HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO klasa IV i V rok szkolny 2017/2018 opracowała: Joanna Dynaburska 1

2 Zasady ogólne Uczeń otrzymuje ocenę za: prace klasowe, sprawdziany, testy, kartkówki, odpowiedzi ustne, prace domowe, aktywność na zajęciach, osiągnięcia konkursowe, inne różnorodne działania twórcze (prace dodatkowe, projekty, plakaty, referaty, notatki ) Przy ocenianiu prac klasowych, sprawdzianów, testów i kartkówek, w których obowiązywała skala punktowa, stosuje się następujące progi procentowe: 0%-29%- niedostateczny 30%-49%- dopuszczający 50%-69%- dostateczny 70%-89%- dobry 90%-100%- bardzo dobry 2

3 ocenę celującą otrzymuje uczeń, który poprawnie wykonał wszystkie zadania oraz poprawnie wykonał zadanie (zadania) dodatkowe o podwyższonym stopniu trudności. Ocena śródroczna/roczna jest wystawiana w oparciu o średnią ważoną ocen: średnia ocen 5,51 6,0 celujący, średnia ocen 4,51 5,50 bardzo dobry, średnia ocen 3,51 4,50 dobry, średnia ocen 2,51 3,50 dostateczny, średnia ocen 1,51 2,50 dopuszczający, średnia ocen 1,00 1,50 - niedostateczny. Kategorie ocen: Waga: sprawdziany, prace klasowe sprawdziany próbne, testy kompetencji, sprawdziany 3 diagnozujące ; poprawy sukcesy w przedmiotowych konkursach w zależności od rangi i zasięgu konkursu 2-5 kartkówki, odpowiedzi ustne, aktywność, prace dodatkowe projekty, referaty 2 prace domowe 1 Uwaga: w przypadku uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce są brane pod uwagę ich indywidualne możliwości oraz zaangażowanie i wkład pracy. 3

4 Śródroczną lub końcoworoczną ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnił wymagania na oceną bardzo dobrą, wykazał się zaangażowaniem i kreatywnością oraz z sukcesami reprezentował szkołę w konkursach zewnętrznych, co najmniej na szczeblu miasta. Raz w ciągu semestru na początku lekcji uczeń ma prawo zgłosić brak przygotowania do zajęć tj. brak pracy domowej, przygotowania do odpowiedzi, brak zeszytu lub ćwiczeń. Każde kolejne nieprzygotowanie skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej. Nieprzygotowania nie obejmują zapowiedziane sprawdziany, klasówki, kartkówki czy prace długoterminowe. Usprawiedliwiona, dłuższa (powyżej 3 dni) nieobecność ucznia nie skutkuje wpisem nieprzygotowania. Uczeń ma obowiązek uzupełnić braki powstałe w wyniku każdej nieobecności na zajęciach w przeciągu tygodnia od momentu powrotu do szkoły. Nieprzystąpienie w terminie dwóch tygodni od powrotu na zajęcia do uzupełnienia zaległości skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej z zaległej pracy. Uczeń ma możliwość poprawy każdej oceny niedostatecznej w przeciągu dwóch tygodni od otrzymania oceny. Nieprzystąpienie do poprawy w terminie jest równoznaczne z utrzymaniem oceny. Termin poprawy uczeń wcześniej uzgadnia z nauczycielem, a końcowa ocena jest średnią obu ocen uzyskanych przez ucznia (pierwsza ocena i ewentualna poprawa) Z przedmiotowym systemem oceniania uczeń jest zapoznawany na początku roku szkolnego i jest on dostępny u nauczyciela przedmiotu. 4

5 WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ do programu Wczoraj i dziś *Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział 1. Z historią na Ty 1. Historia nauka o przeszłości 2. Historia wokół nas historia jako nauka o przeszłości historia a baśnie i legendy efekty pracy historyków i archeologów źródła historyczne, ich przykłady oraz podział drzewo genealogiczne sposób przedstawienia historii rodziny wielka i mała ojczyzna patriotyzm jako miłość do ojczyzny sposoby wyrażania patriotyzmu małe ojczyzny i ich tradycje znaczenie terminów: tradycja, drzewo nauczyciela posługuje się terminami: współczesność, przeszłość, historia, historycy, legenda, baśń rozróżnia przeszłość od współczesności rozróżnia fikcję (np. baśń) od rzeczywistości historycznej potrafi krótko scharakteryzować, czym zajmują się historycy nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: ojczyzna, patriotyzm podaje przykłady świąt rodzinnych podaje przykłady pamiątek rodzinnych się terminami: dzieje, archeologia, źródła pisane, źródła materialne rozróżnia pracę historyków i archeologów potrafi podać przykłady postaci legendarnych i historycznych wyjaśnia, czym są przyczyny i skutki dokonuje podstawowego podziału źródeł historycznych się terminami: tradycja, drzewo genealogiczne, mała ojczyzna przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny wyjaśnia, czym jest patriotyzm podaje przykłady postaw i zachowań patriotycznych porównuje pracę historyków i archeologów wskazuje różne przykłady źródeł pisanych i niepisanych wyjaśnia potrzebę edukacji historycznej wyjaśnia, czym jest genealogia wskazuje na mapie Polski własną miejscowość, region, województwo i jego stolicę podaje przykłady regionalnych tradycji charakteryzuje własną małą ojczyznę na tle innych regionów omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów wskazuje pozapodręcznikowe przykłady różnych kategorii źródeł historycznych przedstawia różne efekty pracy naukowców zajmujących się przeszłością wskazuje lokalne przykłady instytucji dbających o regionalną kulturę i historię tworzy przewodnik po własnej miejscowości i regionie charakteryzuje inne regiony państwa polskiego wyjaśnia znaczenie dbałości o tradycję regionalną potrafi zaproponować podział źródeł pisanych bądź niepisanych na podkategorie przedstawia nowoczesne metody badania życia ludzi w przeszłości ocenia wiarygodność różnego rodzaju źródeł pisanych przedstawia historyczną genezę regionu wskazuje wybitne postaci w dziejach regionu ocenia, w jaki sposób różnorodność małych ojczyzn wpływa na bogactwo wielkiej 5

