CIOŁA STAROKATOLICKIEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 PRAWO KANONICZNE KOŚCIOŁA STAROKATOLICKIEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Wojcieszów 2017 Strona 1

2 WYDANIE PIERWSZE Opracowanie, redakcja i przypisy: Abp Artur Wieciński Współudział w tworzeniu: Komisja ds. zmian w Prawie Wewnętrznym Kościoła Starokatolickiego Konsultorzy: Mateusz Brauer-Blicharz O. Kazimierz Dorociński Dk. Piotr Janowski Bp Wojciech Z. Kolm Ks. Maksymilian M. Macaulay Ks. Dariusz Majewski Dk. Waldemar Maj Ks. Robert Matysiak Ks. Artur Miłański Ks. Grzegorz Wyszyński Korekta: Ojcowie Synodalni VI Nadzwyczajnego Synodu Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej IMPRIMATUR Wojcieszów, dnia 22 lipca A.D Niniejsze Prawo Kanoniczne uchwalił VI Nadzwyczajny Synod Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej ISBN Wszystkie prawa drukowania i wydawania Prawa Kanonicznego Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej posiada wyłącznie Kościół Starokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej reprezentowany przez Zwierzchnika Kościoła. Strona 2

3 S P I S T R E Ś C I DZIAŁ I ZASADY OGÓLNE I PRAWNE Rozdział 1. Normy ogóle kan. 1-7 Rozdział 2. Ustrój Kościoła kan Rozdział 3. Ustawy, zwyczaje i prawa kan Rozdział 4. Dekrety, zarządzenia i instrukcje kan Rozdział 5. Akty prawne kan Rozdział 6. Obliczanie czasu i przedawnienia kan DZIAŁ II LUD BOŻY Rozdział 1. Osoby fizyczne w Kościele kan Rozdział 2. Wierni kan Rozdział 3. Duchowni Święci szafarze kan Rozdział 4. Stowarzyszenia wiernych kan DZIAŁ III WŁADZE I ZWIERZCHNOŚCI Rozdział 1. Władza rządzenia w ogólności kan Rozdział 2. Urzędy kościelne kan Rozdział 3. Synod Kościoła kan Rozdział 4. Zwierzchnik Kościoła kan Rozdział 5. Trybunał Kościoła kan Rozdział 6. Kolegium biskupów kan Rozdział 7. Wikariusz Generalny Kościoła kan Rozdział 8. O biskupach w ogólności kan Rozdział 9. Biskupi diecezjalni kan Rozdział 10. Prefekci terytorialni kan Rozdział 11. Przełożeni Generalni zakonów i zgromadzeń kan Rozdział 12. Godności honorowe kan DZIAŁ IV PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY KOŚCIOŁA Rozdział 1. Osoby prawne w Kościele kan Rozdział 2. Kościoły partykularne kan Rozdział 3. Synod diecezjalny kan Rozdział 4. Kuria Kościoła i Kurie diecezjalne kan Rozdział 5. Rada Kościoła partykularnego kan Rozdział 6. Seminaria duchowne kan Strona 3

4 Rozdział 7. Parafie, proboszczowie i wikariusze parafialni kan Rozdział 8. Dziekani kan Rozdział 9. Rektorzy kościołów i kapelani kan Rozdział 10. Instytuty zakony i zgromadzenia kan DZIAŁ V NAUCZYCIELSKIE I UŚWIĘCAJĄCE ZADANIE KOŚCIOŁA Rozdział 1. Nauczycielskie zadanie Kościoła kan Rozdział 2. Głoszenie Słowa Bożego kan Rozdział 3. Misyjna działalność Kościoła kan Rozdział 4. Wychowanie w wierze Kościoła kan Rozdział 5. Środki społecznego przekazu kan Rozdział 6. Wyznanie wiary kan. 724 Rozdział 7. Uświęcające zadanie Kościoła kan Rozdział 8. O sakramentach w ogólności kan Rozdział 9. Chrzest Święty kan Rozdział 10. Bierzmowanie kan Rozdział 11. Najświętsza Eucharystia kan Rozdział 12. Sakrament pokuty i pojednania kan Rozdział 13. Sakrament namaszczenia chorych kan Rozdział 14. Sakrament święceń kan Rozdział 15. Małżeństwo kan Rozdział 16. Sakramentalia kan Rozdział 17. Liturgia godzin kan Rozdział 18. Pogrzeb kościelny kan Rozdział 19. Kult świętych, obrazów i relikwii kan Rozdział 20. Ślub i przysięga kan Rozdział 21. Miejsca święte kan Rozdział 22. Czasy święte kan DZIAŁ VI FUNDUSZE I DOBRA DOCZESNE KOŚCIOŁA Rozdział 1. Dobra doczesne Kościoła kan Rozdział 2. Nabywanie dóbr kan Rozdział 3. Zarząd dóbr kan Rozdział 4. Umowy kan Rozdział 5. Pobożne zapisy o dobrach kan Rozdział 6. Pobożne fundacje kan Rozdział 7. Fundusze Kościoła kan DZIAŁ VII SĄDY, PROCESY I SANKCJE Rozdział 1. Sąd diecezjalny kan Rozdział 2. Sąd odwoławczy kan Strona 4

