Praktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protégé 4.2
|
|
- Anatol Matysiak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Praktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protégé 4.2 Wykonany na podstawie Protégé OWL Tutorial. A step- by- step guide to modelling in OWL using the popular Protégé OWL tools. Matthew Horridge i inni dla projektu CO- ODE. ( przez Tomasz Dżumaga, Błażej Kącikowski, Łukasz Mocek (TSiSS 2012/2013) i edytowany przez Agnieszkę Ławrynowicz, , Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa- Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
2 1. Tworzenie ontologii w języku OWL. W niniejszym tutorialu będziemy tworzyć ontologię pierogów. Ćwiczenie 1. Tworzenie nowej ontologii. 1. Uruchom Protégé. 2. Wybierz opcję tworzenia nowej ontologii. Każdej ontologii zostaje przydzielony identyfikator za pomocą Internationalized Resource Identifier (IRI). Zastąp domyślnie wygenerowany IRI w polu Ontology IRI poprzez Wybierz format RDF/XML. 3. Pojawi się okno z widoczną zakładką Active Ontology (widoczne na rysunku 1). 4. Żeby nie stracić wyników pracy z menu File wybierz Save as Pojawi się okienko wyboru formatu ontologii. Wybierz format RDF/XML i kliknij OK. W następnym okienku wybierz miejsce zapisu swojego pliku (tam, gdzie posiadasz do tego prawa, czyli np. na Pulpicie), podaj nazwę pliku i kliknij Save. Jak widać na Rysunku 1, zakładka Active Ontology dostarcza informacji na temat określonej ontologii. Na przykład IRI ontologii może zostać zmieniony, adnotacje dotyczące ontologii, takie jak np. komentarze, informacje o twórcy, wersji itp. mogą być dodawane lub edytowane, także przestrzenie nazw i importy mogą być ustalane za pomocą tej zakładki.
3 Rysunek 1. Ćwiczenie 2. Dodawanie komentarza do ontologii. 1. Upewnij się, że zakładka Active Ontology jest aktywna. 2. W widoku Annotations kliknij ikonę Add ( ) obok napisu Annotations. W efekcie pojawi się okno edycji. Z menu po lewej stronie wybierz comment i w polu z prawej strony wpisz dowolny tekst. 3. Kliknij OK. W tym momencie widok adnotacji powinien wyglądać podobnie jak na Rysunku 2. Rysunek 2.
4 2. Nazwane klasy. Ontologia zawiera klasy, są one głównymi elementami ontologii w języku OWL. W Protégé 4, edycja klas jest obsługiwana poprzez zakładkę Classess, przedstawioną na Rysunku 3. Początkowe drzewo hierarchii klas powinno przypominać to, które zostało przedstawione na Rysunku 4. Pusta ontologia zawiera tylko jedną klasą nazywaną Thing. Klasy OWL są interpretowane jako zbiory jednostek (lub zbiory obiektów/indywiduów). Klasa Thing reprezentuje zbiór zawierający wszystkie jednostki. Z tego powodu wszystkie klasy są podklasami klasy Thing. Ćwiczenie 3. Tworzenie klas Pierogi, PierogiNadzienie i PierogiCiasto. 1. Upewnij się, że zakładka Classes jest aktywna. 2. Kliknij na klasę Thing, a następnie na ikonę Add subclass, zaznaczoną na Rysunku 4. Ten przycisk tworzy nową klasę jako podklasę zaznaczonej klasy (w tym przypadku chcemy stworzyć podklasę klasy Thing). 3. Pojawi się okienko, w którym należy podać nazwę klasy. Wprowadź tekst Pierogi (tak jak przedstawiono na rysunku 5) i naciśnij OK. 4. Powtórz powyższe kroki, aby dodać klasy PierogiNadzienie i PierogiCiasto, upewniając się, że klasa Thing jest zaznaczona, zanim klikniesz na ikonę Add subclass, dzięki czemu te klasy zostaną stworzone jako podklasy Thing. Hierarchia klas powinna przypominać hierarchię, widoczną na rysunku 6.
5 Rysunek 3. Rysunek 4. Rysunek 5.
6 Po stworzeniu klasy Pierogi, zamiast ponownie wybierać klasę Thing i używać przycisku Add subclass do stworzenia klas PierogiNadzienie i PierogiCiasto jako podklasy Thing, można użyć przycisku Add sibling class (pokazanego na rysunku 4). W tym celu należy zaznaczyć klasę Pierogi i kliknąć wspomniany przycisk. Hierarchia klas może być także nazywana taksonomią. Co prawda nie ma żadnej obowiązkowej konwencji nazywania klas OWL, jednak zalecane jest, aby nazwy klas zaczynały się od wielkiej litery i nie zawierały żadnych spacji, np. PierogiNadzienie. Alternatywnie można także używać podkreśleń do oddzielenia słów w nazwie np. Pierogi_Nadzienie. Najważniejsze to trzymać się wybranej przez siebie konwencji. 3. Klasy rozłączne. Rysunek 6. Mając dodane klasy Pierogi, PierogiNadzienie, PierogiCiasto do naszej ontologii, możemy już powiedzieć, że są to klasy rozłączne, zatem każdy obiekt może być instancją tylko jednej z tych klas. Aby określić, które klasy są rozłączne należy kliknąć przycisk Disjoint With znajdujący się na dole widoku Description na zakładce Classess. Ćwiczenie 4. Modelowanie rozłączności klas Pierogi, PierogiNadzienie i PierogiCiasto. 1. Zaznacz klasę Pierogi na drzewie hierarchii klas. 2. Kliknij przycisk Disjoint With. Spowoduje to pojawienie się nowego okna, w którym należy zaznaczyć wszystkie klasy i kliknąć OK. Spowoduje to, że klasy PierogiNadzienie i PierogiCiasto, będą rozłączne z klasą Pierogi.
7 Zauważ, że w widoku Description, pod przyciskiem Disjoint With, pojawiły się nazwy klas PierogiNadzienie i PierogiCiasto. Po kliknięciu na klasę PierogiNadzienie, w tym samym miejscu wypisane będą klasy Pierogi i PierogiCiasto, które są rozłączne z klasą PierogiNadzienie. Klasy OWL z założenia mogą na siebie nachodzić. Nie możemy jednak założyć, że dany obiekt nie jest członkiem konkretnej klasy tylko dlatego, że nie został do niej jednoznacznie przypisany. Aby oddzielić grupę klas musimy sprawić, aby były one wzajemnie rozłączne. W ten sposób można zagwarantować, że żaden obiekt należący do klasy w danej grupie, nie może także należeć do innej klasy w tej grupie. W naszym przykładzie klasy Pierogi, PierogiNadzienie, PierogiCiasto są wzajemnie rozłączne. Nie ma możliwości, aby dany obiekt był członkiem każdej z tych klas nie miało by sensu, by ciasto do pierogów było jednocześnie ich nadzieniem. 4. Używanie narzędzia Create class hierarchy do tworzenia klas. W tym rozdziale pokażemy, jak użyć narzędzia Create class hierarchy do dodania kilku podklas do klasy PierogiCiasto. Ćwiczenie 5. Użycie narzędzia Create class hierarchy do stworzenia klas CiastoKlasyczne i CiastoZiemniaczane jako podklas klasy PierogiCiasto. 1. Zaznacz klasę PierogiCiasto z drzewa hierarchii klas. 2. Na pasku menu programu Protégé, wybierz Tools, a następnie Create class hierarchy. 3. Pokaże się okno widoczne na Rysunku 7. Ponieważ zaznaczona została klasa PierogiCiasto, w nowo otwartym oknie powinna być ona domyślnie zaznaczona, zachęcając w ten sposób do tworzenia jej podklas. Jeżeli nie zaznaczono tej klasy tylko od razu wywołano narzędzie Create class hierarchy, można w tym momencie wybrać interesującą nas klasę. 4. Naciśnij przycisk Continue. Pojawi się okno widoczne na Rysunku 8. Musimy poinformować narzędzie o tym jakie podklasy PierogiCiasto chcemy stworzyć. W dużym pustym polu wpisz CiastoKlasyczne i wciśnij Enter. Następne wpisz CiastoZiemniaczane. Całość powinna wyglądać tak, jak na Rysunku Naciśnij Continue. Protégé sprawdza, czy nazwy klas są unikalne oraz, czy nie zawierają spacji. Jeśli byłyby jakieś błędy, to w tym momencie powinien pojawić się stosowny komunikat. 6. Upewnij się, że opcja Make sibling classess disjoint jest zaznaczona i naciśnij Finish. W ten sposób utworzone klasy będą klasami rozłącznymi i nie będzie trzeba robić tego ręcznie.