6 genealogiczne, ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm 3. Mieszkamy w Polsce 4. Czas w historii państwo polskie i jego regiony mój region częścią Polski naród polski jako zbiorowość posługująca się tym samym językiem, mająca wspólną przeszłość i zamieszkująca to samo terytorium dziedzictwo narodowe polskie symbole narodowe polskie święta państwowe znaczenie terminów: państwo, region, naród, mniejszość narodowa, społeczeństwo, symbole narodowe, Polonia chronologia i przedmiot jej badań oś czasu i sposób umieszczania na niej dat podstawowe określenia czasu historycznego (data, okres p.n.e. i n.e., tysiąclecie, wiek) nauczyciela posługuje się terminami: państwo, region, naród wskazuje na mapie państwo polskie i jego granice zna poprawną nazwę państwa polskiego nauczyciela używa terminów chronologicznych (data, tysiąclecie, wiek) umieszcza daty na osi czasu się terminami: społeczeństwo, symbole narodowe, Polonia wymienia elementy współtworzące państwo wymienia najważniejsze czynniki narodowotwórcze przedstawia polskie symbole narodowe przedstawia najważniejsze święta państwowe wskazuje na mapie stolicę państwa się terminami: chronologia, okres p.n.e. i n.e zamienia cyfry arabskie na rzymskie wyjaśnia, czym jest epoka historyczna porządkuje fakty i epoki historyczne oraz umieszcza wskazuje Polskę na mapie świata wskazuje na mapie główne krainy historyczno-geograficzne Polski oraz największe miasta rozróżnia pojęcia naród i społeczeństwo przedstawia genezę najważniejszych świąt państwowych wskazuje przykłady instytucji dbających o dziedzictwo narodowe opisuje właściwy sposób zachowania względem symboli narodowych podaje cezury czasowe epok historycznych wskazuje na mapie świata największe zbiorowości Polonii wyjaśnia, dlaczego należy szanować inne tradycje narodowe przedstawia konsekwencje przynależności Polski do UE charakteryzuje główne epoki historyczne podaje przykłady innych rachub mierzenia czasu omawia genezę polskich symboli narodowych wyjaśnia pojęcia: emigracja, uchodźcy podaje przykłady mniejszości narodowych żyjących w Polsce wyjaśnia okoliczności ustanowienia roku 1 i podziału na dwie ery wyjaśnia różnicę między kalendarzem juliańskim i gregoriańskim 6

7 5. Obliczanie czasu w historii cyfry rzymskie oraz ich arabskie odpowiedniki epoki historyczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność oraz ich daty graniczne obliczanie upływu czasu między poszczególnymi wydarzeniami określanie, w którym wieku doszło do danego wydarzenia podział czasu na wieki i półwiecza nauczyciela określa, w którym wieku miało miejsce dane wydarzenie poprawnie wskazuje wydarzenie wcześniejsze w czasach p.n.e. oblicza upływ czasu między wydarzeniami w ramach jednej ery je w czasie (era, stulecie) samodzielnie przyporządkowuje wydarzenia stuleciom oblicza upływ czasu między wydarzeniami, w tym na przełomie obu er przy określeniu datacji wydarzenia posługuje się sformułowaniami: początek, środek, koniec stulecia; półwiecze; przełom wieków przyporządkowuje wydarzenia do epok historycznych przy określeniu datacji wydarzenia posługuje się sformułowaniami: początek, środek, koniec stulecia; półwiecze; przełom wieków przyporządkowuje wydarzenia do epok historycznych 6. Czytamy mapę i plan podobieństwa i różnice między mapą a planem znaczenie mapy w pracy historyka odczytywanie informacji z planu i mapy historycznej najstarsze mapy świata nauczyciela posługuje się terminami: mapa, plan dostrzega różnice między mapą a planem się terminami: legenda, symbol, róża wiatrów przygotowuje proste plany miejscowe objaśnia symbole legendy mapy odczytuje z mapy podstawowe informacje wyjaśnia, czym jest kartografia wyjaśnia, czym jest skala mapy rozróżnia mapę geograficzną, polityczną, historyczną interpretuje i wyciąga wnioski z mapy przedstawia elementy historii kartografii wyjaśnia zasadę działania i rolę GPS-u we współczesnej lokalizacji przestrzennej 7

8 Rozdział II: Od Piastów do Jagiellonów 1. Mieszko I i chrzest Polski 2. Bolesław Chrobry pierwszy król Polski słowiańskie pochodzenie Polaków legendarne początki państwa polskiego książę Mieszko I pierwszym historycznym władcą Polski małżeństwo Mieszka I z Dobrawą chrzest Mieszka I i jego znaczenie znaczenie terminów: plemię, Słowianie, Piastowie misja świętego Wojciecha w Prusach zjazd gnieźnieński i pielgrzymka cesarza Ottona III wojny Bolesława Chrobrego z sąsiadami i przyłączenie nowych ziem koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski znaczenie terminów: misja, relikwie, cesarz, arcybiskupstwo, koronacja, gród, wojowie nauczyciela posługuje się terminami: plemię, Słowianie wie, kto był pierwszym historycznym władcą Polski nauczyciela posługuje się terminami: cesarz, arcybiskupstwo, koronacja, gród, wojowie opisuje wygląd grodu średniowiecznego wie, że Bolesław Chrobry był pierwszym królem Polski się terminem: Piastowie przytacza przykłady legend o początkach państwa polskiego wyjaśnia pochodzenie nazwy Polska wskazuje na mapie rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich się terminami: misja, relikwie zna wydarzenia związane z datami: 1000, 1025 charakteryzuje postać św. Wojciecha opisuje wygląd i uzbrojenie woja z drużyny książęcej wyjaśnić okoliczności zawarcia małżeństwa z Dobrawą oraz przyjęcia chrztu przez Mieszka wymienia legendarnych protoplastów Mieszka przedstawia najważniejsze konsekwencje przyjęcia chrztu lokalizuje na mapie Gniezno, Poznań oraz inne główne grody w państwie Mieszka I opisuje bitwę pod Cedynią zna wydarzenia związane z datami: 997, opisuje przebieg misji św. Wojciecha do Prusów przedstawia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Chrobrego charakteryzuje znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa dla państwa polskiego wyjaśnia znaczenie wizyty Ottona III w Gnieźnie dla państwa polskiego wyjaśnia znaczenie utworzenia samodzielnej metropolii kościelnej wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej omawia dokument Dagome iudex ocenia skutki polityki wewnętrznej i zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego 8