5 Rozdział 3. Ogólne zasady działania sądów i Trybunału Kościoła kan Rozdział 4. Postępowania sądowe kan Rozdział 5. Rekursy kan Rozdział 6. Karanie przestępstw kan Rozdział 7. Cenzury kan Rozdział 8. Kary ekspiacyjne kan Rozdział 9. Pokuty i środki karne kan Rozdział 10. Utrata stanu duchownego kan Rozdział 11. Ustanie kar kan Rozdział 12. Kary za przestępstwa kan DZIAŁ VIII PRZEPISY I POSTANOWIENIA WPROWADZAJĄCE Rozdział 1. Przepisy wprowadzające Prawo Kanoniczne kan Strona 5

6 Rozdział 1. Normy ogólne DZIAŁ I ZASADY OGÓLNE I PRAWNE Kan. 1 Kan. 2 Kan. 3 Kan. 4 Kan. 5 Kan. 6 Kan. 7 Kanony niniejszego Prawa Kanonicznego dotyczą całego Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, wszystkich Jego diecezji i innych Kościołów partykularnych i oparte są na świętej tradycji Kościoła powszechnego 1. Prawo Kanoniczne zazwyczaj nie określa obrzędów, jakie należy zachować w sprawowaniu czynności liturgicznych, dlatego obowiązujące dotychczas przepisy liturgiczne zachowują swoją moc, chyba, że któreś z nich są przeciwne kanonom Prawa Kanonicznego. Prawa oraz przywileje udzielone dotychczas przez Kościół, a będące w użyciu i nieodwołane, pozostają nienaruszone, chyba, że kanony tego Prawa wyraźnie je odwołują. Istniejące dotychczas zwyczaje przeciwne przepisom niniejszych kanonów zostają całkowicie zniesione. Zachowuje się istniejące dotychczas zwyczaje obok prawa. Językiem urzędowym Kościoła jest język polski. Z chwilą wejścia w życie niniejszego Prawa Kanonicznego, zostają zniesione: 1 wszystkie przepisy kanoniczne, które zostały uregulowane niniejszym Prawem Kanonicznym; 2 wszelkie uchwały i zarządzenia, które są sprzeczne kanonom Prawa; 3 pozostałe powszechne ustawy dyscyplinarne, regulaminy i statuty, które dotyczą spraw w całości regulowanych obecnym Prawem Kanonicznym. Prawo Kanoniczne jest najwyższym aktem normatywnym Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Wszelkie wydawane bądź uchwalane decyzje, dokumenty, statuty, regulaminy muszą być zgodne z kanonami niniejszego Prawa Kanonicznego. Rozdział 2. Ustrój Kościoła Kan. 8 Kościół Starokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej jest Kościołem o ustroju prawnym episkopalno-synodalnym. 1 Por. Prawo Wewnętrzne Kościoła Starokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (2000 r.) Kościół uznaje wszystkie Sobory i Synody Kościoła Katolickiego do roku Strona 6