8 Rysunek 7. Rysunek 8.
9 Po kliknięciu przycisku Finish, Protege utworzy nam rozłączne klasy. Ontologia powinna teraz zawierać CiastoKlasyczne i CiastoZiemniaczane jako podklasy PierogiCiasto. Zatem ciasto na pierogi nie może być jednocześnie ciastem ziemniaczanym i ciastem klasycznym. Na pierwszej stronie Create class hierarchy wizard, gdzie wprowadzane są nazwy klas, jeśli chcemy stworzyć wiele klas posiadających ten sam prefix albo suffix, możemy użyć odpowiednich opcji do automatycznego dodania odpowiednich tekstów do nazw klas. Mając kilka podstawowych klas, możemy stworzyć klasy odpowiadające za nadzienia do pierogów. Aby były one później użyteczne, zostaną pogrupowane w różne kategorie: nadzienie mięsne, nadzienie owocowe, nadzienie serowe oraz nadzienie mieszane. Możesz pominąć kolejne zadanie, które wymaga czasochłonnego wprowadzania danych i po prostu wczytać plik PierogiNadzienieHierarchia.owl, który zawiera wynik zadania. Ćwiczenie 6. Tworzenie podklas PierogiNadzienie. 1. Zaznacz klasę PierogiNadzenie z drzewa hierarchii klas. 2. Uruchom Create class hierarchy tak jak poprzednio. 3. Upewnij się, że PierogiNadzienie jest zaznaczone i kliknij Continue. 4. Chcemy, aby wszystkie nazwy klas zaczynały się od słowa Nadzienie, więc w polu Prefix wpisz Nadzienie. Dzięki temu automatycznie każda wprowadzana przez nas nazwa, będzie zaczynać się od podanego słowa. 5. Jest możliwość już na tym etapie wprowadzenia odpowiedniej hierarchii nowych klas. Odbywa się to za pomocą tabulatora. Wprowadź nazwy klas tak jak pokazano na Rysunku 9. Zauważ, że niektóre nazwy klas muszą być poprzedzone tabulatorem, np. nazwa klasy Kurczak, która ma być podklasą klasy Mieso, została wprowadzona z użyciem przycisku Tab. 6. Po wprowadzeniu wszystkich nazw klas, naciśnij Continue. Upewnij się, że opcja Make sibling classess disjoint jest zaznaczona, aby wszystkie tworzone klasy były rozłączne. 7. Kliknij Finish, aby utworzyć klasy.
10 Rysunek 9. Hierarchia klas powinna teraz wyglądać tak jak na rysunku 10.
11 Rysunek 10. Oczywiście wszystkie elementy należące do klasy NadzienieFeta, należą także do klas NadzienieSer oraz PierogiNadzienie. W tym momencie mamy już za sobą tworzenie kilku nazwanych klas, z których niektóre są podklasami innych klas. Konstrukcja hierarchii klas może wydawać się intuicyjna, jednakże, czy wiemy co naprawdę w OWLu oznacza, że coś jest podklasą? Np. co znaczy, że NadzienieMieso jest podklasą PierogiNadzienie. W OWLu podklasa oznacza konieczną implikację. Inaczej mówiąc, jeżeli NadzienieMieso jest podklasą PierogiNadzienie, to wszystkie instancje NadzienieMieso są instancjami klasy PierogiNadzienie. Nie ma wyjątków.
12 5. Własności OWL. Własności OWL reprezentują relacje. Istnieją dwa główne typy własności, obiektowe i literałowe. Własności obiektowe reprezentują relacje pomiędzy dwoma obiektami. W tym rozdziale skupimy się na własnościach obiektowych, własności literałowe są przedstawione w kolejnym rozdziale. Własności obiektowe łączą obiekty między sobą. OWL ma także trzeci typ własności: własności adnotacyjne, które mogą być używane do dodania informacji w postaci notatek do klas, obiektów i ich własności. Na Rysunku 11 przedstawione zostały przykłady każdego typu własności. Własność obiektowa łącząca obiekt Matthew z obiektem Gemma. Własność literałowa łącząca obiekt Matthew z wartością 25, będącą typu xsd:integer Własność adnotacyjna łącząca klasę JetEngine z wartością Matthew Horridge Rysunek 11. Własności mogą być tworzone za pomocą zakładki Object Properties widocznej na Rysunku 12. Rysunek 13 przedstawia przyciski znajdujące się w lewym górnym narożniku zakładki Object Properties, które są używane do tworzenia własności OWL. Za pomocą tych przycisków można tworzyć wszystkie rodzaje własności. Większość własności tworzonych w tym tutorialu to będą własności obiektowe.
13 Rysunek 12. Rysunek 13. Ćwiczenie 7. Tworzenie własności obiektowej maskladnik. 1. Wybierz zakładkę Object Properties. Kliknij główną własność topobjectproperty, a następnie użyj przycisku Add sub property do stworzenia nowej własności. 2. Nadaj nazwę własności maskladnik, wykorzystując okienko dialogowe, takie jak na Rysunku 14.
14 Rysunek 14. Mimo, iż nie ma konkretnej konwencji nazywania własności, to zaleca się stosować taką samą konwencję, jak w przypadku nazw klas. Ponadto zaleca się, aby własności zaczynały się od słów has albo is, w przypadku języka polskiego odpowiednio ma i jest. Mając już dodaną własność maskladnik, możemy dodać kolejne dwie własności: maciasto i manadzienie. W OWLu, własności mogą mieć podwłasności, więc możliwe jest tworzenie ich hierarchii. Podwłasności są bardziej szczegółowe od swoich nadrzędnych własności (w taki sam sposób, jak podklasy uszczegóławiają nadrzędne klasy). Na przykład własność mamatke może specjalizować własność marodzica. W ten sposób dochodzimy do wniosku, że w naszej ontologii własności manadzienie i maciasto powinny być stworzone jako podwłasności maskladnik. Jeżeli np. maciasto będzie łączyć dwa różne obiekty, to oznacza, że te dwa obiekty są także połączone własnością maskladnik. Ćwiczenie 8. Tworzenie maciasto i manadzienie jako podwłasności maskladnik. 1. Aby stworzyć własność manadzienie jako podwłasność maskladnik, zaznacz maskladnik na drzewie hierarchii własności. 2. Kliknij przycisk Add sub property. 3. Nazwij nową własność jako manadzienie. 4. Powtórz powyższe kroki nazywając nową właściwość jako maciasto. Zauważ, że jest także możliwe stworzenie podwłasności typu obiektowego. Jednak nie jest możliwe mieszanie własności obiektowych i własności literałowych, czyli np. próba stworzenie własności obiektowej jako podwłasności literałowej nie zostanie pomyślnie zakończona.
15 6. Dziedziny własności i ich zakresy (przeciwdziedziny). Własności mogą mieć swoje dziedziny i zakresy. Własności łączą obiekty z dziedziny z obiektami z zakresu. Przykładowo w naszej ontologii własność manadzienie będzie prawdopodobnie łączyć obiekty należące do klasy Pierogi z obiektami należącymi do klasy PierogiNadzienie. W tym przykładzie dziedzina własności manadzienie to Pierogi a zakres to PierogiNadzienie. Należy sobie uświadomić, że w języku OWL dziedziny i zakresy nie powinny być postrzegane jako ograniczenia do sprawdzenia. Jeśli własność manadzienie ma ustawioną dziedzinę na Pierogi i zastosujemy tę własność do Lody (obiekty będące członkami klasy Lody), to nie powinno powodować żadnego błędu. Zamiast tego, zostanie to wykorzystane do wywnioskowania, że klasa Lody powinna być podklasą klasy Pierogi. Chcemy teraz ustalić zakres własności manadzienie jako PierogiNadzienie. Aby to zrobić należy wykorzystać widok przedstawiony na Rysunku 15. Ćwiczenie 9. Sprecyzowanie zakresu własności manadzienie. 1. Upewnij się, że własność manadzienie jest zaznaczona w hierarchii własności. 2. Kliknij Add ( ) obok napisu Ranges w polu Description (Rysunek 15), następnie wybierz zakładkę class hierarchy. Pojawi się okienko umożliwiające wybór klasy z naszej hierarchii klas. 3. Wybierz PierogiNadzienie i naciśnij OK. Klasa PierogiNadzienie powinna być teraz wyświetlana na liście zakresu własności. Rysunek 15. Możliwe jest ustalenie większej liczby klas jako zakresu dla własności. Jeśli więcej klas jest wyspecyfikowanych w Protégé 4, zakres własności jest interpretowany jako część wspólna klas. Ćwiczenie 10. Ustawienie klasy Pierogi jako dziedziny własności manadzienie.
16 1. Upewnij się, że własność manadzienie jest wybrana w hierarchii własności. 2. Kliknij Add ( ) obok napisu Domains w polu Description. Pojawi się okienko pozwalające na wybór odpowiedniej klasy. 3. Wybierz Pierogi i kliknij OK. Klasa Pierogi powinna być teraz wyświetlana na liście dziedziny. To oznacza, że obiekty znajdujące się z lewej strony własności manadzienie będą wywiedzione jako obiekty klasy Pierogi. Dowolny obiekt będący po prawej stronie będzie wywiedziony jako obiekt klasy PierogiNadzienie. Na przykład, jeśli mamy obiekty a i b oraz asercję a manadzienie b, to wniosek będzie taki, że a jest członkiem klasy Pierogi i b jest członkiem klasy PierogiNadzienie. Ćwiczenie 11. Ustawienie dziedziny i zakresu dla własności maciasto. 1. Wybierz własność maciasto. 2. Ustaw dziedzinę tej własności na Pierogi. 3. Ustaw zakres własności na PierogiCiasto. W tym tutorialu ustawialiśmy dziedziny i zakresy różnych własności, jednakże w rzeczywistości nie zawsze doradza się wykonywanie tych czynności. Fakt, że dziedziny i zakresy nie zachowują się jak ograniczenia i fakt, że mogą powodować niespodziewane wyniki klasyfikacji mogą prowadzić do problemów i nieoczekiwanych skutków ubocznych, a one mogą być trudne do znalezienia i poprawienia w dużej ontologii. 7. Wybrana charakterystyka obiektowych własności OWL. OWL pozwala na wzbogacenie znaczenia własności poprzez użycie ich charakterystyki (Rysunek 16).