9 *W średniowieczny m klasztorze 3. Polska Kazimierza Wielkiego *Rycerze i zamki zakony chrześcijańskie życie w klasztorze wpływ zakonów na rozwój średniowiecznego rolnictwa rola zakonów w rozwoju wiedzy i średniowiecznego piśmiennictwa najstarsze zakony na ziemiach polskich i ich znaczenie Kazimierz Wielki ostatnim królem z dynastii Piastów reformy Kazimierza Wielkiego zjazd monarchów w Krakowie uczta u Wierzynka umocnienie granic państwa (Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną) utworzenie Akademii Krakowskiej znaczenie terminu: uniwersytet średniowieczni rycerze i ich rola funkcje i wygląd zamków od pazia do rycerza uzbrojenie rycerskie turnieje rycerskie kodeks rycerski nauczyciela posługuje się terminami: duchowieństwo, zakon chrześcijański, mnich, klasztor charakteryzuje wygląd mnichów opisuje podstawowe zajęcia duchowieństwa zakonnego w średniowieczu nauczyciela posługuje się terminem: uniwersytet wyjaśnia, dlaczego historycy nadali królowi Kazimierzowi przydomek Wielki opisuje wygląd średniowiecznego zamku nauczyciela posługuje się terminami: rycerz, zbroja, herb, zamek opisuje wygląd średniowiecznego rycerza się terminami: reguła zakonna, skryptorium, pergamin podaje przykłady zakonów opisuje życie wewnątrz klasztoru się terminami: dynastia, uczta u Wierzynka zna wydarzenia związane z datami: 1364, 1370 wyjaśnia powiedzenie: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną się terminami: paź, giermek, pasowanie, kopia, dziedziniec, fosa, baszta, most zwodzony wyjaśnia, kto i w jaki sposób mógł zostać rycerzem wymienia najstarsze zakony na ziemiach polskich wyjaśnia, jak należy rozumieć zasadę obowiązującą benedyktynów módl się i pracuj opisuje wygląd średniowiecznych ksiąg wyjaśnia, w jaki sposób zakony przyczyniły się do rozwoju rolnictwa na ziemiach polskich wymienia główne reformy Kazimierza Wielkiego opisuje zjazd monarchów w Krakowie wyjaśnia cele oraz znaczenie utworzenia Akademii Krakowskiej wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski za panowania Kazimierza Wielkiego wyjaśnia, w jaki sposób utrzymywali się rycerze przedstawia powinności rycerskie charakteryzuje kodeks rycerski charakteryzuje wkład duchowieństwa w średniowieczną kulturę wyjaśnia znaczenie ksiąg i książek dla rozwoju wiedzy i nauki charakteryzuje oraz ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną prowadzoną przez Kazimierza Wielkiego argumentuje, dlaczego Kazimierz Wielki stał się wzorem dobrego władcy podaje przykłady zachowanych zamków średniowiecznych w Polsce i w regionie wskazuje przykłady lokalizacji najstarszych budowli zakonnych na ziemiach polskich wyjaśnia, jakie są związki między działalnością zakonów a nauką historyczną porównuje politykę prowadzoną przez Bolesława Chrobrego i Kazimierza Wielkiego wyjaśnia znaczenia panowania Kazimierza Wielkiego dla państwa polskiego przedstawia przykłady wzorców rycerskich utrwalonych w literaturze i legendach 9

10 4. Jadwiga i Jagiełło unia polsko-litewska 5. Zawisza Czarny i bitwa pod Grunwaldem objęcie władzy przez Jadwigę zasługi Jadwigi dla polskiej kultury, nauki i sztuki przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie okoliczności objęcia władzy w Polsce przez Władysława Jagiełłę skutki zawarcia unii polsko-litewskiej zagrożenie ze strony Krzyżaków znaczenie terminów: unia, Jagiellonowie rycerz cechy charakterystyczne postać Zawiszy Czarnego bitwa pod Grunwaldem i biorący w niej udział rycerze znaczenie terminów: rycerz, miecz, kopia, herb, kodeks honorowy nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: Jagiellonowie wie, kim był Władysław Jagiełło wskazuje na mapie państwo polskie oraz obszar Wielkiego Księstwa Litewskiego nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: rycerz, miecz, herb opisuje wygląd i cechy rycerza opisuje wygląd średniowiecznego zamku charakteryzuje turnieje rycerskie się terminem: unia zna wydarzenia związane z datami: 1385 przedstawia główne konsekwencje unii w Krewie się terminami: giermek, kopia, kodeks honorowy zna wydarzenia związane z datami: 1410 charakteryzuje postać Zawiszy Czarnego wyjaśnia powiedzenie: polegać jak na Zawiszy opisuje sytuację związaną z objęciem tronu polskiego po wygaśnięciu dynastii Piastów przedstawia okoliczności zawiązania unii polsko-litewskiej wymienia postanowienia unii w Krewie charakteryzuje rycerski kodeks honorowy przedstawia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem omawia zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego dla obu państw wyjaśnia, czym zajmuje się heraldyka wyjaśnia charakter obyczajowości i kultury rycerskiej przedstawia postanowienie pokoju toruńskiego oraz skutki bitwy pod Grunwaldem przedstawia stosunek Litwinów do unii w Krewie na podstawie mapy ocenia sytuację geopolityczną w Europie Środkowej po zawarciu unii przedstawia genezę i charakteryzuje różne zakony rycerskie podaje przykłady różnych herbów 10

11 6. Mikołaj Kopernik wielki astronom 1. Jan Zamoyski druga osoba po królu 2. XVII wiek stulecie wojen Mikołaj Kopernik i jego życie odkrycie Mikołaja Kopernika i powiedzenie: Wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię dokonania Kopernika spoza dziedziny astronomii znaczenie terminu: astronomia kariera polityczna Jana Zamoyskiego kariera wojskowa Jana Zamoyskiego Zamość miasto renesansowe Akademia Zamojska (Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie) znaczenie terminów: szlachta, kanclerz, hetman potop szwedzki, rola Stefana Czarnieckiego obrona Jasnej Góry i rola przeora Augustyna Kordeckiego król Jan III Sobieski i jego zwycięstwa nad Turkami rola husarii w polskich sukcesach militarnych nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: astronom, obserwacje wie, kim był Mikołaj Kopernik nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: szlachta określa epokę, w której żył Jan Zamoyski nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: potop szwedzki, husaria, Jasna Góra opisuje wygląd i uzbrojenie husarii się terminami: astronomia, diecezje, ekonomia wyjaśnia powiedzenie: wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię wie, gdzie urodził się Mikołaj Kopernik oraz gdzie znajduje się jego grobowiec przedstawia poglądy na temat Ziemi i Układu Słonecznego przed odkryciem Kopernika Rozdział III: Wojny i upadek Rzeczypospolitej się terminami: kanclerz, hetman, akademia charakteryzuje postać i dokonania Jana Zamoyskiego się terminami: potop szwedzki, wielki wezyr, odsiecz zna wydarzenia związane z datami: , 1683 wskazuje na mapie granice Rzeczypospolitej oraz zna królów Polski: Stefana Batorego i Zygmunta II Augusta opisuje państwo polskie rządzone przez szlachtę w XVI w. charakteryzuje zabudowę i układ Zamościa wyjaśnia słowa Zamoyskiego: Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie przedstawia przebieg potopu szwedzkiego i przełomowej obrony Jasnej Góry wskazuje na mapie: Szwecję, Jasną Górę, Turcję, Chocim, Wiedeń wyjaśnia powiedzenie: Polska przedmurzem chrześcijaństwa przedstawia inne dokonania i zainteresowania Mikołaja Kopernika wyjaśnia, czym jest nauka i jakie cechy musi spełniać wiedza naukowa opisuje, w jaki sposób zrekonstruowano wygląd Mikołaja Kopernika wyjaśnia różnice między monarchią dynastyczną a elekcyjną przedstawia zagrożenia dla państwa polskiego wynikające z systemu wolnej elekcji wskazuje na mapie Zamość wyjaśnia, jakie były przyczyny klęski Polaków w pierwszej fazie potopu szwedzkiego się terminem: układ heliocentryczny wyjaśnia, dlaczego najważniejsze dzieło Kopernika zostało potępione przez Kościół wyjaśnia, jakie cechy powinien mieć mąż stanu charakteryzuje Zamość, jako przykład miasta renesansowego wyjaśnia, dlaczego wojny XVII wieku przyczyniły się do osłabienia Rzeczypospolitej 11

