PARAJEŹDZIECKI. Stowarzyszenie Jeździeckie Osób Niepełnosprawnych Hippoland r.

Transkrypt

1 I N F O R M AT O R PARAJEŹDZIECKI Stowarzyszenie Jeździeckie Osób Niepełnosprawnych Hippoland 2009 r. Fot. Piotr Maciaszek Publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki

2 Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Zawodniczka na zawodach w Vallensbaek Spis treści: 1. Wstęp...str Od niej wszystko się zaczęło...str Historia parajeździectwa na świecie...str Historia parajeździectwa w Polsce...str Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski, Komitet Parajeździecki i Komisja Parajeździecka przy Polskim Związku Jeździeckim...str System klasyfikacji zawodników...str Poziomy klasyfikacyjne...str Zasady obowiązujące w paraujeżdżeniu... str Jak zacząć? - Od hipoterapii do parajeździectwa czyli krótki poradnik dla przyszłych sportowców... str Szkolenie jeźdźca niepełnosprawnego...str Kalendarz zawodów parajeździeckich na 2009 rok...str Autorki...str. 18 2

3 1. Wstęp Sportowa jazda konna osób niepełnosprawnych zwana jest parajeździectwem. Parajeździectwo obejmuje większość dyscyplin jeździeckich uprawianych przez zwykłych (pełnosprawnych) ludzi. Osoby niepełnosprawne uprawiają skoki przez przeszkody, rajdy długodystansowe, woltyżerkę, powożenie, ale największą popularnością cieszy się ujeżdżenie, zwane w przypadku osób niepełnosprawnych - paraujeżdżeniem. Ujeżdżenie jest jak do tej pory jedyną jeździecką konkurencją Paraolimpijską. Po raz pierwszy pojawiło się na Igrzyskach Paraolimpijskich w Atlancie, w roku 1996, aż po 84 latach od momentu wprowadzenia jeździectwa do Igrzysk Olimpijskich co miało miejsce w Sztokholmie w Od niej wszystko się zaczęło... Osobą dzięki której parajeździectwo zaczęło się intensywnie rozwijać jest Lis Hartel. W1952 roku w Igrzyskach Olimpijskich wzięła udział pewna kobieta, było to dla niej osiągnięcie niezwykłe ponieważ, dwanaście lat wcześniej, w wieku 23 lat, zapadła na chorobę Heinego- Medina. Lis Hartel udało się odzyskać sprawność w większości partii ciała, jednak część nóg poniżej kolan została całkowicie sparaliżowana. Przed chorobą trenowała ujeżdżenie i mimo choroby nie zaprzestała treningów. Lis dostała się do reprezentacji Danii w ujeżdżeniu i wzięła udział w Igrzyskach Olimpijskich w 1952 roku. Jej niepełnosprawność ujawniała się jedynie przy wsiadaniu i zsiadaniu z konia, kiedy to potrzebowała pomocy. Na Igrzyskach w 1952 roku Lis Hartel zdobyła srebrny medal. Swoją klasę i umiejętności potwierdziła zdobywając kolejny srebrny medal na Igrzyskach Olimpijskich w Sztokholmie w 1956 roku. Lis Hartel ze swoim koniem Jubilee 1 1 ) 3

4 Fot. Piotr Maciaszek Tomasz Zdańkowski z koniem Ernal Jazda konna pomogła Lis wrócić w znacznym stopniu do zdrowia, a jej historia uświadomiła zarówno lekarzom jak i sympatykom jeździectwa moc pozytywnego oddziaływania jazdy konnej i jej użyteczności jako metody rehabilitacji. Od tego czasu obserwuje się intensywny rozwój sportu jeździeckiego osób niepełnosprawnych. 3. Historia parajeździectwa na świecie Początki rozwoju parajeździectwa przypadają na lata sześćdziesiąte XX wieku. Pierwsze krajowe zawody rozgrywano w latach 70-tych w Skandynawii i Wielkiej Brytanii. Pierwsze zawody międzynarodowe odbyły się w 1984 roku, w Nowym Jorku. W 1987 w Szwecji zorganizowane zostały Pierwsze Mistrzostwa Świata, w których wzięło udział około 20 jeźdźców z 8 krajów a w roku 2007 w VI MŚ w Wielkiej Brytanii udział wzięło już 140 zawodników z 36 państw. Do tej pory zmagania parujeżdżeniowców na Igrzyskach Paraolimpijskich można było oglądać czterokrotnie: w Atlancie w 1996 roku (USA) gdzie uczestniczyło 16 krajów, w Sydney w 2000 gdzie uczestniczyło 71 jeźdźców z 23 krajów, w Atenach w 2004 roku 29 krajów - 70 jeźdźców. W 2008 roku w Igrzyskach w Pekinie wystartowało 78 jeźdźców z 30 krajów. 4

