Trasa R 16 (kolor oznakowania żółty)

Transkrypt

1 Trasa R 16 (kolor oznakowania żółty) Lipniki - Lasowice - Lubiatów - Ligota Wielka - Sarnowice - Otmuchów - Wójcice - Suszkowice - Goświnowice - Nysa - Rusocin - Piątkowice - Mańkowice - Jasienica Dolna - Myszowice - Kuropas - Rynarcice - Przydroże Wielkie - Przydroże Małe - Pleśnica Biskupi kamień graniczny z XIII/XIV w. Kamieniami granicznymi oznakowano granicę biskupiego Księstwa Nyskiego. Kamienie mają postać granitowego obelisku w kształcie czterostronnej, wysmukłej piramidy. Na jednej stronie wyryty jest biskupi pastorał, po przeciwnej stronie ukośny krzyż św. Andrzeja. Na trzecim boku wyryto w trzech rzędach napis: TM SCI ICHIS (Termini Sancti Johanis - czyli granica św. Jana - patrona Księstwa Nyskiego). Lipniki - wieś lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300, kościół św. Marcina z XVIII wieku z amboną z końca XVIII w. Lubiatów - stara wieś rycerska lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300, której ozdobą jest późnobarokowy kościół pw. św. Mikołaja. W jego wnętrzu znajdziemy interesującą rokokową ambonę i chrzcielnicę w kształcie ołtarza. Kościół otoczony jest kamiennym murem. W pobliżu znajdują się także dwa krzyże pokutne. Sarnowice - wieś lokowana na prawie niemieckim w roku Jezioro Otmuchowskie - duży zbiornik zaporowy utworzony dla regulacji stanów wody. Wielki zalew powstał w 1933 r. przez spiętrzenie wód Nysy Kłodzkiej zaporą ziemną o długości 6 km i wysokości 20 m. Swym wschodnim obwałowanym brzegiem przylega do miasta. Powierzchnia zalewu wynosi 23 km 2 i gromadzi 135 mln m 3 wody. Przy zaporze mieści się mała hydroelektrownia. Jezioro doskonale nadaje się do uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych. Na brzegach rozlokowały się liczne ośrodki sportowe, rekreacyjne i wędkarskie. Kąpać można się tylko w miejscach strzeżonych, tam gdzie nie urządzono plaż zejście do wody jest błotniste i mocno utrudnione. Na północnym brzegu znajdują się ośrodki w Sarnowicach, na południowym w Ściborzu przy drodze do Paczkowa. Jezioro podniosło znacznie walory turystyczne tego regionu, przyciągając licznych turystów. Z korony zapory, którą biegnie szlak czerwony, roztacza się piękna panorama gór - od Pradziada po Śnieżnik. Z drugiej strony, poniżej tamy, rośnie piękny las łęgowy z pomnikowymi okazami drzew, dawny zwierzyniec biskupów wrocławskich. W wodach jeziora Otmuchowskiego liczną grupę fauny reprezentują ryby: sandacze, szczupaki, karpie, węgorze, okonie, liny, leszcze i płocie. Jezioro, ze względu na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze, zostało włączone do Otmuchowsko - Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Jezioro jest miejscem gromadzenia się licznych ptaków wodnych i błotnych w okresie ich przelotu (wiosną i jesienią). Należą do nich dzikie kaczki, gęsi, mewy, nurogęsi, łyski, kurki wodne i czajki. Z rzadkich okazów ptaków spotyka się mewę orlicę, raroga, siewkę azjatycką, czaplę siwą i nadobną. Otmuchów - historia, a przede wszystkim początki tego nazywanego śląskim Salzburgiem miasta łączy się nierozerwalnie z dziejami Księstwa Nyskiego. Już w 1155 roku mieściła się tu wzmiankowana w bulli wrocławskiej kasztelania, z której rozwinęło się, lokowane na prawie flamandzkim, w roku 1374 miasto Otmuchów. Do roku 1810 pozostawał w rękach biskupów wrocławskich i stanowił część biskupiego księstwa nyskiego. Wielokrotnie