12 znaczenie terminów: potop szwedzki, husaria, wielki wezyr, odsiecz jej sąsiadów zna postaci: Augustyn Kordecki, Stefan Czarniecki, Jan III Sobieski, oraz ich dokonania *Czasy stanisławowski e 3. Tadeusz Kościuszko na czele powstania ideały epoki oświecenia dokonania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego ustanowienie Komisji Edukacji Narodowej i jej znaczenie kultura doby stanisławowskiej oraz jej przedstawiciele zabytki budownictwa i architektury polskiej 2. poł. XVIII w. sytuacja Rzeczypospolitej w XVIII w. Konstytucja 3 maja rozbiory Rzeczypospolitej przez Rosję, Prusy i Austrię dowództwo Tadeusza Kościuszki w powstaniu w 1794 r. bitwa pod Racławicami i rola kosynierów klęska powstania i III rozbiór Rzeczypospolitej nauczyciela posługuje się terminami: encyklopedia, edukacja, reformy wyjaśnia, w jakim celu wprowadzane są reformy państwa nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: rozbiory, powstanie wymienia państwa, które dokonały rozbiorów przedstawia cel powstania kościuszkowskiego się terminami: Szkoła Rycerska, kadet, mecenas, obiady czwartkowe wymienia zasługi króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wyjaśnia, dlaczego Dzień Edukacji Narodowej jest współcześnie obchodzony 14 października się terminami: konstytucja, kosynierzy zna wydarzenia związane z datami: 3 maja 1791 r., 1794, 1795 charakteryzuje postać i dokonania Tadeusza Kościuszki charakteryzuje sytuację państwa polskiego w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego przedstawia najwybitniejszych twórców doby stanisławowskiej oraz ich dokonania charakteryzuje postać i dokonania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przedstawia znaczenie uchwalenia Konstytucji 3 Maja opisuje przebieg powstania kościuszkowskiego wskazuje przykłady zabytków doby oświecenia w kraju i w regionie wyjaśnia, dlaczego oświecenie było nazywane wiekiem rozumu wyjaśnia znaczenie powołania Komisji Edukacji Narodowej dla państwa polskiego wyjaśnia, dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja została ogłoszona świętem narodowym charakteryzuje program politycznospołeczny Tadeusza Kościuszki wyjaśnia przyczyny klęski powstania kościuszkowskiego wyjaśnia kontrowersje w ocenie panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego proponuje własne reformy w państwie oraz edukacji i wyjaśnia ich celowość wyjaśnia przyczyny kryzysu Rzeczypospolitej szlacheckiej podaje przykłady i ocenia różne postawy Polaków w okresie rozbiorów (w tym 12

13 znaczenie terminów: rozbiory, konstytucja, powstanie, kosynierzy 4. Józef Wybicki i hymn Polski 5. Romuald Traugutt i powstanie styczniowe losy Polaków po upadku Rzeczypospolitej Legiony Polskie we Włoszech i panujące w nich zasady generał Jan Henryk Dąbrowski i jego rola w utworzeniu Legionów Polskich Józef Wybicki autor Mazurka Dąbrowskiego znaczenie słów Mazurka Dąbrowskiego Mazurek Dąbrowskiego hymnem Polski znaczenie terminów: emigracja, legiony, hymn państwowy Romuald Traugutt życie przed wybuchem powstania styczniowego branka i wybuch powstania styczniowego wojna partyzancka funkcjonowanie państwa powstańczego Romuald Traugutt dyktatorem powstania represje po upadku powstania styczniowego znaczenie terminów: zabór rosyjski, nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: hymn państwowy zna nazwisko autora hymnu państwowego potrafi objaśnić pierwszą zwrotkę i refren hymnu nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: zabory, zabór rosyjski, wojna partyzancka wyjaśnia, dlaczego Polacy zorganizowali powstanie charakteryzuje taktykę walki partyzanckiej się terminami: emigracja, legiony zna wydarzenia związane z datą: 1797 charakteryzuje postaci oraz dokonania gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego się terminami: działalność konspiracyjna, branka, dyktator, zesłanie zna wydarzenia związane z datami: pokazuje na mapie zasięg zaboru rosyjskiego charakteryzuje postać i dokonania Romualda Traugutta przedstawia sytuację narodu polskiego po III rozbiorze opisuje Legiony Polskie we Włoszech oraz panujące w nich zasady wie, kiedy Mazurek Dąbrowskiego został polskim hymnem narodowym charakteryzuje sytuację narodu polskiego w zaborze rosyjskim wyjaśnia, dlaczego Polacy prowadzili działalność konspiracyjną opisuje charakter i przebieg powstania styczniowego przedstawia skutki powstania przedstawia dalsze losy Legionów Polskich we Włoszech wyjaśnia, dlaczego Polacy zaczęli tworzyć legiony polskie u boku Napoleona opisuje funkcjonowanie państwa powstańczego wyjaśnia, dlaczego powstanie styczniowe upadło ocenia postawę Polaków pod zaborem rosyjskim charakteryzuje postać Napoleona Bonaparte ocenia, czy Napoleon spełnił pokładane w nim przez Polaków nadzieje porównuje powstanie styczniowe z innymi powstaniami przedstawia różne metody walki o polskość 13

14 6. Maria Skłodowska- Curie polska noblistka 1. Józef Piłsudski i niepodległa Polska działalność konspiracyjna, branka, wojna partyzancka, dyktator, zesłanie edukacja Marii Skłodowskiej-Curie na ziemiach polskich tajne nauczanie i Latający Uniwersytet kariera naukowa Marii Skłodowskiej-Curie Nagrody Nobla przyznane Marii Skłodowskiej-Curie polscy nobliści znaczenie terminów: tajne nauczanie, Nagroda Nobla, laureat działalność Józefa Piłsudskiego przed I wojną światową udział Legionów Polskich i Józefa Piłsudskiego w działaniach zbrojnych podczas I wojny światowej odzyskanie niepodległości przez Polskę walki o ustalenie granic II Rzeczypospolitej i Bitwa Warszawska Józef Piłsudski nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: tajne nauczanie, laureat, Nagroda Nobla wyjaśnia, dlaczego Polacy nie mogli odbywać edukacji w języku polskim nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: II Rzeczpospolita wskazuje na mapie obszar II RP wie, kiedy i z jakiej okazji obchodzimy święto państwowe w dniu 11 listopada się terminami: Uniwersytet Latający charakteryzuje, na czym polegało tajne nauczanie charakteryzuje postać Marii Skłodowskiej- Curie wymienia, za jakie dokonania Maria Skłodowska-Curie otrzymała Nagrodę Nobla Rozdział IV: Ku współczesnej Polsce się terminami: I wojna światowa, Naczelnik Państwa zna wydarzenia związane z datami: ; 11 listopada 1918 r., 15 sierpnia 1920 r. charakteryzuje postać Józefa Piłsudskiego porównuje szkolnictwo XIX-wieczne i współczesne wyjaśnia, jak funkcjonował Uniwersytet Latający wyjaśnia, dlaczego M. Skłodowska-Curie musiała wyjechać do Francji przedstawia dokonania M. Skłodowskiej-Curie i wyjaśnia, za co została uhonorowana Nagrodą Nobla charakteryzuje działalność Józefa Piłsudskiego przed I wojną światową wyjaśnia sytuację państw zaborczych po wybuchu I wojny światowej przedstawia udział Legionów Polskich w działaniach zbrojnych podczas I wojny światowej wyjaśnia, dlaczego dzień 11 listopada został ogłoszony świętem państwowym wyjaśnia rolę Józefa Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości i budowie państwa polskiego wymienia innych polskich laureatów Nagrody Nobla opisuje swoją ulubioną dziedzinę naukową i jej wybitnego przedstawiciela wyjaśnia rolę nauki w rozwoju cywilizacyjnym opisuje trudności polityczne w odbudowie państwa polskiego ocenia znaczenie Bitwy Warszawskiej wyjaśnia, dlaczego w rocznicę Bitwy Warszawskiej Wojsko Polskie obchodzi swoje święto omawia wydarzenia, które miały wpływ na kształtowanie się granic II Rzeczypospolitej opisuje działalność Marii Skłodowskiej- Curie podczas I wojny światowej wyjaśnia sytuację geopolityczną w Europie powstałą w wyniku I wojny światowej 14

