Stawka ywieniowa dzieci w szko³ach wynosi 2 z³. Wed³ug stanu na dzieñ r. w szko³ach bêdzie do ywianych 750 dzieci.

Transkrypt

1

2 WIADOMOŒCI SAMORZ DOWE 1. Szkolnictwo w roku szkolnym 2007/2008 w gminie Œwilcza W roku szkolnym 2007/2008 w strukturze organizacyjnej jest 11 szkó³ podstawowych i 5 gimnazjów oraz 4 przedszkola, w których bêdzie uczyæ siê i wychowywaæ 2086 uczniów. W Szko³ach Podstawowych w 79 oddzia- ³ach (œrednia 15,87 ucznia) uczyæ bêdzie siê 1254 uczniów, w Gimnazjach, w 35 oddzia- ³ach 832 uczniów (œrednia 23,77) ³¹cznie 114 oddzia³ów. W porównaniu z rokiem ubieg³ym mniej o 52 uczniów. Ogó³em w szko³ach jest 231,75 etatów nauczycieli, 102,16 etatu pracowników administracyjno-obs³ugowych, (administracyjnych 21,76 etatu, obs³ugowych 80,40 etatu). 2. Pomoc uczniom W miejsce wyprawki szkolnej MEN wprowadzi³o nowy program pomocy uczniom w 2007 r., tj. dofinansowanie zakupu podrêczników dla dzieci rozpoczynaj¹cych roczne przygotowanie przedszkolne oraz naukê w kl. I-III szko³y podstawowej, dofinansowa- nie do zakupu jednolitego stroju dla uczniów szko³y podstawowej i gimnazjum (wynikaj¹ce ze zmiany ustawy o systemie oœwiaty). Gmina Œwilcza z³o y³a zapotrzebowanie na œrodki finansowe przeznaczone na ww. program zgodnie z zapotrzebowaniem z³o- onym przez dyrektorów placówek. W gminie z takiej pomocy skorzysta³o 172 uczniów zakup podrêczników od 0 do III kl. i zakupu jednolitego stroju 342 uczniów po 50 z³ dla dziecka (dotyczy to uczniów, których dochód nie przekracza 351 z³ netto na cz³onka w rodzinie. Dofinansowanie prowadzone jest w formie dotacji celowej przekazanej przez MEN. W roku szkolnym 2006/2007 zosta³o z³o- onych 358 wniosków i wyp³acono kwotê z³. Wnioski na stypendia socjalne dla uczniów w roku szkolnym 2007/2008 mo - na sk³adaæ w Urzêdzie Gminy do 15 wrzeœnia br. (dochód netto na 1 cz³onka w rodzinie 351 z³). Stawka ywieniowa dzieci w szko³ach wynosi 2 z³. Wed³ug stanu na dzieñ r. w szko³ach bêdzie do ywianych 750 dzieci. Maria Jarosz Wiadomoœci samorz¹dowe... 3 Wydarzenia bie ¹ce... 5 Rocznice W krêgu wiary Edukacja i wychowanie Tradycje i kultura G³os m³odych Œwiat przyrody Sport i rekreacja Rozmaitoœci Sylwetki samorz¹dowców Kto jest kto? Imiê i nazwisko: Adam Dziedzic Niepubliczna Szko³a Muzyczna I stopnia w Trzcianie Do istniej¹cej od 1998 r. Niepublicznej Szko³y Muzycznej prowadzonej przez dyr. Józefa Barlika zapisanych zosta³o 11 nowych uczniów. Ogó³em 14 nauczycieli muzyków uczy 60 uczniów na nastêpuj¹cych kierunkach: skrzypce, fortepian, akordeon, tr¹bka, klarnet, gitara i perkusja. Rok szkolny 2007/2008 zosta³ zainaugurowany 3 wrzeœnia w nowo wybudowanym okaza³ym, funkcjonalnym i piêknym budynku szko³y. Do tej pory goœcinnoœci szkole udziela³a wpierw Szko³a Podstawowa, a póÿniej Zespó³ Szkó³ w Trzcianie. Uroczyste oficjalne otwarcie Niepublicznej Ogólnokszta³c¹cej Szko³y Muzycznej w Trzcianie nast¹pi w przysz³ym roku. Uczniowie bêd¹ siê w niej uczyæ równoczeœnie przedmiotów ogólnokszta³c¹cych, jak w szko³ach podstawowych, i muzyki. Warto ju pomyœleæ o zapisywaniu do niej uczniów. Szko³a ponadgimnazjalna Zespó³ Szkó³ Techniczno-Weterynaryjnych w Trzcianie w roku szkolnym 2007/ 2008 liczy 440 m³odzie y, któr¹ uczy 48 nauczycieli ró nych specjalnoœci zawodowych. Kszta³cenie prowadzone jest w LO kierunek: edukacja ogólnoratownicza i ochrona przeciwpo arowa, w technikach specjalnoœci: technik budownictwa, technikgeodeta, technik weterynarii, technik ywienia zbiorowego. Od bie ¹cego roku szkolnego funkcjonuje w Zespole Technikum Us³ug Fryzjerskich. Uczniowie oprócz dyplomów maturalnych uzyskuj¹ samochodowe prawo jazdy, prawo jazdy na motocykl, ci¹gnik, a tak e uprawnienia spawalnicze, obs³ugi wózków wid³owych, kombajnisty i kelnera. Szko³a dysponuje nowoczesn¹ baz¹ dydaktyczn¹ i warsztatow¹. Oœrodek Szkolno-Wychowawczy w Mrowli Prowadzony jest przez Starostwo Powiatowe w Rzeszowie. Funkcjonuje równie Specjalna Szko³a Podstawowa dla dzieci z niepe³nosprawnoœci¹ umys³ow¹. Rok urodzenia: 1969 Miejsce zamieszkania: Trzciana 298 Stan cywilny: onaty, dzieci: syn Piotr (15 lat) i córka Zuzanna (10 lat) Wykszta³cenie: wy sze techniczne Miejsce pracy: Podkarpackie Centrum Handlowe Agrohurt S.A. Rzeszów, wiceprezes Zarz¹du W samorz¹dzie: Do Rady Gminy Œwilcza wybrany przez elektorat trzciañski (473 g³osy) jako drugi z czterech kandydatów Funkcje w Radzie Gminy: Praca w Komisji Handlu Rolnictwa Us³ug i Ochrony Œrodowiska oraz w Komisji Rewizyjnej. Praca spo³eczna w œrodowisku: Kilkuletnia praca w Radzie Rodziców Zespo³u Szkó³ w Trzcianie (logistyka, zabezpieczenie materia³owe, wykonawstwo prac) Ulubiona ksi¹ ka: Mark Twain ycie na Missisipi obraz kszta³towania siê amerykañskiej wspólnoty narodów, demokracji Motto yciowe: Tak yæ, aby pozostawiæ po sobie nie tylko dobre wspomnienia. yæ dla ludzi Jedno zdanie dla Czytelników: Oby nikomu i nigdy b³yskotki œwiata tego nie przys³oni- ³y podstawowej prawdy, e praca samorz¹dowców jest s³u b¹ spo³eczn¹: W ma- ³ych ojczyznach czyñmy wielkie rzeczy Nr 43/2007 3

3 WIADOMOŒCI SAMORZ DOWE Zestawienie sieci i organizacji szkó³ podstawowych w Gminie Œwilcza wg. projektów organizacyjnych na rok szkolny 2007/2008 Uczniów w klasach jêzyki obce Czas pracy Lp. Nazwa szko³y Uczniów Oddzia³ów 6-latków Oddz. przedszkoli I II III IV V VI przedszk. i oddz. przedszk. 1. SP Bratkowice Nr Przedszkole 59 dzieci m³odsze 2. SP Bratkowice Nr SP Bratkowice Nr B³êdowa Zg³ob Bzianka D¹browa dzieci m³odsze (3-5 lat) Mrowla Rudna Wielka Przybyszówka Trzciana Œwilcza Przedszkole Œwilcza, 53 dzieci mlodsze Razem Gimnazja Gminy Œwilcza w roku szkolnym 2007/2008 Lp. Nazwa placówki kl. I kl. II kl. III Razem Oddzia³y 1. Nr 1 Przybyszówka 21a, 21b 21a, 21b,21c 28a, 28b Nr 2 Œwilcza 22a, 22b 24a, 23b 25a, 25b Nr 3 Trzciana 28a, 28b 22a, 24b 25a, 25b Nr 4 Bratkowice 20a, 20b, 20c 19a, 20b, 19c, 17d 27a, 27b, 27c Nr 5 Rudna Wielka 28a, 28b 25a, 26b 27a, 28b Razem Maria Jarosz Wyniki sprawdzianu wiadomoœci po szkole podstawowej i egzaminu gimnazjalnego w szko³ach Gminy Œwilcza w 2007 r. Szko³a Podstawowa Gimnazjum Miejscowoœæ Liczba Nazwa szko³y Œrednia Liczba Nazwa Œrednia uczniów uczniów szko³y B³êdowa Zg³obieñska 15 23,73 Bratkowice 38 Nr 1 im. kard. S. Wyszyñskiego 26,58 84 Nr 4 54,54 13 Nr 2 im. Jana Paw³a II 30,31 9 Nr 3 im. o³nierzy AK 29,11 Bzianka 15 30,53 D¹browa 15 25,13 Mrowla 14 im. M. Konopnickiej 26,21 Przybyszówka 24 im. Jana III Sobieskiego 28,25 51 Nr 1 60,29 Rudna Wielka 11 23,09 54 Nr 5 52,76 Œwilcza 48 im. œw. Jana Kantego 28,17 51 Nr 2 58,06 Trzciana 26 26,15 54 Nr 3 59,52 Sporz¹dzono na podst. wyników Okrêgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. WBiA z dn. 3 sierpnia 2007 r. Zofia Dziedzic 4 Nr 43/2007

4 WYDARZENIA BIE CE Jesieñ jako œwiêta ksieni W ziemi Piastów gospodarzy! Powoli koñczy siê czas panowania s³oñca. W lipcu i sierpniu, kiedy grza³o najmocniej otulaj¹c nas z³otymi promieniami, rozprasza³o smutek, pozwala³o zapomnieæ o troskach, pozytywnie nastawia³o do œwiata i nie zawsze sympatycznych bliÿnich. W siwych rosach wstaje s³onko... Jesieñ w naszych warunkach klimatycznych bywa zazwyczaj pogodna i ciep³a, chocia s³oñce nie grzeje tak mocno jak latem. Nie bez powodu zyska³a przecie miano z³otej polskiej jesieni. Obcuj¹c z przyrod¹ mo na obserwowaæ szereg charakterystycznych zjawisk w tym okresie. W pogodne dni wczesnej jesieni snuj¹ siê w powietrzu srebrzyste, misternie utkane nitki pajêczyny. Wiatr targa je po polach i ³¹kach. Wiesza na roœlinach, p³otach i domach. To babie lato pajêczyna produkowana przez niektóre stawonogi. Sieæ ³owna dla zdobycia pokarmu i œrodek transportu ma³ych pajêczaków. To równie przedmiot zainteresowania przyrodników, a tak e temat wielu piêknych wierszy, obiekt dla fotografów i malarzy. Wiatr po ó³k³e liœcie niesie, to ju wrzesieñ! Wrzesieñ wywodz¹cy sw¹ nazwê od kwitn¹cego w tym czasie wrzosu ma³ej krzewinki o drobnych listkach i liliowych kwiatach raczy nas kobiercem dywanów utkanych w lasach. I jeœli jeszcze zafunduje nam w nim obfitoœæ grzybów, spacer po lesie staje siê przyjemny i po yteczny. Nad polami snuj¹ siê dymy ognisk, jako e nasta³ czas wykopków ziemniaków, podstawowego produktu ywnoœciowego, oprócz chleba. Pieczone w ognisku ziemniaki, to specja³ jedyny w swoim rodzaju. Kto chocia raz zakosztowa³, bêdzie d³ugo pamiêta³ ten smak. Na zagonach, opustosza³ych polach, gromadz¹ siê gawrony i kawki. Ukryte przez rolnika ziarno w glebie i opad³e nasiona ró nych roœlin czekaj¹ na wiosnê. Obok wiejskich zagród jakby spokojniej, wolniej p³ynie czas. Min¹³ najgorêtszy okres zbiorów. Tu i ówdzie susz¹ siê kolby z³otej kukurydzy, czasem jeszcze pêki liœci tytoniowych. Jesienne prace porz¹dkowe w obejœciach wype³niaj¹ czas krótkiego dnia. W œwiecie zwierz¹t poruszenie... Nasta³ czas odlotów ptaków. Najwczeœniej gatunki ciep³olubne wilga, dudek, kuku³ka. Nastêpnie wyraÿne poruszenie daje siê zauwa yæ w œwiecie pozosta³ych. Wielotysiêczne zloty, sejmiki i klucze rysuj¹ce siê na wysokim niebie dzikich gêsi, urawi, bocianów i innych. Wiedzione swoim ptasim instynktem wyruszaj¹ w dalek¹ drogê, by z wiosn¹ znów wróciæ do znajomych stron. Pozostan¹ nieliczne. Ucichn¹ ich œpiewy. W œwiecie zwierz¹t równie poruszenie. W po³owie wrzeœnia rozpoczyna siê rykowisko okres godowy jeleni. Pod koniec miesi¹ca i w paÿdzierniku do godów, zwanych bykowiskiem, przystêpuj¹ daniele. Jesienny czas obfitoœci wykorzystuj¹ zwierzêta, zw³aszcza te, które zapadn¹ w sen zimowy borsuki, je e, niedÿwiedzie. Pozosta³e, które bêd¹ zimowaæ pod go³ym niebem, zmieniaj¹ letni¹ sierœæ na d³u sz¹, bardziej gêst¹, cieplejsz¹. Wiêc chodÿ, pomaluj mi œwiat...! Jesieñ, to mozaika najró niejszych barw i odcieni. Bajecznie piêknym zjawiskiem jest zabarwienie drzew liœciastych. Wiêkszoœæ liœci ó³knie, inne br¹zowiej¹, nabieraj¹ z³otawego odcienia, niektóre przybieraj¹ czerwon¹ barwê. Ten obraz potrafi¹ zatrzymaæ na d³u ej malarze, my jedynie mo emy obserwowaæ i rozkoszowaæ siê opadaniem tañcz¹cych na wietrze liœci i spacerem po wielobarwnych dywanach. W jesiennym lesie dojrzewaj¹ owoce drzew i krzewów. Czarne owoce przystrajaj¹ liguster, dziki bez, a niebieskie œliwê, tarninê. Wœród nich pyszni siê swymi czerwonymi koralami jarzêbina i kalina. Z ga³êzi sypi¹ siê dojrza³e o³êdzie, kasztany, orzechy laskowe i bukowe. Zmienia siê sceneria krajobrazu za praw¹ coraz ch³odniejszych dni, pierwszych przymrozków, czêstych porannych mgie³. Powoli dobiega koñca najbarwniejszy okres w przyrodzie, pe³en kolorów i blasków. Zachêcam do w³asnych obserwacji uroków jak e piêknej pory roku. Zasnu³y siê nasze pola W mg³aw¹, jesienn¹ oponê Kurz osiad³ na jesionach Na brzozach liœæ siê czerwieni O smutna godzino w przyrodzie O smutna, cicha jesieni. Stanis³awa Stasiej Najpierw, bardzo krótko siê przedstawiê. Jestem pierwszym z dziesiêciorga dzieci Katarzyny Róg i Tomasza Szopiñskiego. Jestem misjonarzem redemptoryst¹, od 1967 r. na misjach zagranicznych. Nazywam siê Szopiñski, ale z imieniem ró nie bywa, poniewa od 1967 by³em Emilo. W owym roku wyjecha- ³em na misjê do Argentyny i zgodnie z wymaganiami PRL wyje d a³em bezpowrotnie. Pogodzi³em siê wiêc z paszportow¹ form¹ imienia Emilio. Najserdeczniej pozdrawiam wszystkich moich rodaków i ka dego z osobna: Niech bêdzie pochwalony Jezus Chrystus!. A kto rozumie po hiszpañsku: Ave Mar ia Purissima! Ju z góry serdecznie dziêkujê za opublikowanie tak rzadkiej, tak niecodziennej nowiny. A co pragnê powiedzieæ? Nie mogê zapomnieæ myœli o. Zdrza³ka, kiedy by³ na wizytacji w Argentynie. Powiedzia³ wtedy, e robiæ wielk¹ ucztê weseln¹ to tak, jak zrobiæ huczn¹ ucztê zawodnikom, przed ich wejœciem na boisko pi³ki no nej. Myœl ta, nie dawa³a mi spokoju, w miarê jak siê zbli a³a 95. rocznica urodzin mojej Mamy. Jak wielk¹ wagê przyk³ada³ Jan Pawe³ II do rodziny. Nazywa³ j¹ koœcio³em domowym, cegie³k¹ koœcio³a, spo³eczeñstwa, pañstwa. Je eli ceg³a rozpada siê w rêkach murarza, czegó siê mo na spodziewaæ po budynku? Kiedy mno ¹ siê rêce... Rodzina to ca³y mój skarb, to jedyne Ÿród³o, z którego mo na mi jeszcze czerpaæ szczêœcie. Jak e bliskie mi s¹ s³owa arcybiskupa Zygmunta Szczêsnego Feliñskiego. Gdy rozmyœlam czasem o przesz³oœci, nie ¹dam powrotu adnych innych chwil szczêœliwych, oprócz tych, które na ³onie rodziny spêdzi- ³em. W rodzinie, któr¹ mogê nazwaæ tak e szko³¹ œwiêtoœci, wpajano mi zasady, które sprawi³y, e w doros³ym yciu by³em zawsze naturalny, nie gra³em komedii, nic nie czyni- ³em z wyrachowania lecz szed³em zawsze za tym, co poczytywa³em za prawdê lub obowi¹zek. Nie jestem naukowcem, po prostu, zwyk³ym misjonarzem, który ma wiêcej kontaktu z yciem, jak z ksi¹ kami. Niech mi znawcy Pisma œw. wybacz¹ interpretacjê ewangelii o rozmno eniu piêciu chlebów i nakarmieniu nim 5 tysiêcy zgromadzonych wokó³ Chrystusa. Ch³opiec siê podzieli³, a wtedy, mno y³ siê chleb, mno y³y siê dwie r yby. Ka da ci¹ a jest dzieleniem siê matki, mno ¹ siê dzieci, a jej nie ubywa, mno y siê Nr 43/2007 5