7 Kan. 9 Kan. 10 Kan. 11 Najwyższą Władzą ustawodawczą Kościoła jest Synod. Najwyższą Władzą wykonawczą Kościoła jest Zwierzchnik. Najwyższą Władzą sądowniczą Kościoła jest Trybunał. Rozdział 3. Ustawy, zwyczaje i prawa STATUTY Kan. 12 Wszystkie jednostki Kościoła działają na podstawie statutów zatwierdzanych przez Zwierzchnika Kościoła lub ordynariusza, w zależności od kompetencji. Kan. 13 Statuty w sensie właściwym oznaczają zarządzenia wydawane zgodnie z prawem w zespołach osób lub rzeczy, a określające ich cel, konstytucję, zarząd i sposoby działania. USTAWY Kan. 14 Kan. 15 Kan. 16 Kan. 17 Kan. 18 Kan. 19 Kan. 20 Ustawy państwowe, do których odsyła prawo kościelne, należy zachować w Prawie Kanonicznym na ile nie są przeciwne prawu Bożemu i o ile Prawo Kanoniczne, czego innego nie zastrzega. Powszechne ustawy kościelne uzyskują moc prawną wyłącznie po upływie trzech miesięcy, chyba, że z natury rzeczy wiążą od razu albo w samej ustawie został specjalnie i wyraźnie określony krótszy lub dłuższy okres nieobowiązywalności. Ustawy odnoszą się do przyszłości nie do przeszłości, chyba, że zastrzega się w nich wyraźnie o rzeczach przeszłych. Ustawom kościelnym podlegają ochrzczeni w Kościele lub do niego przyjęci, którzy jednak posiadają wystarczające używanie rozumu oraz jeśli ustawa czego innego wyraźnie nie zastrzega - ukończyły siódmy rok życia. W sposób autentyczny ustawy interpretuje prawodawca lub Trybunał. Ustawy, które ustanawiają kary, ograniczają swobodne wykonywanie uprawnień albo zawierają wyjątek od ustawy, podlegają ścisłej interpretacji. Jeśli w określonej sprawie brak wyraźnej ustawy, albo prawa zwyczajowego sprawa winna być rozstrzygnięta z uwzględnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, z zachowaniem słuszności kanonicznej przez Sąd Biskupi bądź Trybunał, w zależności od zakresu sprawy. Strona 7

8 ZWYCZAJE Kan. 21 Kan. 22 Kan. 23 Kan. 24 Tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wspólnotę wiernych posiada moc prawa, który został zatwierdzony przez prawodawcę, zgodnie z kanonami niżej zamieszczonymi. Żaden zwyczaj przeciwny prawu Bożemu nie może uzyskać mocy prawa. Nie może też uzyskać mocy prawa zwyczaj przeciwny prawu kanonicznemu albo powstały obok niego, jeśli nie jest rozumny. Nie jest zaś rozumny zwyczaj wyraźnie przez prawo odrzucony. Zwyczaj jest najlepszą interpretacją ustaw. Rozdział 4. Dekrety, zarządzenia i instrukcje DEKRETY Kan. 25 Kan. 26 Kan. 27 Kan. 28 Kan. 29 Kan. 30 Dekrety, wydawane przez kompetentnego prawodawcę dla wspólnoty zdolnej do przyjęcia prawa, są ustawami we właściwym znaczeniu i rządzą się przepisami kanonów o ustawach. Kto posiada jedynie władzę wykonawczą, nie może wydać dekretu, chyba, że w poszczególnych wypadkach zostanie mu wyraźnie udzielona zgodnie z prawem przez kompetentnego prawodawcę, z zachowaniem warunków określonych w akcie jej udzielenia. Dekrety wykonawcze, w których mianowicie dokładniej określa się sposoby zastosowania ustawy albo przynagla się jej zachowanie, mogą wydawać w ramach własnej kompetencji - posiadający władzę wykonawczą. Ogólne dekrety wykonawcze, chociażby były wydane w formie dyrektoriów lub dokumentów o innej nazwie, nie zmieniają ustaw, a ich przepisy ustawom przeciwne są pozbawione wszelkiej mocy. Dekrety wykonawcze tracą moc na skutek odwołania, dokonanego przez kompetentną władzę, jak również z chwilą wygaśnięcia ustawy, dla wykonania której zostały wydane. Nie wygasają natomiast z ustaniem władzy wydającego, chyba, że co innego wyraźnie zastrzeżono. Przez poszczególny dekret należy rozumieć akt administracyjny, wydany przez kompetentną władzę wykonawczą, w którym zgodnie z przepisami prawa zostaje podjęta decyzja w poszczególnym przypadku albo ma miejsce powierzenie. Strona 8

