Anna Górska. Wprowadzenie. 1. Wzrost standardu mieszkaniowego Polaków

Transkrypt

1 Anna Górska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu EWOLUCJA POZIOMU I STRUKTURY KOSZTÓW UTRZYMANIA MIESZKAŃ NA PRZYKŁADZIE POLSKI Wprowadzenie Posiadanie mieszkania jest jedną z najważniejszych potrzeb każdego człowieka. Zaspokaja ono nie tylko potrzeby niższego rzędu, jak potrzeba bezpieczeństwa, ale również coraz częściej służy do zapewnienia realizacji potrzeb wyższego rzędu. Ludzie od wieków odczuwali konieczność posiadania mieszkania, które ma szczególne znaczenie dla każdej rodziny nie tylko jako miejsce schronienia, ale również przestrzeń, w której rozwijają się stosunki rodzinne. W ostatnich latach nastąpił nie tylko wzrost liczby potrzeb zaspokajanych przez mieszkania, ale również zmiana modelu i struktury gospodarstw domowych. Zmiany w modelu rodziny wpływają nie tylko na zmiany w koncepcjach zagospodarowania i użytkowania powierzchni mieszkaniowych, ale również w strukturze wydatków związanych z utrzymaniem i wyposażeniem mieszkań 1. Zaspokojenie kompleksu potrzeb z nimi związanych stanowi istotne miejsce w budżecie gospodarstw domowych Wzrost standardu mieszkaniowego Polaków Rozwój budownictwa mieszkaniowego spowodował wzrost liczby mieszkań. Przede wszystkim związane jest to z przyrostem ludności, któremu powinien odpowiadać przyrost substancji mieszkaniowej dla prawidłowego rozwoju mia- 1 H. Gawron: Potrzeby mieszkaniowe klientów na lokalnym rynku nieruchomości mieszkaniowych i sposoby ich zaspokajania (na przykładzie Poznania). UE w Poznaniu, Poznań 2012, s J. Łaszek: Sektor nieruchomości mieszkaniowych w Polsce. Stan i perspektywy rozwoju. SGH w Warszawie, Warszawa 2004, s. 17.

2 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 301 sta 3. Stan zasobów mieszkaniowych można ocenić na podstawie liczby mieszkań, powierzchni użytkowej, liczby izb czy kubatury budynków itp. Porównując bieżące dane mieszkaniowe z latami poprzednimi można bez trudu zauważyć, jak znacznie zmienił się stan zasobów mieszkaniowych w Polsce. Poprawił się też standard mieszkaniowy. Standard mieszkaniowy można określić na podstawie takich cech statystycznych jak: wiek zasobów mieszkaniowych, wielkość oraz wyposażenie mieszkań w instalacje itp. Wiek mieszkań w Polsce systematycznie się poprawia. Na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku, mieszkania w budynkach, które zostały wybudowane po 1944 roku, stanowiły w 2011 roku już około 75% wszystkich mieszkań. Zmalała w stosunku do ogółu mieszkań o 1,4% w porównaniu do 2002 roku liczba mieszkań wybudowanych przed 1918 rokiem. Stanowią one jednak nadal 9% ogółu mieszkań. Mieszkania wybudowane w latach to około 11,48% ogółu zasobów mieszkaniowych. Największy odsetek (24%) w strukturze mieszkań w 2011 roku stanowiły mieszkania wybudowane w latach Na podstawie wyników spisu powszechnego z 2011 roku można stwierdzić, że większość zasobów mieszkaniowych to mieszkania wybudowane w okresie powojennym. Następuje ciągła poprawa ich stanu. Nowe mieszkania (do 20 lat) stanowią jedynie około 9% ogółu zasobów. Analizując standard mieszkaniowy, można brać również pod uwagę inne ich elementy, jak np. przeciętna liczba izb w jednym mieszkaniu. Wskaźnik ten wzrósł do 3,69 izby na mieszkanie w 2010 roku, podczas gdy w roku 1960 wynosił średnio 2,46 izby. Jednocześnie zmniejsza się też przeciętna liczba osób przypadająca na 1 mieszkanie, co ukazuje tabela 1. Tabela 1 Zmiany standardu mieszkaniowego w Polsce w latach Lata Liczba izb na 1 mieszkanie Pow. użytkowa 1 mieszkania Przeciętnie: Pow. użytkowa na 1 osobę Liczba osób na 1 mieszkanie Liczba osób na 1 izbę , ,08 1, ,87 50,7 12,9 3,94 1, ,15 53,9 14,7 3,66 1, ,39 59,1 17,1 3,46 1, ,61 58,7 18,5 3,46 0, ,48 61,3 19,0 3,22 0, ,48 61,7 19,4 3,18 0, ,69 69,3 23,2 2,99 0,81 Źródło: Roczniki Statystyczne GUS z lat , Warszawa. 3 A. Sobczak: Standard mieszkaniowy i jego rola w procesie dzietności ludności miejskiej w Polsce. AE w Poznaniu, Poznań 1993, s. 27.