5 WYDARZENIA BIE CE ona, mno y siê jedzenie, mno y siê miejsce dla nastêpnego, mno y siê wszystko! A mamie? Mno ¹ siê rêce, mno y siê zdrowie, mno y siê wszystko! Katarzyna Szopiñska z domu Róg jest najstarszym cz³onkiem bardzo licznej rodziny Szopiñski Róg. Oczywiœcie, nie mogê powiedzieæ, e jest to rodzina idealna, ale religijna i niew¹tpliwie bardzo liczna. Moja Matka gospodaruj¹c wraz z ojcem na roli, stara³a siê uczyæ dzieci prostoty, skromnoœci, szacunku do innych. Dogl¹da- ³a, by gospodarstwo przynosi³o niezbêdne dochody. Nie uznawa³a wystawnego trybu ycia. Pierwszy nasz dom by³ drewniany, niski, kryty dachówk¹, niczym nie wyró nia³ siê w otoczeniu. Wszystkie k³opoty, troski i zmartwienia znosi³a z heroizmem. Ma³ eñstwo i rodzinê traktowa³a bardzo powa nie. Córka Franciszka (trzecia z dziesiêciorga dzieci). Wnuczka Anna (czwarta z 28 wnuków). Ewa i Kamil Bieñkowscy (Kamil - pi¹ty z 15 prawnuków). 6 Prezydent pañstwa jest ojcem chrzestnym siódmego jej syna Boles³awa. Gest ten by³ symboliczny. Swego czasu otrzyma³a równie medal Dla Zas³u onego Matki. Oczywiœcie, to co zrobi³a, nie czyni³a aby otrzymaæ medal, adnej wagi do tego nie przyk³ada³a, ale ktoœ uzna³, e jest nieprzeciêtn¹ matk¹. Ostatnio o. Janusz Dyrek CSSR przedstawi³ sprawê obecnym w³adzom pañstwowym, ale o skutku nie wiemy nic. Dzieñ Rodzinny Katarzyna zd. Róg i Tomasz Szopiñski ( r.) Filip Bieñkowski (praprawnuk). Moim marzeniem by³o wykorzystaæ okazjê 95. urodzin i zorganizowaæ Dzieñ Rodzinny, dzieñ spotkania piêciu pokoleñ. Dos³ownie, chodzi o piêæ pokoleñ. Dla wszystkich, którym to mówiê, jest jakimœ s³owem magicznym! Jak gdyby z innej planety! Ze zdumieniem powtarzaj¹: 5 pokoleñ! Mo na siê zapoznaæ z drzewem genealogicznym sporz¹dzonym przez wnuka Dominika Karasia. Wiêc, pamiêtam o zmar³ych, ale wspominam tylko yj¹cych: Mama z Jej siostr¹ Franciszk¹, Jej dwie bratowe, 22 kuzynów i kuzynek, oœmiu synów i dwie córki, 29 wnuków, 15 prawnuków i o ile mi wiadomo, jeszcze dwie wnuczki oczekuj¹ rozwi¹zania, lista koñczy siê na praprawnuku. To jest najbli sza rodzina, gdy chodzi o pokrewieñstwo naturalne. Ale, muszê podziêkowaæ Bogu, e bracia i siostry w Chrystusie, z wielkim entuzjazmem ³¹cz¹ siê z ni¹ duchowo. Tak wiêc zacznê od b³ogos³awieñstwa Ojca œw. Benedykta XVI: Ojciec œw. Benedykt XVI udziela ca³ym sercem Apostolskiego B³ogos³awieñstwa Katarzynie Róg-Szopiñskiej z okazji 95 lat urodzin, dnia 17 sierpnia 2007 roku oraz dla ca³ej rodziny 5-ciu pokoleñ, wzywaj¹c obfitych ³ask Bo ych oraz opieki Matki Najœwiêtszej. B³ogos³awieñstwo Apostolskie ks. biskupa Czes³awa Stanuli z Brazylii. B³ogos³awieñstwo Apostolskie ks. biskupa Bogdana Dziuracha z Kijowa. Niestety nie umia³em siê skontaktowaæ z ordynariuszem Diecezji Rzeszowskiej, za co najbardziej przepraszam. A mo e to zrobiono za mnie? Wymieniam list osobisty ojca genera³a zgromadzenia o. Józefa Tobina. ¹czy siê z nami prowincja³ oo. redemptorystów Zbigniew Klafka oraz inne osobistoœci, pocz¹wszy od przedstawiciela Papieskiej Gwardii Szwajcarskiej Marcusa Hellera. Wszyscy cz³onkowie Domu Genera lnego w Rzymie, pocz¹wszy od o. rektora Nicioli Jose Darci (Brazylijczyk). A mo e wypada zaznaczyæ, e do wspólnoty nale ¹ cz³onkowie z 35 krajów mówi¹cy 19 jêzykami. Wiêc yczenia sk³ada³y i swoje modlitwy ofiarowali redemptoryœci z Ameryki, Wietnamu, Afryki, Indonezji, itd. Z Mam¹ i z 5 pokoleniami ³¹cz¹ siê i œl¹ yczenia osobiste liczni bracia i siostry z Argentyny, sanktuarium matki Bo ej Nieustaj¹cej Pomocy w Rzymie, jak równie dwie parafie z Rzymu oraz wszystkie placówki z Bawarii (Niemcy), wszyscy z którymi wspó³pracujê lub którym mogê ofiarowaæ me pos³ugi misjonarza. Uroczystoœæ rozpoczê³a Mama i wszyscy z ni¹ odmówili Koronkê do Bo ego Mi³osierdzia, poniewa czyni to ka dego dnia o godz Msza œw. koncelebrowana prowadzona by³a przeze mnie i wnuka Mamy ks. Marcina Szopiñskiego z koœcio³a Chrystusa Króla w Rzeszowie. On te wyg³osi³ okolicznoœciow¹ homiliê. Nie obesz³o siê bez kwiatów i yczeñ po zakoñczeniu nabo eñstwa. I oto refleksja. Dziwne s¹ koleje ludzkich losów. Wola Bo a stanowi jedyn¹, wy³¹czn¹ regu³ê, do której powinniœmy siê stosowaæ. Ten, kto czyni wszystko, czego Bóg od niego ¹da jest bezwzglêdnie cz³owiekiem doskona³ym wed³ug Serca Bo ego. Obyœmy wszyscy tacy byli. o. Emilio Szopiñski CSSR Nr 43/2007

6 WYDARZENIA BIE CE Mimo, e od zakoñczenia II wojny œwiatowej minê³o ponad 60 lat, w ziemi podczas prac polowych i na placach budów ci¹gle jeszcze mo na znaleÿæ wybuchowe pozosta³oœci z tamtego okresu. Zardzewia³e niewypa³y s¹ nadal du ym zagro eniem dla ycia ludzkiego. Znalaz³ granaty W lipcu br. jeden z mieszkañców Bratkowic w momencie wykopywania piasku na nieu ytkach w pobli u zalewu natkn¹³ siê na zardzewia³e przedmioty przypominaj¹ce granaty... Natychmiast powiadomi³ policjê. W krótkim czasie na miejsce znaleziska przyjechali policjanci i stra acy. Poinformowano te saperów z 21. Brygady Strzelców Podhalañskich w Rzeszowie. Stra acy z miejscowej OSP zabezpieczali teren przez kilkanaœcie godzin. Wybuchowa beczka Nastêpnego dnia, po przybyciu na miejsce znaleziska, saperzy zabezpieczyli kilka zardzewia³ych niewypa³ów odkopanych wczeœniej przez mieszkañca Bratkowic. Po dok³adnych oglêdzinach okaza³o siê, e s¹ to granaty rêczne F-1 z okresu II wojny œwiatowej. Kto je tu zakopa³? Mówi siê, e móg³ to byæ jeden z ma³ych arsena³ów miejscowych partyzantów Armii Krajowej, którzy w tym rejonie prowadzili walki z okupantem hitlerowskim. Saperzy znaleÿli tu a 64 sztuki amunicji. Granaty z³o one by³y w mocno przerdzewia³ej metalowej beczce. Wiêkszoœæ niewypa³ów zmieszana z piaskiem i rdz¹, przywar³a do resztek beczki, tworz¹c jednolit¹ œmiercionoœn¹ bombê. GroŸne znaleziska w regionie W bie ¹cym roku podczas prac budowlanych, remontowych i polowych napotkano na wiele groÿnych niewypa³ów. Saperzy z 21. Brygady Strzelców Podhalañskich maj¹ pe³ne rêce roboty. Niemal codziennie rozbrajaj¹ niewypa³y pozosta³oœci minionej wojny. W Rzeszowie przy ul. Sikorskiego na placu budowy saperzy wydobyli trzy niewybuchy. By³y to bomby lotnicze dwie wa ¹ce po ok. 100 kg, a jedna 15-kilogramowa. Na niebezpieczne znalezisko natrafi³a te stra po arna w Ustrzykach Dolnych. By³ to pocisk moÿdzierzowy o d³ugoœci ok. 25 cm i œrednicy 5 cm. Równie w Wólce Pe³kiñskiej k. Jaros³awia, podczas remontu domu, pracownicy znaleÿli pocisk artyleryjski. Znajdowa³ siê pod piecem, który poddano rozbiórce. Tylko od pocz¹tku br. saperzy z Rzeszowa odnotowali ju ponad 300 interwencji. Czêsto jest tak, e podczas jednego wyjazdu wydobywaj¹ kilka, a nawet kilkadziesi¹t niewybuchów. Rekordowe miejsce zawiera³o ponad 100 groÿnych pocisków. GroŸne znalezisko zosta³o zlikwidowane tak e w podrzeszowskim Trzebownisku. Przy budowie drogi obok tamtejszego gimnazjum, robotnicy natrafili na kilka zardzewia³ych pocisków. Gdy saperzy dok³adnie spenetrowali to miejsce, wydobyli 122 niemieckich pocisków artyleryjskich o kalibrze 88 milimetrów. W tym samym dniu saperzy zabezpieczyli jeszcze 50-kilogramow¹ bombê lotnicz¹ w podrzeszowskim Krasnem. Wszystkie niewybuchy przewo one s¹ na poligon wojskowy w Nowej Dêbie i tam detonowane. Refleksja Niech te niebezpieczne dla naszego ycia znaleziska bêd¹ przestrog¹. Pamiêtajmy, jeœli kiedykolwiek natkniemy siê w ziemi na jakiœ zgrzytaj¹cy pod ³opat¹ przedmiot, nale y do niego podchodziæ z wielk¹ ostro - noœci¹, nieufnoœci¹ i rozwag¹. Równie dobrze mo e to byæ np. zardzewia³e wiadro, fragment narzêdzia rolniczego itp., które ktoœ kiedyœ wyrzuci³ zamiast oddaæ na z³om, mo e to byæ pojemnik ze starymi monetami, ale mo e te byæ ponad 60-letnia bomba, pocisk artyleryjski lub coœ innego, co mo e nagle wybuchn¹æ, powoduj¹c nasze trwa³e kalectwo, a nawet œmieræ. Coraz czêœciej odkrywane niebezpieczne znaleziska œwiadcz¹ o tym, e w polskiej ziemi mo e znajdowaæ siê mnóstwo œmiercionoœnych pami¹tek sprzed ponad 60 lat. Znajduj¹c je, zachowajmy szczególn¹ ostro - noœæ! Jak nale y zachowaæ siê, gdy znajdziemy niewybuch? Ka de znalezisko niewybuchów jest bardzo niebezpieczne. Dlatego przy najmniejszym podejrzeniu o odkryciu pocisku, bomby lub granatu, nale y natychmiast opuœciæ to miejsce i niezw³ocznie powiadomiæ policjê. W adnym przypadku nie wolno próbowaæ samemu wydobyæ i rozbroiæ pocisku. Podobne próby koñcz¹ siê tragicznie, nawet œmierci¹. Tylko saperzy wiedz¹, jak sobie poradziæ z niewybuchem. Trzeba pamiêtaæ, ze du e pociski, mog¹ mieæ pole ra enia, nawet do kilkuset metrów. W³adys³aw Kwoczyñski Nr 43/2007 7