15 Naczelnikiem Państwa Narodowe Święto Niepodległości znaczenie terminów: II Rzeczpospolita, Naczelnik Państwa *Bitwa Warszawska 2. Eugeniusz Kwiatkowski i budowa Gdyni Rosja Sowiecka i komunizm wojna polskobolszewicka Bitwa Warszawska i jej legenda 15 sierpnia Święto Wojska Polskiego problemy odrodzonej Polski zaślubiny Polski z morzem zasługi Eugeniusza Kwiatkowskiego na polu gospodarczym budowa portu w Gdyni, Centralny Okręg Przemysłowy Gdynia polskim oknem na świat znaczenie terminów: eksport, okręg przemysłowy nauczyciela posługuje się terminami: II RP, ułani przedstawia głównodowodzącego wojsk polskich w bitwie pod Warszawą odpowiada, jaki był wynik Bitwy Warszawskiej nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: port, przemysł, minister, bezrobocie wskazuje na mapie Polski Gdynię wyjaśnia, dlaczego Gdynia stała się polskim oknem na świat się terminami: komunizm, bolszewicy, cud nad Wisłą zna wydarzenie związane z datą: 15 sierpnia 1920 r. wyjaśnia, dlaczego 15 sierpnia obchodzone jest Święto Wojska Polskiego się terminami: eksport, import, okręg przemysłowy charakteryzuje postać Eugeniusza Kwiatkowskiego wskazuje na mapie obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego wyjaśnia genezę wojny o wschodnią granicę II RP omawia przebieg wojny polsko-bolszewickiej ocenia postawę ludności polskiej wobec sowieckiego zagrożenia charakteryzuje mit cudu nad Wisłą opisuje trudności gospodarcze i ustrojowe w odbudowie państwa polskiego przedstawia dokonania Eugeniusza Kwiatkowskiego wyjaśnia, jakie czynniki złożyły się na sukces wojsk polskich w wojnie z Rosją Sowiecką wyjaśnia, w jaki sposób rozwój gospodarczy wpływa na sytuację obywateli wyjaśnij, kiedy i w jaki sposób bolszewicy przejęli władzę w Rosji podaje przykłady współcześnie istniejących krajów komunistycznych oraz opisuje życie ich mieszkańców wyjaśnia rolę potencjału gospodarczego państwa we współczesnym świecie wymienia najważniejsze ośrodki przemysłowe współczesnej Polski 15

16 3. Zośka, Alek i Rudy bohaterscy harcerze 4. Pilecki i Inka żołnierze niezłomni sytuacja społeczeństwa polskiego pod niemiecką okupacją Szare Szeregi (Zośka, Alek, Rudy) akcja pod Arsenałem batalion Zośka w powstaniu warszawskim powstanie warszawskie jako wyraz patriotyzmu młodego pokolenia znaczenie terminów: okupacja, łapanki, Armia Krajowa, Szare Szeregi polityka Niemiec wobec ludności żydowskiej obozy koncentracyjne raporty Witolda Pileckiego represje komunistów i śmierć Witolda Pileckiego polityka komunistów wobec polskiego podziemia postawa Danuty Siedzikówny, ps. Inka znaczenie terminów: obozy koncentracyjne, żołnierze niezłomni nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: okupacja wie, kiedy i gdzie wybuchła II wojna światowa opisuje sytuację narodu polskiego pod niemiecką okupacją nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: obozy koncentracyjne opisuje politykę Niemiec wobec ludności żydowskiej wyjaśnia, kto objął rządy w państwie polskim po zakończeniu II wojny światowej się terminami: łapanki, Armia Krajowa, Szare Szeregi zna wydarzenia związane z datami: 1 września 1939 r., 1 sierpnia 1944 r. charakteryzuje postaci Zośki, Alka i Rudego się terminem: żołnierze niezłomni zna zbrodnie niemieckie popełnione na Żydach charakteryzuje postaci Witolda Pileckiego, Danuty Siedzikówny wyjaśnia, dlaczego dla wielu Polaków wojna się nie zakończyła wyjaśnia pojęcie: żołnierze niezłomni opisuje najważniejsze akcje Szarych Szeregów, w tym akcję pod Arsenałem ocenia postawę młodzieży polskiej pod okupacją charakteryzuje postać i działalność Witolda Pileckiego opisuje represje komunistów wobec zwolenników prawowitych władz polskich ocenia postawę Danuty Siedzikówny, ps. Inka charakteryzuje działalność Polskiego Państwa Podziemnego przedstawia politykę okupantów wobec Polaków (mord katyński) wyjaśnia, dlaczego państwo polskie znalazło się po II wojnie światowej w sowieckiej strefie wpływów charakteryzuje działalność partyzantki antykomunistycznej wyjaśnia dramatyzm wyboru postaw przez obywateli wobec państwa polskiego po II wojnie światowej podaje przykłady udziału żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej przedstawia przebieg powstania warszawskiego wyjaśnia pojęcie: suwerenność wyjaśnia pojęcie: żelazna kurtyna oraz jego genezę charakteryzuje postać i działalność Ireny Sendlerowej wymienia największe niemieckie obozy koncentracyjne 16