3 302 Anna Górska Standard mieszkaniowy w miastach w Polsce ulega stopniowej poprawie. Jest to związane z budowaniem nowych mieszkań oraz modernizacją budynków wybudowanych wcześniej. Jednak analizując wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku i porównując sytuację mieszkaniową ludności w mieście i na wsi, zdecydowanie gorzej wypada wieś, pomimo znacznej poprawy od 1989 roku. Należy również wziąć pod uwagę, że wzrost liczby izb w mieszkaniu oraz przeciętnej powierzchni użytkowej na 1 osobę doprowadził do poprawy standardu mieszkaniowego, ale z drugiej strony spowodował też wzrost kosztów utrzymania mieszkań. 2. Wzrost standardu mieszkaniowego a wzrost kosztów utrzymania i wyposażenia mieszkań i zmiana ich struktury Wydatki mieszkaniowe stanowią istotną część wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe. W celu określenia wzrostu kosztów utrzymania i wydatków na wyposażenie mieszkania porównano takie koszty w latach 1996 i W poniższej analizie w pierwszej kolejności porównano przeciętne miesięczne wydatki gospodarstw domowych na 1 osobę związane z utrzymaniem mieszkania w zależności od zajmowanego stanowiska pracy. Jak z niej wynika, wyróżniają się gospodarstwa emerytów i rencistów. Koszty mieszkania w wydatkach na towary konsumpcyjne i usługi są w tej grupie osób najwyższe. Przeciętnie wielkość tych kosztów wyniosła w 2011 roku około 26-28% wydatków na towary i usługi konsumpcyjne ogółem i wzrosła w stosunku do 1996 roku w przypadku rencistów o około 6%. Najniższe koszty ponosiły z kolei gospodarstwa domowe rolników oraz osób pracujących na stanowiskach nierobotniczych, gdzie koszty mieszkania przypadające na 1 osobę w gospodarstwie domowym stanowiły około 19% wydatków na towary konsumpcyjne i usługi. Różnice pomiędzy wielkością kosztów mieszkaniowych przypadających na 1 osobę w poszczególnych gospodarstwach domowych związane są z przeciętną wielkością mieszkania przypadającą na 1 osobę oraz liczbą osób je zamieszkujących. Gospodarstwa domowe emerytów i rencistów są zazwyczaj mniejsze. Większe jest wtedy obciążenie spowodowane wydatkami stałymi przypadającymi na mieszkanie. Z kolei wyższe wydatki osób pracujących na własny rachunek wynikają zazwyczaj z większych dochodów i posiadania większych mieszkań (np. domów jednorodzinnych). Koszty utrzymania mieszkania związane z opłatą czynszu w kosztach utrzymania i wyposażenia mieszkania we wszystkich grupach pracowniczych kształtu-

