Ustawa o Stowarzyszeniach

Transkrypt

1 Referat Ustawa o Stowarzyszeniach Napisali Zbigniew Bodziony Bogusław Kostrzewski Opole 2011r.

2 W Polsce prawo do swobodnego zrzeszania się jest jednym z podstawowych praw obywatelskich, jest prawem zagwarantowanym konstytucyjnie. Zgodnie z tym prawem, wszyscy mamy możliwość by realnie uczestniczyć w życiu publicznym. Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa. Najwyższym aktem prawnym regulującym istnienie stowarzyszeń w Polsce jest Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r., która w artykule 12 stanowi, iż Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społecznozawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, tekst jednolity: (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855). Już preambuła ustawy Prawo o stowarzyszeniach określa intencje, jakimi kierował się ustawodawca, stanowiąc regulację prawną odnośnie instytucji stowarzyszenia została ona powołana do życia w celu stworzenia warunków do pełnej realizacji gwarantowanej przepisami Konstytucji wolności zrzeszania się zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, umożliwienia obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego (...). Ustawa Prawo o stowarzyszeniach reguluje podstawowe zasady i reguły tworzenia i prowadzenia działalności przez stowarzyszenia, czyli organizacje społeczne o określonych w przedmiotowej ustawie cechach. Ma ona ogólny i bardzo szeroki zakres obowiązywania. Ustawodawca wyłączył jednak w drodze przepisu art. 7 z jej zakresu (podmiotowego) następujące podmioty: 1. Organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita jest stroną. Do takich organizacji można zaliczyć m.in. Polski Czerwony Krzyż działający na podstawie ustawy z 16 listopada 1964 roku, cechy i izby rzemieślnicze oraz szereg innych podmiotów zrzeszających działających w sferze gospodarczej. 2. Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne. 3. Organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków.

3 4. Komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego lub wyborami do organów samorządu terytorialnego, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz od dnia zarządzenia wyborów do ukończenia czynności wyborczych, 5. Partie polityczne. W stosunku do tych podmiotów ustawodawca wydaje odrębne regulacje, co podyktowane jest ich szczególnym charakterem oraz doniosłą rolą, jaką pełnią w demokratycznym państwie prawnym. Prawo o stowarzyszeniach ma charakter regulacji generalnej, nawiązującej bezpośrednio do Konstytucji: art. 12 Rzeczypospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji i art. 58 Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się, co potwierdza przepis art. 7 ust. 2, zgodnie z którym do określonych organizacji w sprawach nie uregulowanych odrębnie stosuje się przepisy ustawy. Dlatego też regulacje wynikające z ustaw szczególnych (regulujących kwestie konkretnych stowarzyszeń) mają charakter swoistych odstępstw i wyjątków wobec przepisów ustawy. Przedmiot ustawy określony jest w art. 1 ust. 1 Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach. Prawo o stowarzyszeniach w art. 1 ust. 2 stanowi, że prawo zrzeszania się może być ograniczone jedynie w akcie prawnym rangi ustawowej, gdy jest to niezbędne do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo ochrony praw i wolności innych osób. Ustawa ta określa również definicję legalną stowarzyszenia (art.2 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 2 i 3). Zgodnie z zapisem w ustawie- prawo o stowarzyszeniach - stowarzyszenie jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym zrzeszeniem o celach nie zarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, opierając ją na pracy społecznej członków. Prawo o stowarzyszeniach w art. 3 określa podmiotowy zakres wolności zrzeszania się. Generalnie prawo to przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz niepozbawionym praw publicznych. Ustawa stwarza również możliwość przynależności do tego typu zrzeszeń osobom małoletnim i cudzoziemcom oraz zasady i warunki ich funkcjonowania w takich stowarzyszeniach. Ustawa określa także zasady tworzenia i funkcjonowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stowarzyszeń międzynarodowych (art. 5). Ustawa z 1989 r. wyodrębnia dwa główne rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenia oraz stowarzyszenia zwykłe. Stowarzyszenia, które podlegają rejestracji w KRS nazywa się czasami stowarzyszeniami rejestrowymi.