najeżdżany i niszczony przez husytów, czego skutkiem była utrata wielu umocnień obronnych i konieczność przeniesienia kolegiaty do pobliskiej Nysy. Konflikty narodowościowe, zniszczenia wywołane wojnami śląskimi, sąsiedztwo Nysy i Paczkowa - wszystko to przyczyniło się do tego, że Otmuchów nigdy nie stał się znaczącym ośrodkiem miejskim. Jego rozkwit związany jest z okresem międzywojennym, kiedy to wybudowany w pobliżu zbiornik wodny przyciągał licznych turystów i ukształtował Otmuchów jako centrum turystyczne. Będąc w Otmuchowie warto zwrócić uwagę na ciekawą architekturę miasta i jego cenne, zabytkowe budowle. Jednym z najważniejszych jest wzniesiony w XIII wieku na miejscu drewnianego grodu zamek biskupi. Dwukrotnie przebudowany, w roku 1484 przez biskupa Rotha oraz w latach w stylu renesansowym. Z tego okresu pochodzi m.in. zwieńczenie wieży zamkowej i

2 sgraffitowe obramowanie okien. Podczas wojny trzydziestoletniej częściowo zniszczony. W II połowie XVII wieku przekształcono zamek w barokową rezydencję letnią biskupów wrocławskich. Pozostałością tej przebudowy są m.in. unikatowe końskie schody" w krytej klatce schodowej. Częściowo zniszczony podczas wojen śląskich został po raz kolejny przebudowany w połowie XIX wieku przez Wilhelma Humboldta. Przed II wojną światową zaadaptowany dla potrzeb turystyki, pełni tę rolę do dziś. Innym cennym zabytkiem Otmuchowa jest renesansowy ratusz, zbudowany w roku 1538 z fundacji biskupa Jakuba von Salza. Jego obecny wygląd pochodzi z roku W narożniku ratusza znajdują się zegary słoneczne z 1575 roku ufundowane przez biskupa Marcina Gerstmanna, na których widnieją dwa herby: miasta i biskupów. Kolejną budowlą jest wzniesiony w latach barokowy pałac, w którym obecnie mieści się siedziba Urzędu Miejskiego. Niezwykła jest również architektura sakralna, którą reprezentują: pochodząca z roku 1693 barokowa świątynia, będąca dziełem słynnego Antoniego Joerga, barokowa kolumna maryjna oraz kościół pw. Świętej Anny. Ten neogotycki kościół pochodzi z roku 1895 i pełni rolę kaplicy cmentarnej. Opuszczając miasto warto przyjrzeć się jeszcze ruinom murów miejskich, a dokładniej zachowanej do czasów dzisiejszych gotyckiej wieży bramnej, zwanej nyską lub wróblą, będącą niegdyś miejskim więzieniem. Wójcice - ta stara wieś była wzmiankowana już w roku 1292 i należała niegdyś do wójtów nyskich. W kościele św. Andrzeja Apostoła, który jest sanktuarium maryjnym, znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został przywieziony do wsi w roku 1946 przez mieszkańców Łopatyna. Dwukrotnie koronowany koronami papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi dwieście szesnaście lat później, tj. w 1986 r. przez kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół wzmiankowany był w roku Suszkowice- stara wieś lokowana na prawie niemieckim w roku Goświnowice - kościół pw. Nawiedzenia NMP z barokowym obrazem Matki Boskiej i XVIII-wiecznym krucyfiksem, zachowane grodzisko ze śladami fosy. Jędrzychów - dwa krzyże pokutne przy rozgałęzieniu dróg. Nysa - nazwa miasta związana jest z jego położeniem. Nissa" znaczy nisko położona", wywodzi się od praindoeuropejskiego tematu wilgoć, pływanie". Nazwa Nysa" została przyjęta w roku Lokalizację miasta na prawie flamandzkim datuje się na rok 1223, a jego założenie przypisuje Bolesławowi Krzywoustemu. Punktem zwrotnym w dziejach miasta było przejęcie kasztelanii otmuchowsko - nyskiej przez biskupów wrocławskich. Całkowite przejęcie władzy nad ziemią nyską i otmuchowską nastąpiło w roku 1290, co stanowiło początek Księstwa Nyskiego Biskupów Wrocławskich, które przetrwało do roku 1810, tzn. do sekularyzacji dóbr kościelnych przez króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma III. Wiek XV przyniósł ogromny rozkwit miasta. Z liczbą 5000 mieszkańców lokowało się na trzecim miejscu wśród miast śląskich (zaraz po Wrocławiu i Legnicy). Okres ten to także zmiany strukturalne miasta. Powstaje wiele budowli, m.in. kościół św. Jakuba i Agnieszki, 90-metrowa wieża ratuszowa (najwyższa budowla miasta), kościół św. Barbary. Rzeczą niezwykłą jest fakt, że architektami wznoszącymi najważniejsze budowle i wprowadzającymi nowe rozwiązania artystyczne są przybysze pozostający w Nysie krótko, a wśród nich liczni Włosi - Carlo Rossi, Jan Baptysta de Angelis, także Schueller z Ołomuńca. Jedynym znanym nam z nazwiska budowniczym związanym z nyskim cechem murarskim był Melchior Werner, autor projektu i wykonawca seminarium św. Anny. Już od średniowiecza była Nysa ważnym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Od 1417 roku istniała tu szkoła parafialna, przekształcona później w gimnazjum. W roku 1622 sprowadzono do miasta jezuitów i rozpoczęto starania o utworzenie w mieście akademii, a nawet uniwersytetu. Dokumenty podają, że biskup zamierzał wybudować duże kolegium, które miało posiadać wszystkie wydziały uniwersytetu jezuickiego. Bezpośrednia opieka biskupów wrocławskich miała pomóc w tworzeniu i działaniu przyszłego uniwersytetu. Wybuch wojny 30-letniej przerwał działania biskupów i jezuitów. Zamiast ogromnego Jezuickiego Uniwersytetu powstało Colegium zwane Carolinum", w którym wykładał Krzysztof Scheiner, odkrywca plam na słońcu. Na liście uczniów możemy znaleźć m. in. Korybuta Wiśniowieckiego, późniejszego króla Polski. Po rozwiązaniu zakonu jezuitów obiekt przekształcono w szkołę państwową, posiadającą od 1800 r. status gimnazjum, chociaż jezuici kierowali szkołą jeszcze do połowy XIX w. Później dyrektorem szkoły mogły zostać osoby świeckie, a do programu nauczania wprowadzono także język polski. Budynek szkoły przetrwał okres II wojny światowej i w 1945 r. naukę w nim rozpoczęło 79 uczniów. Pierwszym dyrektorem był Adolf Banaś. Przełom wieków XVII i XVIII wiąże się z rozbudową miasta w stylu barokowym (kościół i klasztor Bożogrobców). Od 1740 roku miastem rządzili Prusacy, którzy przekształcili Nysę w jedną z najważniejszych śląskich twierdz. W 1807 miasto było oblegane przez wojska napoleońskie. Na pamiątkę tych wydarzeń

3 wmurowano w ścianę Domu Wagi Miejskiej kulę armatnią. Kres Nysy jako twierdzy przynosi rok Od tego czasu miasto staje się ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym południowej Opolszczyzny. W okresie II wojny światowej, a szczególnie w marcu 1945 roku Nysa została bardzo zniszczona. Wskaźnik zniszczeń wahał się w granicach 55-80%. Szacuje się, że 182 budynki uległy zniszczeniu w %. Szpital Miejski mający swoją siedzibę przy ówczesnej ul. Stalina (obecnie Bohaterów Warszawy) był najszybciej uruchomionym zakładem na terenie miasta. Głównym zadaniem, przed realizacją którego stanął, była walka z epidemią tyfusu, która w szczytowym okresie objęła w samej tylko Nysie blisko 400 osób (szacunki dla całego powiatu wynosiły około 2000 osób). Dziś Nysa jest jednym z najpiękniejszych