4 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 303 ją się na podobnym poziomie i wynoszą ok %. Jedynym wyjątkiem są koszty utrzymania mieszkań rolników, które stanowiły w 2011 roku zaledwie 2,68% wydatków ogółem. Duże różnice występują w kosztach energii elektrycznej (która zazwyczaj stanowi przeciętnie 50% w wydatkach mieszkaniowych) oraz w kosztach wyposażenia mieszkania. Największy jest udział energii elektrycznej w kosztach utrzymania gospodarstw emerytów i rencistów oraz rolników. Z kolei wydatki związane z wyposażeniem mieszkania są stosunkowo niskie w przypadku emerytów i rencistów. Porównując ogólny udział wydatków mieszkaniowych w wydatkach ogółem w roku 2011 do 1996 roku, można zauważyć tendencję wzrostową. Wszystkie z analizowanych wydatków mieszkaniowych wzrosły, a w szczególności koszty energii elektrycznej. Jednakże udział kosztów mieszkaniowych w wydatkach na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne maleje, oprócz grupy emerytów i rencistów.

5 304 Anna Górska Tabela 2 Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych (w PLN) Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne ogółem (w PLN) w tym: Wyposażenie mieszkania (w PLN/ miesiąc) Koszty mieszkania (w PLN/miesiąc) Do nich należą m.in.: Opłaty na rzecz właścicieli oraz inne usługi zwłaszcza związane z zamieszkaniem (w PLN/miesiąc) Zimna woda łącznie z usługami kanalizacyjnymi (w PLN/miesiąc) Nośniki energii (w PLN/miesiąc) W tym: Wydatki mieszkaniowe w latach 1996 i 2011 w zależności od zajmowanego stanowiska pracy Energia elektryczna i gaz (w PLN/ miesiąc) Energia cieplna (w PLN/miesiąc) Opał (w PLN/ miesiąc) GOSPODARSTWA DOMOWE Pracowników Osób pracujących Emerytów i rencistów Ogółem Na stanowiskach Rolników Razem na własny Robotniczych Nierobotniczych rachunek Razem Emerytów Rencistów ,00 355,29 298,70 465,57 280,69 297,78 449,00 388,49 204, , ,05 771, ,62 736, , , ,91 897, ,55 341,24 288,64 443,75 280,69 297,78 449,00 388,49 204, ,83 968,21 747, ,34 709,2 1168, , ,16 856, ,76 14,47 11,40 20,45 10,95 11,53 22,74 13,25 5, ,05 49,23 35,26 66,56 39,09 63,14 49,9 53,3 36, ,72 74,71 63,11 97,31 49,11 51,86 82,67 97,19 40, ,34 193,41 160,8 233,85 132,52 226,97 269,07 276,13 240, ,20 11,41 10,34 13,49 0,35 0,09 9,20 12,15 8, ,76 37,5 27,39 50,03 4,6 38,49 41,43 41,66 40, ,49 4,19 3,83 4,89 0,70 0,79 4,05 4,24 2, ,33 21,22 18,08 25,11 10,84 24,81 27,43 28,05 24, ,65 34,72 30,70 42,54 24,06 25,93 37,30 55,89 21, ,21 109,37 96,13 125,8 89,2 134,46 171,77 176,1 154, ,57 14,64 13,14 17,58 11,67 12,82 20,49 19,42 10, ,03 61,51 52,58 72,58 47,04 82,47 87,42 88, ,15 15,66 12,89 21,07 0,46 0,06 12,35 15,42 7, ,77 22,55 14,85 32,1 0,08 20,3 34,04 35,1 29, ,92 4,42 4,68 3,90 11,93 13,05 4,47 21,05 3, ,41 25,31 28,7 21,11 42,09 31,7 50,31 52,25 42,44