4 Stowarzyszenie (potocznie stowarzyszenie rejestrowe) posiada osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji. Kwestię zakładania tego typu stowarzyszeń reguluje rozdział 2 Tworzenie stowarzyszeń ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z art. 9 tej ustawy, do założenia stowarzyszenia niezbędne jest uchwalenie statutu i wybranie komitetu założycielskiego przez co najmniej 15 osób. Ustawa o prawie o stowarzyszeniach określa również elementy konstytutywne statutu stowarzyszenia (art. 10) i jego władze walne zebranie członków, zarząd i organ kontroli wewnętrznej (art.11). Do finalnego utworzenia stowarzyszenia ustawa Prawo Stowarzyszeń wymaga jego zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym i o ile kwestie KRS określone są w odrębnej ustawie, to procedura rejestracyjna jest przedmiotem regulacji ustawy o prawie o stowarzyszeniach(art. 13 art. 21). Prawo o stowarzyszeniach (art. 22) przewiduje również możliwość łączenia się stowarzyszeń w ich związki taki związek mogą założyć co najmniej 3 stowarzyszenia które podlegają rygorom komentowanej ustawy. W rozdziale 3 ustawy uregulowany został szczegółowo problem nadzoru terytorialnego nad stowarzyszeniami, o którym wspomina już art. 8 ust. 5 ustawy (artykuł ten wskazuje organy nadzoru wojewodę w odniesieniu do stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego oraz starostę w odniesieniu do innych stowarzyszeń). Przepisy dotyczące nadzoru określają w szczególności uprawnienia organów nadzorczych w stosunku do podległych im stowarzyszeń oraz sankcje karne mogące być nałożone na zrzeszenia, gdy te nie stosują się do żądań organów nadzorczych (art. 26). W rozdziale tym uregulowane zostały uprawnienia władcze sądu w stosunku do stowarzyszeń (art.29), przewidziano również możliwość wprowadzenia do stowarzyszenia zarządu kuratorskiego, gdy statutowy zarząd utracił zdolność podejmowania działań prawnych. W rozdziale 4 znalazły się przepisy dotyczące majątku stowarzyszenia. Zgodnie z art. 33 majątek ten powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej. Ustawa dopuszcza również możność prowadzenia przez tego typu zrzeszenia działalności gospodarczej, z której zyski przeznaczane mogą być tylko i wyłącznie na działalność statutową stowarzyszenia. Ustawa o prawie o stowarzyszeniach nie wyklucza również możliwości otrzymywania przez stowarzyszenia państwowych dotacji. Stowarzyszenia zwykłe

5 Ustawa Prawo o stowarzyszeniach obok stowarzyszeń zajmuje się również kwestią tzw. stowarzyszeń zwykłych, którym poświęcony jest rozdział 6 ustawy. Ta forma stowarzyszenia ma charakter uproszczony. Nie posiada ono osobowości prawnej (choć z mocy ustawy ma zdolność prawną), a do jego założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie. To stowarzyszenie, w przeciwieństwie do właściwego stowarzyszenia, nie podlega obowiązkowi rejestracji w KRS. Jednakże fakt założenia tego typu zrzeszenia musi być zgłoszony na piśmie organowi nadzorującemu właściwemu miejscowo ( który ustalany jest na podstawie art. 8 ust. 5 ustawy). Zakaz działalności tego typu stowarzyszeń może wydać tylko i wyłącznie sąd rejestrowy na wniosek prokuratora lub organu nadzorującego, jeżeli niespełnione zostały wymogi określone w art. 16 ustawy. W przepisie artykułu 42 określone zostały czynności, których stowarzyszenie zwykłe nie może podjąć a mianowicie chodzi tutaj o powoływanie terenowych jednostek organizacyjnych, łączenie się w związki stowarzyszeń, zrzeszanie osób prawnych, prowadzenie działalności gospodarczej, przyjmowanie spadków, darowizn i zapisów oraz otrzymywanie dotacji czy korzystanie z ofiarności publicznej. Takie stowarzyszenie winno utrzymywać się jedynie ze składek członkowskich. Przepisy ustawy Prawo o stowarzyszeniach są niewątpliwie gwarancją (z jednej strony) i narzędziem (z drugiej strony) realizacji jednej z podstawowych wolności, nie tylko obywatela, ale i człowieka, zrzeszania się dla osiągnięcia czy wspierania określonych celów przede wszystkim społecznych. Jest ona realizacją tej wolności, która gwarantowana jest nie tylko przez polską Ustawę Zasadniczą z 1997 roku, ale i szereg umów międzynarodowych, których stroną jest Polska (chodzi tutaj przede wszystkim o Powszechną Deklarację Praw Człowieka oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych). Stanowi ona (w sensie materialnym, a nie formalnym) wyznacznik demokracji, wolności oraz poszanowania podstawowych praw jednostki wartości te mają charakter uniwersalny i są zarazem wyznacznikiem poziomu cywilizacyjnego, na którym znajduje się państwo. Wszystkie nowoczesne i praworządne państwa XXI wieku bez nich nie mogą się obyć ani z nich zrezygnować bez narażenia się opinii światowej wyznaczają one markę danego państwa na scenie międzynarodowej. Na nich opiera się także funkcjonowanie Unii Europejskiej (art. 6 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską), jako takiej oraz wszystkich państw w niej uczestniczących. Stowarzyszenie jest zrzeszeniem trwałym i istnieje tak długo jak długo istnieje cel dla, którego je powołano - ma służyć szeroko pojmowanym celom społecznym (kulturalnym, oświatowym, ochronie środowiska itd.), w charakterze pomocy społecznej, działalności charytatywnej, ochronie i promocji zdrowia, nauki, edukacji, oświaty i wychowania, ochrony dóbr kultury i tradycji, upowszechniania kultury fizycznej i sportu, ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Jeżeli stowarzyszenie będzie prowadziło

