a sv. Anežky, kde lze zhlédnout liturgické předměty z nyského zlata. Głuchołazy. Sztolnia / štola 47

14 Tradycje uzdrowiskowe / Lázeňské tradice Tradycje uzdrowiskowe w Głuchołazach sięgają lat 70. XIX wieku. Głuchołazy (niem. Bad Ziegenhals) były wówczas jednym z czterech uzdrowisk na Śląsku Opolskim. Głuchołaskie przetrwało najdłużej, do 1945 roku. O ówczesnej świetności tego miejsca świadczą pozostałe do dziś liczne domy uzdrowiskowe, odnowiony park zdrojowy oraz muszla koncertowa. 10 Głuchołazy. Park zdrojowy / Lázeňský park Jeseník. Uzdrowisko i sanatorium Priessnitza Léčebné lázně a Priessnitzovo sanatorium Bogactwem Głuchołaz były i są nadal korzystne, kształtowane przez Góry Opawskie, warunki krajobrazowe i klimatyczne, które pozwoliły na utworzenie tutaj uzdrowiska klimatycznego. W okresie największej popularności wodolecznictwa stosowano tu także leczenie metodą Kneippa (terapeutyczna metoda opracowana przez ks. Sebastiana Kneippa oparta na pięciu filarach: hydroi balneoterapii, terapii ruchowej, terapii żywieniowej, terapii zielnej, terapii porządkującej). Bogatymi tradycjami uzdrowiskowymi szczyci się także region jesenicki. Znajduje się tu wiele mniejszych i większych miejscowości uzdrowiskowych wartych odwiedzania. Należą do nich m.in. uzdrowisko w Jeseniku założone w połowie XIX wieku przez miejscowego lekarza Vincenza Priessnitza, który połączył właściwości wodolecznicze z ruchem na świeżym powietrzu. Obecnie leczone są tutaj m.in. choroby zawodowe oraz choroby układu ruchu. Kolejne znane uzdrowisko na ziemi jesenickiej to Lipová Lázně, gdzie leczy się choroby układu ruchu, układu trawiennego i serca. Wartym odwiedzenia jest również uzdrowisko w Velkich Losinach, które oferuje termalne baseny z wodą siarczanową. Wody mineralne do picia oraz wspaniałą XVIII- i XIX-wieczną architekturę uzdrowiskową oferuje miejscowość Karlova Studánka. 48

15 Lázeňské tradice v Głuchołazech se datují do 70. let 19. století. Głuchołazy (něm. Bad Ziegenhals) patřily ke čtyřem lázním v Opolském Slezsku. Glucholaské vydržely nejdéle, do roku Tehdejší prosperitě tohoto místa nasvědčují mnohé dochované lázeňské budovy, revitalizovaný lázeňský park a koncertní mušle. Bohatstvím Głuchołaz byly a jsou nadále příznivé klimatické podmínky a krajina Zlatohorské vrchoviny (pol. Góry Opawskie). Díky tomu zde vznikly klimatické lázně. V období největší popularity vodoléčby se zde aplikovala léčba Kneippovou metodou (terapeutická metoda zpracována knězem Sebastianem Kneippem, založena na pěti pilířích: hydro- a balneoterapie, pohybová terapie, správná výživa, bylinková terapie, aktivování samoléčitelských schopností). Bohatou lázeňskou tradici má Jesenicko. Nachází se zde řada menších a větších lázeňských středisek, které stojí za to navštívit. Patří k nim mj. lázně Jeseník, založené v polovině 19. století místním lékařem Vincenzem Priessnitzem, který spojil účinky vodoléčby s pohybem na čerstvém vzduchu. Nyní se zde léčí mj. nemoci z povolání a nemoci pohybového ústrojí. Další známé lázně Jesenicka jsou Lipová-lázně, kde léčí nemoci pohybového ústrojí, trávícího traktu a srdeční onemocnění. Za návštěvu stojí i lázně ve Velkých Losinách, které nabízí termální bazény se síranovou vodou. Minerální vody k pitné léčbě a úžasnou lázeňskou architekturu 18. a 19. století nabízí Karlova Studánka. Karlova Studánka. Uzdrowisko / Lázně Lipová-lázně. Budynek dawnego wójtostwa Budova bývalého fojtství 10 49