6 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 305 cd. tabeli 2 Koszty mieszkania + wyposażenia mieszkania ( w PLN/miesiąc) Koszty mieszkania w wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne ogółem Koszty utrzymania (czynsz) w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania Nośniki energii w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania Wyposażenie mieszkania w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania Ogółem udział kosztów mieszkania wraz z wyposażeniem w wydatkach na towary usługi konsumpcyjne ogółem ,48 89,18 74,51 117,76 60,06 63,39 105,41 110,44 46, ,39 242,64 196,06 300,41 171,61 290,11 318,97 329,43 276, ,27% 21,89% 21,86% 21,93% 17,50% 17,42% 18,41% 25,02% 19,62% ,64% 19,98% 21,52% 18,82% 18,69% 19,42% 26,42% 26,10% 28,07% ,40% 12,79% 13,88% 11,46% 0,58% 0,14% 8,73% 11,00% 17,55% ,56% 15,45% 13,97% 16,65% 2,68% 13,27% 12,99% 12,65% 14,66% ,55% 38,93% 41,20% 36,12% 40,06% 40,91% 35,39% 50,61% 46,50% ,89% 45,08% 49,03% 41,88% 51,98% 46,35% 53,85% 53,46% 55,77% ,55% 16,23% 15,30% 17,37% 18,23% 18,19% 21,57% 12,00% 12,68% ,91% 20,29% 17,98% 22,16% 22,78% 21,76% 15,64% 16,18% 13,05% ,37% 26,13% 25,81% 26,54% 21,40% 21,29% 23,48% 28,43% 22,47% ,69% 25,06% 26,24% 24,18% 24,20% 24,82% 31,32% 31,13% 32,28% Źródło: Budżety gospodarstw domowych w 1996 i 2011 r., GUS, Warszawa.

7 306 Anna Górska Warto też porównać wydatki gospodarstw domowych na cele mieszkaniowe w zależności od liczby osób w gospodarstwach domowych. Można tutaj zaobserwować spadek ogółu wydatków oraz wydatków na mieszkanie przypadających na 1 osobę wraz ze wzrostem liczby osób w gospodarstwie domowym. W przypadku gospodarstw jednoosobowych koszty związane z mieszkaniem stanowiły ok. 28% wydatków na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne, z kolei w gospodarstwach 6-osobowych wydatki te stanowiły ok. 20%. Wzrost liczby osób w gospodarstwie domowym powoduje spadek kosztów mieszkaniowych w przeliczeniu na 1 osobę. Emeryci i renciści, najczęściej mieszkający samotnie bądź w gospodarstwach 2-osobowych, ponoszą znaczne wyższe koszty utrzymania mieszkania. Przydzielone im niegdyś mieszkania są obecnie dla nich za duże i za drogie 4. Z kolei w przypadku rolników, gdzie często w jednym domu mieszka kilka pokoleń i liczba osób w gospodarstwie domowym jest znacznie wyższa, koszt utrzymania mieszkania przypadający na 1 osobę jest niższy. 4 M. Szyszka: Polityka rodzinna w Polsce Wydawnictwo KUL, Lublin 2008, s