6 działalność gospodarczą, to dochód z tej działalności może być przeznaczony tylko na realizację jego celów statutowych, a nie do podziału pomiędzy jego członków. Podstawowe informacje, z których należy korzystać w celu założenia stowarzyszenia zarejestrowanego i stowarzyszenia zwykłego. Stowarzyszenie zarejestrowane (z osobowością prawną) Jak już powiedziano wcześniej zakładając organizację społeczną musimy wiedzieć jakim celom ma ona służyć. Cele stowarzyszenia powinny służyć szeroko pojmowanym celom społecznym(zdrowotnym, oświatowym, kulturalnym, dobroczynnym itd.) Do założenia stowarzyszenia zarejestrowanego (z osobowością prawną) potrzebne jest co najmniej 15 osób muszą to być obywatele polscy posiadający pełną zdolność do czynności prawnych (tzn. osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione), niepozbawionych praw publicznych. Istnieją od tych wymogów pewne wyjątki, mianowicie; Małoletni poniżej 16 lat może należeć do stowarzyszenia, za zgodą prawnego opiekuna( np. rodzica), jednak osoba taka nie może brać udziału w głosowaniu na walnym zebraniu członków oraz być wybierana do organów stowarzyszenia, Małoletni w wieku lat, mają tzw. ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszenia, głosować na walnym zebraniu członków oraz być wybierani do organów stowarzyszenia, jednak w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych, Cudzoziemcy, niemający stałego miejsca zamieszkania na terytorium Polski, mogą wstąpić do stowarzyszenia, jeżeli statut przewiduje taką możliwość. Cudzoziemcy mający stałe zamieszkanie w Polsce mogą tworzyć stowarzyszenia oraz do nich przystępować zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. Członkowie zwyczajni stowarzyszenia mają prawo głosu na walnym zebraniu oraz mogą wybierać i być wybierani do władz stowarzyszenia. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnych, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej, stowarzyszenia może prowadzić działalność gospodarczą na ogólnych zasadach. Stowarzyszenie posiada zdolność sądową i zdolność procesową, czyli posiada prawo do wszczęcia postępowania sądowego oraz brania udziału w już toczącym się postępowaniu. Od 1 stycznia 2001r. stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS. Zebranie założycielski

7 Pierwszym krokiem prowadzącym do zarejestrowania stowarzyszenia jest zwołanie zebrania założycielskiego. Na tym zebraniu zostaje podjęta uchwała o powołaniu do życia stowarzyszenia. Na zebraniu dokonuje się także spisu członków założycieli i podejmowane są następujące uchwały o: powołaniu organizacji przyjęciu statutu wyborze Komitetu Założycielskiego wyborze Zarządu wyborze organu kontroli wewnętrznej, np. Komisji Rewizyjnej, Komisji Dyscyplinarnej. Podstawą działania powołanego stowarzyszenia, poza ustawą o stowarzyszeniach, jest statut i powinien określać w szczególności: Nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji, Teren działania i siedzibę stowarzyszenia, Cele i sposoby ich realizowania, Sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków, Władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełnienia składu oraz ich kompetencje (statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków, zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość, w takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji), Sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, (jeżeli zarząd jest wieloosobowy, statut musi wskazywać sposób reprezentacji), Warunki ważności uchwał stowarzyszenia, Sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanowienie składek członkowskich, Zasady dokonywania zmian statutu, Sposób rozwiązania się stowarzyszenia, Sposób wyboru i kompetencje organu kontroli wewnętrznej,