17 Rysunek 16. Poniższe podrozdziały przedstawiają wybrane charakterystyki własności. 7.1 Własność funkcyjna Jeśli własność jest własnością funkcyjną dla danego obiektu, to może istnieć co najwyżej jeden obiekt, z którym może być powiązany poprzez tę własność. Rysunek 17 przedstawia przykład własności funkcyjnej hasbirthmother można mieć tylko jedną biologiczną matkę. Jeśli występuje asercja Jean hasbirthmother Peggy, i dodatkowo Jean hasbirthmother Margaret, to, ponieważ hasbirthmother jest własnością funkcyjną, możemy wywnioskować, że Peggy i Margaret musi być tym samym obiektem. W przeciwnym wypadku powyższe stwierdzenia byłyby ze sobą niezgodne. Rysunek Własności przechodnie. Jeżeli własność jest przechodnia i łączy ona obiekt a z obiektem b, a także obiekt b z obiektem c, to można powiedzieć, że własność ta łączy obiekt a z obiektem c. Przykład pokazany jest na Rysunku 18. Jeżeli obiekt Matthew ma
18 przodka Peter, a on z kolei ma przodka William, to jest on także przodkiem Matthew. Rysunek 18. Ćwiczenie 12. Oznaczenie maskladnik jako własność przechodnią. 1. Wybierz własność maskladnik z hierarchii własności. 2. Na widoku Characteristic zaznacz Transitive. Jeżeli własność jest przechodnia, to nie może być funkcyjna. Chcemy także, aby nasze pierogi miały tylko jeden rodzaj ciasta. Zrobimy to poprzez zmianę własności maciasto na funkcyjną, dzięki czemu będzie mogła mieć tylko jedną wartość dla danego obiektu. Ćwiczenie 13. Oznaczenie maciasto jako własność funkcyjną. 1. Wybierz własność maciasto z hierarchii własności. 2. Na widoku Characteristic zaznacz Functional.
19 8. Opisywanie i definiowanie klas. Mając stworzone własności możemy teraz użyć ich do definiowania i opisu klas naszej ontologii. 8.1 Ograniczenia właściwości Jak pewnie wiesz w OWL własności opisują związki binarne. Własności literałowe (datatype) opisują związki pomiędzy obiektami a danymi. Własności obiektowe opisują relację pomiędzy dwoma obiektami. Rysunek 19 przedstawia dwie przykładowe własności; obiekt Matthew jest połączony z obiektem Gemma przez własność hassibling. Możemy myśleć o takich obiektach jako o klasie obiektów które posiadają związek hassibling. Główną ideą jest to, że klasy obiektów są opisywane/definiowane przez związki, w których są one stronami. W OWL możemy definiować takie klasy używając ograniczeń. Rysunek 19. Ograniczenia opisują klasy obiektów na podstawie związków, w jakich są obiekty będące częścią danej klasy. Innymi słowy ograniczenie jest rodzajem klasy, tak samo jak i klasy nazwane. Przykłady ograniczeń Spójrzmy na kilka przykładów które pomogą nam wyjaśnić jakiego rodzaju klasy obiektów moglibyśmy opisywać na podstawie ich własności. Klasę obiektów które mają przynajmniej jeden związek hassibling, Klasę obiektów które mają conajmniej jeden związek hassibling z członkiem klasy Man - na przykład obiekty które mają chociaż jednego brata, Klasy obiektów które mają tylko związek hassibling z obiektem który należy do klasy Women - są to obiekty które posiadają tylko siostry, Klasy obiektów które mają więcej niż trzy związki typu hassibling, Klasy obiektów które mają przynajmniej jeden związek typu manadzienie z obiektem, który należy do klasy NadzienieMięsne, klasy obiektów które mają związek manadzienie z obiektami, które należą do klasy NadzienieChińskie.
20 W OWL możemy opisać wszystkie powyższe klasy obiektów z wykorzystaniem ograniczeń. Ograniczenia w OWL możemy podzielić na 3 główne kategorie: ograniczenia kwantyfikatorowe, ograniczenia ilościowe, ograniczenia "posiada wartość". Na początku będziemy używać ograniczeń kwantyfikatorowych, które można podzielić na egzystencjalne i uniwersalne. Oba typy ograniczeń zilustrujemy w tym tutorialu. Ograniczenia Egzystencjalne i Uniwersalne Ograniczenia egzystencjalne opisują klasy indywiduów które są stroną w conajmniej jednym związku określoną własnością z obiektem, który jest instancją określonej klasy. Na przykład: klasa indywiduów które mają conajmniej jeden (some) związek manadzienie z instancją klasy NadzienieChińskie. W Protégé 4 słowo kluczowe "some"(jakieś) jest używane do wskazania ograniczenia egzystencjalnego. Ograniczenie uniwersalne opisuje klasy indywiduów które dla określonej własności mają związki tylko z obiektami należącymi do określonej klasy. Na przykład: klasa obiektów które mają związek manadzienie tylko z obiektami klasy NadzienieChińskie. Przyjrzyjmy się bliżej przykładowi ograniczeń egzystencjalnych. Ograniczenie manadzienie some (jakieś) NadzienieChińskie jest ograniczeniem egzystencjalnym (wskazuje na to zastosowanie słowa kluczowego "some"/"jakieś"), które jest wprowadzone za pomocą własności manadzienie, która ma "wypełnienie" (wartość zakresu) NadzienieChińskie. To ograniczenie opisuje klasę, indywiduów które mają conajmniej jeden związek manadzienie z obiektem, który jest członkiem klasy NadzienieChińskie. Ograniczenie opisuje klasę anonimową (nienazwaną klasę). Klasa anonimowa zawiera wszystkie obiekty, które spełniają dane ograniczenie - na przykład: wszystkie obiekty, które mają dany związek należą do danej klasy. Ograniczenia klas są wyświetlane i edytowane za pomocą widoku "Class Description View", który jest przedstawiony na rysunku 20. Widok "Class Description View" jest "sercem" zakładki "Classes" w Protégé i wirtualnie przechowuje wszystkie informacje użyte do opisu klasy. Na pierwszy rzut oka, ekran "Class Description View" może wydawać się skomplikowany, jednakże stanie się jasne, że jest to niezwykle skuteczny sposób opisywania i definiowania klas.
21 Ograniczenia są używane w opisie klas OWL do tworzenia anonimowych nadklas opisywanych klas. Rysunek Ograniczenia egzystencjalne Ograniczenia egzystencjalne są zdecydowanie najczęstszym typem ograniczeń wykorzystywanym w ontologiach OWL. Ograniczenie egzystencjalne opisuje klasę indywiduów które mają co najmniej jeden ("some"/"jakiś") związek poprzez określoną własność z indywiduum, który jest członkiem określonej klasy. Na przykład, maciasto some PierogiCiasto opisuje wszystkie obiekty, które mają co najmniej jeden związek poprzez własność maciasto z obiektem, który jest członkiem klasy PierogiCiasto - mówiąc prościej - wszystkie obiekty, które mają co najmniej jedno ciasto. Ograniczenia egzystencjalne są znane również jako ograniczenia co najmniej jeden z.
22 Ćwiczenie 14. Dodanie ograniczenia do klasy Pierogi, stanowiącego o tym, że Pierogi muszą mieć PierogiCiasto 1. Wybierz Pierogi z "class hierarchy" na zakładce "Classes". 2. Wybierz przycisk "Add" ( ) znajdujący się obok nagłówka "Sub Class of" w "Class Description View", przedstawionym na rysunku 21, w celu stworzenia potrzebnego warunku. 3. Wybierz zakładkę "Class expression editor" - spowoduje to wyświetlenie pola tektsowego gdzie wpiszemy nasze ograniczenie, tak jak przedstawiono to na rysunku 22. Rysunek 21. Tworzenie ograniczenia Rysunek 22. Tworzenie ograniczenia Pole tekstowe w zakładce "Class expression editor" pozwala Ci na tworzenie ograniczeń używając nazw klas, własności i indywiduów. Aby stworzyć ograniczenie musimy wykonać trzy kroki: wprowadzić nazwę własności, która ma być ograniczona (lub wybrać ją z listy "property list"), wprowadzić typ ograniczenia (np. "some" gdy chcemy stworzyć ograniczenie egzystencjalne), wprowadzić "filler"(klasę / indywiduum, która / które ma być w związku z klasą, dla której definiujemy to ograniczenie).