8 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 307 Wydatki mieszkaniowe w latach 1996 i 2011 w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych (w PLN) Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych na towary konsumpcyjne i usługi konsumpcyjne ogółem (w PLN) w tym: Wyposażenie mieszkania (w PLN/miesiąc) Koszty mieszkania (w PLN/miesiąc). Do nich należą m.in.: Opłaty na rzecz właścicieli oraz inne usługi zwłaszcza związane z zamieszkaniem (w PLN/miesiąc) Zimna woda łącznie z usługami kanalizacyjnymi (w zł/miesiąc) Nośniki energii (w PLN/miesiąc) W tym: Energia elektryczna i gaz ( w PLN/miesiąc) Energia cieplna (w PLN/ miesiąc) Opał (w PLN/miesiąc) Koszty mieszkania + wyposażenia mieszkania ( w zł/miesiąc) Koszty mieszkania w wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne ogółem Koszty utrzymania (czynsz) w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania Nośniki energii w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania. Wyposażenie mieszkania w kosztach mieszkania i wyposażenia mieszkania Ogółem udział kosztów mieszkania wraz z wyposażeniem w wydatkach na towary usługi konsumpcyjne ogółem Gospodarstwa domowe ogółem Tabela 3 GOSPODARSTWA DOMOWE WG LICZBY OSÓB 1-osobowe 2-osobowe 3-osobowe 4-osobowe 5-osobowe 6-osobowe i więcej ,00 577,79 487,01 399,57 328,86 266,45 220, , ,9 1370, ,03 904,62 720,62 574, ,55 545,69 458,95 381,47 316,73 257,82 212, , , , ,08 879,7 704,32 562, ,76 20,49 19,27 16,01 13,16 11,18 7, ,05 72,47 68,22 54,53 44,66 34,49 26, ,72 163,10 117,64 84,23 65,27 50,23 37, ,34 431,27 297,96 216,27 168,84 136,06 111, ,20 27,92 14,53 11,50 7,99 5,09 2, , ,33 38,68 27,09 17,4 10, ,49 6,59 4,93 4,21 3,47 2,47 1, ,33 38,77 30,58 23,7 19,28 15,76 11, ,65 89,97 62,07 41,85 30,96 24,59 18, ,21 243,1 176,08 126,08 99,14 83,9 72, ,57 30,99 22,15 17,22 13,95 11,75 9, ,03 119,58 92,5 71,55 57,47 49,84 39, ,15 31,82 19,17 15,11 11,70 6,46 2, ,77 69,35 37,64 25,85 16,47 8,84 4, ,92 27,17 20,76 9,52 5,31 6,38 6, ,41 54,18 35,94 28,67 25,2 25,22 29, ,48 183,59 136,91 100,24 78,43 61,41 45, ,39 503,74 366,18 270,80 213,50 170,55 137, ,27% 29,89% 25,63% 22,08% 20,61% 19,48% 17,83% ,64% 27,96% 23,23% 19,68% 19,19% 19,32% 19,75% ,40% 15,21% 10,61% 11,47% 10,19% 8,29% 4,82% ,56% 21,44% 15,38% 14,28% 12,69% 10,20% 7,76% ,55% 49,01% 45,34% 41,75% 39,47% 40,04% 41,72% ,89% 48,26% 48,09% 46,56% 46,44% 49,19% 52,80% ,55% 11,16% 14,07% 15,97% 16,78% 18,21% 16,38% ,91% 14,39% 18,63% 20,14% 20,92% 20,22% 19,17% ,37% 33,64% 29,83% 26,28% 24,76% 23,82% 21,32% ,69% 32,65% 28,55% 24,64% 24,27% 24,21% 24,44% Źródło: Budżety gospodarstw domowych w 1996 i 2011 r., GUS, Warszawa.