8 Strukturę organizacyjną i zasady tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych, jeżeli stowarzyszenie zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne( może uzyskać osobowość prawną, jeżeli statut stowarzyszenia to przewiduje). Rejestracja w Sądzie Rejonowym Komitet założycielski w ciągu 7 dni od dnia zamknięcia zebrania założycielskiego składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze: Statutem, Listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, ponadto dołączyć należy oświadczenia tychże osób stwierdzające, że są obywatelami polskimi, posiadają pełną zdolność do czynności prawnych oraz przysługują im prawa publiczne, Protokołem z wyboru komitetu założycielskiego, Informacją o zarządzie i organie kontroli wewnętrznej (o ile władze stowarzyszenia zostały już wybrane), Informacją o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia. Wszystkie te dokumenty należy złożyć w dwóch egzemplarzach. Powinny być oryginałami lub kopiami notarialnie poświadczonymi. Należy też dołączyć uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważniony pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania stowarzyszenia. Wniosek o rejestrację stowarzyszenia w KRS składa się na urzędowych formularzach Formularze muszą być wypełnione czytelnie ( drukowanymi literami), a także właściwie podpisane(wnioski i formularze można znaleźć na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości: www. ekrs.pl) Sądem Rejestrowym jest sąd wojewódzki właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia Sąd rejestrowy musi wydać rozstrzygnięcie nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku. W przypadku błędów formalnych sąd może wezwać do ich usunięcia, wtedy termin wpisu może się wydłużyć. Jeżeli stowarzyszenie spełniło wszystkie wymogi prawne to sąd wydaje postanowienie o jego zarejestrowaniu i po uprawomocnieniu się postanowienia stowarzyszenie zostaje do rejestru stowarzyszeń. O fakcie tym sąd rejestrowy powiadamia władze stowarzyszenia oraz organ nadzorujący. Sąd rejestrowy może odmówić zarejestrowania, jeżeli stowarzyszenie nie spełnia wymogów

9 formalnych lub po stwierdzeniu, że statut jest nie zgodny z konstytucją, innymi przepisami prawa i jego założyciele nie spełniają wymagań określonych ustawą. REGON Po uzyskaniu wpisu do KRS, stowarzyszenie ma obowiązek złożyć wniosek o wpis do krajowego rejestru podmiotów gospodarki narodowej, o tzw. numer REGON. NIP, konto bankowe Stowarzyszenie powinno również uzyskać Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP) we właściwym ze względu na jego siedzibę urzędzie skarbowym oraz założyć odrębne konto bankowe, które będzie wykorzystywane do celów prowadzonej przez nie działalności. Stowarzyszenie zwykłe (bez osobowości prawnej) Jest to organizacja społeczna o ograniczonym zakresie działania, wymaga woli przynajmniej trzech osób pragnących założyć stowarzyszenie, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę, oraz osobę reprezentującą stowarzyszenie. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia organ nadzorujący. Sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego, lub prokuratura, może zakazać założenia stowarzyszenia zwykłego, jeżeli nie spełnia wymogów ustawowych. Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność tylko ze składek członkowskich, posiada zdolność sądową i procesową, nawet, jeżeli nie posiada osobowości prawnej. Stowarzyszenie zwykłe nie podlega rejestracji w KRS, nie posiada osobowości prawnej, nie może prowadzić działalności gospodarczej, nie może powoływać oddziałów terenowych, nie może łączyć się w związki, nie może zrzeszać osób prawnych, nie może przyjmować darowizn, spadków i zapisów, otrzymywać dotacji oraz korzystać z ofiarności publicznej. Wymagane dokumenty do rejestracji stowarzyszenia zwykłego Zawiadomienie o utworzeniu stowarzyszenia zwykłego, określając nazwę, adres siedziby stowarzyszenia oraz osobę przedstawiciela. Lista, co najmniej trzech założycieli zawierająca ich: imiona i nazwiska, daty i miejsce urodzenia, własnoręczne podpisy. Oświadczenia założycieli o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych i niepozbawieniu praw publicznych. Protokół z zebrania założycielskiego zawierający uchwały: o powołaniu stowarzyszenia, o wyborze przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie, o uchwaleniu regulaminu stowarzyszenia. Regulamin stowarzyszenia określający jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.

10 Jeżeli w ciągu 30 dni od daty uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego nie zakazano jego działalności, może ono rozpocząć działalność. Stowarzyszenie zwykłe zostaje wpisane do ewidencji stowarzyszeń, jeżeli nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości lub braków formalnych, o fakcie tym zostaje powiadomione na piśmie. Przykłady stowarzyszeń i ich działalności: Stowarzyszenia wyższej użyteczności - Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenia wyznaniowe - Polskie Towarzystwo Ewangelickie Stowarzyszenia Narodowościowe Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców Stowarzyszenia zawodowe - Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich Stowarzyszenia twórcze - Związek Artystów Scen Polskich Stowarzyszenia naukowe - Polskie Towarzystwo Socjologiczne Stowarzyszenia kulturalno oświatowe - Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych Stowarzyszenia sportowe - Polski Związek Piłki Nożnej Stowarzyszenia zainteresowań-federacja Klubów Szaradzistów Stowarzyszenia emerytów, inwalidów i kombatantów - Polski Związek Emerytów, Inwalidów i Rencistów Stowarzyszenia młodzieżowe - Związek Harcerstwa Polskiego Stowarzyszenia studenckie- Zrzeszenie Studentów Polskich Stowarzyszenia kobiece - Liga Kobiet Polskich