5 4. Historia parajeździectwa w Polsce Historia polskiego parajeździectwa związana jest z powstaniem w 2000 roku Stowarzyszenia Jeździeckiego Osób Niepełnosprawnych Hippoland. Stowarzyszenie założyli uczestnicy zajęć hipoterapii, ich rodzicie, oraz hipoterapeuci związani z Rotariańskim Ośrodkiem Hipoterapii, który działał w podwarszawskim Józefowie od 1990 roku. Przewodnictwo ruchu objęła Jadwiga Maźnicka Maciaszek, która od początku prowadziła zajęcia hipoterapii i treningi jeździeckie dla podopiecznych Warszawskiego Klubu Rotariańskiego. Równie intensywnie promuje idee parajeździectwa Fundacja Hippoland, powstała w 2005 roku. Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Zawody Ujeżdżeniowe w Wielkiej Brytanii Do końca 2008 roku SJON Hippoland zorganizował: dziewięciokrotnie Ogólnopolskie Zawody w Paraujeżdżeniu, sześciokrotnie Międzynarodowe Zawody w Paraujeżdżeniu, czterokrotnie Mistrzostwa Polski w Paraujeżdżeniu, wyjazdy parajeździeckiej reprezentacji Polski na zawody międzynarodowe do Rosji (2003), na Węgry (2004), do Czech (2005 i 2006), Wielkiej Brytanii (2006), Austrii (2007), Norwegii (2007). Na Mistrzostwa Europy do Portugalii (2002), na Mistrzostwa Świata do Belgii (2003) i do Wielkiej Brytanii (2007), szkolenie dla sędziów paraujeżdżenia w 2002 roku, dziesięciokrotnie szkolenia dla trenerów i zawodników paraujeżdżenia. 5

6 Szczególnym sukcesem Hippolandu było zaproszenie Polski na Igrzyska Paraolimpijskie do Aten w 2004 roku, kiedy to po pierwszy w historii nasz kraj był reprezentowany w jeździe konnej. Zawodniczka Aneta Matysiak była od 1995 roku pacjentką hipoterapii a od 2000 roku jako pierwszej Polce w historii polskiego parajeździectwa przypadł zaszczyt reprezentowania naszego kraju na Igrzyskach. Niemka Bettina Eistel na Igrzyskach Paraolimpijskich W kolejnych Igrzyskach Paraolimpijskich w Pekinie w 2008 (jazda konna odbywała się w Hong Kongu) Polskę reprezentowała Patrycja Gepner, którą w przygotowaniach do Igrzysk przez rok wspierał Hippoland. 5. Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski, Komitet Parajeździecki i Komisja Parajeździecka przy Polskim Związku Jeździeckim W roku 1989 powstał Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski (IPC), a już w roku 1991 został powołany Międzynarodowy Paraolimpijski Komitet Jeździecki (IPEC), który zajął się koordynowaniem i rozwijaniem parajeździectwa. IPEC przestał istnieć z końcem roku Po wieloletnich przygotowaniach parajeździectwo zostało włączone w struktury jeździeckie. Przy Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej. Utworzono Komitet Parajeździecki, który od początku 2006 roku kieruje światowym parajeździectwem. W Polsce poszliśmy szybko tą samą drogą i na początku 2006 roku utworzono Komisję Parajeździecką przy Polskim Związku Jeździeckim. 6