miast śląskich, które może być dumne ze swoich licznych zabytków. Kościół pw. św. Jakuba i Agnieszki Jego historia sięga początków Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał mu mistrz Piotr z Ząbkowic w latach W świątyni znajduje się najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej. Obok kościoła stoi niedokończona dzwonnica, na szczycie której znajduje się otwarty dla zwiedzających na początku roku 2005 skarbiec. Kościół Wniebowzięcia NMP Wzniesiony z fundacji bp. Karola Ferdynanda Wazy w Kościół Wniebowzięcia NMP stanowi wraz z kolegium i gimnazjum jedno z najnowocześniejszych i największych barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwerta. Podczas oblężenia przez wojska poważnie ucierpiał. Został zamieniony wówczas na magazyn i fabrykę broni. Właściwe funkcje zaczął pełnić dopiero w latach dwudziestych XIX wieku. Kościół pw. św. Piotra i Pawła Dzieje tej świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych - strażników Grobu Świętego w Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Budowę kościoła rozpoczęto w 1720 r., a ukończono w Na szczególną uwagę zasługują: ołtarz główny późnobarokowy z 1730 roku, ambona regencyjna, organy zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 roku, kaplica Bożego Grobu oraz sześć konfesjonałów. Seminarium św. Anny Najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała w latach , stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem był Melchior Werner. W 1802 r. przekształcono je w szpital, a w 1809 r. uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej wojny zostało odbudowane w 1969 roku. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna l i II stopnia. Klasztor ss. Elżbietanek Dom Macierzysty Zgromadzenia Szarych Sióstr św. Elżbiety. Budowla powstała w latach Założycielką Zgromadzenia była Nysanka Maria Merkert, która jest pochowana w kościele św. Jakuba i Agnieszki. Do budynku klasztoru przylega najcenniejsza kamienica nyska (ul. Kramarska), zbudowana w I połowie XVI w., do dziś zachowały się stare piwnice. Kolegium Jezuitów Powstało w latach Autor jest nieznany, być może był to Piotr Schuller z Ołomuńca. Na dziedzińcu budynku zachowane są fragmenty murów obronnych. W budynku Kolegium znajduje się niezwykle piękna aula i bogata biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego Carolinum". Rynek Rynek miasta, który najbardziej ucierpiał podczas walk w marcu 1945 r., zachował wiele cennych obiektów zabytkowych. Mimo zniszczenia gotyckiego ratusza z XIV/XV w. wokół Rynku stoi szereg uroczych barokowych i klasycystycznych kamieniczek. Baszta Bramy Ziębickiej Wzniesiona w roku 1350 baszta jest kamienno - ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych. W II poł. XIX w. została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został przywieziony w 1488 roku z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie, początkowo zdobił bramę wejściową do Parku Miejskiego. Obecnie wieża stanowi doskonały punkt widokowy. Wieża Bramy Wrocławskiej Zbudowana w roku 1351, w XVI i XVII wieku podwyższona i przebudowana. W 1550 r. została otynkowana i otrzymała nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów, krętych wieżyczek w narożach. W roku 1603 ozdobiona portalem z jednej z kamienic przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe (na środkowej herb bp. Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej).