23 Ćwiczenie 15. Dodanie ograniczenia do klasy Pierogi, stanowiącego o tym, że Pierogi muszą mieć PierogiCiasto (kontynuacja) 1. Możesz korzystając z "drag and drop" przeciągnąć maciasto z listy "property list" na pole tekstowe edytora lub po prostu je wpisać, 2. Teraz dodaj typ ograniczenia, w tym przypadku jest to ograniczenie egzystencjalne - należy więc wpisać słowo kluczowe "some", 3. Uzupełnij "filler" jako PierogiCiasto - aby to zrobić wprowadź PierogiCiasto lub skorzystaj z opcji "drag and drop". 4. Wciśnij przycisk OK aby utworzyć ograniczenie i zamknąć edytor. Jeżeli wszystkie informacje zostały poprawnie wprowadzone edytor zamknie się a wprowadzone przez nas ograniczenie zostanie przedstawione pod nagłówkiem "SubClass of". Jeśli wpisane zostały błędne dane będą one podkreślone czerwonym kolorem i okienko z błędem, które się pojawi będzie zawierało podpowiedź co jest źródłem błędu. Bardzo użyteczną funkcją "expression builder'a" jest możliwość automatycznego uzupełniania nazw klas, własności oraz obiektów. Automatyczne uzupełnianie jest aktywowane poprzez wciśnięcie "Ctrl- Space". Widok "class description" powinien wyglądać teraz podobnie do tego przedstawionego na rysunku 23. Rysunek 23. Widok "class description": Opis klasy Pierogi. Opisaliśmy klasę Pierogi jako podklasę Thing oraz podklasę obiektów, które mają ciasto, które jest rodzajem PierogiCiasto. Zauważmy, że jest to warunek konieczny jeżeli coś jest Pierogiem to jest konieczne, żeby było członkiem klasy Thing (w OWL wszystko jest członkiem klasy Thing) i jest konieczne, aby posiadało jakiś rodzaj PierogiCiasto.
24 Bardziej formalnie, jeżeli coś jest obiektem klasy Pierogi to jest konieczne, aby był on w relacji z członkiem klasy PierogiCiasto poprzez własność maciasto. Kiedy do opisu klas używamy ograniczeń, to właściwie określamy anonimowe nadklasy klas opisywanych. Na przykład, możemy powiedzieć, że PierogiChińskie są podklasą, między innymi, klasy Pierogi i również podklasą rzeczy, które mają co najmniej jedno ciasto będące NadzieniemChińskim. Tworzenie różnych rodzajów Pierogów. Nadszedł czas, aby dodać różne rodzaje pierogów do naszej ontologii. Zaczniemy od dodania PierogiOwocowe, które są pierogami z nadzieniem z truskawek i jagód. Aby utrzymać porządek naszej ontologii, pogrupujemy nasze różne pierogi w klasie NazwanePierogi. Ćwiczenie 16. Tworzenie podklasy klasy Pierogi - NazwanePierogi i podklasy klasy NazwanePierogi - PierogiOwocowe 1. Wybierz zakładkę Classes i z hierarchii klas wybierz klasę Pierogi 2. Wybierz przycisk "Add" ( ), aby stworzyć nową podklasę klasy Pierogi, i nazwij ją PierogiNazwane. 3. Stwórz nową podklasę klasy PierogiNazwane i nazwij ją PierogiOwocowe 4. Dodaj komentarz do klasy PierogiOwocowe używając widoku Annotations, który jest zlokalizowany obok widoku hierarchii klas. Możesz wpisać: Pierogi, które mają nadzienie z truskawek i jagód. Pamiętajmy, że zawsze dobrze jest dokumentować klasy, własności itp., zwłaszcza, jeżeli będziemy później wykorzystywać je do budowy innych, bardziej, rozbudowanych ontologii. Mając stworzoną klasę PierogiOwocowe musimy teraz zdefiniować nadzienie dla tych pierogów. W tym celu dodamy dwa ograniczenia mówiące, że PierogiOwocowe mają nadzienie z NadzienieTruskawki i NadzienieJagody. Ćwiczenie 17. Utworzenie ograniczenia egzystencjalnego na PierogiOwocowe, które będzie posiadało własność manadzienie, z ograniczeniem na NadzienieTruskawki, stanowiącym, że PierogiOwocowe mają co najmniej jedno nadzienie TruskawkiNadzienie. 1. Upewnij się, że zaznaczona jest klasa PierogiOwocowe w hierarchii klas. 2. Wybierz przycisk "Add" ( ) sekcji Subclass Of w widoku Class Description view.
25 3. Wybierz zakładkę Object restriction creator. 4. Wybierz manadzienie w polu Restricted property 5. Wybierz some jako Restriction type 6. Wybierz klasę NadzienieTruskawki jako Restriction filler 7. Kliknij OK aby stworzyć ograniczenie jeżeli pojawią się jakiekolwiek błędy, ograniczenie nie zostanie stworzone. Teraz dodamy jeszcze NadzienieJagody do PierogiOwocowe. Ćwiczenie 18. Stworzenie ograniczenia egzystencjalnego na PierogiOwocowe, które będzie posiadało własność manadzienie, z ograniczeniem na NadzienieJagody, stanowiącym, że PierogiOwocowe mają co najmniej jedno nadzienie JagodyNadzienie. 1. Upewnij się, że zaznaczona jest klasa PierogiOwocowe w hierarchii klas. 2. Wybierz przycisk "Add" ( ) sekcji Subclass Of w widoku Class Description view. 3. Wybierz zakładkę Object restriction creator. 4. Wybierz manadzienie w polu Restricted property 5. Wybierz some jako Restriction type 6. Wybierz klasę NadzienieJagody jako Restriction filler 7. Kliknij OK aby stworzyć ograniczenie jeżeli pojawią się jakiekolwiek błędy, ograniczenie nie zostanie stworzone. Sekcja Description powinna wyglądać jak na rysunku 24. Rysunek 24. Opis PierogiOwocowe Teraz stworzymy klasę reprezentującą Pierogi Super Owocowe, które posiadają nadzienie z truskawek, jagód i awokado. Ponieważ klasa PierogiSuperOwocowe jest bardzo podobna do klasy PierogiOwocowe (Pierogi Super Owocowe są prawie takie
26 same, jedyną różnicą jest to, że Pierogi Super Owocowe mają jeden dodatkowy składnik nadzienia - awokado) stworzymy kopię klasy PierogiOwocowe i dodamy dodatkowe ograniczenie, które opisze, że mają jeszcze dodatkowe nadzienie z awokado. Ćwiczenie 19. Stworzenie klasy PierogiSuperOwocowe jako kopii i modyfikacji klasy PierogiOwocowe 1. Wybierz zakładkę Classes i z hierarchii klas wybierz klasę PierogiOwocowe 2. Wybierz Duplicate selected class z menu Edit. W oknie, które się pojawi, należy wpisać nazwę nowej klasy. Wpisujemy PierogiSuperOwocowe. 3. Upewnij się, że klasa PierogiSuperOwocowe jest wybrana. Teraz wybierz przycisk "Add" ( ) sekcji Subclass Of w widoku Class Description view 4. Przejdź na zakładkę Object restriction creator. 5. Wybierz manadzienie w polu Restricted property 6. Wybierz some jako Restriction type 7. Wybierz klasę NadzienieAwokado jako Restriction filaer 8. Kliknij OK aby stworzyć ograniczenie. Sekcja Description powinna wyglądać jak na rysunku 25. Rysunek 25. Opis PierogiSuperOwocowe Ćwiczenie 20. Stworzenie klasy PierogiSerowoOwocowe PierogiSerowoOwocowe są również praktycznie takie same jak PierogiOwocowe, ale mają dodatkowe nadzienie z sera. Utwórz PierogiSerowoOwocowe jako kopia klasy PierogiOwocowe i dodaj odpowiednie ograniczenie (tzn. dodatkowe nadzienie NadzienieMozzarella) Sekcja SubClass Of w Description pozwala na podanie warunku koniecznego jakie muszą spełniać instancje danej klasy. Jest to częściowa definicja klasy. Możliwe
27 jest także zamodelowanie pełnej definicji klasy za pomocą sekcji Equivalent To, która umożliwia podanie warunku koniecznego i wystarczającego do tego aby spełniający go obiekt znalazł się w danej klasie. Ćwiczenie 21. Utworzenie definicji klasy PierogiSerowe 1. Stwórz nową podklasę klasy PierogiNazwane i nazwij ją PierogiSerowe 2. Upewnij się, że klasa PierogiSerowe jest wybrana. Teraz wybierz przycisk "Add" ( ) sekcji Equivalent To w widoku Class Description view 3. Wybierz zakładkę Object restriction creator. 4. Wybierz manadzienie w polu Restricted property 5. Wybierz some jako Restriction type 6. Wybierz klasę NadzienieSer jako Restriction filler 7. Kliknij OK aby stworzyć ograniczenie. 10. Wnioskowanie Ćwiczenie 22. Automatyczna klasyfikacja/tworzenie hierarchii klas na podstawie ich własności. 1. Z menu Reasoner wybierz Start reasoner (zostaw zaznaczony domyślny silnik wnioskujący lub wybierz dowolny jeżeli żaden nie jest zaznaczony). Silnik wnioskujący dokona automatycznej (re- )klasyfikacji hierarchii klas. 2. Porównaj hierarchię klas jaką wprowadziłeś ( Class hierarchy ) z tą jaką wywnioskował silnik ( Class hierarchy (inferred)). Zauważ, że w tym drugim przypadku, klasa PierogiSerowoOwocowe została umieszczona jako podklasa klasy PierogiSerowe (rys. 26). Rysunek 26. Porównanie wprowadzonej i automatycznie wywnioskowanej hierarchii klas.
