Spis tre ci. I Biologia nauka o yciu. II Jedno organizmów. III Ró norodno organizmów

Transkrypt

1

2 Spis tre ci Jak korzysta z papierowego zeszytu wicze... 6 I Biologia nauka o yciu 1. Biologia jako nauka Badanie wiata organizmów Obserwacje mikroskopowe Podsumowanie dzia u: Biologia nauka o yciu...19 II Jedno organizmów 5. Komórki zwierz ce Komórki ro linne i bakteryjne Komórki, tkanki, narz dy i organy Sposoby od ywiania si organizmów Sposoby oddychania organizmów Sposoby rozmna ania si organizmów Podsumowanie dzia u: Jedno organizmów... III.3 Królestwo zwierz t 19. Charakterystyka zwierz t. Parzyde kowce P azi ce. Nicienie Pier cienice Mi czaki Stawonogi Owady najliczniejsza grupa stawonogów Charakterystyka kr gowców. Ryby P azy Gady Ptaki Ssaki Podsumowanie rozdzia u: Królestwo zwierz t... Gra planszowa: Ró norodno zwierz t... Tre ci zawarte w preprincie III Ró norodno organizmów III.1 Klasyfikacja organizmów 12. Zasady klasyfikacji organizmów Systematyka organizmów... III.2 Królestwa: bakterii, protistów, grzybów 14. Bakterie. Wirusy Protisty charakterystyka Protisty jednokomórkowe przegl d Grzyby Podsumowanie rozdzia ów: Klasyfikacja organizmów oraz Królestwa: bakterii, protistów, grzybów...

3 Jak korzysta z papierowego zeszytu wicze Zeszyt, tak jak podręcznik, został podzielony na trzy działy tematyczne: Biologia nauka o życiu, Jedność organizmów, Różnorodność organizmów. W trzecim dziale najobszerniejszym z nich wyodrębniono też rozdziały. Ka d lekcj znajdziesz tak e w elektronicznym zeszycie wicze Kolejny numer i tytu lekcji jest taki sam jak w podr czniku Polecenie do wykonania zadania jest czytelnie wyró nione Zadania typu egzaminacyjnego pozwol ci doskonale przygotowa si do egzaminu Rysunki w zadaniach naucz ci analizowania i interpretowania ró nych róde wiedzy Ka de zadanie jest oznaczone stopniem trudno ci Zadania podsumowuj ce skutecznie pomog ci sprawdzi wiedz i umiej tno ci Analiza tekstu ród owego umo liwi ci poprawne wykonanie zada podsumowuj cych Oznaczenie stopnia trudno ci zadania: atwe rednio trudne trudne

4 Badanie świata organizmów 11 2 Badanie wiata organizmów 1. Wskaż ogólne pytania, które powinien zadać sobie każdy badacz planujący doświadczenie. A. Jaki jest cel eksperymentu? B. Czy światło wpływa na rośliny? C. Jaka jest intensywność fotosyntezy? D. Jaki organizm będzie badany? E. Jaki będzie stosowany rodzaj pokarmu? F. W jaki sposób będą przeprowadzane badania? G. W jaki sposób będą notowane wyniki? H. Czy rodzaj pokarmu wpływa na wzrost organizmu? 2. Jedna z reklam telewizyjnych podaje, że codzienne intensywne ćwiczenia fizyczne powodują obniżenie masy ciała. Wykonano eksperyment sprawdzający tę hipotezę. W doświadczeniu wzięła udział grupa osób w tym samym wieku i o tej samej masie ciała. a) Sformułuj problem badawczy. b) Określ próbę kontrolną i badawczą w tym doświadczeniu. Próba kontrolna Próba badawcza c) Wskaż najlepszy, czytelny dla odbiorców sposób zaprezentowania wyników tego doświadczenia. A. Porównanie na wykresie całkowitej masy ciała po zakończeniu eksperymentu dwóch grup: grupy ćwiczącej codziennie i grupy niećwiczącej. B. Porównanie na wykresie masy ciała przed rozpoczęciem eksperymentu i po zakończeniu eksperymentu w grupie ćwiczącej. C. Porównanie na wykresie masy ciała przed rozpoczęciem eksperymentu i po zakończeniu eksperymentu w grupie niećwiczącej. D. Porównanie na wykresie masy ciała przed rozpoczęciem i po zakończeniu eksperymentu osoby ćwiczącej i osoby niećwiczącej.