7 WYDARZENIA BIE CE Trawestuj¹c myœl ks. P. Skargi mo na by powiedzieæ: Kto nie zna historii swego kraju, miasta czy wsi, to jakby swego ojca i matki nie zna³. Dobrze, e w lipcu br. ukaza³a siê obszerna pozycja ksi¹ kowa pt. Trzciana zarys dziejów wsi. Jak pisze we wstêpie Janusz Pisula, prezes Towarzystwa Przyjació³ Trzciany i autor wielu rozdzia³ów oraz redaktor prowadz¹cy wydawnictwo: W ka dym œrodowisku znajduj¹ siê ludzie zauroczeni histori¹ ziemi, z której wywodz¹ siê ich korzenie [...] którzy postanowili odtworzyæ i ocaliæ od zapomnienia dzieje swojej miejscowoœci. Jak e wielka jest z³o onoœæ problemów i próba odtworzenia ycia, którego ju nie ma. Prezentacja miejsc, ludzi, wydarzeñ, zmian ró norodnych okraszona ilustracj¹, zdjêciem, wspomnieniem, czasem sentymentaln¹ uczuciowoœci¹, sprawiaj¹, e ksi¹ - kê czyta siê z ³atwoœci¹. 8 Jako źródło historyczne Wartoœæ monografii jako Ÿród³a historycznego jest wielostronna. Dane zawarte w ksi¹ ce s¹ autentyczne, bowiem uwiarygodnia je dokumentacja archiwalna. Ostatnie pó³wiecze dziejów wsi mog¹ byæ równie miarodajnymi Ÿród³ami, bowiem pochodz¹ z relacji, wspomnieñ, zapisów mieszkañców, którzy s¹ lub byli naocznymi œwiadkami jej dziejów. Ró norodne wydarzenia œrodowiskowe ukazane w aspektach przyrodniczych (fauna i flora wsi), historycznych, obyczajowych (rozdz. III bogato ilustrowany ze stylizacj¹ gwarow¹), religijnych, spo³ecznych, artystycznych (obszerny rozdzia³ pt. Kultura) daj¹ prawie pe³ny obraz historii Trzciany. Pisanie z perspektywy lat o okreœlonej zbiorowoœci eliminuje drobiazgi i rzeczy ma³o istotne, skupiaj¹c siê na wydarzeniach i rzeczach wa nych, oczywiœcie nie daj¹c ocen moralnych ani adnych preferencji. Nie sposób w tak z³o onej problematyce nie ustrzec siê pominiêæ, przeoczeñ czy uogólnieñ. To oceni ka dy czytelnik w sposób indywidualny. Czas i ludzie Autentyzm mo e tu byæ podstaw¹ do poznawania postaw spo³ecznych ludzi wobec gwa³townie zmieniaj¹cej siê rzeczywi- stoœci np. w okresach powojennych. Postawy spo³eczne by³y przychylne i ufne w wiêkszoœci w okresie zmian, dopiero zrozumienie wynaturzeñ ustrojowych, nadu yæ w³adzy zmienia³o stosunek na sceptyczny czy nawet wrogi. Gdyby mówiæ o ludziach minionych wieków globalnie anonimowych mieszkañców Trzciany cechowa³a odwaga, niewyczerpana si³a witalna, namiêtna pasja do zabawy i obrony swoich racji. Krótkie informacje biograficzne wplatane w narracjê wp³ywaj¹ na jej wartki tok, a tak e przybli aj¹ indywidualnoœci dzia³aj¹ce w tamtych czasach. S¹ to nie tylko lokalni dzia³acze, twórcy kultur y, nauczyciele, ksiê a, samorz¹dowcy ale i osoby mniej znacz¹ce, czêsto tylko wymienione z obowi¹zku pisarskiego. Cenna pamiątka rodzinna Wydanie przez zespó³ redakcyjny monografii Trzciana zarys dziejów wsi z pewnoœci¹ uœwietni³a obchody 590. rocznicy powstania parafii, dlatego autorom nale ¹ siê s³owa podziêkowania, zw³aszcza Januszowi Pisuli i Zofii Dziedzic. Szczególne walory zyskuje ksi¹ ka za spraw¹ bogatej szaty graficznej. Oko³o 600 zdjêæ, map, rycin i wiele tabel, wykresów czarno-bia³ych i kolorowych (6 wk³adek) dodaje wartoœci archiwalnej i estetycznej. Wœród zdjêæ oryginalnych (i na twardych estetycznych oprawkach) dominuj¹ pejza- e robione w ró nych porach roku, dnia, w rozmaitej aurze. Wszystkie one odkrywaj¹ ró norodnoœæ i malowniczoœæ trzciañskiej ziemi. Autor zdjêæ Zbigniew Lis siêga okiem obiektywu a po horyzont z perspektywy aby, przez trawy pe³ne zió³ i kwiatów ukazuje piêkno momentów zastanych w szczególnych miejscach i uroczych chwilach. Zdjêcia archiwalne, rodzajowe lub portretowe nie tylko ubarwi³y tekst ale sta³y siê dokumentem archiwalnym. Stare, odtworzone komputerowo otrzyma³y nowe ycie w s³u bie przysz³ym pokoleniom. Utrwalone przez drukarzy drukarni Duet w Rzeszowie s³u yæ bêd¹ jeszcze wielu pokoleniom. Warto wiêc przeczytaæ, ogl¹daæ i mieæ tê ksi¹ kê. Zofia Draus Trzciana to wieœ, która od kilkudziesiêciu lat szczyci siê nietuzinkowymi osi¹gniêciami w dziedzinie kultury. W ostatnim czasie dopiê³a swego. W lipcu br. wydana zosta³a monografia pod wymownym tytu³em: Trzciana zarys dziejów wsi. Trud edytorski podjê³o kilkunastu autorów. W wiêkszoœci nie mieli oni przygotowania historycznego ani nawet literackiego. To, co mog³oby siê okazaæ s³aboœci¹ publikacji, sta³o siê jej atutem. Autorzy w³o- yli serce w opracowanie dziejów rodzinnej wsi. ZnaleŸli siê wœród nich: mgr Janusz Pisula, mgr Zofia Dziedzic, Jozef Ciosek, ks. dr Piotr Jamio³, mgr Artur Szary, dr Stanis³aw Dziedzic, Andrzej Œwistara, Dorota Jêdral, ks. Józef Koœcielny, Maria Smaga³a, mgr Marek T³uczek, Józef Rzepka, Jan Irzyñski, mgr in. Marian Szumilas. Wykonaniem licznych fotografii, reprodukcji oraz doborem ilustracji zaj¹³ siê Zbigniew Lis. Nie do przecenienia okaza³a siê rola Janusza Pisuli prezesa Towarzystwa Przyjació³ Trzciany (pierwszego wydawcy opracowania), który koordynowa³ i cementowa³ przedsiêwziêcie. Wiele trudu w powstanie dzie³a w³o y³a Zofia Dziedzic, autorka 15 artyku³ów w niniejszej pracy. Ona te zadba³a o ujednolicenie tekstów i ich redakcyjn¹ korektê. Poszczególne czêœci Trzciany zarysu dziejów wsi nie s¹ równe pod wzglêdem merytoryczny i faktograficznym. Znajduj¹ siê w niej artyku³y dobrze udokumentowane, a obok nich opatrzone mniejsz¹ podbudow¹ teoretyczn¹ i Ÿród³ow¹. Wielkie uznanie nale y siê ks. dr. Piotrowi Jamio³owi, autorowi Historii parafii w Trzcianie. Pisz¹c swój rozdzia³ wykorzysta³ wiele Ÿród³owo cennych archiwaliów ze zbiorów parafialnych oraz archiwów metropolitalnych w Krakowie i Przemyœlu. Publikacja monografii Trzciany wpisuje siê szczególnie w tegoroczne obchody 590-lecia powstania parafii w Trzcianie. Bêdzie ona stanowiæ wspania³y pomnik kultury duchowej trzcianian. Jest wyzwaniem rzuconym kolejnym pokoleniem, aby pójœæ dalej i g³êbiej w odkr ywaniu swoich korzeni oraz poszukiwaniu wartoœci intelektualnych. Artur Szary Nr 43/2007

8 WYDARZENIA BIE CE Nr 43/2007 9

9 ROCZNICE Wyzwolenie Rzeszowa i okolic 2 sierpnia 1944 r. spod okupacji niemieckiej wyzwolony zosta³ przez Armiê Radzieck¹ wspomagan¹ oddzia³ami AK Rzeszów i okolice. KALENDARIUM HISTORYCZNE VII-IX Œwiêto Policji 24 lipca 1919 r. Sejm Ustawodawczy RP uchwali³ ustawê o Policji Pañstwowej. To ju 88 lat temu. 24 lipca jest wiêc œwiêtem Policji. 15 VIII - Œwiêto Wojska Polskiego Cud nad Wis³¹. Bitwa Warszawska W dniach sierpnia 1920 r. na przedpolach Warszawy odby³a siê decyduj¹ca bitwa wojny polsko-bolszewickiej. Cofaj¹ce siê od kilku miesiêcy wojska polskie potrafi³y, zdawa³oby siê nieuchronn¹ klêskê, przekuæ w wielkie zwyciêstwo. Pod Radzyminem powstrzymano pochód wojsk rosyjskich Tuchaczewskiego na Warszawê. Józef Pi³sudski mia³ bardzo dok³adne informacje o planach sowieckiej armii. Uzyska³ je dziêki nas³uchowi radiowemu i z³amaniu kluczy szyfrowych sowieckich depesz. Dziêki manewrowi oskrzydlaj¹cemu wojska rosyjskiego do Warszawy sowieci nie weszli i zostali pokonani. Gdyby w 1920 r. Armia Czerwona pokona³a Rzeczpospolit¹, dosz³oby do skomunizowania Europy Œrodkowej. Utracilibyœmy niepodleg³oœæ zaledwie w dwa lata po jej odzyskaniu i byæ mo e, Polska sta³aby siê siedemnast¹ republik¹ Zwi¹zku Radzieckiego. Zwyciêstwo w Bitwie Warszawskiej potwierdzi³o aspiracje Polaków do samodzielnego pañstwa, ale okupione by³o ogromnymi zniszczeniami infrastruktury, taboru kolejowego, dróg, mostów, nêdz¹ i zubo eniem ludnoœci, g³odem, epidemiami chorób. Zwyciêstwo by³o dum¹ narodow¹ Rzeczpospolitej, tak e na arenie miêdzynarodowej. Powstanie Warszawskie 1 sierpnia 1944 r. w Warszawie wybuch³o powstanie. By³ to najwiêkszy zryw niepodleg³oœciowy Armii Krajowej i akcja zbrojna podziemia w okupowanej przez Niemcy Europie. Po 63 dniach bohaterskiej walki warszawiaków powstanie upad³o. Poleg³o w nim 20 tys. powstañców, 25 tys. zosta³o rannych, 16 tys. o³nierzy dosta³o siê do niewoli, 200 tys. zabitych cywilnych mieszkañców Warszawy i okolic. Oko³o 500 tys. osób Niemcy wysiedlili ze stolicy. Doszczêtnemu zniszczeniu uleg³a czwarta czêœæ miasta. Warszawa mia³a znikn¹æ z powierzchni ziemi i map œwiata. II wojna œwiatowa Szarym œwitem, 1 wrzeœnia 1939 r. (68 lat temu), na polskie wsie, miasta i miasteczka spad³y bomby zrzucane z samolotów oznaczonych czarnymi krzy ami. Tak zaczê³a siê niemiecka agresja na Polskê, a zarazem najwiêksza i najbardziej tragiczna w dziejach ludzkoœci II wojna œwiatowa. Przygotowana przez Adolfa Hitlera mia³a dalekosiê ne plany panowania nad œwiatem. Polska by³a pierwszym etapem w realizowaniu tego zbrodniczego programu. Zanim dosz³o do agresji 22 sierpnia 1939 r. Hitler na zjeÿdzie partyjnym w Obersalzberon mówi³: Zniszczenie Polski jest na pierwszym planie. Zadaniem naszym jest zag³ada ywych si³ nieprzyjaciela. 23 sierpnia rz¹d hitlerowskich Niemiec podpisa³ z Sowietami pakt o nieagresji. W tajnej klauzuli by³a decyzja o rozbiorze Polski i podziale jej ziem miêdzy zaborcami. 31 sierpnia 1939 r. wieczorem hitlerowcy przebrani w polskie mundury dokonali ataku na radiostacjê w Gliwicach. Chodzi³o o pretekst dla Hitlera do zaatakowania Polski. 1 wrzeœnia 1939 r. wybuch³a wojna. W latach niemieckiej okupacji ( ) w obozach koncentracyjnych, wiêzieniach, Niemcy wymordowali setki tysiêcy Polaków. Odrêbnym problemem s¹ zbrodnie sowieckie na polskiej ludnoœci i œmieræ w walkach na ró nych frontach. Okupanci zniszczyli polsk¹ kulturê, rabowali bezcenne dzie³a sztuki. Naród polski nie pozostawa³ jednak bierny wobec zbrodniczych dzia³añ okupanta: odpowiedzia³ zbrojnym podziemnym oporem. Katyñska rocznica W br. minê³o 67 lat od podpisania przez Józefa Stalina, Woroszy³owa, Mo³otowa i Mikojana rozkazu o rozstrzelaniu jeñców znajduj¹cych siê w obozach na terenie Ukrainy, Bia³orusi i Rosji, m.in. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, Charków, Miednoje. Ostatnio dosz³a Bykownia pod Kijowem i Miñsk na Bia³orusi. Tak jak Oœwiêcim jest synonimem ludobójstwa hitlerowskiego, tak Katyñ jest symbolem martyrologii sowieckiej. Nadal nie wszczêto procesu s¹dowego zbrodniarzy stalinowskich. Hitlerowców os¹dzono w Norymberdze! Kiedy Polska i œwiat pozna prawdê o Katyniu? ydzi np. przywo ¹ sw¹ m³odzie na miejsca kaÿni, przypominaj¹, wychowuj¹ w pamiêci historycznej. Gdzie maj¹ jechaæ Polacy? Pozostaje im tylko pamiêtaæ rocznice, przypominaæ m³odym miejsca kaÿni, sk³adaæ ho³d pamiêci wszystkim pomordowanym. Wiêc Tyœ nie poleg³ na polu chwa³y, tak jak poleg³o wielu? I bia³e or³y Ci nie szumia³y o polskiej Wiœle, Wawelu... Wiêc Tyœ nie poleg³ tak jak przysta³o na walcz¹cego o³nierza? Na obcej ziemi le y Twe cia³o. Ach! Was tysi¹ce tam le y. (fragm. wiersza J. Kozickiej-Brzezickiej) Zofia Dziedzic 10 Nr 43/2007

10 ROCZNICE Ju 1936 r. sta³ pod znakiem wyst¹pieñ ch³opskich, bowiem ruch ludowy lat nie tylko integrowa³ wieœ, ale dowodzi³ o ostrych walkach politycznych o swobody demokratyczne i silne pañstwo otwarte na wspó³czesny œwiat. Wrzenie polityczne na wsi w latach Obchody Œwiêta Ludowego (Zielone Œwi¹tki), zw³aszcza w 1936 r. przybiera³y formê wieców, zgromadzeñ i manifestacji. W czerwcu 1936 r. przywódcy Stronnictwa Ludowego zorganizowali w Nowosielcach k. Przeworska ogromny, licz¹cy oko³o 100 tys. ch³opów obchód, na który zaprosili genera³a Rydza-Œmig³ego. Przedstawili mu tam program przywrócenia swobód demokratycznych oraz amnestii wiêÿniów politycznych, zw³aszcza Wincentego Witosa ( ), od 1935 r. prezesa SL, skazanego i uwiêzionego w twierdzi brzeskiej. Zebrani w Nowosielcach ch³opi przekszta³cili zlot w bojow¹ manifestacjê, wznosz¹c antypañstwowe has³a. Marsza³ek Rydz- Œmig³y cichaczem wyjecha³ stamt¹d. Po tych wydarzeniach atmosfera na wsi by³a jeszcze bardziej napiêta. O ywion¹ dzia- ³alnoœæ prowadzi³y zw³aszcza Ko³a M³odzie- y Wiejskiej Wici. By³y one w ka dej wsi powiatu rzeszowskiego, bo tu kwit³ ruch lodowy. Propagowano ideê agraryzmu, tj. uznawania ch³opów za ogromn¹ si³ê i klasê krocz¹c¹ w³asn¹ drog¹. Protestowano przeciw wyzyskowi ch³opów przez wielki kapita³ bankowy i przemys³owo-handlowy. G³oszono has³a rozwoju oœwiaty i kultury na wsi, walki z ciemnot¹ i zacofaniem. Przebieg strajku ch³opskiego W styczniu 1937 r. odby³ siê nadzwyczajny kongres SL. Podj¹³ on uchwa³ê o zorganizowaniu strajku polegaj¹cego na wstrzymaniu siê ch³opów od dostarczania na rynek miejski artyku³ów rolnych, niep³acenia podatków i niekupowania artyku³ów przemys³owych. Mia³ odbyæ siê w dniach sierpnia. ¹dano ponadto: rozwi¹zania Sejmu, rozpisania demokratycznych wyborów, przywrócenia swobód demokratycznych, gruntown¹ zmianê polityki zagranicznej pañstwa. Ze wzglêdu na konflikty polityczne i wp³ywy niemieckie wy³¹czono ze strajków Œl¹sk i Pomorze. Tak e na kresach wschodnich (z ludnoœci¹ ukraiñsk¹, bia³orusk¹, litewsk¹) strajków nie by³o. Strajkuj¹cy, którymi kierowa³y komitety strajkowe tworzyli stra e, oddzia³y bojowe, które na drogach prowadz¹cych do miast, zatrzymywa³y ch³opów jad¹cych na targ do Rzeszowa czy innych miast regionu. Najwiêksze rozruchy mia³y miejsce w Paw³osiowie k. Jaros³awia i Nockowej (obecnie powiat ropczycko-sêdziszowski). Oficjalny komunikat g³osi³, e 188 bojówek ch³opskich wyst¹pi³o i dosz³o do 36 staræ z policj¹, w wyniku których zabito 41 osób. Dane te nie podawa³y iloœci rannych. Po 10 dniach strajku, przywódcy SL og³osili jego zakoñczenie, ale wrzenie na wsi polskiej w dalszym ci¹gu nie ustawa³o. Partii ch³opskiej nie popar³y inne, wówczas istniej¹ce partie, solidaryzm spo³eczny nie by³ ukszta³towany. Ch³opski komitet strajkowy w Trzcianie stanowili: Walenty Kawalec, Teodor Budzisz, Stanis³aw Kozubal, Józef Krok, Henryk Stawarz, Ludwik Kawalec, Stanis³aw Pi¹tek, Józef Pypeæ. Do wiêkszych rozruchów w Trzcianie nie dosz³o. Zofia Dziedzic Obok degrengolady socjalizmu przez kilkanaœcie powojennych lat zachodzi³y te przemiany pozytywne. Dzieci robotnicze jeÿdzi³y na zak³adowe kolonie, ludzie mieszkali w zak³adowych blokach, jedli w zak³adowych sto³ówkach, odpoczywali na zak³adowych wczasach, w zak³adowych domach wczasowych, leczyli siê w przyzak³adowych przychodniach, jeÿdzili do zak³adowych sanatoriów, uczyli siê w wieczorowych szko³ach. Ludzie nie czuli widma bezrobocia. Dominacja przemys³u ciê kiego by³a widoczna, zw³aszcza wêgla i stali. Liczy³ siê tak e przemys³ maszynowy, siln¹ pozycjê mia³o wojsko i handel zagraniczny. Do dziœ niew¹tpliwie najsilniejsze s¹ sektory górnictwa i energetyki. Pocz¹wszy od po³owy lat 50. a po rz¹dy Edwarda Gierka ( ) liczy³a siê w przemyœle korporacja wêglowo-stalowa i przemys³u maszynowego. Od Poznañskiego Czerwca do PaŸdziernika 1956 r. Temperatura polityczna i niezadowolenie spo³eczne jednak ros³o. W³adzê coraz bardziej zaw³aszcza³a grupa aktywistów partyjnych ze zwyk³ych ludzi czyni¹c niewolników. Kie³kowa³o przekonanie, mo e niezbyt jasno formu³owane ale sprowadza- ³o siê jednak do hase³: wali ze stalinizmem, przywrócenie ludziom wiary we w³asn¹ si³ê, na ka dym kroku walczyæ ze z³em. W zak³adach pracy rady robotnicze mia³y pozbawiæ w³adzy biurokratyczny aparat partyjny i zak³adowych sekretarzy. 29 i 30 czerwca dosz³o w Poznaniu do protestu robotników, pola³a siê krew. Zginê³o 70 osób cywilnych i 8 funkcjonariuszy milicji, 250 osób zosta³o aresztowanych, g³ównie robotników. Na szczytach w³adzy utworzy- ³y siê dwie frakcje, o których kr¹ y³y plotki. Liberalna czêœæ uwa a³a za koniecznoœæ reformy systemu ustrojowego: zwiêkszenie swobód obywatelskich, demokracji wewn¹trzpartyjnej, samodzielnoœci przedsiêbiorstw. Antagonistyczna frakcja za pomoc¹ plotek i agitacji oraz propagandy zwalcza³a libera³ów. Robotnicy i studenci ¹dali zaœ: demokratyzacji ycia, ograniczenia cenzur y, rozliczeñ ze stalinizmem, samorz¹dów. Wieñce i masówki odbywa³y siê w wiêkszych zak³adach pracy i w uczelniach prawie codziennie a do 19 paÿdziernika. W tym dniu zebra³o siê VIII Plenum PZPR pod naciskiem robotników. Obawiano siê zamachu stanu i wkroczenia wojsk rosyjskich do Polski. Nieoczekiwanie jednak obrady zosta³y przerwane i zaczê³y siê tajne, ca³onocne negocjacje z delegacj¹ sowieck¹ na czele z N. Chruszczowem, która w natychmiastowym trybie przylecia³a z Moskwy. Rano, 20 paÿdziernika, wznowiono obrady, Rosjanie odlecieli, W³adys³aw Gomu³ka wyg³osi³ p³omienne przemówienie antystalinowskie. Wybrany zosta³ I sekretarzem KC PZPR. Wiele ludzi uwa a³o go za jedynego sprawiedliwego, mê a opatrznoœciowego, zbawcê ojczyzny. Nr 43/