7 W składzie Komisji Parajeździeckiej (kadencja ) zasiadają: 2 Przewodnicząca - Jadwiga Maźnicka Maciaszek (koordynuje prace Komisji) Sekretarz Komisji Katarzyna Widalska (odpowiedzialna za kontakty z WMZJ) Członkowie:Anna Piasecka, Magdalena Jarmuła, Małgorzata Pyrka-Majerkiewicz, Maria Ryszkiewicz 6. System klasyfikacji zawodników W paraujeżdżeniu trenują i startują w zawodach osoby z niepełnosprawnością, wynikającą z różnych zaburzeń ortopedycznych i neurologicznych, a także niewidomi i niedowidzący. Aby rywalizacja pomiędzy osobami o tak różnym stopniu niepełnosprawności była sprawiedliwa, wszyscy zawodnicy poddawani są procesowi klasyfikacji, w wyniku którego przydzieleni są do jednego z pięciu poziomów sprawnościowych. Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Patrycja Gepner na koniu Romeo Klasyfikacja przeprowadzana jest w gabinecie przez specjalnie przeszkolonych lekarzy lub rehabilitantów. Badanie trwa nawet do 60 minut. Specyficzny dla parajeździectwa system klasyfikacyjny opracowała pani Chris Meaden z Wielkiej Brytanii. 2 ) 7

8 Poziom I. Na poziomie I startują osoby o najmniejszych możliwościach ruchowych i największym stopniu niepełnosprawności. Zwykle są to osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich bądź o kulach i to z reguły tylko na krótkich dystansach. W programie indywidualnym poziomu I obowiązuje jazda tylko stępem. Jednakże po wielu latach treningów wielu jeźdźców zaczyna jeździć kłusem a z czasem nawet galopem. Zdumiewający to widok, gdy w jednej chwili patrzymy na osobę doskonale jeżdżącą konno a za chwilę widzimy, jak pomocnicy zdejmują ją z konia i sadzają na wózek inwalidzki, gdyż nie ma ona zupełnie władzy w nogach. Ich kalectwa zupełnie nie widać podczas jazdy konnej i ludzie, którzy widzą ich na koniu myślą, że są oni zupełnie sprawni. Lee Pearson 3 Najsłynniejszym od lat jeźdźcem z poziomu I jest Lee Pearson z Wielkiej Brytanii. To absolutny faworyt wszelkich zawodów łącznie z Igrzyskami Paraolimpijskimi. Cierpi na artrogrypozę, czyli wrodzoną sztywność stawów i mięśni, porusza się o kulach i na wózku na dłuższych dystansach. Jest złotym medalistą z Sydney, Aten i Hong Kongu. Lee do dzisiaj jest bezsprzecznie najlepszym zawodnikiem Wielkiej Brytanii. Jest także trenerem ujeżdżenia. Aktualnie startuje w zwykłych zawodach i rywalizuje z jeźdźcami zdrowymi na poziomie C. Ponieważ jeździ już znacznie powyżej wymagań poziomu I od roku 2009 zdecydował się na start na poziomie III czyli z galopem włącznie, ale jest w stanie wykonywać znacznie bardziej zaawansowane programy z chodami bocznymi, piruetami a nawet piaffem i pasażem. Poziom II. Zawodnicy z poziomu II wykonują programy obowiązkowe z kłusem. Na tym poziomie startuje, między innymi zawodnik z Holandii Joop Stokkel, który w wypadku stracił lewą rękę i prawą nogę. Z przyjemnością i niedowierzaniem możemy obserwować jak bez niczyjej pomocy wskakuje na konia z ziemi. 3 ) 8

9 Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Patrycja Gepner na koniu Romeo podczas Igrzysk Paraolimpijskich Poziom III. Kolejny poziom w paraujeżdżeniu to poziom III, na którym wymagana jest jazda w galopie. Debbie Criddle z Wielkiej Brytanii była ranna w wypadku motocyklowym jako nastolatka. Podczas jazdy konnej jej prawa ręka zostaje przymocowana do tułowia i zawodniczka używa tylko lewej ręki i specjalnych wodzy do powodowania koniem. Na poziomie III startują także zawodnicy niewidomi. Podczas przejazdu na czworoboku pomagają im asystenci, którzy głośno wymawiają nazwę litery, gdy zawodnik się do niej zbliża. Poziom IV. Najwyższy poziom paraujeżdżenia to poziom IV, na którym startują najbardziej sprawni z niepełnosprawnych. 9

10 Fot. Piotr Maciaszek Zawodniczka niedowidząca podczas rozgrzewki przed startem Podsumowując: Poziom I a jazda tylko stępem, Poziom I b - jazda w większości stępem, z krótkimi odcinkami w kłusie, Poziom II - jazda stępem i kłusem, Poziom III - obowiązuje także galop, Poziom IV - jeźdźcy muszą wykazać się umiejętnością wykonania chodów bocznych oraz pół piruetu w stępie. 10