28 Ćwiczenie 23. Automatyczna klasyfikacja wykrywanie niespójności. 1. Wprowadź nową podklasę klasy PierogiNazwane o nazwie PierogiZiemniaczane. 2. Wprowadź dla tej klasy ograniczenie własności o postaci manadzienie some CiastoZiemniaczane. 3. Ponownie uruchom silnik wnioskujący (z menu Reasoner wybierz Start reasoner bądź też Synchronize reasoner ). 4. Silnik wnioskujący powinien wykryć niespójność z uwagi na rozłączność klas Nadzienie i Ciasto. W wyniku tej nisepójności, klasa PierogiZiemniaczane staje się niespełnialna (nie ma takich instancji, które mogłyby spełnić ograniczenia nałożone na tą klasę, są one sprzeczne). Klasa PierogiZiemniaczane zostaje oznaczona na czerwono i w Class hierarchy (inferred) staje się podklasą klasy Nothing, oznaczającej niespełnialne klasy. 5. W widoku Description klasy PierogiZiemniaczane, klasa Nothing pojawia się jako Equivalent Class. 6. Po kliknięciu ikonki ze znakiem zapytania, można odczytać wyjaśnienie takiej dedukcji (patrz Rysunek 27). Rysunek 27. Ilustracja niespełnialnej klasy PierogiZiemniaczane i objaśnienia takiej dedukcji o niespełnialności.
Praktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protégé 5.1
Praktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protégé 5.1 Wykonany na podstawie Protégé OWL Tutorial. A step-by-step guide to modelling in OWL using the popular Protégé OWL tools. Matthew
Bardziej szczegółowoPraktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protege 4.2
Praktyczny przewodnik tworzenia ontologii w języku OWL za pomocą Protege 4.2 Wykonany na podstawie Protégé OWL Tutorial. A step- by- step guide to modelling in OWL using the popular Protégé OWL tools.
Bardziej szczegółowo5.2. Pierwsze kroki z bazami danych
5.2. Pierwsze kroki z bazami danych Uruchamianie programu Podobnie jak inne programy, OO Base uruchamiamy z Menu Start, poprzez zakładkę Wszystkie programy, gdzie znajduje się folder OpenOffice.org 2.2,
Bardziej szczegółowoKurs ECDL Moduł 3. Nagłówek i stopka Microsoft Office Word 2003. Autor: Piotr Dębowski. piotr.debowski@konto.pl
Kurs ECDL Moduł 3 Nagłówek i stopka Microsoft Office Word 2003 Autor: Piotr Dębowski piotr.debowski@konto.pl Wolno: Creative Commons License Deed Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Na tych samych
Bardziej szczegółowoSystemy baz danych Prowadzący: Adam Czyszczoń. Systemy baz danych. 1. Import bazy z MS Access do MS SQL Server 2012:
Systemy baz danych 16.04.2013 1. Plan: 10. Implementacja Bazy Danych - diagram fizyczny 11. Implementacja Bazy Danych - implementacja 2. Zadania: 1. Przygotować model fizyczny dla wybranego projektu bazy
Bardziej szczegółowo1. Instalacja Programu
Instrukcja obsługi dla programu Raporcik 2005 1. Instalacja Programu Program dostarczony jest na płycie cd, którą otrzymali Państwo od naszej firmy. Aby zainstalować program Raporcik 2005 należy : Włożyć
Bardziej szczegółowoInstrukcja obsługi systemu zarządzania treścią w MDK
Instrukcja obsługi systemu zarządzania treścią w MDK 1 1. Logowanie Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań musimy zalogować się do systemu. Aby zalogować się na stronie można kliknąć lub skopiować link:
Bardziej szczegółowoSystem imed24 Instrukcja Moduł Analizy i raporty
System imed24 Instrukcja Moduł Analizy i raporty Instrukcja obowiązująca do wersji 1.8.0 Spis treści 1. Moduł Analizy i Raporty... 3 1.1. Okno główne modułu Analizy i raporty... 3 1.1.1. Lista szablonów
Bardziej szczegółowoSystem Obsługi Zleceń
System Obsługi Zleceń Podręcznik Administratora Atinea Sp. z o.o., ul. Chmielna 5/7, 00-021 Warszawa NIP 521-35-01-160, REGON 141568323, KRS 0000315398 Kapitał zakładowy: 51.000,00zł www.atinea.pl wersja
Bardziej szczegółowoZawartość. Wstęp. Moduł Rozbiórki. Wstęp Instalacja Konfiguracja Uruchomienie i praca z raportem... 6
Zawartość Wstęp... 1 Instalacja... 2 Konfiguracja... 2 Uruchomienie i praca z raportem... 6 Wstęp Rozwiązanie przygotowane z myślą o użytkownikach którzy potrzebują narzędzie do podziału, rozkładu, rozbiórki
Bardziej szczegółowowersja 1.0 ośrodek komputerowy uj cm ul. mikołaja kopernika 7e, Kraków tel
S Y S T E M B A D A Ń A N K I E T O W Y C H wersja 1.0 uj cm, 31-034 Kraków tel. 12 422 99 63 Opis konfiguracji Tworzenie ankiety rozpoczynamy ikoną znajdującą się w prawym górnym rogu ekranu. Ilustracja
Bardziej szczegółowoMinimalna wspierana wersja systemu Android to 2.3.3 zalecana 4.0. Ta dokumentacja została wykonana na telefonie HUAWEI ASCEND P7 z Android 4.
Dokumentacja dla Scandroid. Minimalna wspierana wersja systemu Android to 2.3.3 zalecana 4.0. Ta dokumentacja została wykonana na telefonie HUAWEI ASCEND P7 z Android 4. Scandroid to aplikacja przeznaczona
Bardziej szczegółowoOgranicz listę klasyfikacji budżetowych do powiązanych z danym kontem księgowym
Zależności i kontrola danych budżetowych w systemie Sz@rk FK 1. Wstęp Począwszy od wersji Sz@rk FK 2011 (11.03.30) wprowadzono do programu finansowoksięgowego nowe możliwości dotyczące kontrolowania poprawności
Bardziej szczegółowoAktywności są związane z ekranem i definiują jego wygląd. Dzieje się to poprzez podpięcie do aktywności odpowiedniego widoku.
Aktywności to podstawowe elementy związane z platformą Android. Dzięki poznaniu aktywności będziesz w stanie napisać pierwszą aplikację przeznaczoną na urządzenie mobilne. Po dodaniu kontrolek możesz w
Bardziej szczegółowoKopiowanie, przenoszenie plików i folderów
Kopiowanie, przenoszenie plików i folderów Pliki i foldery znajdujące się na dysku można kopiować lub przenosić zarówno w ramach jednego dysku jak i między różnymi nośnikami (np. pendrive, karta pamięci,
Bardziej szczegółowoPrzed rozpoczęciem pracy otwórz nowy plik (Ctrl +N) wykorzystując szablon acadiso.dwt
Przed rozpoczęciem pracy otwórz nowy plik (Ctrl +N) wykorzystując szablon acadiso.dwt Zadanie: Utwórz szablon rysunkowy składający się z: - warstw - tabelki rysunkowej w postaci bloku (według wzoru poniżej)
Bardziej szczegółowoI Tworzenie prezentacji za pomocą szablonu w programie Power-Point. 1. Wybieramy z górnego menu polecenie Nowy a następnie Utwórz z szablonu
I Tworzenie prezentacji za pomocą szablonu w programie Power-Point 1. Wybieramy z górnego menu polecenie Nowy a następnie Utwórz z szablonu 2. Po wybraniu szablonu ukaŝe się nam ekran jak poniŝej 3. Następnie
Bardziej szczegółowoZadanie 11. Przygotowanie publikacji do wydrukowania
Zadanie 11. Przygotowanie publikacji do wydrukowania Edytor Word może służyć również do składania do druku nawet obszernych publikacji. Skorzystamy z tych możliwości i opracowany dokument przygotujemy
Bardziej szczegółowoTworzenie szablonów użytkownika
Poradnik Inżyniera Nr 40 Aktualizacja: 12/2018 Tworzenie szablonów użytkownika Program: Plik powiązany: Stratygrafia 3D - karty otworów Demo_manual_40.gsg Głównym celem niniejszego Przewodnika Inżyniera
Bardziej szczegółowoPracownia internetowa w każdej szkole (edycja Jesień 2007)
Instrukcja numer D1/05_03/Z Pracownia internetowa w każdej szkole (edycja Jesień 2007) Opiekun pracowni internetowej cz. 1 Ręczne zakładanie kont użytkowników (D1) Jak ręcznie założyć konto w systemie
Bardziej szczegółowoPapyrus. Papyrus. Katedra Cybernetyki i Robotyki Politechnika Wrocławska
Katedra Cybernetyki i Robotyki Politechnika Wrocławska Kurs: Zaawansowane metody programowania Copyright c 2014 Bogdan Kreczmer Niniejszy dokument zawiera materiały do wykładu dotyczącego programowania
Bardziej szczegółowoedycja szablonu za pomocą serwisu allegro.pl
edycja szablonu za pomocą serwisu allegro.pl 2 Do obsługi Twojego szablonu nie jest wymagane żadne dodatkowe oprogramowanie - jedyne czego potrzebujesz to aktywne konto w serwisie allegro.pl. Dokładne
Bardziej szczegółowoInstalacja Webroot SecureAnywhere przy użyciu GPO w Active Directory
Instalacja Webroot SecureAnywhere przy użyciu GPO w Active Directory Poniższa instrukcja opisuje sposób zdalnej instalacji oprogramowania Webroot SecureAnywhere w środowiskach wykorzystujących usługę Active
Bardziej szczegółowoWYKONANIE APLIKACJI OKIENKOWEJ OBLICZAJĄCEJ SUMĘ DWÓCH LICZB W ŚRODOWISKU PROGRAMISTYCZNYM. NetBeans. Wykonał: Jacek Ventzke informatyka sem.