11 ROCZNICE 12 Gomu³kowszczyzna Pocz¹tkowe jego posuniêcia potwierdza- ³y powy sze okreœlenia. Kilka dni po objêciu stanowiska z aresztu domowego w Komañczy uwolniono prymasa S. Wyszyñskiego. Wynegocjowano umorzenie polskiego zad³u- enia w ZSRR, wycofano radzieckich oficerów z wojska polskiego, umo liwiono repatriacjê Polaków, którzy po wojnie zostali w ZSRR, zwolniono i rehabilitowano wiêÿniów politycznych, zwolniono z pracy setki ubeków, zrobiono czystki w partyjnych szeregach. Pozwolono ch³opom odbieraæ ziemiê wczeœniej przymusowo w³¹czan¹ do spó³dzielni produkcyjnych. Przed PaŸdziernikiem 1956 r. by³o ich 10 tys., przetrwa³o 15%. Wnet odwil paÿdziernikowa zaczê³a traciæ impet. Zimnowojenne stosunki miêdzy pañstwami bloku komunistycznego a kapitalistycznymi zast¹pione zosta³y pokojowym wspó³istnieniem. Przemys³ i gospodarka PRL Czêœæ przemys³u ze zbrojeniowego przestawiono na produkcjê tzw. rynkow¹. Pralki, radia produkowano zamiast broni i czo³gów. W³adza musia³a siê liczyæ ze spo³ecznymi aspiracjami i potrzebami ludzi. Rezygnacja z masowego terroru pobudzi³a aktywnoœæ i otwartoœæ ludzi. Konikiem W. Gomu³ki by³a gospodarka planowa, ale centralne planowanie i kierowanie ni¹ stawa³o siê coraz bardziej niesprawne. Gospodarka planowa zawsze tworzy wielkie zapasy a jednoczeœnie niedobory tego, co w³aœnie jest potrzebne. Paradoks sytuacji polega na tym, e aby tê gospodarkê usprawniæ, trzeba wprowadzaæ elementy rynku, konkurencji, zwiêkszaj¹c ofertê wolnoœci, a to zachêca ludzi do interesów, a to jeszcze bardziej utrudnia planowanie. Kiedy centralny planista zrozumia³, ze nie da siê ka dej fabryce wyznaczyæ ile ma wyprodukowaæ okreœlonego produktu, zaczêto szukaæ parametrów ogólnie definiuj¹cych zadania gospodarcze. Najpierw liczono na sztuki im wiêcej, tym lepiej. Zak³ady produkowa³y byle jak, aby jak najwiêksz¹ iloœæ. Liczy³y siê np. takie parametry: waga, wartoœæ produkcji. Kiedy przychodzi³ czas obrachunku, od którego zale- a³y np. premie to brakarz puszcza³ wszystko, co przedtem odrzuci³, produkty gorszej jakoœci wpisywano jako wy szej jakoœci... i wartoœæ produkcji ros³a w oczach. Filozofia polega³a na tym, by produkowaæ ma³o, marnie i drogo, ale dobrze na tym zarobiæ, dostaæ premiê 13, nagrody, ordery. Ka dy zak³ad mia³ wiêc interes w tym, by nie mia³ konkurentów. Przeciwko urynkowieniu przedsiêbiorstw byli nie tylko partia, kadra zawodowa, dyrekcja ale tak e sta³a czêœæ za³ogi czyli kwalifikowani robotnicy tzw. klasa œrednia socjalizmu. Wœród robotników du ego przedsiêbiorstwa byli ludzie zatrudnieni 5 lub wiêcej lat (30%). Druga grupa to pracownicy czêsto zmieniaj¹cy pracê i na ogó³ nie pracuj¹cy na jednym miejscu nie d³u ej ni rok (30%). Reszta to byli m³odzi, m³odociani, którzy albo do³¹czali z czasem do klasy œredniej albo stawali siê nomadami (wêdrowcami). Œwiat klasy œredniej socjalizmu to by³y za³atwione mieszkania, na wysoki po³ysk mebloœcianki, telewizory, dywany, czasem syrenka, warszawa lub maluch. To by³a elita klasy robotniczej. Nomadzi mieszkali w hotelach robotniczych lub barakowozach, nie kupowali mebli, telewizorów, samochodów. Z punktu widzenia planistów stanowili idea³ robotnika, bo pracowali na legowisko, ciep³¹ zupê, piwo albo wódkê. Najwa niejszym sprzêtem by³o radio, by wys³uchaæ Wolnej Europy, G³osu Wolnej Polski. Na czêstych zmianach pracy nomadzi korzystali. Dostawali, za tzw. roz³¹kê z rodzin¹, du e pensje i wysokie premie. Tu królowa³y tzw. musztardówki, konserwy wyjadane no em, roz³o one na gazecie, brud i bieda... z wyboru. Ten inny œwiat, inny styl ycia, wynika³ przede wszystkim z braku wychowania, przyzwyczajeñ, braku aspiracji, siermiê noœci i niskiej samooceny. Zielone œwiat³o dla rolnictwa PRL tolerowa³a istnienie 3 enklaw gospodarki rynkowej: rynek sztuki, rolnictwo i rzemios³o. Okreœlenie prywaciarz a zw³aszcza badylarz oznacza³o cz³owieka, który robi kokosy, chyba e komuœ podpadnie i zap³aci podatek wyrównawczy. Prywaciarz, któremu zale a³o, bo pracowa³ na swoim, by³ jedynym cz³owiekiem, który mia³ ywe pieni¹dze. W³adzê to irytowa³o, wiêc ograniczano prywaciarzom dostêp do zaopatrzenia, limitowano zakupy, lokale. Aby prowadziæ warsztat lub dochodowe gospodarstwo trzeba by³o mieæ dojœcia. Mo na je by³o kupiæ u skorumpowanych rzemieœlników albo za³atwiæ przy pomocy politycznej sitwy. Polska wieœ w PRL zosta³a odludniona i pozbawiona m³odzie y. Starzej¹ca siê wieœ, zdominowana przez prywatne rolnictwo sta- ³a siê kul¹ u nogi tego systemu. Z jednej strony istnia³ pañstwowy monopol na sprzeda nawozów, ziarna, narzêdzi, z drugiej na skup produkcji rolnej. Jednym przydziela³o siê nawozy i traktory, a innym nie, jednym zawy a³o siê kategoriê mleka, od której zale a³a cena, innym siê j¹ zani a³o. Wszystko zale a³o od uk³adów. Podobnie rzecz siê mia³a ze skupem nasion, jab³ek, buraków, zwierz¹t. Kto mia³ dojœcie, ten by³ panem. Prywatne rolnictwo nie mog³o normalnie rozwijaæ siê w peerelowskiej rzeczywistoœci. Pomostem miêdzy gospodark¹ ch³opsk¹ a gospodark¹ pañstwow¹ sta³y siê kó³ka rolnicze. Sama idea kó³ek rolniczych nie mia³a nic wspólnego z komunizmem. Problem polega³ na tym, e istnia³y one w Galicji ju na pocz¹tku XX w. a istnia³y one tak e przed wojn¹. Po wojnie je polikwidowano, zniszczono samorz¹dnoœæ wiejsk¹, a potem zak³adano kó³ka pañstwowe, tzw. gomu³kowskie. W odró nieniu od przedwojennych, wspó³czeœni kó³kowicze nie gromadzili i nie dopracowywali siê adnego maj¹tku. Byli paso ytami tego, co da³o im pañstwo. Szybko sta³o siê widoczne marnowanie sprzêtu przez kó³ka rolnicze, stworzono wiêc Spó³dzielnie Kó³ek Rolniczych, które mia³y dbaæ o maszyny. Okaza³o siê, e prywatne rolnictwo rozsadza³o jednak socjalistyczny porz¹dek gospodarczy i trzeba je by³o uspo- ³eczniæ. Jak? Tymczasem rolnictwo siê degenerowa³o. Kurczy³ siê obszar ziemi uprawnej bo jedni ch³opi oddawali pañstwu ziemiê za rentê, drudzy dzielili j¹ miêdzy dzieci. Powsta³ Pañstwowy Fundusz Ziemi, który przejmowa³ ziemiê od ch³opów w zasadzie po to, eby le a³a od³ogiem. Ziemiê tak e czêœciowo przejmowa³y PGR, ale produkcja ich by³a potwornie droga, wiêc pañstwo musia³o dop³acaæ coraz wiêcej do ywnoœci. Dekada Edwarda Gierka W 1970 r. z powodu miêsa odejœæ musia³ W. Gomu³ka, bo podniós³ ceny na miêso, aby zrównowa yæ rynek. To wywo³a³o rozruchy. 12 grudnia 1970 r. og³oszono podwy ki cen miêsa. Od 14 XII strajki i manifestacje w Trójmieœcie, póÿniej rozszerzy³y siê na Elbl¹g, Tczew, Szczecin. U yto czo³gów i broni do t³umienia rozruchów robotniczych. Byli zabici i ranni. Z funkcji I sekretarza KC PZPR musia³ ust¹piæ W. Gomu³ka. Na jego miejsce wybrano Edwarda Gierka (12 XII 1970 r.) Pomo ecie? Pomo emy! Objêcie w³adzy przez E. Gierka przywróci³o ludziom nadziejê. Gierek postawi³ na konsumpcjê, obieca³ godne ycie, budowanie drugiej Polski. Nowa polityka stworzy³a w kraju lepsz¹ atmosferê. Nareszcie mo na by³o coœ kupiæ i przyby³o wolnoœci. Prawie Nr 43/2007