17 5. Jan Paweł II papież pielgrzym 6. Solidarność i jej bohaterowie opozycyjna rola Kościoła w czasach komunizmu wybór Karola Wojtyły na papieża pielgrzymki papieża do ojczyzny (Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!) wsparcie Kościoła dla Polaków protestujących przeciw rządom komunistów Jan Paweł II jako papież pielgrzym znaczenie terminów: papież, konklawe, kardynał, pontyfikat kryzys PRL w latach 70. XX w. działalność opozycyjna strajki robotnicze i powstanie NSZZ Solidarność bohaterowie Solidarności Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, Andrzej Gwiazda, Jerzy Popiełuszko wprowadzenie stanu wojennego i represje przeciwko opozycji przełom 1989 r. i upadek komunizmu nauczyciela poprawnie posługuje się terminem: papież wie, kim był Karol Wojtyła podaje miasto, w którym urodził się Karol Wojtyła nauczyciela poprawnie posługuje się terminami: demokracja, strajk wie, jak się nazywał pierwszy przywódca związku zawodowego Solidarność i późniejszy prezydent się terminami: konklawe, kardynał, pontyfikat charakteryzuje rolę papieża jako przywódcy Kościoła katolickiego oraz jako autorytetu moralnego dla wiernych wyjaśnia, dlaczego Jan Paweł II był darzony wielkim szacunkiem się terminami: związek zawodowy, Solidarność, stan wojenny, Okrągły Stół zna wydarzenia związane z datami: sierpień 1980, l989 wyjaśnia, dlaczego w 1980 r. doszło do masowych strajków robotniczych zna głównych bohaterów Solidarności Lecha Wałęsę, Annę Walentynowicz, Andrzeja Gwiazdę, opisuje sytuację społeczeństwa polskiego w czasach PRL charakteryzuje rolę Kościoła katolickiego w czasach komunizmu opisuje okoliczności zawiązania związku zawodowego Solidarność przedstawia główne postulaty Solidarności wymienia ograniczenia, z jakimi wiązało się wprowadzenie stanu wojennego wyjaśnia symbolikę Okrągłego Stołu wyjaśnia znaczenie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do kraju dla społeczeństwa polskiego wskazuje różnice polityczne między czasami komunizmu a wolną Polską podaje przykłady protestów Polaków przeciwko władzom komunistycznym wyjaśnia, jaką rolę odegrał stan wojenny wyjaśnia znaczenie słów Jana Pawła II: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi! opowiada o rywalizacji między Związkiem Sowieckim a Zachodem wyjaśnia znaczenie i skutki rozmów Okrągłego Stołu 17

18 znaczenie terminów: strajk, związek zawodowy, Solidarność, stan wojenny, Okrągły Stół Jerzego Popiełuszkę Pełne opanowanie wymagań sformułowanych w podstawie programowej oraz reprezentowanie szkoły w konkursach zewnętrznych ze znaczącymi osiągnięciami (co najmniej na szczeblu miasta) jest podstawą do wystawienia uczniowi oceny celującej. 18

19 WYMAGANIA PROGRAMOWE DLA KLASY V SZKOŁY PODSTAWOWEJ do programu My i historia Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Początek nowej epoki średniowiecza upadek imperium rzymskiego życie ludzi na początku średniowiecza wzrost znaczenia Kościoła powstanie nowych państw w Europie zna i zaznacza na taśmie chronologicznej datę upadku imperium rzymskiego 476 r.; wskazuje upadek imperium rzymskiego jako początek nowej epoki średniowiecza. wyjaśnia przyczyny podziału imperium rzymskiego na części wschodnią i zachodnią; przedstawia przyczyny upadku starożytnego Rzymu; wyjaśnia pojęcie barbarzyńcy ; posługując się mapą, wskazuje i nazywa państwa barbarzyńskie powstałe na gruzach imperium rzymskiego; zna wpływ łaciny na powstanie j.romańskich wyjaśnia, jak doszło do powstania państw barbarzyńskich na gruzach imperium rzymskiego; opowiada o położeniu ludności po upadku imperium rzymskiego; wyjaśnia pojęcie języki romańskie i podaje ich przykłady. charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w życiu ludzi na początku średniowiecza; wyjaśnia przyczyny rozszerzenia się chrześcijaństwa w Europie; przedstawia rolę duchownych w państwach barbarzyńskich. zbiera informacje na temat plemienia Wandalów i wyjaśnia współczesne rozumienie pojęcia wandal. 19

20 Nasi przodkowie Słowianie Słowianie, ich siedziby i zajęcia wierzenia Słowian obyczaje Słowian system plemienny zaznacza VI w. czas pojawienia się Słowian w Europie na taśmie chronologicznej; wymienia zajęcia Słowian; wymienia przykłady obrzędów słowiańskich, które przetrwały do dziś. wyjaśnia pojęcie plemię ; nazywa i wskazuje na mapie siedziby Słowian (tereny Europy Środkowo- Wschodniej); przedstawia wierzenia Słowian; podaje przykłady miejsc, w których Słowianie czcili bogów. wymienia grupy etniczne Słowian i podaje przykłady współczesnych narodów do nich zaliczanych; wymienia więzi łączące członków jednego plemienia. wyjaśnia pojęcie wiec ; wymienia najważniejszych bogów słowiańskich i ich dziedziny opiekuńcze; wyjaśnia zasady funkcjonowania ustroju plemiennego. zbiera informacje i opowiada o dożynkach obrzędzie słowiańskim, który przetrwał do dziś. Mieszko twórcą państwa zjednoczenie plemion przez Polan Mieszko I władcą nowego państwa przyczyny chrztu Polski w 966 r. skutki i znaczenie chrztu Polski zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę chrztu Polski 966 r.; wskazuje wiek X jako czas panowania Mieszka I i zaznacza go na taśmie chronologicznej; wskazuje Mieszka I jako pierwszego historycznego władcę Polski. wyjaśnia pojęcie dynastia ; wskazuje ród Piastów jako pierwszą polską dynastię panującą; wskazuje na mapie państwo Mieszka I, Gniezno i Poznań; na podstawie mapy wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie w X w.; wskazuje na mapie tereny zamieszkałe przez plemię Polan; na podstawie mapy wymienia sąsiadów Polski za panowania Mieszka I. wyjaśnia pojęcie misja chrystianizacyjna ; wyjaśnia pochodzenie nazw Polanie i Polska. wskazuje przyczyny przyjęcia chrztu przez Mieszka I; wymienia korzyści płynące dla Polski z przyjęcia chrześcijaństwa. wskazuje znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa dla rozwoju państwa polskiego. 20