9 308 Anna Górska 3. Poziom kosztów utrzymania zasobów mieszkaniowych w Polsce w porównaniu z innymi krajami Standard mieszkaniowy Polaków jest ciągle znacznie niższy niż w krajach wysoko rozwiniętych. Można więc też oczekiwać, że koszty utrzymania i wydatki na wyposażenie mieszkania są w wymienionej grupie krajów znacznie wyższe, jednak zależą one również od innych zmiennych mających wpływ na koszty mieszkaniowe, jak: model rodziny, poziom dochodów bądź też rodzaj własności. Porównując sytuację mieszkaniową w Polsce na tle innych krajów można stwierdzić, że na 1000 mieszkańców przypada około 310 mieszkań i jest to najgorszy wynik w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Przykładowo nawet w Rumunii na 1000 mieszkańców przypada około 390 mieszkań. Znacznie lepiej wygląda sytuacja, biorąc pod uwagę liczbę nowych mieszkań. W Polsce w roku 2009 wynosiła ona 4,2 mieszkania na 1000 mieszkańców, podczas gdy we wspomnianej Rumunii tylko 1,5 mieszkania. Z analizy danych Eurostatu 5 z 2009 roku wynika, że prawie połowa (41,8%) mieszkańców 27 krajów Unii Europejskiej mieszkała w domach wielorodzinnych najwięcej na Litwie, w Hiszpanii i Estonii. Z kolei w Słowenii, na Węgrzech i w Rumunii ponad 60% mieszkańców zamieszkiwało domy jednorodzinne wolnostojące. W Polsce prawie połowa mieszkańców (47,8%) zamieszkuje mieszkania w domach wielorodzinnych, a prawie tyle samo mieszka w domach jednorodzinnych. W 2009 roku 17,7% ludności Unii Europejskiej zamieszkiwało przeludnione mieszkania, przy czym najwyższy wskaźnik był w krajach Europy Wschodniej (Łotwa 57,7%, Rumunia 55,3%). W Polsce wskaźnik ten wyniósł 49,1% w 2009 roku. Porównując sytuację osób, które dysponują dochodem w wysokości 60% mediany krajowej, wskaźnik przeludnienia wśród tych osób dla UE-27 wynosił 30%. Porównując wskaźniki deprywacji (wskaźnik ukazujący odsetek osób, które żyją w warunkach przeludnienia oraz ich mieszkania cechuje jeden z elementów deprywacji mieszkaniowej) w Unii Europejskiej wynosił on 5,9% w 2009 roku. Najwyższy był w Rumunii i na Łotwie. W Polsce wskaźnik deprywacji wynosił 15,2%. Na podstawie danych statystycznych dotyczących kosztów utrzymania mieszkań w wybranych krajach można odnotować znaczne różnice w udziale kosztów utrzymania i wyposażenia w stosunku do całości wydatków ludności (tabela 4). 5

10 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 309 Kraj Koszty utrzymania mieszkania i wyposażenie w wybranych krajach Lata Koszty mieszkania i nośnika energii % ogółu wydatków w cenach bieżących Koszty wyposażenie mieszkania Tabela 4 Udział łącznie kosztów mieszkania, nośników energii i kosztów wyposażenia mieszkania w ogóle wydatków Austria ,4 7 26, ,6 6,6 28,2 Belgia ,4 6,5 29, ,0 5,9 29,9 Białoruś ,6 3,2 8, ,9 5,0 14,9 Bułgaria ,6 3,5 27, ,0 4,0 24,0 Dania ,6 5,8 32, ,8 5,4 35,2 Finlandia ,7 4,8 29, ,9 5,4 32,3 Francja ,1 6,0 29, ,5 5,8 31,3 Irlandia ,8 7,2 25, ,3 6,1 28,4 Niemcy ,9 7,9 30, ,6 6,2 30,8 POLSKA ,5 4,4 24, ,1 4,5 28,6 Portugalia ,0 7,0 20, ,6 6,1 21,7 Rep. Czeska ,0 5,3 26, ,8 5,4 32,2 Słowenia ,0 5,9 24, ,0 6,4 25,4 Szwecja ,5 4,4 31, ,9 5,2 32,1 Ukraina ,3 3,1 12, ,8 3,9 15,7 Wlk. Brytania ,9 6,0 23, ,9 5,1 29 Źródło: Rocznik statystyki międzynarodowej. GUS 2012, s , tabl. 5 (103). Spożycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych (ceny bieżące). 6 Średnia dla UE-27 maskuje znaczne różnice występujące między państwami członkowskimi: na jednym końcu skali znalazł się szereg państw członkowskich, w których do gospodarstw domowych o wydatkach mieszkaniowych przekraczających 40% ich dochodu do dyspozycji należał