9 Kan. 31 Kan. 32 Kan. 33 Kan. 34 Kan. 35 Kan. 36 Kan. 37 Kan. 38 Kan. 39 Przed wydaniem poszczególnego dekretu, władza powinna zebrać konieczne wiadomości i dowody, oraz - o ile to możliwe - wysłuchać tych, których prawa mogą być naruszone. Dekret powinien być wydany na piśmie, z podaniem, jeśli zawiera decyzję, przynajmniej ogólnej motywacji. Poszczególny dekret posiada moc tylko w sprawach, które rozstrzyga i w odniesieniu do osób, dla których został wydany; wiąże je zaś wszędzie. Jeśli dekrety są sobie przeciwne, szczegółowy przeważa nad ogólnym w tym, co zostało wyrażone szczegółowo. Gdy są jednakowo szczegółowe lub ogólne, czasowo późniejszy odwołuje wcześniejszy, w tym, w czym jest mu przeciwny. Powiadomienie o dekrecie ma miejsce, w momencie jego otrzymania lub, jeżeli osoba, dla której jest przeznaczony, prawnie wezwana po odbiór dekretu lub wysłuchanie jego treści, nie mając słusznego powodu nie stawiła się albo odmówiła złożenia podpisu. Ilekroć ustawa nakazuje wydać dekret, albo osoba zainteresowana wniosła prośbę lub rekurs zgodnie z przepisem prawa, by otrzymać dekret, kompetentna władza winna załatwić sprawę w ciągu trzech miesięcy od otrzymania prośby lub rekursu, chyba, że w ustawie został przepisany inny termin. Po upływie tego terminu - jeśli nie wydano jeszcze dekretu należy domniemywać odpowiedź negatywną w odniesieniu do składania kolejnego rekursu. Domniemana odpowiedź negatywna nie zwalnia kompetentnej władzy od obowiązku wydania dekretu. Poszczególny dekret traci swoją moc na skutek zgodnego z prawem odwołania przez kompetentną władzę, a także przez wygaśnięcie ustawy, dla wykonania, której został wydany. ZARZĄDZENIA I INNE AKTY ADMINISTRACYJNE Kan. 40 Akt administracyjny winien być rozumiany zgodnie z właściwym znaczeniem słów i powszechnie przyjętym sposobem mówienia. W przypadku wątpliwości akty dotyczące sporów, zagrożenia lub wymierzenia kary, ograniczające prawa osoby lub naruszające czyjeś prawa nabyte albo przeciwne ustawie z korzyścią dla osób prywatnych - podlegają ścisłej interpretacji. Strona 9

10 Kan. 41 Kan. 42 Kan. 43 Kan. 44 Kan. 45 Akt administracyjny może być wykonany także przez następcę wykonawcy na urzędzie, chyba, że wykonanie powierzono z racji osobistych przymiotów. Jeśli w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca popełnił jakiś błąd, powinien ponownie wykonać ten akt. Odwołanie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny kompetentnej władzy osiąga swój skutek dopiero od momentu zgodnego z prawem powiadomienia osoby, dla której był wydany. Poszczególny akt administracyjny - a więc uchwała, dekret, nakaz czy reskrypt - może być wydany przez posiadającego władzę wykonawczą w granicach przysługującej mu kompetencji. Każdy nakaz oraz zakaz, który nie został nałożony dokumentem zgodnie z przepisami prawa, wygasa z ustaniem władzy nakazującego. RESKRYPTY Kan. 46 Kan. 47 Kan. 48 Kan. 49 Kan. 50 Kan. 51 Kan. 52 Przez reskrypt należy rozumieć akt administracyjny wydany na piśmie przez kompetentną władzę wykonawczą, którym - zgodnie z jego naturą na czyjąś prośbę udziela się przywileju, dyspensy czy innej łaski. Każdy może uzyskać jakikolwiek reskrypt, jeżeli mu tego wyraźnie nie zabroniono. Nie powoduje nieważności reskryptu błąd dotyczący nazwiska osoby, której się udziela łaski lub, która wystawia reskrypt, także dotyczący jej miejsca zamieszkania lub sprawy, o którą chodzi, byleby, zdaniem ordynariusza, nie było żadnej wątpliwości, co do samej osoby lub sprawy. W wątpliwości czy reskrypt jest ważny lub nie, należy się odnieść do dawcy reskryptu. Jeśli w reskrypcie zlecono wykonawcy samo udzielenie, do niego należy zgodnie z jego roztropnym uznaniem i sumieniem udzielenie lub odmowa łaski. Nikt nie ma obowiązku korzystać z reskryptu udzielonego tylko dla własnego pożytku, chyba, że skądinąd jest do tego kanonicznie zobowiązany. Jeśli reskrypt zawiera przywilej lub dyspensę, należy ponadto zachować przepisy kanonów, które następują. Strona 10