11 8. Zasady obowiązujące w para ujeżdżeniu Podczas zawodów jeźdźcy wykonują programy drużynowe lub rozgrzewkowe, indywidualne i dowolne. Zwykle przejazdy konkursowe odbywają się w kolejnych dniach. Pierwszy dzień zawodów to konkurs drużynowy, w którym biorą udział reprezentanci krajów, z których przyjechało minimum 3 zawodników. Dla jeźdźców, którzy nie mają zespołu (1-2 reprezentantów kraju) jest to konkurs rozgrzewkowy coś w rodzaju próby generalnej. Wyniki tego konkursu nie są uwzględniane w rywalizacji medalowej. Oprócz przejazdów indywidualnych, zawodnicy niepełnosprawni wykonują także programy dowolne z muzyką. Na Igrzyskach Paraolimpijskich w Sydney w 2000 roku wszyscy zawodnicy startowali na koniach zapewnionych przez organizatorów. Nie znali ich wcześniej i mieli zaledwie kilka dni przed Igrzyskami na treningi na wylosowanych koniach. Od Igrzysk w Atenach w 2004 roku to się zmieniło i wszyscy startują na własnych koniach. Od tych Igrzysk przejazdy zawodników oceniane są przez 5 sędziów tak jak to jest na Igrzyskach Olimpijskich. 9. Jak zacząć? Od hipoterapii do parajeździectwa czyli krótki poradnik dla przyszłych sportowców Jeśli jesteś pacjentem ośrodka hipoterapii koniecznie porozmawiaj ze swoim hipoterapeutą. Aby zacząć samodzielnie jeździć powinieneś umieć utrzymywać równowagę na koniu w stępie oraz w przejściach stęp - stój stęp. Być może przydadzą Ci się dodatkowe zajęcia z hipoterapii, które będą już ukierunkowane na samodzielną jazdę i samodzielne kierowanie koniem. Postarajcie się wspólnie zorientować czy w twojej okolicy mieszka ktoś, kto miał już do czynienia ze sportem parajeździeckim. Także w internecie możesz znaleźć wiele przydatnych wiadomości i informacji. Następnym krokiem będzie poddanie się badaniu klasyfikacyjnemu. Pozwoli ono określić twoje zdolności wpływania na konia a co się z tym wiąże - na jakim poziomie będziesz w przyszłości startować. Choć do tej pory potrafisz tylko stępować, może okazać się że w twoim zasięgu jest nie tylko jazda kłusem ale także galop. 11

12 Fot. Piotr Maciaszek Kamil Wojda Zapoznaj się z regulaminem wybranej dyscypliny. Znajomość przepisów może cię uchronić przed przypadkową dyskwalifikacją lub eliminacją na zawodach. Jeśli masz zamiar poważnie podejść do sportu, z czasem powinieneś mieć dostęp do konia wyszkolonego do określonego poziomu i trenera. Bierz udział w szkoleniach organizowanych dla niepełnosprawnych jeźdźców i ich trenerów. Pamiętaj, że udział w szkoleniach może obejmować także specjalną dietę lub dodatkowe zajęcia sportowe - nie tylko jazdę konną ale np. siłownię. I ostatnia ważna sprawa - jeździectwo nie należy do tanich sportów. Bądź przygotowany na znalezienie dofinansowania treningów oraz sponsorów pomagających pokryć koszty wyjazdów na zawody. 10. Szkolenie jeźdźca niepełnosprawnego Trening we wszystkich dyscyplinach sportowych, w tym również w jeździectwie to nic innego jak aktywne ćwiczenie w celu zmiany danego stanu fizycznego. W sporcie jeździeckim trening dotyczy zarówno jeźdźca jak i konia i obejmuje odpowiedź obu tych organizmów na odpowiednio dobrane i dozowane obciążenia treningowe, odpowiadające określonym celom. Jednym z takich celów, dotyczących jeźdźca jest poprawa wyczucia oraz techniki, a co jest z tym nieodłącznie związane ogólnych umiejętności jeździeckich. Trening zawodnika niepełnosprawnego, często trwający wiele lat, ma ogromny wpływ na jego życie codzienne. Bardzo pożądane, a często nawet niezbędne jest przygotowywanie ciała zawodnika do wysiłku sportowego podczas dodatkowych zajęć na sali rehabilitacyjnej, basenie, aby przez dodatkowe ćwiczenia wzmacniać określone partie mięśni i poprawiać koordynację ruchową. 12