11 310 Anna Górska Na podstawie danych z tabeli 4 można stwierdzić, jakie różnice występują w udziale kosztów związanych z mieszkaniem i jego wyposażeniem w wydatkach ogółem gospodarstw domowych poszczególnych państw europejskich. Można zauważyć znaczny udział tych kosztów w państwach skandynawskich oraz w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie stanowią one ok. 30% wszystkich wydatków. Z kolei w państwach wschodniej Europy koszty te są znacznie niższe i np. na Ukrainie czy Białorusi stanowią około 15%. Jednocześnie w przypadku Białorusi zauważalny jest istotny wzrost udziału tych kosztów w 2009 roku w stosunku do 2000 roku (wzrost o blisko 100%). Można zakładać, że koszty utrzymania i wyposażenia mieszkań są zależne od wielkości i charakteru gospodarstw domowych oraz wieku ludności. Takie współzależności próbowano ustalić na przykładzie wydatków mieszkaniowych gospodarstw domowych w Niemczech. Biorąc pod uwagę podział społeczeństwa Niemiec na osoby samotne, pary bez dzieci oraz pary z dziećmi koszty utrzymania mieszkania w wydatkach konsumpcyjnych ogółem (podobnie jak w Polsce) najwyższe są w przypadku osób samotnych i wynoszą 46%, a biorąc pod uwagę koszty mieszkania wraz z jego wyposażeniem w wydatkach ogółem, pochłaniają one ponad 50% ogólnych wydatków. Jest to znaczna różnica w porównaniu z gospodarstwami domowymi w Polsce, gdzie koszty te wynosiły odpowiednio 22% i 27%. Analogicznie jak w Polsce, wraz ze wzrostem liczby osób w gospodarstwie domowym, ogólnie koszty utrzymania mieszkania rosną, jednak ich udział w wydatkach ogółem spada do ok. 37% w przypadku par z dziećmi w Niemczech (tabela 5). Z kolei analizując koszty mieszkania w Niemczech w zależności od wieku, zauważyć można wzrost kosztów oraz ich udziału w wydatkach ogółem wraz ze wzrostem wieku osób w gospodarstwie domowym. względnie niewielki odsetek ludności; dotyczy to zwłaszcza Cypru (2,4%), Francji (3,4%), Malty (3,5%), Luksemburga (3,7%), Słowenii (3,9%), Irlandii (4,0%), Estonii i Finlandii (w obu przypadkach 4,4%). Z drugiej strony prawie jedna czwarta ludności Danii (24,4%) i Grecji (22,1%) przeznaczała na wydatki mieszkaniowe powyżej 40% swojego dochodu ekwiwalentnego do dyspozycji, co jest wynikiem wyraźnie wyższym od stwierdzonego w Zjednoczonym Królestwie (16,3%) i Rumunii (15,5%), zajmujących pod tym względem kolejne miejsca ; stat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/housing_statistics/pl#wi.c4.99cej_informacji- _z_eurostatu.

12 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 311 Wydatki mieszkaniowe w Niemczech w zależności od wielkości gospodarstw domowych (EUR/miesiąc) Wydatki konsumpcyjne Średnio Samotni Wydatki konsumpcyjne ogółem w gospodarstwie domowym Pary bez dzieci Tabela 5 Pary z dziećmi Koszty mieszkania Koszty utrzymania (czynsz) Koszty energii elektrycznej Wyposażenie mieszkania Koszty mieszkania i wyposażenia Koszty mieszkania w wydatkach Koszty utrzymania (czynsz) w wydatkach Energia elektryczna w wydatkach Wyposażenie mieszkania w wydatkach Udział kosztów mieszkania z wyposażeniem w wydatkach 34,04% 46,40% 32,27% 30,85% 27,03% 36,02% 25,36% 24,65% 6,55% 9,25% 6,36% 5,74% 5,44% 5,51% 6,20% 5,84% 39,48% 51,91% 38,48% 36,69% Źródło: Dane dotyczące społeczeństwa i państwa na stronie Statistiches Bundesamt Deutschland, destatis.de/en/factsfigures/societystate/societystate.html. Wydatki mieszkaniowe w Niemczech w zależności od wieku (EUR/miesiąc) Tabela 6 Wydatki konsumpcyjne Średnio Pow Wydatki konsumpcyjne ogółem w gospodarstwie domowym Koszty mieszkania Koszty utrzymania (czynsz) Koszty energii elektrycznej Wyposażenie mieszkania Koszty mieszkania i wyposażenia Koszty mieszkania w wydatkach 34,04% 32,71% 27,89% 32,44% 34,35% 35,55% 37,62% 41,17%