11 Kan. 53 Kan. 54 Kan. 55 Kan. 56 Kan. 57 Kan. 58 Przywilej, czyli łaska udzielona dla pożytku pewnych osób, fizycznych lub prawnych, szczególnym aktem, może być przyznany przez ustawodawcę oraz przez władzę wykonawczą, której prawodawca dał taką władzę. Przywilej ustaje drogą odwołania przez kompetentną władzę. Żaden przywilej nie ustaje przez zrzeczenie się, chyba, że zostało ono przyjęte przez kompetentną władzę. Z ustaniem władzy udzielającego przywilej nie wygasa, chyba, że został udzielony z klauzulą według naszego uznania lub inną równoznaczną. Przywilej ustaje z upływem czasu lub po wyczerpaniu przypadków, dla których został udzielony. Kto nadużywa władzy udzielonej mu przywilejem, zasługuje na pozbawienie samego przywileju. Stąd też ordynariusz po bezskutecznym upomnieniu posiadacza przywileju, który poważnie go nadużywa, powinien pozbawić go przywileju. DYSPENSY Kan. 59 Dyspensa, czyli rozluźnienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez tych, którym wyraźnie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądź mocą samego prawa, bądź mocą zgodnej z prawem delegacji. Kan. 60 Kan. 61 Kan. 62 Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych - ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych. Proboszcz i inni prezbiterzy lub diakoni nie mogą dyspensować od ustawodawstwa powszechnego, chyba, że taka władza byłaby im wyraźnie udzielona. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności ustawy, od której się dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba, że została udzielona przez prawodawcę lub jego przełożonego. INNE PRZEPISY Kan. 63 Przepisami porządkowymi są reguły czy normy, które należy zachować podczas zgromadzeń osób czy to ogłoszonych przez władzę kościelną, czy zwoływanych swobodnie przez wiernych, a także z okazji różnych Strona 11

12 Rozdział 5. Akty prawne obchodów i przez które określa się to, co dotyczy ich ukonstytuowania, kierowania nimi i sposobu działania. Kan. 64 Kan. 65 Kan. 66 Kan. 67 Kan. 68 Kan. 69 Kan. 70 Do ważności aktu prawnego wymaga się, by był on dokonany przez zdolną do tego osobę oraz by były w nim zawarte wszystkie jego istotne elementy konstytutywne i zostały wypełnione formalności oraz warunki wymagane przez prawo do ważności aktu. Akt dokonany na skutek zewnętrznego przymusu wywartego na osobę, któremu nie mogła się ona w żaden sposób oprzeć, należy uważać za niedokonany. Akt dokonany pod wpływem ciężkiej, niesprawiedliwej bojaźni albo na skutek podstępu jest ważny, chyba, że prawo inaczej zastrzega; może być jednak rozwiązany wyrokiem sędziego bądź na wniosek strony poszkodowanej, bądź jej prawnych spadkobierców, bądź też z urzędu. Akt dokonany pod wpływem ignorancji lub błędu dotyczącego samej istoty aktu lub warunku wymaganego w sposób bezwzględny - jest nieważny. Gdy prawo postanawia, że przełożony do podjęcia czynności potrzebuje zgody jakiegoś kolegium lub zespołu osób, winien zwołać kolegium lub zespół, chyba że, chodzi tylko o uzyskanie rady. Ktokolwiek aktem prawnym nielegalnie albo jakimkolwiek innym aktem dokonanym z winy umyślnej lub nieumyślnej wyrządził komuś krzywdę, zobowiązany jest do naprawienia wyrządzonej szkody. Kanony tego rozdziału odnoszą się również do aktów prawnych wystawionych przed wejściem w życie niniejszego Prawa Kanonicznego, jeśli te akty prawne mają wpływ na bieżące sprawy Kościoła. Rozdział 6. Obliczanie czasu i przedawnienia OBLICZANIE CZASU Kan. 71 Kan. 72 Kan. 73 Jeśli prawo czegoś innego wyraźnie nie zastrzega, czas należy liczyć zgodnie z postanowieniami kanonów, które następują. Czas ciągły należy rozumieć jako niedopuszczający żadnej przerwy. Czas użyteczny należy rozumieć, że wykonującemu lub dochodzącemu swego prawa tak przysługuje, iż dla niewiedzącego albo niemogącego działać nie płynie. Strona 12