5 Badanie świata organizmów W pewnej szkole o godzinie ósmej rano dokonano pomiarów masy ciała uczniów jednej klasy. Uzyskano następujące wyniki (masę ciała podano w kilogramach): 39, 43, 53, 49, 51, 53, 49, 48, 50, 55, 40, 52, 47, 52, 45, 46, 48, 54, 56, 57, 47, 44, 48, 49, 51. a) Na podstawie wyników uzupełnij tabelę, podając liczbę uczniów o masie ciała mieszczącej się w określonym przedziale. Masa cia a uczniów (kg) b) Sporządź wykres słupkowy przedstawiający liczbę uczniów o masie ciała mieszczącej się w poszczególnych przedziałach. Pamiętaj o odpowiednim opisaniu osi. c) Podaj, który przedział masy ciała uczniów jest najczęściej reprezentowany. Wpisz w lukę literę przypisaną odpowiedniemu przedziałowi. A B C D E Najczęściej reprezentowany jest przedział. 5. Poniżej wymieniono różne czynności, które uczeń musi wykonać podczas planowania doświadczenia. Uporządkuj je w poprawnej kolejności, wpisując numery od 1 do 6. A. Formułuje wniosek. B. Przeprowadza doświadczenie. C. Zbiera wyniki. D. Formułuje hipotezę. E. Określa problem badawczy. F. Analizuje i interpretuje wyniki doświadczenia.

6 16 BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU 3 Obserwacje mikroskopowe 1. Na rysunku przedstawiono budowę mikroskopu świetlnego. Wpisz do poniższej krzyżówki nazwy oznaczonych numerami części mikroskopu. Litery w wyróżnionej kolumnie utworzą hasło O B 4 R 5 L O 6 S 2. Wskaż poprawną odpowiedź. Jaki obraz uzyskujemy w mikroskopie? A. Nieodwrócony, pomniejszony. B. Odwrócony, powiększony. C. Pomniejszony, odwrócony. D. Powiększony, nieodwrócony.

7 Obserwacje mikroskopowe W pracowni biologicznej mikroskopy miały obiektywy powiększające 5, 10 i 40 razy oraz okulary powiększające 10 razy i 12,5 raza. Wskaż odpowiedź zawierającą największe i najmniejsze powiększenie oglądanego obiektu, jakie można uzyskać, posługując się opisywanymi mikroskopami. A. 500 razy i 5 razy. B. 400 razy i 50 razy. C. 500 razy i 50 razy. D. 400 razy i 5razy. 4. Podczas lekcji uczeń sporządził krótką notatkę opisującą metodę posługiwania się mikroskopem świetlnym. Przeczytaj notatkę i oceń prawdziwość każdego zdania. Podkreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe. A. Preparat mikroskopowy należy umieścić na obiektywie mikroskopu. P / F B. Lusterko należy ustawić tak, aby preparat był odpowiednio oświetlony. P / F C. Wstępną obserwację należy przeprowadzić przy użyciu obiektywu o średnim powiększeniu. P / F D. W celu ustawienia ostrości należy posłużyć się najpierw małą śrubą mikroskopu, a następnie dużą. P / F E. Jeśli chcemy otrzymać jeszcze bardziej powiększony obraz, musimy użyć obiektywu o większym powiększeniu. P / F 5. Rysunek przedstawia bakterie powiększone 7000 razy. Przyjmujemy, że przy tym powiększeniu organizm ma wielkość 3 mm. Oblicz, jaka jest rzeczywista wielkość bakterii. Pamiętaj, że jeden mikrometr (1 μ) to jedna tysięczna milimetra (1 μ = 0,001 mm). Wskaż rozwiązanie zadania, uzupełniając poniższe zdanie. Rzeczywista wielkość bakterii to A. 0,428 μ. B. 0,0428 μ. C. 0,00428 μ. D. 0, μ. 6. Uzupełnij zdanie. W mikroskopie, którego okular powiększa 10 razy, a obiektyw 20 razy, uzyskam powiększenie razy.

8 18 BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU 6. Przyporządkuj etapy przygotowywania świeżego preparatu mikroskopowego do rysunków przedstawiających wykonane czynności, wpisując w luką cyfrę rzymską oznaczającą dany etap. I II III IV V A. Nanieś kroplę wody na szkiełko podstawowe. B. Nałóż ostrożnie szkiełko nakrywkowe. C. Wytnij bardzo cienki skrawek liścia, który chcesz obejrzeć pod mikroskopem. D. Umieść fragment liścia na szkiełku podstawowym. E. Świeży preparat mikroskopowy jest gotowy. 8. Poniżej przedstawiono obrazy krwi obserwowanej przez mikroskopy: optyczny i elektronowy. Dopasuj obrazy krwi do rodzajów mikroskopów, wpisując w lukę literę oznaczającą właściwy obraz. A B I. B I. Mikroskop elektronowy II. Mikroskop optyczny