21 Bolesław Chrobry pierwszy król Polski Bolesław Chrobry następcą Mieszka I cel i skutki misji św. Wojciecha przyczyny i znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego Bolesław Chrobry i Otton III bohaterowie zjazdu gnieźnieńskiego koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 r. wyjaśnia znaczenie przydomka Chrobry ; zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę zjazdu gnieźnieńskiego 1000 r.; wskazuje bohaterów zjazdu gnieźnieńskiego Bolesława Chrobrego i Ottona III. przedstawia krótko postać św. Wojciecha; opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego; wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Bolesława Chrobrego. zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej daty misji św. Wojciecha (997 r.) i koronacji Bolesława Chrobrego (1025 r.); przedstawia cel misji św. Wojciecha; opowiada o przebiegu misji św. Wojciecha; wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego dla państwa polskiego; wskazuje na mapie i nazywa tereny przyłączone do Polski przez Bolesława Chrobrego oraz miejscowość, w której powstało pierwsze w Polsce arcybiskupstwo. wyjaśnia przyczyny zjazdu gnieźnieńskiego; omawia decyzje ogłoszone na zjeździe gnieźnieńskim i ich znaczenie; wyjaśnia znaczenie utworzenia w Polsce arcybiskupstwa. ocenia panowanie Bolesława Chrobrego. Trud rządzenia władca jego prawa i obowiązki urzędnicy i ich zadania drużyna książęca i jej rola dwór książęcy (królewski) Gniezno pierwszą stolicą Polski wskazuje Mieszka I i Bolesława Chrobrego jako pierwszych władców Polski; zna tytuły pierwszych władców Polski książę i król; wskazuje Gniezno jako pierwszą stolicę Polski. wyjaśnia pojęcie drużyna książęca ; wyjaśnia zadania i znaczenie drużyny książęcej. wymienia najważniejszych urzędników książęcych (królewskich); wskazuje zadania rady monarszej. wymienia prawa i obowiązki władcy w X XII w.; omawia zadania najważniejszych urzędników książęcych (królewskich); opowiada krótko o życiu dworu książęcego (królewskiego) w X XII w. przedstawia i omawia uzbrojenie wojów konnych i pieszych z początków średniowiecza. 21

22 Życie w Polsce pierwszych Piastów społeczeństwo polskie za pierwszych Piastów miejsca powstawania grodów wygląd, funkcja i znaczenie grodów zajęcia mieszkańców grodu funkcja podgrodzi i zajęcia ich mieszkańców wyjaśnia pojęcia: gród, podgrodzie ; wskazuje miejsca, w których powstawały grody. wyjaśnia pojęcie danina ; wymienia grupy społeczne żyjące w Polsce X XII w.; wskazuje na ilustracji elementy obronne grodu. przedstawia zajęcia grup społecznych Polski X XII w.; przedstawia zadania niektórych osad służebnych; wymienia mieszkańców grodu i podgrodzi; wskazuje zadania (zajęcia) mieszkańców podgrodzi. wyjaśnia pojęcie osady służebne ; przedstawia funkcje grodu; przedstawia i charakteryzuje obowiązki poddanych wobec monarchy. wymienia znane grody powstałe na terenie regionu. Wśród zakonników powstawanie zgromadzeń zakonnych życie w klasztorze wygląd i zajęcia zakonników św. Franciszek z Asyżu wyjaśnia pojęcie klasztor ; charakteryzuje krótko św. Franciszka z Asyżu. wyjaśnia pojęcia: zakon, reguła zakonna ; opisuje wygląd zakonników; opowiada o życiu zakonnym używając pojęć: modlitwa, praca, ubóstwo. wyjaśnia pojęcia: tonsura, habit ; przedstawia zajęcia zakonników. wyjaśnia pojęcie benedyktyńska praca ; opowiada o przygotowaniach do ślubów zakonnych; wymienia przyrzeczenia ślubów zakonnych. we wskazanej przez nauczyciela formie przedstawia św. Franciszka z Asyżu i nauki, jakie głosił. 22

23 Kazimierz Wielki dobrym gospodarzem Kraków siedzibą królewską polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego założenie Akademii Krakowskiej uczta u Wierzynka wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego; zaznacza na taśmie chronologicznej datę 1364 r. umiejscawia w czasie panowanie Kazimierza Wielkiego i zaznacza je na taśmie chronologicznej; wskazuje na mapie państwo Kazimierza Wielkiego i wymienia państwa z nim sąsiadujące; opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, wymieniając powstanie Akademii Krakowskiej i ucztę u Wierzynka. wymienia przykłady działań Kazimierza Wielkiego prowadzące do wzmocnienia państwa polskiego (odpowiedź powinna uwzględniać następujące zagadnienia: pokojowa polityka zagraniczna, rozwój handlu i rzemiosła, kolonizacja, budownictwo obronne, Akademia Krakowska, uczta u Wierzynka). próbuje ocenić panowanie króla Kazimierza Wielkiego; opowiada o uczcie u Wierzynka; na podstawie ilustracji identyfikuje uczestników uczty u Wierzynka. w oparciu o przykłady wyjaśnia powiedzenie: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną ; wymienia zabytki regionu powstałe w czasach Kazimierza Wielkiego. 23

24 Na zamku rycerskim zamki obronne, ich funkcja i lokalizacja wygląd zamku elementy obronne i mieszkalne mieszkańcy zamku, ich zajęcia i rozrywki kodeks rycerski rycerze i ich powinności Zawisza Czarny wzorem średniowiecznego rycerza w oparciu o ilustrację opowiada o życiu mieszkańców zamku w średniowieczu; wskazuje elementy obronne zamku i wyjaśnia ich funkcje w czasie obrony. opisuje wygląd średniowiecznego zamku; wymienia miejsca lokalizacji zamków; wymienia mieszkańców zamku średniowiecznego; w oparciu o ilustrację opisuje strój rycerza; wymienia Zawiszę Czarnego jako wzór średniowiecznego rycerza. wymienia elementy obronne zamku: fosa, most zwodzony, brama, mury obronne, wieże; wymienia cechy średniowiecznego rycerza; definiuje pojęcia: kodeks rycerski, herb ; wyjaśnia funkcję średniowiecznych zamków; opisuje warunki życia mieszkańców zamku; przedstawia wzór rycerskiej postawy na przykładzie Zawiszy Czarnego. wymienia zamki obronne regionu lub te, które widział lub zna; wyjaśnia zależność usytuowania zamków od ich funkcji obronnej; wymienia te cechy średniowiecznego rycerza, które mają charakter ponadczasowy. wyjaśnia potrzebę naśladowania postaw rycerskich; wskazuje potrzebę ochrony zamków, jako pomników przeszłości. 24

25 W średniowieczny m mieście powstawanie miast w średniowieczu elementy obronne miast średniowiecznych wygląd i zabudowa średniowiecznego rynku miasta średniowieczne a współczesne na planie miasta wskazuje elementy obronne i rynek, odczytuje nazwy znajdujących się na rynku budowli; wymienia budynki znajdujące się przy rynku średniowiecznego miasta i omawia ich funkcje. opowiada o powstawaniu miast w średniowieczu i możliwościach ich lokowania; wymienia elementy obronne miasta, zapewniające bezpieczeństwo jego mieszkańcom; wyszukuje na planie miasta nazwy ulic, świadczące o specjalnościach rzemieślniczych; opisuje wygląd średniowiecznego miasta, używając pojęć: rynek, mury miejskie, brama miejska. wskazuje na ilustracji elementy obronne miejskiej zabudowy i omawia ich funkcje. definiuje pojęcia: samorząd miejski, burmistrz, rajcy, rada miejska ; ławnicy ; omawia miejsca i sposoby lokowania średniowiecznego miasta, uwzględniając jego elementy obronne. porównuje wygląd miasta w średniowieczu i miasta współczesnego; wymienia nazwy polskich miast powstałych w średniowieczu. 25