13 Fot. Piotr Maciaszek Zawodnicy na X Ogólnopolskich Zawodach Osób Niepełnosprawnych w Ujeżdżeniu Do najważniejszych zdolności koordynacyjnych możemy zaliczyć wyczucie i naśladowanie motoryczne rytmu, wyczucie równowagi, zdolność reakcji jeźdźca na zmieniające się sytuacje, zdolność orientacji (kierunek, odległość, umiejscowienie figur na czworoboku itd.) i umiejętność skoordynowania poszczególnych faz ruchu. Rozciąganie czy wzmacnianie ciała pozwala wyrównać braki fizyczne, skorygować błędne nawyki ruchowe oraz znacznie poprawić kondycję. Nie do przecenienia jest również znajomość czynników rozwojowych, stanu zdrowia zawodnika, jego właściwości psychicznych (w razie potrzeby włączanie zajęć z psychologiem sportowym), motorycznych, taktycznych oraz czynników otoczenia zewnętrznego. Planując trening musimy zwrócić uwagę na następujące czynniki: określenie celów, planowanie zajęć, aktualny przebieg treningu, weryfikację treningu oraz jego ocenę. Poprzez dobór odpowiednich metod treningowych i sposobów postępowania z jeźdźcem niepełnosprawnym tak pozytywnych jak i negatywnych należy działać w sposób jak najbardziej zindywidualizowany. 13

14 Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Mariusz Woszczek na klaczy Daria Obciążenia zawsze musimy dostosowywać do aktualnego stanu zaawansowania zawodnika w treningu. Kiedy osiągniemy poziom wydolności wyższy od wyjściowego, należy podnieść również poziom obciążenia w celu podwyższania wydolności. Powinniśmy brać pod uwagę aktualny stan rozwoju sportowca (wiek biologiczny nie kalendarzowy) gdyż niektóre fazy rozwoju są szczególnie odpowiednie do nabywania nowych umiejętności. Planując trening musimy uwzględnić również indywidualne cechy, cele, predyspozycje, słabe strony upodobania czy przyzwyczajenia naszych zawodników i umiejętnie wkomponowywać je i wykorzystywać w procesie treningu. Aby mieć możliwość uwzględnienia wszystkich wyżej wymienionych kwestii trener powinien jak najlepiej poznać swoich jeźdźców. Do podstawowych zasad metodycznych, które bezwzględnie powinny być przestrzegane w pracy z zawodnikami, zaliczamy m. in.: Stosowanie najpierw znanych ćwiczeń, na podstawie których będziemy mogli zbudować zaufanie i przejść do ćwiczeń nowych. Stosowanie prostych ćwiczeń. Stopniowo starajmy się przechodzić do ćwiczeń bardziej skomplikowanych. Złożone i trudne ćwiczenia rozkładajmy na ćwiczenia częściowe i ćwiczmy jedynie ich fragmenty. Pozwoli to naszym jeźdźcom na opanowanie pomocy i zrozumienie ćwiczenia. 14

15 Rozpoczynanie od wolnych ruchów i stopniowe (jeśli to oczywiście możliwe) przechodzenie do ruchów szybszych. Początkowo przekazujmy jeźdźcowi tylko najistotniejsze informacje, dotyczące danego ćwiczenia bądź ruchu. Obcowanie z koniem i jazda konna wymagają od jeźdźca pewnych cech charakteru, które będą się rozwijać i utrwalać podczas szkolenia. Dlatego możemy śmiało powiedzieć, że sport jeździecki może przyczynić się do rozwoju osobowości naszych jeźdźców. Oprócz pewnego zaangażowania uczuciowego w stosunku do wierzchowców będziemy od nich wymagać cierpliwości, opanowania uczciwego postępowania i samodyscypliny. Każdy jeździec musi być odpowiedzialny za swojego partnera - konia i musi być gotowy do pogłębiania wiedzy oraz szukania błędów najpierw u siebie, a nie u konia. Do postępów w nauce jazdy konnej w bardzo istotny sposób przyczynia się również wiedza teoretyczna. Zainteresowany i odpowiedzialny jeździec powinien znać cechy i zachowania koni, mieć wiedzę na temat chowu i postępowania z końmi, powinien także znać teorię jeździectwa i metody szkolenia. Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Duńska zawodniczka Stinga Tange Kastrup zawodach w Vallensbaek 15