12 ROCZNICE ka dy chcia³ mieæ malucha i daczê pod miastem, telewizor kolorowy. E. Gierek z kontaktów z Zachodem, zapocz¹tkowanym przez W. Gomu³kê uczyni³ wa ny element pozycji swej w Polsce. Z kanclerzem Austrii i marsza³kiem Broz-Tito (Jugos³awia) spotka³ siê 5 razy, z przywódcami Niemiec 4 razy, od 1975 r. co rok spotyka³ siê z przywódcami Francji, przyjmowa³ w Polsce 3 kolejnych prezydentów USA i sam z³o y³ wizytê w Ameryce. Podobnie jak miêdzynarodowe kontakty, ma³y fiat, odbudowany zamek królewski w Warszawie mia³ staæ siê wizytówk¹ drugiej Polski a nie drugiej PRL. Zachodnie kredyty otworzy³y now¹ pespektywê. By³y w wielkiej czêœci zjadane, ale te nakrêci³y polsk¹ koniunkturê. Zacz¹³ siê sza³ inwestycyjny. Budowano drogi, fabryki domów, domy. Polska zmienia³a siê w oczach. Cenê b³yskawicznego awansu zap³aci³a Polska dopiero po paru latach, na razie widaæ by³o, e kraj siê rozwija, a ludzie yj¹ dostatniej. Kiedy nast¹pi³o zahamowanie, zacz¹³ narastaæ niepokój. Katastrofa gospodarcza by³a blisko. Kredyty trzeba by³o sp³acaæ. Polska uzale nia³a siê od dostaw z Zachodu, eksport nie nad¹ a³ za importem, samosp³ata d³ugów okaza³a siê iluzj¹. Narasta³ problem ywnoœciowy. 1 I 1972 r. ch³opi zostali zwolnieni z obowi¹zkowych dostaw, w po³owie lat 70. pojawi³y siê problemy z zaopatrzeniem. Wyd³u a³y siê kolejki po mieszkania, coraz trudniej by³o ze s³u b¹ zdrowia. W 1976 r. gospodarka by³a ju na tyle rozregulowana, e w sierpniu rz¹d musia³ wprowadziæ kartki na cukier. Spada³ dochód narodowy. Kiedy wczeœniej w czer wcu uchwalono w sejmie podwy kê cen m.in. miêsa o 69%, drobiu 30%, serów 50%, cukru 100% natychmiast wybuch³y strajki i rozruchy w Radomiu i Ursusie. Podwy ki zosta³y cofniête ale niezadowolenie klasy robotniczej narasta³o. Kurczy³o siê wszystko, co socjalizm jej dotychczas obiecywa³, niesprawiedliwoœæ systemu, istnienie przywilejów, których w socjalizmie mia³o nie byæ. Ku Solidarnoœci Wyniesienie krakowskiego arcybiskupa kardyna³a Karola Wojty³y na tron papieski (16 X 1978 r.) i jego pielgrzymka do Polski w czerwcu 1979 r. stworzy³y w Polsce now¹ sytuacjê. W spotkaniach z Ojcem Œwiêtym udzia³ wziê³o nie mniej ni 8-10 mln osób. Zobaczyli oni sw¹ si³ê i mo liwoœci samoorganizacji. Z wieloletniej pracy Koœcio³a, który z natury by³ znakiem fundamentalnego sprzeciwu wobec panuj¹cego systemu czerpali si³ê, hart ducha. Idee przekazywali dzia- ³acze œrodowisk ideowo-politycznych. Rodzi- ³a siê Solidarnoœæ. Zofia Dziedzic Bibliografia: Paczkowski A.: Pó³ wieku dziejów Polski PWN, Warszawa Roszkowski W.: Historia Polski PWN, Warszawa Prawdziwe szczêœcie znajdziecie w uszczêœliwianiu innych. Spróbujcie pozostawiæ œwiat troszeczkê lepszym ni go zastaliœcie R. Baden-Powell Stulecie skautingu Na prze³omie XIX i XX wieku zacz¹³ zmieniaæ siê pogl¹d, e dla toku wychowania najwa niejszy jest tylko rozwój umys³owy cz³owieka, zaczêto bowiem zwracaæ uwagê na potrzebê rozwoju wyobraÿni, yczliwoœci, wra liwoœci u dzieci i m³odzie- y. Na tle tych pogl¹dów pojawi³ siê oficer armii brytyjskiej, genera³ Robert Baden- Powell, który by³ równie pisarzem, pedagogiem, doskona³ym rysownikiem. W czasie wojny burskiej w Afryce Po³udniowej ws³awi³ siê obron¹ twierdzy Mafeking. Doœwiadczenia wojskowe odpowiednio zebrane i przemyœlane, a tak e cechy charakteru (weso³y, pe³en pomys³ów, kochaj¹cy otaczaj¹c¹ go przyrodê)przyczyni³y siê do rozpoczêcia pracy wœród m³odzie- y. Latem 1907 roku zorganizowa³ pierwszy obóz dla ch³opców na wyspie Brownsea. Zebra³ dwudziestu dwóch ch³opców z ró - nych warstw spo³ecznych. (...) Wyp³yn¹³ z nimi 15 lipca 1907 roku z portu w angielskim mieœcie Poole na Brownsea, ma³¹ wysepkê blisko wybrze a. Tam za³o y³ pierwszy obóz skautowy. Pierwsz¹ dru ynê skautow¹ utworzy³ Baden-Powell w 1908 r. W jej sk³ad wchodzili wy³¹cznie ch³opcy. W 1910 r. powsta- ³a analogiczna organizacja dziewcz¹t. Po 1910 r. skauting przeobrazi³ siê w ruch m³odzie owy, rozwijaj¹cy siê ywio- ³owo w ró nych krajach i przystosowuj¹cy do ich lokalnych tradycji, warunków i potrzeb (np. w Polsce do dzia³alnoœci niepodleg³oœciowej, harcerstwo). W 1921 r. organizacje skautowskie dzia³a³y ju w 63 krajach. Skauting d¹ y do wyrobienia w m³odzie y aktywnej postawy wobec spraw i potrzeb cz³owieka. Deklaruje apolitycznoœæ, opiera siê na idei solidaryzmu spo³ecznego. Elementami systemu wychowawczego skautingu s¹ wychowanie patriotyczne i religijne. Od 1918 r. Baden-Powell silnie akcentowa³ w za³o eniach wychowawczych skautingu ideê braterstwa wszystkich ludzi. Celem ruchu skautowego jest przyczynianie siê do rozwoju m³odych ludzi w taki sposób, by w pe³ni mogli wykorzystaæ swoje mo liwoœci fizyczne, umys³owe, spo³eczne i duchowe jako jednostki, jako odpowiedzialni obywatele i jako cz³onkowie wspólnot lokalnych, narodowych i miêdzynarodowych. Po II wojnie œwiatowej dynamika rozwoju skautingu os³ab³a. Wspó³czeœnie najwiêksze organizacje skautowskie dzia³aj¹ w USA, W. Brytanii, krajach bryt. Wspólnoty Narodów, we Francji i w Polsce (Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego). Tekst prawa skautowego z 1907 roku: l. Na stówie skauta mo na polegaæ jak na s³owie Zawiszy. 2. Skaut jest wierny OjczyŸnie. 3. Skaut jest obowi¹zany byæ po ytecznym i pomagaæ innym. 4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem ka dego innego skauta. 5. Skaut jest rycerski. 6. Skaut jest przyjacielem zwierz¹t. 7. Skaut jest karny i pos³uszny. 8. Skaut œmieje siê i gwi d e w najciê szym nawet po³o eniu. 9. Skaut jest oszczêdny. Brzmi znajomo, nieprawda? Œwiatowy skauting ma 100 lat. Na dziœ ma 28 milionów harcerek i harcerzy we wszystkich krajach œwiata. Metody pracy, przyrzeczenia i prawo ma niezmiennie to samo. Has³o: B¹dŸ gotów! Cele: aktywnoœæ, patriotyzm, apolitycznoœæ i niewojskowy charakter. 1 sierpnia 2007 r. w czasie odbywaj¹cego siê w Robert Baden-Powell Londynie Jamboree zosta- ³o uroczyœcie odnowione przyrzeczenie. Znaczki: lilijka dla ch³opców, koniczynka dla dziewcz¹t. Co dwa lata konferencja, co 4 lata zlot czyli Jamboree to elementy organizacyjne skautingu. Tak jest do dziœ. pdh Halina Pleœniak Nr 43/

13 ROCZNICE POCZ TKI POLSKIEGO RUCHU SKAU- TOWEGO siêgaj¹ czasów rozbiorów, szczególnie terenów Galicji, gdzie zaczê³y przenikaæ wiadomoœci o pocz¹tkach organizacji skautowych w Wielkiej Brytanii. Polska m³odzie, wychowywana w duchu patriotycznym, interesowa³a siê ró norodnymi organizacjami o charakterze sportowym, gimnastycznym, z elementami przysposobienia wojskowego. Do nich nale a- ³y Organizacja M³odzie y Niepodleg³oœciowej Zarzewie, Towarzystwo Gimnastyczne Sokó³, Dru yny Bartoszowe. Nowe propozycje wychowania skautowego pad³y na odpowiedni grunt. Wybitn¹ postaci¹ sta³ siê Andrzej Ma³kowski, który przet³umaczy³ na jêzyk polski podrêcznik skautowy Roberta Baden-Powella Skouting for boys ( Skauting dla ch³opców ). T³umaczenie mia³o byæ kar¹ za spóÿnienia na æwiczenia organizacji Zarzewie. Ksi¹ ka zaœ tak zafascynowa³a Ma³kowskiego, e sta³ siê on organizatorem ruchu skautowego w Galicji. We Lwowie i w Krakowie powsta³y pierwsze ch³opiêce dru yny skautowe, a nied³ugo potem powsta³y dru yny eñskie. Harcerstwo g³osi³o popularne wtedy has³a niepodleg³oœciowe, ale by³o równie now¹, ciekaw¹ metod¹ wychowawcz¹. W dniach 1 i 2 listopada 1918 odby³ siê w Lublinie zjazd, na którym powsta³ Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego. 16 stycznia 1919 roku w katastrofie morskiej zgin¹³ Andrzej Ma³kowski. 27 wrzeœnia 1939 roku harcerstwo polskie przesz³o do konspiracji i przyjê³o kryptonim Szare Szeregi. Szare Szeregi zas³ynê³y z akcji pod Arsena³em oraz z udzia- ³u w Powstaniu Warszawskim. Andrzej Ma³kowski. Olga Drahonowska- Ma³kowska. W styczniu 1945 r. ostatni Naczelnik rozwi¹za³ Szare Szeregi. Po zakoñczeniu dzia- ³añ wojennych czêœæ dziewcz¹t i ch³opców zosta³a na emigracji, czêœæ wróci³a do kraju. Wracali starzy, wchodzi³y kolejne roczniki, na nowo organizowali ZHP. Harcerze sami wiedzieli, co trzeba robiæ: ekshumowaæ kolegów, poszukiwaæ zaginionych, odgruzowywaæ miasta, organizo- Komendant Podkarpackiej Chor¹gwi ZHP hm. W³adys³awa Domaga³a wraz z przewodnicz¹cym Rady Chor¹gwi hm. Janem Irzyñskim sk³ada kwiaty pod pomnikiem gen. W. Sikorskiego. Chor¹giew podkarpacka pod wzglêdem liczebnoœci jest 5 w kraju. (E.R. 9/2007) waæ wyjazdy na Ziemie Odzyskane. I znów Polska têtni³a maszeruj¹cymi do koœcio³a dru ynami, obozami, wycieczkami, sp³ywami kajakowymi, œmiechem i piosenkami jeszcze przedwojennymi i ca³kiem nowymi. Ale w³adzy ludowej niepotrzebna by³a bur uazyjna organizacja. Potrzebna by³a masowa i dyspozycyjna. Wiêc areszty, wiêzienia, wyroki, obozy pracy, nawet wywózki za Ural. Ilu zginê³o i gdzie nikt nie robi³ statystyk. Od 22 lipca 1948 r. królowa³o ZMP, a harcerstwo okrzyczano szlachecko-nacjonalistyczn¹ organizacj¹ faszystowsk¹, która w 1920 r. walczy³a z Wielk¹ Rewolucj¹ PaŸdziernikow¹ i likwidowano. W 1957 r. gdy ju od roku po raz kolejny organizowano Harcerstwo zapisano e ZHP pracuje pod ideowym kierownictwem PZPR. Ale w 3 uchwale tzw. Zjazdu ódzkiego w 1956 r. przywrócone zosta³y symbole i obrzêdowoœæ harcerska. Na ZjeŸdzie ódzkim Rzeszowska Chor¹giew reprezentowa³a grupa instruktorów z Janem Irzyñskim [mieszkañcem Trzciany przyp. H.P.] i Stanis³awem Nowakowskim. Oni te weszli w sk³ad Rady Naczelnej ZHP. Prawdziwe harcerstwo trwa³o przede wszystkim za granic¹ i w kraju w domach rodzinnych dawnych harcerzy, wœród czêœci instruktorów i wróci³o wraz z Solidarnoœci¹. Kolejny raz zaczynano od nowa na linii walki o niepodleg³oœæ. Znów widaæ harcerzy pe³ni¹cych s³u bê organizacyjn¹ i porz¹dkow¹ na uroczystoœciach pañstwowych i patriotycznych. Œpiesz¹ z pomoc¹ w wypadku katastrof i klêsk ywio³owych. Przetrwa³o wojny, likwidacjê, zawirowania polityczne i spo³eczne. Chocia mo e na co dzieñ nie widaæ ich szerokiej dzia³alnoœci, na stra y niepodleg³oœci sta³o i stoi niezmiennie. Symbolika harcerska Krzy harcerski odznaka harcerska, która jest nadawana cz³onkom organizacji harcerskiej podczas przyrzeczenia harcerskiego. Zuchy zamiast krzy- a harcerskiego nosz¹ znaczek zucha. Projekt krzy a harcerskiego wykona³ ksi¹dz Kazimierz Lutos³awski, jest on wzorowany na Orderze Virtuti Militari. Pierwsze krzy e harcerskie wrêczono prawdopodobnie we wrzeœniu 1913 roku. Symbolikê jednego z projektów opisa³ Lutos³awski w³asnymi s³owami:...wianek z dêbu i wawrzynu oznacza cele do zdobycia: si³ê i umiejêtnoœæ, sprawnoœæ i wiedzê. Oplata on g³ówny symbol skautowy: krzy z has³em Czuwaj. Kszta³t tego krzy a jest dawny: takiego u yto do naszego orderu walecznoœci: Virtuti Militari; uprzytamnia on w szczególnoœci obowi¹zek dzielnoœci. Ma on poœrodku kó³ko symbol doskona³oœci, a w nim gwiazdê promienn¹, jakby œwiat³o przewodnie: ad astra! A sam krzy znaczy: per aspera, bo wskazuje ciê k¹, cierniami walki z w³asnymi s³aboœciami us³an¹ drogê, a przy tym oznacza te gotowoœæ do walki i do wszelkich poœwiêceñ a do mêczeñstwa za wiarê, a do œmierci za Ojczyznê: Bóg i Ojczyzna s¹ treœci¹ wewnêtrzn¹ tego znaku. Has³o Czuwaj na nim to pobudka, ostrze enie: oznacza gotowoœæ ducha do pracy nieustannej... Ostatecznie kszta³t krzy a harcerskiego zosta³ zatwierdzony podczas konferencji zjednoczeniowej ZHP w dniach 1-2 listopada 1918 roku, która zatwierdzi³a go jako odznakê polskiego harcerstwa. Lilijka jeden z symboli harcerstwa i skautingu, wzorowana jest na symbolu oznaczaj¹cym pó³noc na œredniowiecznych kompasach, symbol czystoœci, spopularyzowana 14 Nr 43/2007

14 ROCZNICE przez Roberta Baden-Powella. W 1927 na ramionach lilijki u ywanej przez Zwi¹zek Harcerstwa Polskiego umieszczono litery ONC nawi¹zuj¹ce do has³a Filomatów Ojczyzna, Nauka, Cnota, w czasach komunistycznych litery usuniêto, powróci³y ponownie w latach 80. Hymn harcerski jest hymnem Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego od 1918 roku. Oficjalnie hymnem jest pierwsza zwrotka i refren (wczeœniej zwyczajowym hymnem ZHP by³a Rota Marii Konopnickiej). Tekst napisany w 1911 roku przez Ignacego Kozielewskiego, refren w 1912 roku przez Olgê Drahonowsk¹-Ma³kowsk¹, muzyka pochodzi z pieœni Na barykady, opublikowano w czasopiœmie Skaut jesieni¹ 1912 roku. Wszystko co nasze Polsce oddamy W niej tylko ycie wiêc idziem yæ Œwity siê biel¹, otwórzmy bramy Rozkaz wydany, wstañ w s³oñce idÿ! Ramiê prê, s³aboœæ krusz Ducha tê. OjczyŸnie mi³ej s³u Na jej zew, w bój czy trud Pójdzie rad harcerzy polskich ród Harcerzy polskich ród! Czynem bogaci, myœl¹ skrzydlaci z p³omiennych serc uczyñmy grot. Naprzód wytrwale! Œmia³o! Zuchwale! W podniebne szlaki skierujmy lot. Ramiê prê... Po ziemi naszej rozeœlem harcerzy, pobudka zabrzmi: ZbudŸ siê! Prawdzie s³u! I wszystko wstanie, w kr¹g siê rozszermierzy, by Matkê Polskê ochroniæ od burz! Ramiê prê... Pozdrowienie Czuwaj (pochodzi z czasów œredniowiecznych, kiedy stra nicy miejscy w ten sposób siê nawo³ywali). W 1910 roku zawo³anie Czuwaj u y³a w czasie 500. rocznicy bitwy grunwaldzkiej organizacja Sokó³, a w 1912 roku do harcerstwa wprowadzi³a je Olga Drahonowska-Ma³kowska. phm Halina Pleœniak Z Przybyszówki Bronis³aw Adamiec urodzi³ siê 26 paÿdziernika 1919 r. w Przybyszówce na Pustkach, w rodzinie religijnej i patriotycznej, jako syn Franciszka i Marii z domu Pi³at. W tym czasie toczy³a siê wojna polsko-bolszewicka, a brat ojca Jan Adamiec, bohatersko i ofiarnie walczy³ o wschodnie granice odradzaj¹cej siê Rzeczypospolitej (ju po wojnie, za o³nierskie zas³ugi, dosta³ gospodarstwo w okolicach Tarnopola i jako osadnik przeniós³ siê tam z rodzin¹). Bronis³aw ukoñczy³ siedmioklasow¹ szko³ê powszechn¹ w Rzeszowie. Maj¹c piêtnaœcie lat podj¹³ pracê zarobkow¹. Pracowa³ cztery lata. Niepokoj¹ce wieœci o zagro- eniu niemieckim dla Polski dociera³y tak e do podrzeszowskich wsi. Wychowany w duchu mi³oœci do Ojczyzny zg³osi³ siê na ochotnika do wojska. By³ rok marca, jako dziewiêtnastoletni ochotnik, znalaz³ siê w koszarach 38. pu³ku piechoty w Przemyœlu. Po kilkumiesiêcznym szkoleniu, z czego miesi¹c spêdzi³ w podoficerskiej szkole piechoty, zdawa³ pierwsze egzaminy, które odby- ³y siê ju na polu walki. Rok 1939 W pierwszych dniach wrzeœnia 38. pu³k piechoty broni³ linii Dunajca na S¹decczyŸnie wraz z armi¹ Karpaty gen. Kazimierza Fabrycego. Kompania, do której przydzielono szeregowego Adamca okopa³a siê na Bronis³aw Adamiec (w œrodku) jako szeregowy 38. pu³ku piechoty w Pr zemyœlu. Przemyœl, lato 1939 r. Fot. W posiadaniu B. Adamca wzgórzach okalaj¹cych miasteczko Zakliczyn i stamt¹d ostrzeliwa³a atakuj¹ce oddzia- ³y niemieckie. Piechurzy z Przemyœla utrzymali siê na pozycjach przez dwa dni. Napór zmotoryzowanych formacji wroga by³ zbyt silny. Musieli siê wycofywaæ. Zostali rozformowani w lasach w okolicach Dêbicy i Ropczyc. Dla wiêkszoœci o³nierzy i dowódców by³ to koniec walki. Bez broni, w strzêpach mundurów, wracali do domów. Bronis³aw Adamiec tak e kierowa³ siê w swoje rodzinne strony: szos¹ w kierunku Przybyszówki i Rzeszowa. Dominowa³a w nim wola walki, a wewnêtrzny imperatyw kaza³ mu iœæ tam, gdzie zostanie na nowo wcielony do walcz¹cych jeszcze, polskich oddzia³ów. W bojowym rynsztunku, z karabinem i pe³nymi ³adownicami wst¹pi³ do rodzinnego domu. Tam po raz drugi po egna³ siê z najbli szymi. Odprowadzony do Rzeszowa przez brata i kuzyna uda³ siê w kierunku Lwowa. Bi³ siê na przedpolach Lwowa. PóŸniej przeniesiono go do koszar 14. Pu³ku U³anów Jaz³owieckich na yczakowie. Kapitulacjê miasta prze y³, pe³ni¹c wartê na Rogatce Janowskiej. 22 wrzeœnia 1939 r. z trzema kolegami wraca³ ze zdobytego miasta do swojego rodzinnego domu. Widzia³ pobojowisko na lwowskich b³oniach, widzia³ potê ne niemieckie dzia³a, z których jeszcze dzieñ wczeœniej byli ostrzeliwani. Id¹c, doœwiadczy³ ró nych ludzkich postaw. Przez o³nierzy jednej formacji niemieckiej by³ czêstowany zup¹ ze wspólnego kot³a, inni chcieli go rozstrzelaæ. Uaktywnieni i nastawieni antypolsko Ukraiñcy polowali na polskich o³nierzy, wy³apuj¹c ich i morduj¹c, zw³aszcza noc¹. W czasie kilkudniowej drogi zamieni³ mundur na odzie cywiln¹. Na niewiele siê to zdawa³o zdradza³y go ogolona g³owa i wojskowe buty. Bardziej pomagali Polacy, szczególnie solidarni i yczliwi na terenach etnicznie mieszanych (polsko-ukraiñskich). Mia³ wiele szczêœcia, np. kiedy przekracza³ liniê demarkacyjn¹ na Sanie. Mosty w Jaros³awiu ju by³y strze one przez Niemców. Nie przepuszczano Polaków, a zw³aszcza o³nierzy. Niemniej jednak zdarzy³ siê szczêœliwy zbieg okolicznoœæ. W momencie, kiedy czterej obroñcy Lwowa doszli do mostu, o³nierze wermachtu przepêdzali tamtêdy stado zrabowanego byd³a, które tu przed mostem zaczê³o siê rozpierzchaæ. Adamiec z towarzyszami chwycili kije i spontanicznie pomogli spêdzaæ krowy, przeganiaæ je przez gra- Nr 43/