9 Podsumowanie działu: Biologia nauka o życiu 19 Podsumowanie dzia u: 4 Biologia nauka o yciu Tekst źródłowy do zadań 1 5 i 8 Wp yw temperatury na przebieg fotosyntezy Ro liny wodne, takie jak moczarka kanadyjska, s samo ywne, poniewa zachodzi u nich fotosynteza. W tym procesie, dzi ki wykorzystaniu energii s onecznej, ro liny wytwarzaj cukry i tlen. Tempo zachodzenia fotosyntezy mo na okre li, mierz c ilo powstaj cych cukrów lub ilo wydzielanego tlenu. W opisanym poni ej do wiadczeniu zastosowano t drug metod. W eksperymencie badano wp yw temperatury na tempo fotosyntezy. W czterech naczyniach z wod umieszczono fragmenty moczarki kanadyjskiej o jednakowej d ugo ci. Ro liny pod wod przykryto lejkiem, na którego wylot na o ono wype nion wod probówk. W probówce gromadzi si jeden z produktów fotosyntezy tlen. Naczynia umieszczono w temperaturze: 10 C, 20 C, 30 C, 60 C. Ilo wydzielanego tlenu okre lano, mierz c wysoko s upka gazu, który gromadzi si w probówce. W naczyniu, w którym fotosynteza zachodzi a najszybciej, s upek tlenu by najwi kszy. zbieraj cy si tlen p cherzyk tlenu woda moczarka kanadyjska 10 oc 20 oc 30 oc 60 oc 1. Przeanalizuj tekst źródłowy i wskaż poprawną odpowiedź na poniższe pytanie. Jaki był cel tego eksperymentu? A. Zbadanie wpływu temperatury na intensywność fotosyntezy. B. Zbadanie ilości wydzielonego tlenu w różnych temperaturach. C. Zbadanie wpływu ilości wydzielonego tlenu na fotosyntezę. D. Zbadanie tempa fotosyntezy w wodzie.

10 22 Jedno organizmów 5 Komórki zwierz ce 1. Przy nazwie elementu składowego komórki wpisz odpowiedni numer oznaczający ten element na rysunku A. cytoplazma B. błona komórkowa C. jądro komórkowe D. mitochondrium E. wodniczka 5 2. Uzupełnij zdania, wpisując w poprawnej formie gramatycznej wyrazy podane poniżej. transport substancji procesy życiowe wielkości komórki mitochondrium I. są cegiełkami budującymi wszystkie organizmy. II. Komórki różnią się pod względem kształtu i. III. W komórce zachodzą wszystkie. IV. Oddychanie komórkowe odbywa się w. V. Błona komórkowa oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego i kontroluje.

11 Komórki zwierzęce Przyporządkuj poniższe opisy do wymienionych rodzajów komórek zwierzęcych (jeden z opisów nie pasuje). Wskaż literę oznaczającą rodzaj komórki odpowiadający jej opisowi. Opis rodzajów komórek Rodzaj komórki I. Są to komórki bardzo wydłużone, z dużą liczbą wypustek wychodzących z ciała komórki. A B C D II. Komórki te mają kształt dysku i są wypełnione czerwonym barwnikiem. A B C D III. Komórki te mają kształt pudełka i bardzo ściśle do siebie przylegają, tworząc warstwę. A B C D IV. Są to komórki o wydłużonym kształcie, wypełnione dużą liczbą włókienek, które umożliwiają skurcz komórki. A B C D A. komórka mięśniowa B. komórka nerwowa C. krwinka czerwona D. komórka nabłonkowa 4. Wpisz właściwe nazwy struktur przedstawionych na fotografiach. Wykorzystaj terminy z ramki. chloroplast mitochondrium jądro komórkowe wodniczka I. Jest to II. Jest to

12 26 JEDNOŚĆ ORGANIZMÓW 4. Uczennice miały za zadanie narysować komórkę bakteryjną. Poniżej zamieszczono trzy przykłady ich prac. mitochondrium chloroplast cytoplazma j dro komórkowe cytoplazma j dro komórkowe cytoplazma A B C a) Wskaż, który z rysunków jest najbliższy prawdzie. A B C b) Zaznacz struktury komórkowe, których uczennice nie powinny umieszczać na rysunku komórki bakteryjnej. A. błona komórkowa B. jądro komórkowe C. cytoplazma D. chloroplast E. ściana komórkowa F. mitochondrium G. DNA bakteryjne 5. Korzystając z dowolnego źródła informacji (literatury naukowej, internetu), podaj nazwy substancji budujących ścianę komórkową u bakterii i roślin. Uzupełnij zdania terminami w odpowiedniej formie gramatycznej wybranymi z ramki. chityna mureina celuloza glikogen I. Ściana komórkowa bakterii jest zbudowana z. II. Ściana komórkowa roślin jest zbudowana z.

13 Komórki roślinne i bakteryjne Na podstawie analizy rysunków zaznacz elementy, które występują zarówno w komórce roślinnej, jak i bakteryjnej. A. ściana komórkowa B. błona komórkowa C. wodniczka D. cytoplazma E. jądro komórkowe F. mitochondrium G. bakteryjny DNA H. materiał zapasowy 7. a) Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Na rysunku przedstawiono A. mitochondrium. B. chloroplast. b) Wskaż poprawne informacje dotyczące elementu komórki przedstawionego na rysunku. A. Wytwarza substancje odżywcze w procesie fotosyntezy. B. Wytwarza energię w procesie oddychania komórkowego. C. Ma nieskomplikowaną budowę wewnętrzną. D. Zawiera chlorofil.