WYKONANIE APLIKACJI OKIENKOWEJ OBLICZAJĄCEJ SUMĘ DWÓCH LICZB W ŚRODOWISKU PROGRAMISTYCZNYM NetBeans Wykonał: Jacek Ventzke informatyka sem. VI 1. Uruchamiamy program NetBeans (tu wersja 6.8 ) 2. Tworzymy
Bardziej szczegółowoZadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów
Zadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów Za pomocą edytora Word można pracować zespołowo nad jednym dużym projektem (dokumentem). Tworzy się wówczas dokument główny,
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje potrzebne do szybkiego uruchomienia e-sklepu
Podstawowe informacje potrzebne do szybkiego uruchomienia e-sklepu Niniejszy mini poradnik ma na celu pomóc Państwu jak najszybciej uruchomić Wasz nowy sklep internetowy i uchronić od popełniania najczęstszych
Bardziej szczegółowoTworzenie okna dialogowego w edytorze raportu SigmaNEST. część 1
Tworzenie okna dialogowego w edytorze raportu SigmaNEST część 1 Edytor raportu SigmaNEST to wszechstronne narzędzie umożliwiające zarówno dostosowanie każdego raportu pod specyficzne oczekiwania klienta,
Bardziej szczegółowoOtwórz i zamknij kilka dokumentów tekstowych, następnie sprawdź zawartość menu Plik.
tym rozdziale odnajdziesz użyteczne drobiazgi związane z programem Word, które z różnych względów nie zostały omówione szczegółowo w osobnych rozdziałach. Otwórz i zamknij kilka dokumentów tekstowych,
Bardziej szczegółowoSkrócona instrukcja funkcji logowania
Skrócona instrukcja funkcji logowania Logowanie 1. Wpisz swój identyfikator nie używając spacji, podkreśleń ani nawiasów. Aby przejść do pola tekstowego Hasło, wciśnij klawisz tabulatora lub kliknij wewnątrz
Bardziej szczegółowoLaboratorium - Archiwizacja i odzyskiwanie danych w Windows Vista
5.0 10.3.1.5 Laboratorium - Archiwizacja i odzyskiwanie danych w Windows Vista Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium wykonasz kopię zapasową danych. Przeprowadzisz również
Bardziej szczegółowoSkanowanie OCR w aplikacji Kancelaria Komornika. Instrukcja dla użytkownika
Skanowanie OCR w aplikacji Kancelaria Komornika Instrukcja dla użytkownika Spis treści 1. Zakładka Wyrażenia... 3 2. Zakładka Grupy wyrażeń... 5 3. Opcje Skanowania / OCR... 7 4. Rozpoznawanie Danych...
Bardziej szczegółowoRozdział 5. Administracja kontami użytkowników
Rozdział 5. Administracja kontami użytkowników Ćwiczenia zawarte w tym rozdziale pozwolą przygotować oddzielne środowisko pracy dla każdego użytkownika komputera. Windows XP, w porównaniu do systemów Windows
Bardziej szczegółowoPTI S1 Tabele. Tabele. Tabele
Tabele Tabele 43 1.3. Tabele Jako że bazy danych składają się z tabel, musimy nauczyć się jak je zaprojektować, a następnie stworzyć i zarządzać nimi w programie Microsoft Access 2013. Zajmiemy się również
Bardziej szczegółowoInstalowanie VHOPE i plików biblioteki VHOPE
Instalowanie VHOPE i plików biblioteki VHOPE Krok 1. Zainstaluj aplikację VHOPE Przed rozpoczęciem korzystania z materiałów prezentacyjnych znajdujących się na tym dysku USB należy zainstalować na komputerze
Bardziej szczegółowoInstrukcja obsługi programu Do-Exp
Instrukcja obsługi programu Do-Exp Autor: Wojciech Stark. Program został utworzony w ramach pracy dyplomowej na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Instrukcja dotyczy programu Do-Exp w wersji
Bardziej szczegółowoTworzenie prezentacji w MS PowerPoint
Tworzenie prezentacji w MS PowerPoint Program PowerPoint dostarczany jest w pakiecie Office i daje nam możliwość stworzenia prezentacji oraz uatrakcyjnienia materiału, który chcemy przedstawić. Prezentacje
Bardziej szczegółowoRys. 1. Główne okno programu QT Creator. Na rysunku 2 oznaczone zostały cztery przyciski, odpowiadają kolejno następującym funkcjom:
1. QT creator, pierwsze kroki. Qt Creator wieloplatformowe środowisko programistyczne dla języków C++, JavaScript oraz QML, będące częścią SDK dla biblioteki Qt. Zawiera w sobie graficzny interfejs dla
Bardziej szczegółowoZawartość 1. Wprowadzenie... 2 2. Logowanie... 3 3. Strona główna... 4 4. Edycja danych użytkownika... 6 5. Zmiana hasła... 7 6. Tworzenie nowego sylabusu przedmiotu... 10 6.1. Tworzenie nowego sylabusu
Bardziej szczegółowoInstytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA
Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski SYSTEMY SCADA Laboratorium nr 8 PODSTAWY OBSŁUGI PROGRAMU WONDERWARE INTOUCH 10.1 Opracował: mgr inż. Marcel Luzar Cel: Konfiguracja
Bardziej szczegółowo5.3. Tabele. Tworzenie tabeli. Tworzenie tabeli z widoku projektu. Rozdział III Tworzenie i modyfikacja tabel
5.3. Tabele Tabela jest podstawowym elementem bazy danych. To właśnie w tabelach gromadzone są w bazie rekordy danych. Projektując tabelę, definiujemy, jakie pola będzie zawierał pojedynczy rekord informacji.
Bardziej szczegółowoNumeracja dla rejestrów zewnętrznych
Numeracja dla rejestrów zewnętrznych System ZPKSoft Doradca udostępnia możliwość ręcznego nadawania numerów dla procedur i dokumentów zgodnie z numeracją obowiązującą w rejestrach zewnętrznych, niezwiązanych
Bardziej szczegółowoPrzypisy i przypisy końcowe
- 1 - Przypisy i przypisy końcowe Przypisami nazywamy pewne teksty służące do podawania wyjaśnień, komentarzy, odsyłaczy do tekstu, do bibliografii itp. Edytor WORD rozróżnia dwa rodzaje przypisów: przypisy
Bardziej szczegółowoInstrukcja instalacji programu STATISTICA
Instrukcja instalacji programu STATISTICA UWAGA: Program STATISTICA wymaga zarejestrowania licencji, które należy przeprowadzić on-line. Dlatego też przed rozpoczęciem instalacji należy upewnić się, że
Bardziej szczegółowoPrzedszkolaki Przygotowanie organizacyjne
Celem poniższego ćwiczenia jest nauczenie rozwiązywania zadań maturalnych z wykorzystaniem bazy danych. Jako przykład wykorzystano zadanie maturalne o przedszkolakach z matury w 2015 roku. Przedszkolaki
Bardziej szczegółowoVetLINK moduł MAPA Instrukcja obsługi
VetLINK moduł MAPA Instrukcja obsługi Spis treści Wstęp...1 Przeglądanie i filtrowanie danych...3 Dodawanie nowych obiektów...3 Dodawanie miejsca...3 Dodawanie ogniska...3 Dodawanie obszaru...4 Wstęp Moduł
Bardziej szczegółowoPODRĘCZNIK UŻYTKOWNIKA SYSTEMU MONITOROWANIA KSZTAŁCENIA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH
PODRĘCZNIK UŻYTKOWNIKA SYSTEMU MONITOROWANIA KSZTAŁCENIA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH WNIOSKI O EGZAMIN SPECJALIZACYJNY ROLA: PIELĘGNIARKA/POŁOŻNA 12.06.2018 Spis treści WPROWADZENIE... 3 1. LOGOWANIE DO SYSTEMU...
Bardziej szczegółowoBazy danych TERMINOLOGIA
Bazy danych TERMINOLOGIA Dane Dane są wartościami przechowywanymi w bazie danych. Dane są statyczne w tym sensie, że zachowują swój stan aż do zmodyfikowania ich ręcznie lub przez jakiś automatyczny proces.
Bardziej szczegółowoInstrukcja instalacji programu SPSS Statistics 21
Instrukcja instalacji programu SPSS Statistics 21 UWAGA: DO POPRAWNEGO, PEŁNEGO ZAINSTALOWANIA (AKTYWACJI) PROGRAMU SPSS Statistics 21 NIEZBĘDNE JEST AKTYWNE POŁĄCZENIE Z INTERNETEM PODCZAS INSTALACJI
Bardziej szczegółowoKarty pracy. Ustawienia. W tym rozdziale została opisana konfiguracja modułu CRM Karty pracy oraz widoki i funkcje w nim dostępne.