15 ROCZNICE niczny most. Na drugiej stronie Sanu, korzystaj¹c z zamieszania, zniknêli Niemcom z oczu i ruszyli w dalsza drogê. 3 paÿdziernika Bronis³aw Adamiec dotar³ do rodzinnej Przybyszówki. Po egna³ siê z towarzyszami wêdrówki (jeden szed³ do Zwiêczycy, dwaj pozostali dalej: do Krakowa i na Œl¹sk) i ruszy³ do rodzinnego domu na Pustkach. W domu by³ ju op³akiwany. S¹siad, Józef Dziedzic, który równie walczy³ we Lwowie, wróci³ kilka dni wczeœniej i przyniós³ hiobowe wieœci, e Bronka Adamca rozerwa³ szrapnel pod Janowem. ZWZ-AK Ks. Ludwik Niemczycki, ps. Pasterz, kapelan Inspektoratu Rejonowego w Rzeszowie ZWZ-AK. Fot. archiwum 16 Ks. Stanis³aw Wra eñ, ps. Brzezina, wikariusz w Przybyszówce i kapelan Placówki Œwilcza ZWZ-AK Œwierk. Fot. w posiadaniu K. Szarego Do konspiracji zosta³ wci¹gniêty na prze³omie 1940/1941 r. przez szkolnego kolegê Józefa Gutkowskiego z górnej Przybyszówki. Przysiêgê z³o y³ 1 stycznia 1941 r. Zosta³ przydzielony do grupy dywersyjnosabota owej Placówki Œwierk gminy Œwilcza. By³ dowódc¹ czwartej dru yny w plutonie Franciszka Czajka, ps. Maczuga Oddzia³ ten skupia³ o³nierzy podziemia z Przybyszówki i Bzianki. W czasie dzia³añ konspiracyjnych nosi³ pseudonimy: Rak i Sokó³. Bra³ udzia³ w szkoleniach o³nierzy podziemia zarówno jako kursant, jak i instruktor. Odpowiedzialne zadania szkoleniowe powierzano mu ze wzglêdu na doœwiadczenie wojskowe wyniesione ze s³u - by w 38. Pu³ku Piechoty oraz z kampanii wrzeœniowej. Zajêcia kursu podoficerskiego odbywa³y siê w piwnicy pod Domem Ludowym w Przybyszówce oraz w domu Tadeusza Synowca ps. Œmig³o na Dworzysku nieopodal niemieckiej radiostacji. Kursanci musieli nie tylko skupiæ siê na wyk³adach i æwiczeniach, ale te zachowaæ zimn¹ krew w sytuacjach, kiedy na podwórko zje d ali siê niemieccy o³nierze, a nawet gestapo. W latach okupacji niemieckiej i po wojnie (a do 1947 r.) Bronis³aw Adamiec by³ ³¹cznikiem pomiêdzy kapelanem Placówki Œwierk ks. kpt. Stanis³awem Wra eniem, ps. Brzezina (wikariuszem w Przybyszówce) a ks. Ludwikiem Niemczyckim, ps. Pasterz (wikariuszem w Tyczynie). Dru yna kaprala Adamca przeznaczona by³a do zadañ specjalnych i dywersyjnych. Ch³opcy z Pustek przejmowali i rozlokowywali broñ, zabezpieczali odprawy dowódców, przenosili meldunki. Byli w ci¹g³ej dyspozycji kierownictwa Placówki. W maju 1944 r. zabezpieczali du e logistyczne przedsiêwziêcia alarm bojowy plutonu Przybyszówka-Bzianka w lasku na Pustkach. By³o to æwiczenie przygotowuj¹ce akcjê Burza. Na czas Burzy wyznaczono ich do zasilenia Zgrupowania III Zachód, operuj¹cego w rejonie bratkowickich lasów. Sam Adamiec zosta³ wycofany z tej akcji. Mia³ na miejscu, w Przybyszówce, kierowaæ plutonem Batalionów Ch³opskich. Celem dzia³añ by³o zabezpieczanie domostw i mienia w trakcie przechodzenia frontu. Jednym z najbardziej spektakularnych wyczynów Bronis³awa Adamca by³o przejêcie list poborowych z posterunku MO w Œwilczy. Czynu tego dokona³ z pomoc¹ Edwarda Pi¹tka z Trzciany. Zniszczenie list uchroni³o przed wys³aniem na front kilkudziesiêciu poborowych z terenu gminy Œwilcza. Oto jak relacjonowa³ akcjê Adamiec: W po³owie paÿdziernika 1944 r. otrzyma³em polecenie przez ³¹cznika, e mam siê stawiæ na skraju wsi Œwilcza od strony po³udniowej. Podano mi has³o i odzew. [ ] [Tam] spotka³em m³odego, nieznanego mi cz³owieka. Po wymianie has³a i odzewu oœwiadczy³ mi, e musimy przej¹æ z posterunku milicji w Œwilczy listy poborowych, kenkarty i inne dokumenty znajduj¹ce siê na posterunku [oraz] uwolniæ zatrzymanych, gdyby byli. Zapewni³, e na posterunku bêdzie tylko jeden milicjant, reszta wyjecha³a na ob³awê. Oœwiadczy³ mi, e ja jestem dowódc¹ tej akcji i e jestem za ni¹ odpowiedzialny. [ ] Kiedy weszliœmy do ganku budynku posterunku i otworzyliœmy drzwi do korytarza us³yszeliœmy gwar i œmiech wielu m³odych ludzi. Zaskoczeni nieprzewidzian¹ przeszkod¹ [ ] wycofaliœmy siê z ternu milicji. [ ] Konsternacja. Co robiæ? Nie weÿmiemy tych dokumentów, to wielu ludzi straci ycie i zdrowie na wojnie. [ ] Pytam: Kolego, co robimy? On odpowiada, e to ja jestem za tê akcjê odpowiedzialny. Po namyœle odpowiadam: idziemy! [ ] Mieliœmy fikcyjne upowa nienie z pieczêciami, wydane i podpisane przez wojewódzkiego komendanta milicji w Rzeszowie Franciszka Ksiê arczyka. Upowa nia³o ono nas do przeprowadzenia kontroli posterunku [ ]. Weszliœmy do pokoju s³u bowego. Zastaliœmy tu m³odego milicjanta. Wyjaœniliœmy cel naszej wizyty. Pokazaliœmy upowa nienie [ ] skontrolowaliœmy cele aresztu. Po powrocie do pokoju s³u bowego, Pi¹tek natychmiast zamkn¹³ drzwi na klucz i ³añcuch. Ja wyj¹³em pistolet i skierowa³em na milicjanta. [ ] Oœwiadczy³em, e jesteœmy z Armii Krajowej. Zarz¹dzi³em, aby wyda³ nam listy poborowe, kenkarty i inne dokumenty. Zapyta³em, kto jest w drugim pokoju. Odpowiedzia³, e o³nier ze KBW. Pi¹tek zapyta³ ilu ich jest. Milicjant odpowiedzia³, e siedemnastu. [ ] [Po chwili] us³yszeliœmy, e drzwi z naprzeciwleg³ego pokoju otworzy³y siê. S³yszymy, e na korytarz ze œmiechem i gwarem wychodz¹ kabowcy. Czujemy, e jest ich du o. Jeden z nich naciska klamkê do naszego pokoju. Mówi do milicjanta: otwórz drzwi. Ja dajê znak milicjantowi, eby milcza³. Pi¹tek podchodzi do drzwi i mówi: teraz nie mogê otworzyæ drzwi. Jeden z nich mówi: zostaw go, on tam ma dziewczynê [ ]. Odeszli. Pi¹tek szybko zabra³ resztê dokumentów. Wzi¹³ ze stojaka jeden z karabinów. [ ] Wychodz¹c zarz¹dziliœmy, aby nie wszczyna³ alarmu, a za pól godziny. Opuœciliœmy szczêœliwie posterunek. W pierwszych miesi¹cach 1945 r. Bronis³aw Adamiec spotka³ siê osobiœcie z kpt. Mieczys³awem Kawalcem ps. bik. Kawalec pe³ni¹c wówczas funkcjê komendanta Obwodu AK Rzeszów wybra³ odwa nego o³nierza z Przybyszówki, do akcji odbicia wiêÿniów z aresztu UB przy ul. Jagielloñskiej w Rzeszowie. Z przyczyn nieznanych do odbicia przetrzymywanych akowców nie dosz³o. Z poruczenia ksiêdza Stanis³awa Wra- enia zaj¹³ siê przekazywaniem zapomóg pieniê nych dla rodzin aresztowanych przez NKWD i UB. By³y to misje bardzo odpowiedzialne, a przy tym wymagaj¹ce wyczucia sytuacji, taktu i intuicyjnej znajomoœci psychologii. Nie zawsze by³ dobrze przyjmowany czasem wrêcz wypêdzany przez rozgoryczone rodziny. Czêsto oprócz pomocy materialnej nale a³o wspomóc osamotnionych i wylêknionych s³owami nadziei, e to nied³ugo siê skoñczy, e m¹, syn nied³ugo Nr 43/2007

16 ROCZNICE wyjd¹ na wolnoœæ. Nie by³o to ³atwe, ale bardzo potrzebne. Po zakoñczeniu dzia³añ wojennych Bronis³aw Adamiec nie zaprzesta³ dzia³alnoœci konspiracyjnej. Wierzy³, e jego walka jest potrzebna na nowo uciemiê onej przez Sowietów OjczyŸnie. Nie odrywa³ siê przy tym od codziennej rzeczywistoœci: obowi¹zków rodzinnych, pracy zawodowej i spo³ecznej. W roku 1946 podj¹³ pracê w Powiatowej Bibliotece Powszechnej w Rzeszowie. W czerwcu 1947 r. poœlubi³ Kazimierê Wiech. Fotografia œlubna Bronis³awa Adamca i Kazimiery Wiech (22 czerwca 1947 r.). Fot. w posiadaniu B. Adamca Ju w pierwszych miesi¹cach powojennych znalaz³ siê wœród grona za³o ycieli M³odzie owej Œwietlicy Powszechnej w Przybyszówce. By³ wspó³organizatorem Ludowego Zespo³u Sportowego. Z nowym wikariuszem (od 1947r.) ks. Janem R¹bem i przybyszowsk¹ m³odzie ¹ utworzyli Œwietlicê Caritas. Bronis³awa Adamca wybrano jej prezesem. Du ym osi¹gniêciem Adamca (wspólnie z Franciszkiem Machnic¹ i Kazimierzem Szarym) by³o przekonanie ksiêdza proboszcza Franciszka Haby do przekazania miejscowej m³odzie y kawa³ka plebañskiego pola pod boisko sportowe. Wiêzienie Echa dzia³alnoœci niepodleg³oœciowej nie dawa³y o sobie zapomnieæ. Ale i w warunkach stalinowskiej okupacji nie móg³ Bronis³aw Adamiec ca³kowicie przejœæ do tzw. codziennoœci czerwonej codziennoœci. Pierwsz¹ wpadkê zaliczy³, kiedy jako prezes Œwietlicy Caritas nie oflagowa³ na dzieñ 1 Maja baraku œwietlicy. Zosta³ na kilka dni aresztowany. By³ rok Ubowcy deptali Wronki. G³ówny kor ytarz wiêzienny. Tu przez ponad 4 lata ( ) odsiadywa³ wyrok Bronis³aw Adamiec. Fot. archiwum mu po piêtach, zbieraj¹c informacje, o jego akowskiej przesz³oœci. 27 sierpnia zosta³ aresztowany przez szefa Powiatowego Urzêdu Bezpieczeñstwa Publicznego Stanis³awa S³oninê, rodem z Górna. Rozpoczê³o siê drobiazgowe œledztwo, okrutne przes³uchania. Stosowano sprawdzone metody: bicie grubym kablem po stopach, siedzenie na nodze krzes³a, bicie po twarzy tak, e wypada³y zêby. WiêŸnia zmiêkczano trzymaj¹c rozebranego do naga w lodowatej i wilgotnej celi. Przywracanie do przytomnoœci omdla³ego z bólu polega³o na zanurzeniu w wannie z zimn¹ wod¹. Wzmagano efekt zatykaj¹c usta szmat¹ i wlewaj¹c wodê do nosa. Noc¹ znêcali siê nad wiêÿniami oddzia³owi. Szczególnymi zwyrodnialcami byli: Piêta z Rac³awówki i Feret z Bratkowic. Zmuszali oni uciemiê onych wiêÿniów do robienia abek i przysiadów na korytarzu. Zaspokajali swoje sadystyczne potrzeby naœladuj¹c katowskie techniki œledczych. Po wielomiesiêcznym œledztwie zapad³ wyrok. Na rozprawie 17 marca 1950 r. Wojskowy S¹d Rejonowy w Rzeszowie skaza³ Bronis³awa Adamca za szczególnie niebezpieczn¹ dzia³alnoœæ na zapleczu armii zaprzyjaÿnionej na karê œmierci z³agodz¹ z mocy amnestii z 1947 r. do 15 lat wiêzienia. Dodatkowo zas¹dzono przepadek mienia, utratê praw publicznych, obywatelskich i honorowych. Wyrok odsiadywa³ w najciê - szych wiêzieniach PRL-u. Pocz¹tkowo osadzono go na Zamku w Rzeszowie. W czerwcu 1950 r. przewieziono do izolatki w przemyskim zak³adzie karnym. Od 1951 r. odsiadywa³ wyrok w okrytych z³¹ s³aw¹ wiêziennych murach Wronek. Panowa³y tam skrajnie ciê kie warunki. W zimie grube ceglane œciany i nieszczelne okna wych³adza³y niemi³osiernie cele. WiêŸniom mocno dawa³y siê we znaki insekty, szczególnie pluskwy. Racje ywnoœciowe by³y bardzo skromne i najgorszej jakoœci. Podstaw¹ posi³ku by³a gotowana brukiew, nadgni³a kapusta, przypleœnia³a kasza i gumowaty chleb, nazywany przez skazañców kitem. Za najmniejsze przewinienie karano karcerem, który stanowi³a w¹ska okratowana cela tzw. ma³pie kraty z nieustannie otwartym oknem. Za pos³anie s³u y³a deska i wytarty koc. Próbowano go z³amaæ i zmusiæ do wspó³pracy. Szanta owano nieprawdziwymi informacjami o rodzinie. Na pró no. Dzielny bojownik podziemia trzyma³ siê bohatersko. We Wronkach d³ugoletnie wyroki odsiadywali wówczas znamienici bojownicy i dzia³acze niepodleg³oœciowego podziemia. Adamiec zetkn¹³ siê tam miêdzy innymi z Kazimierzem Kobylañskim jednym z s¹dzonych w procesie szesnastu w Moskwie. W s¹siedniej celi przebywa³ Piotr WoŸniak ps. Wir, póÿniejszy autor Zaplutego kar³a reakcji. W 1955 r. ulokowano wiêÿnia Bronis³awa Adamca w nieco l ejszym zak³adzie karnym w Nowogardzie. Po wydarzeniach poznañskich i dojœciu do w³adzy Gomu³ki, w 1956 r., skrócono mu wyrok do 10 lat. W kilka miesiêcy póÿniej przeniesiony zosta³ do zak³adu karnego w Strzelcach Opolskich. 10 wrzeœnia 1957 r. odzyska³ wolnoœæ. Stalinowskie wiêzienie zabra³o mu bezpowrotnie 8 lat ycia. Doczeka³ wolnej Polski Po odsiadce wróci³ do rodzinnego domu w Przybyszówce. Odniesione podczas œledztwa i ciê - kiego wiezienia urazy d³ugo nie dawa³y siê zaleczyæ. Fizyczne rany goi³y siê szybciej (chocia ból odbitych w areszcie œledczym nerek daje o sobie znaæ jeszcze dziœ, 58 lat po przes³uchaniach ). Tu po powrocie Bronis³aw Adamiec nied³ugo po wyjœciu ze stalinowskiego wiêzienia. Koniec lat 50. XX w. Fot. w posiadaniu B. Adamca musia³ siê jakoœ pozbieraæ. Ci¹ y³y traumatyczne prze ycia z wiêzienia. Trudno by³o pogodziæ ten wielki dysonans pojmowania Polski, bêd¹cej w jarzmie komunistów. Ciê ko by³o yæ na co dzieñ z piêtnem wroga klasy robotniczej. Podj¹³ pracê w Spó³dzielni Przemys³u Skórzanego w Rzeszowie. Razem z on¹ prowadzi³ gospodarstwo rolne. Bóg pob³ogos³awi³ jego trudy i cierpienia z³o one na o³tarzu Ojczyzny. Doczeka³ odzyskania pe³nej wolnoœci przez Polskê. Na piersi, któr¹ wiernie broni³ najœwiêtszych zasad: Nr 43/