4 Mury obronne Pierwsze urządzenia obronne były drewniano - ziemne (1259 lub 1261). Dopiero za czasów biskupa Przecława z Pogorzeli powstały mury kamienno - ceglane. Istniały cztery bramy: Ziębicka, Wrocławska oraz nieistniejące dziś Bracka i Celna. Zachowane fragmenty murów obronnych znajdują się przy: Dworze Biskupim, klasztorze i kościele Bożogrobców, odnodze rzeki Białej, wieży Bramy Wrocławskiej, w sąsiedztwie południowej baszty zamku biskupiego i w ogrodzie kolegium jezuickiego. Piękna Studnia" Barokowe dzieło sztuki kowalskiej, wykonane w roku 1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej, ornamentalnie zdobionej kracie. Fontanna Trytona" Perła nyskiego baroku wykonana w latach z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się we włoskim Rzymie fontanny Berniniego - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Pałac Biskupi Początki budowy Pałacu Biskupiego sięgają wojny trzydziestoletniej ( ). Jego fundatorem był biskup Waza, a budowę rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 r., ukończona została w 1729 r. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne. Obecnie mieści się tu muzeum. Dom Starej Wagi Budowla z 1606 roku w stylu renesansu północnego. Symbol kwitnącego niegdyś w mieście handlu. Obecnie siedziba Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej. Nyskie fortyfikacje Okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji było panowanie pruskiego króla Fryderyka II, który postanowił uczynić z Nysy twierdzę. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie twierdzą. Do dziś zachowała się co najmniej połowa osiemnastowiecznych budowli. Będąc w Nysie w okresie wakacyjnym warto obejrzeć, organizowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji, niezwykłą inscenizację Bitwy o Twierdzę Nysa". Rusocin - neorenesansowy kościół pw. św. Klemensa wzniesiony w latach Posąg kamienny św. Jana Nepomucena z datą 1723 i literami HW BW. Piątkowice - kaplica św. Antoniego (1812 r.), trzy słupy graniczne dawnego Księstwa Nyskiego (XVI wiek). Mańkowice - kościół św. Mateusza zbudowany w XIII w., przebudowany w XVIII wieku w stylu barokowym. Jasienica Dolna - późnobarokowy kościół św. Marcina wzmiankowany był już w roku Obecny zbudowany w XV w., gruntownie przebudowany w roku Spalony w 1945 roku i trzy lata później odbudowany. Pod wieżą znajduje się fragment gotyckiej polichromii z XV w. Rzeźba św. Sebastiana z XVII w. Przy zachodniej ścianie kościoła współczesna kapliczka z Chrystusem Frasobliwym. Myszowice - wieś lokowana na prawie niemieckim ok. XIII w. W średniowieczu stanowiła własność prywatną. Z Myszowic pochodził hrabia Leo Lanckoroński ( ) - prawnik, pisarz, tłumacz i numizmatyk, autor książek poświęconych włoskiej liryce i tłumacz między innymi sonetów F. Petrarki. Korfantów - miasto wzmiankowane w XIV wieku. Zespół pałacowy w Korfantowie, wzniesiony w 1616 r., przebudowany w XVIII i II poł. XIX w., zachował wiele cennych fragmentów, wśród nich późnorenesansowe portale wejścia głównego. W pałacowym parku pomniki przyrody - m.in. dąb szypułkowy o obwodzie pnia 597 cm. Kościół św. Trójcy powstał w XIII/XIV w., przebudowany w 1909 r. w stylu neobarokowym, zachował granitowy portal wejścia głównego z przełomu XIII i XIV w. Neogotycka remiza z 1910 roku. Przy ul. Prudnickiej krzyż pokutny.

5 Kuropas - wieś lokowana na prawie niemieckim w I połowie XIII w. Nazwa jej pochodzi prawdopodobnie od prześmiesznego określenia ludzi zajmujących się hodowlą kur. Od 1945 r. zamieszkała przez rodziny polskie z kresów wschodnich. Ryrancice - kościół św. Mikołaja z początku XVII wieku z XIX-wieczną wieżą. Na cmentarzu granitowy, średniowieczny krzyż. Przydroże Wielkie - kaplica cmentarna, dworek, kościół filialny z początku XIX wieku. Przydroże Małe - neoromański kościół pw. św. Floriana. Barokowy pałac z neogotycką wieżą i dwoma dzwonami zegarowymi. XIX-wieczny park krajobrazowy. Wzniesiona w XVIII w. kapliczka z barokową rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kościółek odpustowy pw. Matki Boskiej Bolesnej z ludowymi, XIX-wiecznymi stacjami drogi krzyżowej. Barokowa figura św. Jana Nepomucena. Pleśnica - XIX-wieczna, murowana kaplica z ludowym ołtarzykiem i rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kapliczka z przełomu XVIII i XIX wieku z rzeźbą św. Jana Nepomucena.