16 Marcin Pejczowski i Artur Cholewa z Krakowa z koniem Tygrys Fot. Piotr Maciaszek Fot. Piotr Maciaszek Anna Mikołajczyk z trenerem odbiera puchar dla Mistrzyni Polski w 2008 roku W codziennych treningach zaufanie do trenera, zadowolenie jeźdźca oraz jego chęć do pracy jest podstawowym warunkiem do stabilnego, harmonijnego rozwoju. Ten fundament buduje się i umacnia (często latami) cierpliwością, uwzględniając psychikę każdego zawodnika z osobna. 16

17 11. Kalendarz zawodów parajeździeckich na 2009 rok Moorsele ( Belgia ) 17/04-19/4 CPEDI3* Mannheim ( Niemcy ) 30/04 05/05 CPEDI2* Stara Miłosna ( Polska )15/05 16/05 - Zawody Ogólnopolskie Weert ( Holandia ) 07/05 10/05 CPEDI2* Mulhouse ( Francja ) 2/05-24/05 CPEDI3* Vallensbaek ( Dania ) 29/05-31/05 CPEDI4* Lipica ( Słowenia ) 11/06-14/06 CPEDI2* Ypäjä ( Finlandia ) 11/06-14/06 CPEDI2* Kreuttal ( Austria ) 19/06 21/06 CPEDI4* Bischwiller ( Francja ) 20/06 26/06 CPEDI2* Włocławek ( Polska ) 25/06-27/06 Zawody Ogólnopolskie Millfield ( Wielka Brytania ) 04/07 05/07 CPEDIJY Hartpury ( Wielka Brytania ) 5/07 9/07 CPEDI3*,CPEDI2* Kristiansand (Norwegia ) 20/08 24/08 CH-EU-PE-D Werribee, VIC ( Autria ) 05/10 10/10 CPEDI3* Praha, Cisarsky Ostrov ( Czechy ) 16/10 18/10 CPEDiM Stara Miłosna ( Polska ) 23/10 24/10 V Mistrzostwa Polski W zawodach zaznaczonych kolorem biorą udział zawodnicy z Polski Fot. Piotr Maciaszek 17

18 Jadwiga Maźnicka-Maciaszek: rozdziały 1-8 Małgorzata Pyrka-Majerkiewicz: rozdział 10 Magdalena Jarmuła 18

19 Fot. Jadwiga Maźnicka Maciaszek Zawodniczka na zawodach w Vallensbaek Gdzie szukać informacji na temat parajeździectwa? Stowarzyszenie Jeździeckie Osób Niepełnosprawnych Hippoland Polski Związek Jeździecki Międzynarodowa Federacja Jeździecka Ministerstwo Sportu i Turystyki 19

20 Fot. Piotr Maciaszek Patrycja Gepner na X Ogólnopolskich Zawodach Osób Niepełnosprawnych w Ujeżdżeniu Gdzie jeździć? Stowarzyszenie Jeździeckie Osób Niepełnosprawnych Hippoland i Fundacja Hippoland Warszawa, ul. Meissnera 10 m. 42, tel , Fundacja Pomocy Młodzieży i Dzieciom Niepełnosprawnym Hej, Koniku Warszawa, ul. św. Wincentego 92, tel , , , Fundacja Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Hipoterapia Warszawa, ul. Nowourysnowska 100, tel , Centrum Rehabilitacji, Edukacji i Opieki TPD Helenów Warszawa, ul. Hafciarska 80/86, tel , Ośrodek Rehabilitacji Dziennej Ośrodek Rehabilitacji Konnej w Kisielnicy Piątnica, tel Ośrodek Jazdy Konnej i Hipoterapii MAAG Kielce, ul. Ściegiennego 207, tel , Ośrodek Rekreacji i Rehabilitacji Konnej Tabun Kraków, Olszanica ul. Ireny Kosmowskiej 12 tel ,