26 Mieszkańcy średniowieczne go miasta mieszkańcy średniowiecznych miast i ich zajęcia cechy i ich zadania warunki życia mieszkańców średniowiecznego miasta czas wolny mieszkańców średniowiecznego miasta wymienia mieszkańców średniowiecznego miasta; na podstawie ilustracji opisuje wygląd warsztatu rzemieślniczego. definiuje pojęcie cech ; opowiada o zajęciach kupców i rzemieślników; wymienia nazwy specjalności średniowiecznych rzemieślników. opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez mieszkańców średniowiecznych miast; na podstawie ilustracji opowiada o pracy średniowiecznych rzemieślników. definiuje pojęcia: mistrz cechowy, czeladnik ; ukazuje zróżnicowanie społeczne średniowiecznego miasta; omawia warunki życia i zajęcia jego mieszkańców; opowiada, jak wyglądała nauka zawodu w średniowieczu: od ucznia do mistrza cechowego. wyjaśnia przyczyny zanikania współcześnie wielu specjalności rzemieślniczych. Wieś w średniowieczu wygląd średniowiecznej wsi zajęcia mieszkańców wsi obowiązki chłopów wobec właściciela ziemi życie codzienne mieszkańców wsi na podstawie ilustracji opisuje wygląd średniowiecznej wsi; opowiada o codziennej pracy mieszkańców wsi. w oparciu o materiał ilustracyjny nazywa czynności wykonywane przez chłopów podczas prac polowych. wymienia przykłady uprawianych roślin i hodowanych zwierząt; podaje przykłady obowiązków chłopów wobec właścicieli wsi; opowiada o rozrywkach mieszkańców wsi. omawia wygląd średniowiecznej wsi; wskazuje na ilustracji kościół, karczmę, młyn i wyjaśnia ich rolę w funkcjonowaniu wsi; opisuje warunki życia mieszkańców wsi; wymienia powinności chłopów wobec właścicieli wsi. porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina; wymienia narzędzia używane podczas prac polowych i porównuje pracę chłopów z pracą rolników współcześnie (zauważa znaczenie postępu cywilizacyjnego). 26

27 Trudne sąsiedztwo Krzyżacy na ziemiach polskich utworzenie państwa krzyżackiego i jego organizacja polityka Krzyżaków wobec sąsiadów zagarnięcie Pomorza Gdańskiego opisuje wygląd rycerzy krzyżackich. przedstawia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski; wskazuje na mapie Mazowsze, ziemię chełmińską Pomorze Gdańskie, państwo zakonne, Gdańsk, Malbork; opowiada o okolicznościach utworzenia państwa zakonnego; przedstawia politykę Krzyżaków wobec Polski; zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej datę utraty przez Polskę Pomorza Gdańskiego 1308 r. przedstawia politykę prowadzoną przez Krzyżaków na podbitych terenach; wyjaśnia okoliczności zagarnięcia Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków; wyjaśnia znaczenie Pomorza dla państwa przedstawia samodzielnie zebrane wiadomości na temat organizacji zakonu krzyżackiego. Jadwiga Andegaweńska król Polski Jadwiga Andegaweńska królem Polski dwór Jadwigi i jej zasługi dla rozwoju kultury polskiej testament królowej Jadwigi kult św. Jadwigi zaznacza na taśmie chronologicznej wiek XIV czasy, w których żyła Jadwiga Andegaweńska; charakteryzuje królową Jadwigę. wymienia zasługi królowej Jadwigi dla kultury polskiej. przedstawia okoliczności wstąpienia na tron Jadwigi Andegaweńskiej; opowiada o życiu dworu królowej Jadwigi. nazywa, na podstawie schematu, związki pokrewieństwa między Jadwigą a ostatnimi Piastami; wyjaśnia, dlaczego Jadwiga Andegaweńska została uznana za świętą. tworzy album Dzieło królowej Jadwigi, poświęcony królowej Jadwidze i jej działalności. 27

28 Jadwiga i Jagiełło unia polsko-litewska przyczyny unii polsko- -litewskiej w Krewie Władysław Jagiełło królem Polski bitwa pod Grunwaldem w 1410 r. zaznacza i zapisuje na taśmie chronologicznej daty unii w Krewie i bitwy pod Grunwaldem; wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, państwo zakonu krzyżackiego, Krewo, Grunwald. wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej; opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem. wyjaśnia pojęcie unia personalna ; opowiada o przebiegu bitwy pod Grunwaldem. opowiada o okolicznościach wstąpienia na tron Władysława Jagiełły; przedstawia zobowiązania Władysława Jagiełły podjęte w Krewie. zbiera i przedstawia informacje o słynnych rycerzach, którzy brali udział w bitwie pod Grunwaldem. Wisłą do Gdańska odzyskanie Pomorza Gdańskiego wzrost znaczenia Wisły jako szlaku komunikacyjnego spław rzeczny rozkwit Gdańska i innych miast położonych na szlaku wiślanym wskazuje na mapie Wisłę, Gdańsk i miasta położone na szlaku wiślanym; wymienia towary, którymi handlowano w Polsce w XV i XVI wieku. wyjaśnia pojęcia: spichlerz, spław rzeczny ; wskazuje znaczenie Wisły jako szlaku komunikacyjnego. wyjaśnia przyczyny ożywienia gospodarki polskiej po odzyskaniu Pomorza Gdańskiego; opowiada o funkcjonowaniu spławu rzecznego; wyjaśnia pojęcia: szkuta, flisak, żuraw, i posługuje się nimi. przedstawia okoliczności odzyskania Pomorza Gdańskiego; przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu 1466 r. zbiera i przedstawia informacje o różnych jednostkach pływających, wykorzystywanych w spławie rzecznym w XVI wieku. Z Kolumbem ku nieznanym brzegom średniowieczne wyobrażenia o Ziemi przyczyny odkryć geograficznych wielcy odkrywcy i ich wyprawy (Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan) skutki wielkich odkryć geograficznych dla Europy i Ameryki definiuje pojęcia: karawela, Nowy Świat (patrz rozdział Dwa światy ), Indianie, broń palna ; wymienia odkrywców: Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, Vasco da Gamę; umieszcza w czasie i w przestrzeni Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą wyprawę. opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat (patrz rozdział Dwa światy ), Indianie, broń palna. wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i Ameryki; wymienia nazwy towarów przywożonych z Nowego Świata do Europy (patrz rozdział Dwa światy ). wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia wynalazki z dziedziny żeglugi, które umożliwiły dalekie wyprawy. wyjaśnia przyczyny poszukiwania przez Europejczyków drogi morskiej do Indii; wskazuje na mapie kierunki podróży znanych odkrywców; wskazuje związek między wynalazkami z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw; przedstawia osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich (patrz 28