13 312 Anna Górska cd. tabeli Koszty utrzymania (czynsz) w wydatkach 27,03% 26,78% 22,49% 25,76% 27,18% 28,19% 29,09% 31,92% Energia elektryczna w wydatkach 6,55% 5,60% 4,99% 6,30% 6,72% 6,88% 7,71% 8,66% Wyposażenie mieszkania w wydatkach 5,44% 5,65% 4,67% 5,68% 5,81% 4,86% 4,78% 4,71% Udział kosztów mieszkania z wyposażeniem w wydatkach 39,48% 38,36% 32,56% 38,12% 40,15% 40,40% 42,39% 45,88% Źródło: Ibid. Podsumowanie Sytuacja mieszkaniowa w Polsce ulega ciągłej poprawie. Zwiększa się powierzchnia mieszkań, liczba izb oraz powierzchnia mieszkania przypadająca na jednego mieszkańca. Poprawia się również standard mieszkaniowy poprzez budowanie nowych oraz remontowanie starych zasobów mieszkaniowych. Coraz więcej mieszkań wyposażonych jest we wszystkie podstawowe instalacje, jakie powinny się w nich znajdować. Wraz ze wzrostem standardu mieszkaniowego można zaobserwować wzrost kosztów utrzymania mieszkań. W ostatnich latach, pomimo wzrostu przychodów ogółem na 1 osobę w gospodarstwie domowym, koszty utrzymania mieszkań systematycznie rosną i pochłaniają coraz więcej ogólnych wydatków na towary konsumpcyjne i usługi. Jednocześnie należy zauważyć, że w Polsce w porównaniu do krajów wysoko rozwiniętych o znacznie wyższym standardzie mieszkaniowym koszty utrzymania mieszkania nie należą do najwyższych.

14 Ewolucja poziomu i struktury kosztów utrzymania mieszkań 313 Literatura Gawron H.: Potrzeby mieszkaniowe klientów na lokalnym rynku nieruchomości mieszkaniowych i sposoby ich zaspokajania (na przykładzie Poznania). UE w Poznaniu, Poznań Łaszek J.: Sektor nieruchomości mieszkaniowych w Polsce. Stan i perspektywy rozwoju. SGH w Warszawie, Warszawa Sobczak A.: Standard mieszkaniowy i jego rola w procesie dzietności ludności miejskiej w Polsce. AE w Poznaniu, Poznań Szyszka A.: Polityka rodzinna w Polsce Wydawnictwo KUL, Lublin Witryna internetowa Głównego Urzędu Statystycznego: Witryna internetowa Europejskiego Urzędu Statystycznego: EVOLUTION OF LEVEL AND STRUCTURE OF HOUSING COSTS (on the example of Poland) Summary Having a place to live is one of the most important human needs. Nowadays, we are observing changes in family model and housing standard, which determine the size of households expenditure on living conditions. More and more often people spend most of their incomes on maintaining their dwellings. The aim of the article is to present how the housing standard was changing in Poland over the years and how it influenced the volume of households housing expenditure depending on job career and household size in Poland. Furthermore, the author presents a comparison of housing costs in Poland and other countries.