16 Nysa. Muzeum / Muzeum Muzea / Muzea Muzeum w Nysie 11 Najstarsze muzeum w województwie opolskim z siedzibą w dawnym Pałacu Biskupim. Wystawy stałe: Nysa mieszczańska wystawa prezentująca wygląd wnętrz mieszczańskich XIX-XX w., sprzętów codziennego użytku, fragmenty nyskich kamieniczek, stare fotografie - zabytki pokazujące Nysę, jakiej już nie ma. Pradzieje Ziemi Nyskiej znaleziska archeologiczne z terenu ziemi nyskiej gromadzone od ponad 100 lat. Kultura materialna Ziemi Nyskiej zabytki z okresu późnego średniowiecza, pochodzące z badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Nysy (sprzęty, narzędzia i ozdoby, wyroby ceramiczne, drewniane, kościane i żelazne, bogata kolekcja naczyń szklanych). Nyskie rzemiosło artystyczne i pamiątki miejskie wyroby śląskiego kowalstwa artystycznego (m.in. pochodząca z XI/XII wieku szklanka św. Jadwigi Śląskiej - wyrób egipski). Militaria kolekcje broni białej i palnej z okresu od końca XV do początków XX wieku (broń drzewcowa - halabardy i szpontony, broń sieczna - zdobne pałasze, szpady i szable oficerskie z wielu krajów europejskich, datowane głównie na XVIII i XIX wiek, pistolety, strzelby i karabinki, bogato zdobione grawerunkiem, kością słoniową i masą perłową egzemplarze broni myśliwskiej). Wystawie towarzyszą historyczne wizerunki ukazujące fortyfikacje Nysy od średniowiecznych murów obronnych po nowożytne fortyfikacje XVIII i XIX wieku. Galeria malarstwa obcego XV-XIX w. dzieła mistrzów holenderskich i flamandzkich: Otto van Veena, Anthoniusa Palamedesa, Bartholomeusa van 50

17 der Helsta, malarstwo niemieckie z cenną Judytą z głową Holofernesa oraz włoskie reprezentowane przez Carla Portelliego, Francesca Bassana, Francesca Raiboliniego. Sztuka i rzemiosło artystyczne XVI-XIX w. bogaty i wartościowy zbiór mebli mieszczańskich i dworskich, ceramika (porcelana z Miśni i Sèvres, fajanse włoskie i holenderskie), ceramika śląska. Procesy czarownic na pograniczu nysko-jesenickim sala inkwizytora, loch, repliki narzędzi tortur, miecz katowski, na dziedzińcu kule armatnie i kamienie graniczne. Muzeum v Nyse Nejstarší muzeum v opolském vojvodství se sídlem v dávném Biskupském zámku. Stálé výstavy: Měšťanská Nysa výstava prezentuje měšťanské interiéry století, náčiní pro každodenní použití, části nyských domů, staré fotografie ukazující Nysu, která již neexistuje. Prehistorie Nyského regionu - archeologické nálezy z území nyského regionu shromažďované více než 100 let. Hmotná kultura Nyského regionu památky z období pozdního středověku, pocházející z vykopávek na území Nysy (přístroje, nářadí a ozdoby, keramické, dřevěné, železné výrobky, výrobky z kostí, bohatá sbírka skleněných nádob). Nyské umělecké řemeslo a městské suvenýry výrobky slezského uměleckého kovářství (mj. sklenice svaté Hedviky Slezské z 11./12. století - egyptský výrobek). Militaria - sbírka chladných a palných zbraní z období od konce 15. do počátku 20. století (dřevcové zbraně - halapartny a spontony, sečné zbraně dekorativní palaše, kordy a důstojnické šavle z mnoha evropských zemí, datované zejména do 18. a 19. století, pistole, pušky a karabiny, kousky mysliveckých zbraní bohatě zdobených rytím, slonovinou a perletí). Výstavu doprovází historická znázornění Nysa. Muzeum / Muzeum Nysa. Muzeum / Muzeum 11 51