17 ROCZNICE BÓG, HONOR, OJCZYZNA, pojawi³y siê medale. Odznaczony zosta³: Medalem Wojska Polskiego, Krzy em Armii Krajowej, Krzy- em Obrony Lwowa, Krzy em Partyzanckim, Krzy em WiêŸnia Politycznego. Przybyszowski LZS, który w ostatnich tygodniach œwiêtowa³ 60-lecie istnienia wyró ni³ honorow¹ odznak¹ klubow¹ swojego wspó³za³o yciela. W czerwcu bie ¹cego roku Bronis³aw i Kazimiera Adamcowie obchodzili tak e jubileusz 60-lecia ma³ eñstwa. To jest chyba najwiêksze odznaczenie nagroda za trudy kiedy mo e siedzieæ na ³aweczce pod domem i patrzeæ z on¹ na ogród i rodz¹ce owoc jab³onie. Artur Szary Bibliografia: T. Jurga, Obrona Polski 1939, Warszawa Z. Nawrocki, Zamiast wolnoœci. UB na RzeszowszczyŸnie , Rzeszów F. Sagan, ZWZ AK obwód Rzeszów , Rzeszów A. Szary, Placówka Armii Krajowej kr yptonim Œwierk Œwilcza-Trzciana, [w:] Trzcionka. Kwartalnik Spo³eczno-Kulturalny, Nr 29 z 2004 r., Z. K. Wójcik, Rzeszów w latach drugiej wojny œwiatowej. Okupacja i konspiracja , Rzeszów Kraków A. Zagórski, Z dzia³alnoœci Armii Krajowej, [w:] Dzieje Rzeszowa, t. III, pod red. F. Kiryka, Rzeszów J. Frankiewicz, Dzia³alnoœæ Placówki AK Œwierk w gminie Œwilcza z/s w Trzcianie w latach II wojny œwiatowej, Bytów 1987 Trzciana 1998, mps. B. Adamiec, Ocaliæ od zapomnienia, Przybyszówka 1999, mps. Relacja B. Adamca nagrana 1 sierpnia 2007 r. Jeœli zapomnê o nich, Ty Bo e na niebie, zapomnij o mnie. M³odoœæ A. Mickiewicz Nieugiêt y bojownik o Wolnoœæ i Niezawis³oœæ Narodu Mjr Józef Rzepka ( ) Konspiracja w ZWZ-AK Józef Rzepka ( ), ps. Bogus³aw, Krzysztof, Rekin, Stefan, Znicz. o³nierz Wojska Polskiego, bojownik Armii Krajowej, dzia- ³acz Zrzeszenia Wolnoœæ i Niezawis³oœæ. Fot. w posiadaniu I. Wruszak 18 Józef Rzepka urodzi³ siê 22 grudnia 1913 r. w Bratkowicach, jako najstarszy syn Jana i Antoniny z domu Nowak. Pochodzi³ z rodziny ch³opskiej, zaanga owanej w sprawy spo³eczne i gospodarcze rodzinnej wsi. Ojciec by³ rolnikiem i aktywnym dzia³aczem ludowym. Udziela³ siê przy tym w yciu kulturalnym wsi. Jan Rzepka prowadzi³ bratkowick¹ kapelê (gra³ na skrzypcach i basach). M³ody Józef rozpocz¹³ naukê w szkole powszechnej w Bratkowicach. Zdobywanie wiedzy kontynuowa³ w I Gimnazjum w Rzeszowie. Uczêszcza³ do jednej klasy z Mieczys³awem Kawalcem, z którym los tak œciœle powi¹za³ a do wspólnej kaÿni w mokotowskim wiêzieniu. W roku 1934 rozpocz¹³ studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Wzorem ojca zaanga owa³ siê w dzia³alnoœæ Stronnictwa Ludowego. Studiów prawniczych nie ukoñczy³. W latach odby³ s³u bê wojskow¹ w 5. Pu³ku Strzelców Podhalañskich w Przemyœlu. Podczas II wojny œwiatowej Józef Rzepka dzia³a³ w strukturach polskiego pañstwa podziemnego. Od paÿdziernika 1939 r. zacz¹³ organizowaæ siatkê konspiracyjn¹ w Jan i Antonina Rzepkowie rodzice Józefa. Fot. w posiadaniu I. Wruszak rodzinnych Bratkowicach, z któr¹ od maja 1940 r. przeszed³ pod komendê Zwi¹zku Walki Zbrojnej. By³ pierwszym dowódc¹ Placówki ZWZ Bratkowice-G³ogów. Zwerbowanymi przez niego o³nierzami byli: Bronis³aw Œwider, ps. Rygor, Jan Surowiec, ps. Rydz oraz Tadeusz Lis, ps. Ukleja. Stworzono dwa plutony, na których czele stanêli Rydz i Rygor. Przy nich sformowano dru ynê saperów, dru ynê obs³uguj¹c¹ montowniê granatów oraz dru ynê kobiet (Wojskowej S³u by Kobiet kierowanej przez nauczycielkê Karolinê Ciejko, ps. Teresa ). Wy³oni³ siê tak e trzeci pluton Batalionów Ch³opskich, dowodzony przez Walentego Boczkaja, ps. K³os. By³o to wielkie dzie³o organizacyjne. ¹cznie na terenie rodzinnej wsi Rzep- Józef Rzepka (na pierwszym planie, z lewej) podczas studiów uniwersyteckich w Warszawie. Fot. w posiadaniu Z. Sieniawskiej ki zwerbowano do konspiracyjnej s³u by 167 osób, co stanowi³o ponad 5% spo³ecznoœci ówczesnych Bratkowic. W maju 1943 r. Józef Rzepka zosta³ pierwszym adiutantem Inspektoratu Rejonowego Armii Krajowej Rzeszów. Opowiada³ g³ównie za kancelariê i ³¹cznoœæ. Blisko wspó³pracowa³ z Komendantem Obwodu i Inspektorem, mjr. ukaszem Ciepliñskim. Plebania ks. proboszcza Micha³a Sternala, ps. êg w Bratkowicach sta³a siê jedn¹ z kwater rzeszowskiego Inspektoratu AK. Ciepliñski czêsto przyje d a³ do Bratkowic rowerem, pozoruj¹c wyprawê z koszykiem na grzyby. Podczas spotkañ z Rzepk¹ i ksiêdzem Sternalem zapada³y wa ne konspiracyjne decyzje. Akcja Burza Rzeszowski obwód AK na czas akcji Burza (prze³om lipca i sierpnia 1944r.) zosta³ zorganizowany w cztery zgrupowania. Jedno z nich Zgrupowanie III Zachód, którego dowódc¹ by³ por. Józef Rzepka, nosz¹cy wówczas pseudonim Znicz, dzia- Nr 43/2007

18 ROCZNICE Józef Rzepka (pierwszy z lewej) jako podchor¹ y 5. Pu³ku Strzelców Podhalañskich w Przemyœlu. Prze- ³om 1937/1938. Fot. w posiadaniu I. Wruszak ³a³o w trójk¹cie Œwilcza G³ogów Bratkowice. Oddzia³ ten operowa³ w dwóch grupach: Grupa Rekina dowodzona przez samego Rzepkê i Grupa Uklei pod dowództwem ppor. Tadeusza Lisa. Grupa Rekina realizowa³a zadania taktyczne dzia³aj¹c na osi drogi Rzeszów Sêdziszów, natomiast Grupa Uklei kontrolowa³a trasê Rzeszów G³ogów. Akcjê rozpoczêto 26 lipca wzmo onymi patrolami i likwidacj¹ ma³ych grup nieprzyjaciela dla zdobycia broni i amunicji. Nastêpnego dnia grupa Józefa Rzepki atakowa³a w rejonie Bratkowic 300-osobowy oddzia³ Niemców i grupê taborów. Ponadto w rejonie Rudnej Wielkiej Œwilczy uszkodzono tory kolejowe na d³ugoœci 100 ukasz Ciepliñski, ps. P³ug. o³nierz gen. Kutrzeby bohater bitwy nad Bzur¹. W czasie niemieckiej okupacji by³ Komendantem Obwodu AK Rzeszów i Inspektorem rzeszowskim. Po wkroczeniu Sowietów walczy³ o wolnoœæ i suwerennoœæ Ojczyzny w szeregach organizacji Nie ( Niepodleg³oœæ ), Delegatury Si³ Zbrojnych na Kraj oraz Zrzeszenia WiN. Fot. archiwum metrów. Ruch poci¹gów zosta³ przerwany na kilkanaœcie godzin. Sparali owano tak e ruch na szosie Rzeszów Dêbica, umieszczaj¹c kolce i stawiaj¹c na niej zrzutowe miny angielskie. Rozsierdzeni zuchwa- ³oœci¹ partyzantów Niemcy przypuœcili atak na Bratkowice, wypieraj¹c zgrupowanie w rejon lasów. Broni¹c wyjœcia partyzantów z lasu w kierunku po³udniowym, zabezpieczyli linie kolejow¹ i szosê Rzeszów Dêbica. Mimo wzmocnienia zgrupowania przez przyby³y pluton dywersyjny ppor. Wiktora B³a owskiego, ps. Orlik oraz przejêcie dowództwa na ca³¹ operacj¹ przez kpt. Antoniego Pawlusa, ps. Serwer, partyzantom nie uda³o siê odzyskaæ utraconego terenu. 2 sierpnia do Bratkowic wkroczy³a Armia Czerwona. 3 sierpnia zgrupowanie zakoñczy³o dzia³ania bojowe. Bilans akcji Burza by³ nastêpuj¹cy: 34 zabitych i 40 rannych Niemców, 2 jeñców wziêtych do niewoli. Zdobyto 1 dzia³ko przeciwlotnicze, 4 pistolety maszynowe, 20 karabinów (kbk) oraz spor¹ iloœæ amunicji. Straty w³asne wynios³y 14 zabitych i kilkunastu rannych. Rozwi¹zanie Armii Krajowej Po wkroczeniu Armii Czerwonej Józef Rzepka dzia³a³ w komórce informacyjnopropagandowej Inspektoratu AK Rzeszów. W nocy z 7 na 8 paÿdziernika 1944 r. wzi¹³ udzia³ w nieudanej próbie odbicia wiêÿniów z Zamku w Rzeszowie. W akcji œmieræ ponieœli dwaj bratkowiczanie: Franciszek Lachcik i Tadeusz Lis, ps. Ukleja. Kiedy wzmóg³ siê terror NKWD wobec o³nierzy Armii Krajowej koniecznym okaza³o siê rozwi¹zanie zbyt licznej, jak na nowe okupacyjne warunki organizacji. W ostatnim rozkazie, z 19 stycznia 1945 roku, Komendant G³ówny AK gen. Leopold Okulicki, ps. NiedŸwiadek, w imieniu Prezydenta RP, rozwi¹za³ Armiê Krajow¹. Zwolni³ podleg³ych mu o³nierzy z wojskowej przysiêgi. Doceni³ przy tym wolê walki polskiego narodu [...] o jedyn¹ s³uszn¹ Sprawê, dla której warto yæ i umieraæ, o sw¹ wolnoœæ i wolnoœæ cz³owieka w niepodleg³ym Pañstwie. Zrzeszenie Wolnoœæ i Niezawis³oœæ Kolejno powo³ywane organizacje: Nie (Niepodleg³oœæ), Delegatura Si³ Zbrojnych na Kraj (DSZ) i wreszcie Zrzeszenie Wolnoœæ i Niezawis³oœæ (WiN), za g³ówny cel stawia³y walkê z nowym, sowieckim okupantem i jego polskimi kreaturami komunistami. Organizacje te mia³y charakter kadrowy skupia³y w swych szeregach najlepszych oficerów, którzy wyj¹tkowymi cechami organizatorskimi i przywódczymi wykazali siê w pracach konspiracyjnych ZWZ-AK. Od lutego 1945 r. J. Rzepce powierzono dowództwo nad Inspektoratem AK Mielec z poleceniem przeorganizowania go w komórkê organizacji Nie. Ju w marcu 1945 r. musia³ przenieœæ siê na Œl¹sk do Katowic, póÿniej do Zabrza. Tam, pod zmienionym nazwiskami Józef Sieniawski i Bogus³aw Zosik kontynuowa³ opór w œcis³ej wspó³pracy z ukaszem Ciepliñskim. Od czerwca 1945 r. z ramienia DSZ organizowa³ przerzut na ziemie zachodnie by³ych akowców zagro onych aresztowaniem na RzeszowszczyŸnie. Jesieni¹ 1945 r. ujawni³ siê (wype³niaj¹c apel Rados³awa ) i podj¹³, przerwane przed wojn¹, studia prawnicze. Dzia³a³ aktywnie w tworz¹cych siê strukturach Zrzeszenia WiN. Organizowa³ siatki wywiadu, przygotowywa³ raporty o yciu politycznym i nastrojach spo³ecznych w kraju. Ostatni IV Zarz¹d G³ówny WiNu zosta³ odtworzony w styczniu 1947 roku przez niestrudzonych bojowników podziemia z Rzeszowszczyzny. Prezesem zosta³ pp³k ukasz Ciepliñski. W jego sk³ad weszli: mjr Adam Lazarowicz, mjr Mieczys³aw Kawalec, kpt. Franciszek B³a ej, por. Józef Rzepka, por. Karol Chmiel, por. Józef Batory. W tym czasie podziemie by³o ju prawie rozbite. Struktury WiN-u by³y szcz¹tkowe. Jego aktywnoœæ ogranicza³a siê g³ównie do dzia³alnoœci propagandowej. Urz¹d Bezpieczeñstwa by³ coraz bli szy ca³kowitego rozpracowania konspiracyjnej opozycji. Jako pierwszy w rêce stalinowskich oprawców wpad³ Franciszek B³a ej, jeszcze w paÿdzierniku 1947 roku. Po aresztowaniu Ciepliñskiego, 28 listopada, funkcjê p.o. prezesa przej¹³ mjr Kawalec. Aresztowania trwa³y. W grudniu w rêce funkcjonariuszy WUBP wpadli: Batory, Lazarowicz i Chmiel. Najd³u ej bezpiece wymyka³ siê Rzepka i Kawalec. Józefa Rzepkê IV Zarz¹d G³ówny Mieczys³aw Kawalec, ps. bik. Urodzony w Trzcianie. Absolwent wydzia³u prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Tu przed wybuchem wojny zosta³ asystentem prof. St. Grabskiego. Odby³ kampaniê wrzeœniow¹ z 17. Pu³kiem Piechoty. Walczy³ w szeregach Armii Krajowej, pe³ni¹c funkcjê oficera wywiadu, a od VIII 1944r., zastêpcy komendanta Obwodu AK Rzeszów. Dzia³a³ aktywnie w organizacji NIE ( Niepodleg³oœæ ). By³ komendantem Obwodu Rzeszów Delegatur y Si³ Zbrojnych na Kraj. Kontynuowa³ walkê o niepodleg³¹ Polskê w strukturach Zrzeszenia Win. Fot. archiwum Tadeusz Lis, ps. Ukleja. Ostatni komendant Placówki ZWZ-AK Bratkowice-G³ogów. Poniós³ œmieræ w akcji na wiêzienie na Zamku w Rzeszowie w paÿdzierniku 1944 r. Fot. w posiadaniu A. Furman Nr 43/