Karty pracy W tym rozdziale została opisana konfiguracja modułu CRM Karty pracy oraz widoki i funkcje w nim dostępne. Ustawienia Pierwszym krokiem w rozpoczęciu pracy z modułem Karty Pracy jest definicja
Bardziej szczegółowoVinCent Administrator
VinCent Administrator Moduł Zarządzania podatnikami Krótka instrukcja obsługi ver. 1.01 Zielona Góra, grudzień 2005 1. Przeznaczenie programu Program VinCent Administrator przeznaczony jest dla administratorów
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE
WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Instrukcja instalacji generatora wniosku o dofinansowanie projektu ze środków EFRR w ramach I osi priorytetowej Regionalnego
Bardziej szczegółowoZadanie Wstaw wykres i dokonaj jego edycji dla poniższych danych. 8a 3,54 8b 5,25 8c 4,21 8d 4,85
Zadanie Wstaw wykres i dokonaj jego edycji dla poniższych danych Klasa Średnia 8a 3,54 8b 5,25 8c 4,21 8d 4,85 Do wstawienia wykresu w edytorze tekstu nie potrzebujemy mieć wykonanej tabeli jest ona tylko
Bardziej szczegółowoKorzystanie z edytora zasad grupy do zarządzania zasadami komputera lokalnego w systemie Windows XP
Korzystanie z edytora zasad grupy do zarządzania zasadami komputera lokalnego w systemie Windows XP W tym opracowaniu opisano, jak korzystać z edytora zasad grupy do zmiany ustawień zasad lokalnych dla
Bardziej szczegółowonarzędzie Linia. 2. W polu koloru kliknij kolor, którego chcesz użyć. 3. Aby coś narysować, przeciągnij wskaźnikiem w obszarze rysowania.
Elementy programu Paint Aby otworzyć program Paint, należy kliknąć przycisk Start i Paint., Wszystkie programy, Akcesoria Po uruchomieniu programu Paint jest wyświetlane okno, które jest w większej części
Bardziej szczegółowoModelowanie obiektowe - Ćw. 1.
1 Modelowanie obiektowe - Ćw. 1. Treść zajęć: Zapoznanie z podstawowymi funkcjami programu Enterprise Architect (tworzenie nowego projektu, korzystanie z podstawowych narzędzi programu itp.). Enterprise
Bardziej szczegółowoInstrukcja importu dokumentów z programu Fakt do programu Płatnik 5.01.001
1 Instrukcja importu dokumentów z programu Fakt do programu Płatnik 5.01.001 I. EKSPORT DANYCH Z PROGRAMU FAKT DO PŁATNIKA...2 I.1. WYSYŁANIE DEKLARACJI Z PROGRAMU FAKT....2 I.2. KATALOGI I ŚCIEŻKI DOSTĘPU....2
Bardziej szczegółowoĆwiczenia nr 2. Edycja tekstu (Microsoft Word)
Dostosowywanie paska zadań Ćwiczenia nr 2 Edycja tekstu (Microsoft Word) Domyślnie program Word proponuje paski narzędzi Standardowy oraz Formatowanie z zestawem opcji widocznym poniżej: Można jednak zmodyfikować
Bardziej szczegółowoModuł Handlowo-Magazynowy Przeprowadzanie inwentaryzacji z użyciem kolektorów danych
Moduł Handlowo-Magazynowy Przeprowadzanie inwentaryzacji z użyciem kolektorów danych Wersja 3.77.320 29.10.2014 r. Poniższa instrukcja ma zastosowanie, w przypadku gdy w menu System Konfiguracja Ustawienia
Bardziej szczegółowoPodręcznik Użytkownika LSI WRPO
Podręcznik użytkownika Lokalnego Systemu Informatycznego do obsługi Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 2013 w zakresie wypełniania wniosków o dofinansowanie Wersja 1 Podręcznik
Bardziej szczegółowoĆwiczenia nr 4. Arkusz kalkulacyjny i programy do obliczeń statystycznych
Ćwiczenia nr 4 Arkusz kalkulacyjny i programy do obliczeń statystycznych Arkusz kalkulacyjny składa się z komórek powstałych z przecięcia wierszy, oznaczających zwykle przypadki, z kolumnami, oznaczającymi
Bardziej szczegółowoPołączenie AutoCad'a z bazą danych
Połączenie AutoCad'a z bazą danych Założenie bazy danych z pojedynczą tablicą Samochody, za pomocą aplikacji MS Access 1. Na dysku C: założyć katalog: C:\TKM\GR1x 2. Do tego katalogu przekopiować plik:
Bardziej szczegółowo16) Wprowadzenie do raportowania Rave
16) Wprowadzenie do raportowania Rave Tematyka rozdziału: Przegląd wszystkich komponentów Rave Tworzenie nowego raportu przy użyciu formatki w środowisku Delphi Aktywacja środowiska Report Authoring Visual
Bardziej szczegółowoWAŻNE! PRZECZYTAJ KONIECZNIE!
Pl_Omicron Addendum.fm Page 68 Wednesday, September 17, 2003 12:23 PM WAŻNE! PRZECZYTAJ KONIECZNIE! W przypadku każdego urządzenia magazynującego, które wykorzystuje nośniki cyfrowe, należy regularnie
Bardziej szczegółowoInstrukcja obsługi ON!Track. Wersja mobilna 2.3 Wersja instrukcji 1.1
Instrukcja obsługi ON!Track Wersja mobilna 2.3 Wersja instrukcji 1.1 Spis treści Czym jest ON!Track?... 2 Jak pobrać ON!Track ze sklepu App Store?... 3 Jak przejść do aplikacji mobilnej ON!Track?... 8
Bardziej szczegółowoPodręcznik użytkownika Obieg dokumentów
Podręcznik użytkownika Obieg dokumentów Opracowany na potrzeby wdrożenia dla Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu W ramach realizacji projektu: Uczelnia jutra wdrożenie
Bardziej szczegółowoTworzenie i modyfikacja modelu geologicznego
Tworzenie i modyfikacja modelu geologicznego Program: Stratygrafia 3D Plik powiązany: Demo_manual_39.gsg Poradnik Inżyniera Nr 39 Aktualizacja: 12/2018 Wprowadzenie Celem niniejszego Przewodnika Inżyniera
Bardziej szczegółowoAby przejść do edycji w tym module należy wybrać zakładkę "Dla Pracowników" -> "Sprawdziany".
Sprawdziany Sprawdziany Moduł "Sprawdziany" oferuje osobom prowadzącym zajęcia wygodny sposób informowania studentów o wynikach/ocenach jakie uzyskali (np. z kartkówek, różnego rodzaju zadań, ogólne jakie
Bardziej szczegółowoZadanie 5. Automatyzacja tworzenia kont użytkowników
Zadanie 5. Automatyzacja tworzenia kont użytkowników W tym zadaniu utworzymy wiele kont użytkowników przy użyciu zautomatyzowanych metod. Do wykonania ćwiczeń w tym zadaniu potrzebne nam będą następujące
Bardziej szczegółowoProces uprawniania w module klubowym
Proces uprawniania w module klubowym Użytkownik Extranet po zalogowaniu się do aplikacji klubowej wybiera moduł Zawodnicy i następnie klika opcję Wnioski o uprawnienie (patrz poniżej rysunek 1 pozycja
Bardziej szczegółowoUMOWY INSTRUKCJA STANOWISKOWA
UMOWY INSTRUKCJA STANOWISKOWA Klawisze skrótów: F7 wywołanie zapytania (% - zastępuje wiele znaków _ - zastępuje jeden znak F8 wyszukanie według podanych kryteriów (system rozróżnia małe i wielkie litery)
Bardziej szczegółowo1.0 v2. INSTRUKCJA OBSŁUGI SAD EC Win - Moduł Ewidencja Banderol
Usługi Informatyczne i Elektroniczne mgr inż. Jacek Cenzartowicz ul.łukasińskiego 116 pok. 125 PL 71-215 Szczecin, tel. (+48 600) 968995, 969457, 922589 tel. (+48 91) 4824-431 e-mail j.cenzartowicz@sadec.pl
Bardziej szczegółowoInstalacja i obsługa aplikacji MAC Diagnoza EW
Instalacja i obsługa aplikacji MAC Diagnoza EW Uruchom plik setup.exe Pojawi się okno instalacji programu MAC Diagnoza EW. Wybierz przycisk AKCEPTUJĘ. Następnie zainstaluj program, wybierając przycisk
Bardziej szczegółowoTworzenie nowego rysunku Bezpośrednio po uruchomieniu programu zostanie otwarte okno kreatora Nowego Rysunku.
1 Spis treści Ćwiczenie 1...3 Tworzenie nowego rysunku...3 Ustawienia Siatki i Skoku...4 Tworzenie rysunku płaskiego...5 Tworzenie modeli 3D...6 Zmiana Układu Współrzędnych...7 Tworzenie rysunku płaskiego...8
Bardziej szczegółowoPROJEKT CZĘŚCIOWO FINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ. Opis działania raportów w ClearQuest
PROJEKT CZĘŚCIOWO FINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ Opis działania raportów w ClearQuest Historia zmian Data Wersja Opis Autor 2008.08.26 1.0 Utworzenie dokumentu. Wersja bazowa dokumentu. 2009.12.11 1.1
Bardziej szczegółowoTworzenie książeczek w Storybird
Tworzenie książeczek w Storybird Aby rozpocząć pracę nad własną książeczką, po zalogowaniu się na swoje konto w serwisie Storybird (http://storybird.com) z górnego menu wybieramy opcję Write lub ze środkowej
Bardziej szczegółowoZadanie 9. Projektowanie stron dokumentu
Zadanie 9. Projektowanie stron dokumentu Przygotowany dokument można: wydrukować i oprawić, zapisać jako strona sieci Web i opublikować w Internecie przekonwertować na format PDF i udostępnić w postaci
Bardziej szczegółowo6. Formularze tabelaryczne, obiekty nawigacji - rozgałęzienia
6. Formularze tabelaryczne, obiekty nawigacji - rozgałęzienia 1. Kolejne zadanie będzie polegało na utworzeniu formularza tabelarycznego prezentującego utwory określonego wykonawcy. Formularz utworzymy
Bardziej szczegółowoInstrukcja użytkownika systemu medycznego
Instrukcja użytkownika systemu medycznego ewidencja obserwacji pielęgniarskich (PI) v.2015.07.001 22-07-2015 SPIS TREŚCI: 1. Logowanie do systemu... 3 2. Zmiana hasła... 4 3. Pacjenci - wyszukiwanie zaawansowane...
Bardziej szczegółowoPakiet Świadczeniodawcy
Pakiet Świadczeniodawcy Obsługa - kolejki oczekujących dokumentacja użytkownika I Obsługa - kolejki oczekujących Spis treści Rozdział I Procedura uzupełniania danych o miejscach realizacji 1 Wstęp 3...
Bardziej szczegółowoAdobe InDesign lab.1 Jacek Wiślicki, Paweł Kośla. Spis treści: 1 Podstawy pracy z aplikacją Układ strony... 2.
Spis treści: 1 Podstawy pracy z aplikacją... 2 1.1 Układ strony... 2 strona 1 z 7 1 Podstawy pracy z aplikacją InDesign jest następcą starzejącego się PageMakera. Pod wieloma względami jest do niego bardzo
Bardziej szczegółowoNumerowanie obiektów (wzorów, rysunków, tabel, literatury)
Numerowanie obiektów (wzorów, rysunków, tabel, literatury) 1. Automatyczne numerowanie obiektów W celu utworzenia automatycznego numerowania w dokumencie należy wykorzystad w tym celu Pole z menu Wstaw.
Bardziej szczegółowoTworzenie raportów. Ćwiczenie 1. Utwórz Autoraport przedstawiający tabelę Studenci. - 1 -
- 1 - Tworzenie raportów 1. Wstęp Raporty-zawierają dane z tabel lub kwerend odpowiednio uporządkowane w pożądany przez użytkownika sposób. Raport jest wygodnym sposobem prezentacji danych w postaci wydrukowanej.
Bardziej szczegółowoInformatyka II. Laboratorium Aplikacja okienkowa
Informatyka II Laboratorium Aplikacja okienkowa Założenia Program będzie obliczał obwód oraz pole trójkąta na podstawie podanych zmiennych. Użytkownik będzie poproszony o podanie długości boków trójkąta.
Bardziej szczegółowoMakra Access 2003 wg WSiP Wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji Ewa Mirecka
Makra Access 2003 wg WSiP Wyszukiwanie, selekcjonowanie i gromadzenie informacji Ewa Mirecka Makra pozwalają na zautomatyzowanie często powtarzających się czynności. Opierają się na akcjach np.: otwarcie
Bardziej szczegółowoRozwiązanie ćwiczenia 8a
Rozwiązanie ćwiczenia 8a Aby utworzyć spis ilustracji: 1. Ustaw kursor za tekstem na ostatniej stronie dokumentu Polska_broszura.doc i kliknij przycisk Podział strony na karcie Wstawianie w grupie Strony
Bardziej szczegółowoDokumentacja panelu Klienta
Dokumentacja panelu Klienta Wersja 1.1 Strona 1 z 17 Spis treści Historia zmian... 3 Logowanie do Panelu Klienta... 4 Panel... 5 Wysyłki... 6 Przyłączenia... 7 Ustawienia... 8 Zasoby... 8 Integracje...
Bardziej szczegółowoOBIEKTY TECHNICZNE OBIEKTY TECHNICZNE
OBIEKTY TECHNICZNE Klawisze skrótów: F7 wywołanie zapytania (% - zastępuje wiele znaków _ - zastępuje jeden znak F8 wyszukanie według podanych kryteriów (system rozróżnia małe i wielkie litery) F9 wywołanie
Bardziej szczegółowoJLR EPC. Szybki start. Spis treści. Polish Version 2.0. Przewodnik krok po kroku Przewodnik po ekranach
JLR EPC Szybki start Spis treści Przewodnik krok po kroku...2-7 Przewodnik po ekranach....8-11 Polish Version 2.0 Szybki start aplikacji JLR EPC 1. Uruchamianie aplikacji Otwórz przeglądarkę internetową
Bardziej szczegółowoLaboratorium - Narzędzia linii uruchamiania w systemie Windows 7
5.0 5.3.7.4 Laboratorium - Narzędzia linii uruchamiania w systemie Windows 7 Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi linii komend Windows, aby
Bardziej szczegółowoSekretariat Optivum. Jak przygotować listę uczniów zawierającą tylko wybrane dane, np. adresy e-mail ucznia i jego opiekunów? Projektowanie listy
Sekretariat Optivum Jak przygotować listę uczniów zawierającą tylko wybrane dane, np. adresy e-mail ucznia i jego opiekunów? Program Sekretariat Optivum ma wbudowane różne edytory, które umożliwiają przygotowywanie
Bardziej szczegółowoInstrukcja. Rejestracji i aktywacji konta w systemie so-open.pl DOTACJE NA INNOWACJE; SOFTWARE OPERATIONS SP. Z O. O.
Instrukcja Rejestracji i aktywacji konta w systemie so-open.pl 1Strona 1 z 12 Spis treści Wstęp... 3 Rejestracja... 3 Aktywacja konta... 5 Rozpoczęcie pracy z systemem... 7 Pierwsze logowanie do systemu...
Bardziej szczegółowoJak przesłać mapę do urządzenia lub na kartę pamięci?
Jak przesłać mapę do urządzenia lub na kartę pamięci? Poniższe instrukcje opisują procedury dla programu MapSource w wersji 6.14.1. Jeśli posiadasz starszą wersję możesz dokonać aktualizacji programu pobierając
Bardziej szczegółowoNowa Netia administrator firmy Nagrywanie połączeń-zarządzanie
RBT API v2.3 Nowa Netia administrator firmy Nagrywanie połączeń-zarządzanie Spis treści I. WPROWADZENIE 2 II. OPIS FUNKCJONALNOŚCI..3 1. LOGOWANIE I ZMIANA HASŁA...3 1.1 LOGOWANIE..3 1.2 WIDOK PO ZALOGOWANIU...4
Bardziej szczegółowoPrzewodnik... Tworzenie ankiet
Przewodnik... Tworzenie ankiet W tym przewodniku dowiesz się jak Dowiesz się, w jaki sposób zadawać pytania tak często, jak potrzebujesz i uzyskiwać informacje pomocne w ulepszeniu Twoich produktów i kampanii
Bardziej szczegółowoZapisz i autoryzuj płatności w folderze
Krótki opis Celem tego dokumentu jest opisanie jak zapisać i zautoryzować płatności w folderach miedzy innymi: Tworzenie folderów Zapisanie jednej lub wielu płatności w pliku Sprawdzanie statusu płatności
Bardziej szczegółowoWPROWADZANIE ZLECEŃ POPRZEZ STRONĘ WWW.KACZMARSKI.PL INSTRUKCJA UŻYTKOWNIKA
WPROWADZANIE ZLECEŃ POPRZEZ STRONĘ WWW.KACZMARSKI.PL INSTRUKCJA UŻYTKOWNIKA WSTĘP... 2 1 UWARUNKOWANIA TECHNICZNE... 2 2 UWARUNKOWANIA FORMALNE... 2 3 LOGOWANIE DO SERWISU... 2 4 WIDOK STRONY GŁÓWNEJ...
Bardziej szczegółowoRys.1. Technika zestawiania części za pomocą polecenia WSTAWIAJĄCE (insert)
Procesy i techniki produkcyjne Wydział Mechaniczny Ćwiczenie 3 (2) CAD/CAM Zasady budowy bibliotek parametrycznych Cel ćwiczenia: Celem tego zestawu ćwiczeń 3.1, 3.2 jest opanowanie techniki budowy i wykorzystania
Bardziej szczegółowoLaboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows XP
5.0 5.3.3.7 Laboratorium - Monitorowanie i zarządzanie zasobami systemu Windows XP Wprowadzenie Wydrukuj i uzupełnij to laboratorium. W tym laboratorium, będziesz korzystać z narzędzi administracyjnych
Bardziej szczegółowoSzkolenie z zakresu obsługi kreatora składania wniosków Witkac.pl po nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Szkolenie z zakresu obsługi kreatora składania wniosków Witkac.pl po nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 21 listopada 2016 r. 1 Dodawanie oferty pojedynczego podmiotu
Bardziej szczegółowo