19 ROCZNICE 20 aresztowano dopiero 25 stycznia 1948 roku. Ostatni na wolnoœci, mjr Mieczys³aw Kawalec, wpad³ w rêce p³k. Józefa Œwiat³y, 1 lutego 1948 roku w Poroninie. Œledztwo Franciszek Lachcik. Podoficer Placówki ZWZ-AK Bratkowice-G³ogów. Zastrzelony wielomiesiêczne Rozpoczê³o siê w akcji na wiêzienie na œledztwo. Tzw. Zamku w Rzeszowie w paÿdzierniku 1944 r. Fot. w grupê Ciepliñskiego oskar ono o posiadaniu J. Kwoki próbê obalenia i przejêcia w³adzy w Polsce oraz zmianê jej ustroju. Wobec aresztowanych stosowano wyszukane metody œledcze. Znêcano siê fizycznie i psychiczne. Katowano bezwzglêdnie bij¹c piêœciami po g³owie, ok³adaj¹c gdzie popadnie pejczem. Zgniatano palce i genitalia w szufladzie, kopano po Józef Rzepka vel Sieniawski jako cz³onek IV Zarz¹du G³ównego WiN. Zabrze, nogach. Zmuszano przes³uchiwa- grudzieñ 1947 r. Fot. w posiadaniu Z. Sieniawskiej nych, aby przez d³ugie godziny siedzieli na nodze od krzes³a. G³odzono w zaciemnionym karcerze ca³ymi tygodniami i spisywano zeznanie, kiedy torturowany traci³ poczucie rzeczywistoœci i zaczyna³ majaczyæ. ukasz Ciepliñski, w trakcie œledztwa okaleczony, porusza³ siê przy pomocy kul, straci³ tak e czêœciowo s³uch na skutek pêkniêcia bêbenka. Józef Rzepka rozchorowa³ siê psychicznie. Nikt nie dopuœci³ do niego lekarzy. Wszyscy maltretowani z pot³uczonymi koñczynami i odpadaj¹cym cia³em od koœci trzymali siê bohatersko. Zofia Baumbergerówna. Tu po wyzwoleniu w sierpniu 1944 r. poœlubi³a Józefa Rzepkê. Fot. w posiadaniu I. Wruszak Proces Proces grupy Ciepliñskiego toczy³ siê w 1950 roku przed Wojskowym S¹dem Rejonowym w Warszawie (sygn. akt Sr 1099/50). Najwiêkszy ciê ar winy oskar onych to dzia³alnoœæ w strukturach Zrzeszenia WiN, które: [...] by³o organizacj¹ zbrodnicz¹, stworzon¹ przez sanacyjno-obszarnicz¹ klikê, powo³an¹ do walki z wyzwolonymi klasami robotnicz¹ i ch³opsk¹, organizacj¹ stworzon¹ do walki z krajem zwyciêskiego socjalizmu Zwi¹zkiem Radzieckim, organizacj¹, która z rozkazu i za pieni¹dze imperialistów amer ykañskich d¹ y³a do wywo³ania nowej wojny. [...] [Uzasadnienie wyroku, k. 43, t. 29, sygn. akt Sr 1099/50] W szczegó³ach udowadniano im szpiegostwo i przekazywanie informacji dyplomatom amerykañskim (p³k Pashley owi i p³k Jessic owi) oraz belgijskim (Vandelenowi i Eemanowi). Zebrane informacje wywiadowcze mia³y byæ te przekazywane prymasowi Polski Augustowi kardyna³owi Hlondowi i londyñskiej placówce WiN-u. Zarzucano oskar onym tak e dzia³alnoœæ terrorystyczno-dywersyjn¹ wobec Urzêdów Bezpieczeñstwa Publicznego, Milicji Obywatelskiej, cz³onków komunistycznej partii itp. Oskar ano ich o udzia³ w konkretnych akcjach zbrojnych, m.in. atak na wiêzienie w Rzeszowie, w nocy 7 na 8 paÿdziernika 1944 roku. Wszystkie oskar- enia, w œwietle obowi¹zuj¹cych wówczas kodeksów, zagro one by³y najwy szymi karami. S¹dzonych nie dopuszczano do obrony. Sêdziowie przerywali ich wypowiedzi i mowy obronne. Nie wziêto pod uwagê zas³ug wojennych, i to nie tylko z okresu partyzanckiego, ale nawet z okresu wojny obronnej 1939 roku. Wyrok Wyrok zas¹dzaj¹cy karê œmierci dla pp³k ukasza Ciepliñskiego i jego szeœciu najbli szych wspó³pracowników zapad³ 14 paÿdziernika 1950 roku. Najwy szy S¹d Wojskowy nie uwzglêdni³ rewizji (16 XII 1950r.). Prezydent Bierut nie skorzysta³ z prawa ³aski (20 II 1951r.). Ostatni akt tragedii rozegra³ siê 1 marca 1951 roku w wiêzieniu na Mokotowie. Pomiêdzy godzin¹ a pluton egzekucyjny, okrytego z³¹ s³aw¹ sier anta Alek- Protokó³ wykonania wyroku œmierci na Józefie Rzepce. Kserokopia w posiadaniu I. Wruszak sandra Dreja, wykona³ siedem wyroków œmierci. Jako pierwszy zgin¹³ pp³k ukasz Ciepliñski, ostatniego w grupie rozstrzelano por. Józefa Rzepkê (godz ). Józef Rzepka nie doczeka³ siê u³askawienia, nie doczeka³ amnestii. Wolnoœæ Obywatela i Niepodleg³oœæ Pañstw nie sta³a siê jego udzia³em. Odda³ swe ycie za s³uszn¹ Sprawê, dla której warto yæ i umieraæ. Ponad czterdzieœci lat po tragedii, 17 wrzeœnia 1992 r. uniewa niono wyrok przywracaj¹c Józefowi Rzepce prawa honorowe. Za walkê i dzia³alnoœæ niepodleg³oœciow¹ zosta³ odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy i czterokrotnie Krzy em Walecznych. Bibliografia (wa niejsze pozycje): Artur Szary Instytut Pamiêci Narodowej oddzia³ w Rzeszowie, sygn. akt S 41/01/Zk. Postanowienie o umorzeniu œledztwa (dokumenty w posiadaniu p. Ireny Wruszak, siostry mjr. Józefa Rzepki) F. Sagan, ZWZ-AK Obwód Rzeszów , Rzeszów 2001 Z. Nawrocki, Zamiast wolnoœci. UB na RzeszowszczyŸnie , Rzeszów 1998 Z. K. Wójcik, Rzeszów w latach drugiej wojny œwiatowej. Okupacja i konspiracja , Rzeszów-Kraków 1998 Zeszyty Historyczne WiN-u, nr 8 (luty 1996) Nr 43/2007

20 ROCZNICE Pamiêæ o Nim pozostanie na zawsze Ods³oniêcie tablicy ku czci Józefa Rzepki w Bratkowicach Józef Rzepka odda³ swe ycie za s³uszn¹ Sprawê, dla której warto yæ i umieraæ. Spo- ³ecznoœæ Bratkowic nigdy nie zapomni jego poœwiêcenia i bohaterstwa w walce o woln¹ Polskê. 24 czerwca bie ¹cego roku, w dniu odpustu parafialnego w Bratkowicach odby³a siê szczególnie donios³a uroczystoœæ ods³oniêcia i poœwiêcenia tablicy pami¹tkowej mjra Józefa Rzepki. Rozpoczê³a siê msz¹ œw. koncelebrowan¹, której przewodniczy³ ks. mjr Tadeusz Szetela, kapelan Œwiatowego Zwi¹zku o³nierzy Armii Krajowej w Rzeszowie. W nabo eñstwie uczestniczy³a Zofia Sieniawska, wdowa po zamordowanym bohaterze, jego córka, Anna Nowakowska, która na sta³e mieszka w USA oraz siostra Irena Wruszak. Na uroczystoœæ przybyli tak- e liczni goœcie, m.in. Stanis³aw O óg i Andrzej Szlachta pos³owie na Sejm RP, Wojewoda Podkarpacki Ewa Draus i Wójt Gminy Œwilcza Wojciech Wdowik wraz lokalnymi samorz¹dowcami i przedstawicielami organizacji spo³ecznych. Przybyli reprezentanci miejscowych szkó³. Dopisali licznie mieszkañcy Bratkowic. Ceremoniê uœwietni³y poczty sztandarowe Œwiatowego Zwi¹zku o³nierzy Armii Krajowej, Ochotniczej Stra y Po arnej, trzech szkó³ podstawowych i przedszkola z Bratkowic. Tablicê pami¹tkow¹ wmurowano w œcianê frontow¹ Zespo³u Szkó³ w Bratkowicach. Umieszczono na niej medalion z podobizn¹ Józefa Rzepki, krótk¹ historiê jego walki i mêczeñstwa oraz motto zaczerpniête z Horacego: non omnis moriar (nie wszystek umrê). Po mszy œw. odby³a siê ceremonia ods³oniêcia, której dokona³a Zofia Sieniawska wspólnie z wojewodzin¹ Ew¹ Draus i wójtem Wojciechem Wdowikiem. Apel poleg³ych odczytano w asyœcie kompanii honorowej 21. Brygady Strzelców Podhalañskich. Udzia³ podhalañczyków w uroczystoœci by³ szczególnie wzruszaj¹cy dla ony bohatera. Przywo³a³ wspomnienie sprzed siedemdziesiêciu lat. Józef Rzepka odbywa³ s³u bê wojskowa w tej w³aœnie formacji. Dalsza czêœæ patriotycznego œwiêta przenios³a siê do Domu Stra aka. M³odzie Ze- spo³u Szkó³ przedstawi³a bogaty program artystyczny. Na tê okazjê Urz¹d Gminy Œwilcza razem z Gminnym Centrum Kultury Œwilczy z siedzib¹ w Trzcianie i Towarzystwem Ziemi Bratkowickiej wyda³ okolicznoœciowe wydawnictwo poœwiêcone mjr. Józefowi Rzepce. Józef Rzepka, wielki bohater ma³ej Ojczyzny powinien byæ wzorem dla bratkowickiej m³odzie y. Powinien uczyæ gimnazjalistów ofiarnego patriotyzmu i naturalnie Broszurka poœwiêcona mjr. Józefowi Rzepce, wydana z okazji ods³oniêcia tablicy. wpisaæ siê w anna³y jako ich patron WIEL- KI SYN BRATKOWICKIEJ ZIEMI. Ps. Po co szukaæ WIELKICH na kartach wielkiej historii, jak mamy ich u siebie? Artur Szary To ju 135 lat! Tyle czasu minê³o od pamiêtnego wydarzenia, kiedy œwilecki ch³op i spo³ecznik Jakub Pacia za³o y³ pierwsz¹ w okolicy wiejsk¹ stra ogniow¹. W dzia³aniach sekundowa³ mu ówczesny wójt, Józef Czach. Decyzja ta okaza³a siê strza³em w dziesi¹tkê. Wynik³a z wielkiej potrzeby oraz dobrego wyczucia sytuacji politycznej i spo³ecznej przez ówczesnych œwilczan. By³ to dobry politycznie czas autonomii galicyjskiej, a po ary jawi³y siê jak zmora dla ówczesnych w³oœcian. Drewniane i poszyte strzech¹ domy p³onê³y jak stosy chrustu. Po ary wybucha³y nader czêsto. Wiêkszoœæ gospodarstw nie by³a ubezpieczona. W p³omieniach gin¹³ bezpowrotnie dobytek wypracowany przez wiele pokoleñ. Od 135-lat œwilecka stra naturalnie wros³a w krajobraz wsi. Stra acy ratuj¹ mienie swoje i s¹siadów przed ogniem i wod¹. Od kilku lat bior¹ udzia³ w akcjach ratowniczych na ruchliwej i wypadkowej drodze E-40. Brali udzia³ w wielu akcjach gaœniczych i przeciwpowodziowych o wymiarze regionalnym. W 1997 r. jednostka OSP w Œwilczy zosta³a w³¹czona do Krajowego Systemu Ratowniczo- Gaœniczego. Kiedy zdarzaj¹ siê nieszczêœliwe wypadki w okolicy, ochotnicy ze Œwilczy stanowi¹ realn¹ pomoc dla stra aków-zawodowców z Rzeszowa. Nie mniej wysi³ku i pracy wk³adaj¹ w dzia³ania spo³eczne na rzecz swoje rodzinnej miejscowoœci. Anga uj¹ siê tak e w prace parafialne przy koœciele. Bywaj¹ niezast¹pieni w organizowaniu imprez kulturalnych. W niedzielê 29 lipca bie ¹cego roku odby³a siê masz œw. za stra aków z okazji jubileuszu jednostki. Po mszy obchody stra- ackiego œwiêta przenios³y siê na plac przy koœciele. Tam na uroczystym apelu zosta³ oddany na stan jubilatki lekki samochód po arniczy marki Mitshubisi. Sprzêt zosta³ uroczyœcie przekazany przez Wójta Gminy Œwilcza Wojciecha Wdowika, a odebrali go Prezes OSP Œwilcza Mariusz Misiuda, komendant Andrzej Rz¹deczka oraz kierowca Jacek Salach. Poœwiecenie wozu dokona³ ks. Józef Ksi¹ ek, kapelan powiatowy stra y ogniowych wspólnie z ks. Antonim Czerakiem, proboszczem parafii Œwilcza. Wielu stra aków zosta³o odznaczonych za swoj¹ ofiarn¹ s³u bê. Z³otym Medalem za Zas³ugi dla Po arnictwa udekorowano druhów Adama Majkê i Bogdana Ciocha. Ni szymi odznaczeniami (srebrnymi i br¹zowymi) uhonorowano: Jana Kuœmidra, Tomasza Gazdê, Mariusza Misiudê, Rafa³a Majkê, Piotra Kokoszkê, Andrzeja Sitka, Mariusza Dobrzañskiego i Krzysztofa Majkê. Doceniono starszych druhów, dekoruj¹c ich odznaczeniami za wys³ugê lat: Józefa Majkê (55 lata s³u by), Micha³a Salacha (55 lat s³u by) Franciszka Rz¹deczkê (50 lat s³u - by), Zygmunta Majkê (40 lat s³u by), Andrzeja Rz¹deczkê (30 lat s³u by), Jacka Salacha (25 lat s³u by), Leszka Pinkowskiego (20 lat s³u by), Bogdana S¹dka (20 lat s³u - by), Andrzeja Cis³ê (15 lat s³u by) oraz Grzegorza Mi³ka (15 lat s³u by). W obchodach wziêli udzia³ stra acy i poczty sztandarowe ochotniczych stra y po arnych z terenu gminy Œwilcza. Uroczystoœæ zaszczycili swym udzia³em zaproszeni goœcie: pos³owie na Sejm RP Jan Bury i Stanis³aw O óg, Starosta Powiatu Rzeszowskiego Józef Jod³owski, cz³onek Zarz¹du Rady Powiatu Rzeszowskiego Tadeusz Pachorek, zastêpca Komendanta Miejskiego Powiatowej Stra y Po arnej w Rzeszowie Jerzy Turek, Cz³onek Zarz¹du G³ównego Zrzeszenia Ochotniczych Stra y Po arnych RP w Warszawie Mieczys³aw Kot, Prezes Zarz¹du Oddzia³u Powiatowego Zrzeszenia Ochotniczych Stra y Po arnych RP w Rzeszowie Jan Kucaj, Prezes Zarz¹du Gminnego Zrzeszenia Ochotniczych Stra y Po arnych w Œwilczy Kazimierz Czy. Artur Szary Nr 43/