13 Kan. 74 Kan. 75 Kan. 76 Kan. 77 Dzień w prawie oznacza stały czasookres obejmujący 24 kolejno liczone godziny i zaczyna się od północy, chyba, że inaczej wyraźnie zastrzeżono. Tydzień to okres 7 dni, miesiąc okres 30 dni, a rok 365 dni, chyba, że miesiąc i rok poleca się brać zgodnie z kalendarzem. Jeżeli czas jest ciągły, miesiąc i rok należy zawsze liczyć zgodnie z kalendarzem. Pierwszego dnia nie wlicza się do terminu, chyba, że jego początek zbiega się z początkiem dnia, albo prawo wyraźnie coś innego zastrzega. Jeżeli czegoś innego nie postanowiono, ostatni dzień wlicza się do terminu, który - jeśli czas obejmuje jeden lub więcej miesięcy albo lat, jeden lub kilka tygodni - kończy się po upływie ostatniego dnia tej samej daty, albo jeżeli miesiąc nie ma dnia o tej dacie, po upływie ostatniego dnia miesiąca. PRZEDAWNIENIA Kan. 78 Kan. 79 Kan. 80 Przedawnienie jako sposób nabycia lub utraty prawa subiektywnego jak również uwolnienia się od obowiązków, Kościół przyjmuje takie, jakie jest w ustawodawstwie cywilnym danego kraju, z zachowaniem wyjątków ustanowionych w kanonach tego Prawa. Przedawnienie jest ważne, jeśli opiera się na dobrej wierze, nie tylko na początku, lecz przez cały przeciąg czasu wymagany do zaistnienia przedawnienia. Nie podlegają przedawnieniu: 1 prawa i obowiązki wynikające z prawa Bożego; 2 ustalone i niewątpliwe granice okręgów kościelnych; 3 prawo wizytacji i obowiązek posłuszeństwa, tak by wierni nie mogli być wizytowani przez żadną władzę kościelną i nie podlegali już żadnej władzy. Strona 13

14 Rozdział 1. Osoby fizyczne w Kościele DZIAŁ II LUD BOŻY Kan. 81 Kan. 82 Kan. 83 Kan. 84 Kan. 85 Kan. 86 Kan. 87 Kan. 88 Kan. 89 Kan. 90 Przez chrzest człowiek zostaje wcielony do Kościoła Chrystusowego i staje się w nim osobą, z obowiązkami i prawami, które - zważywszy ich pozycję - są właściwe chrześcijanom, jeśli są we wspólnocie kościelnej i o ile nie przeszkadza sankcja nałożona zgodnie z przepisem prawa. Osoba, która ukończyła osiemnaście lat, jest pełnoletnia; poniżej tego wieku małoletnia. Małoletni, przed ukończeniem siódmego roku życia, nazywa się dzieckiem i uważany jest za nieposiadającego używania rozumu. Po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że posiada używanie rozumu. Osobie pełnoletniej przysługuje pełne wykonywanie jej uprawnień. W wykonywaniu swoich uprawnień osoba małoletnia podlega władzy rodziców lub opiekunów, z wyjątkiem tych spraw, w których małoletni na podstawie prawa Bożego lub kanonicznego są wyjęci spod ich władzy. Ktokolwiek na stałe nie posiada używania rozumu, uznany jest za nieodpowiedzialnego i przyrównany dzieciom. Powinowactwo powstaje z ważnego małżeństwa, nawet niedopełnionego i istnieje między mężem a krewnymi żony oraz między żoną a krewnymi męża. Oblicza się tak, że krewni męża w tej samej linii i w tym samym stopniu są powinowatymi żony i odwrotnie. Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uważane są za dzieci tego lub tych, którzy je adoptowali. Pokrewieństwo oblicza się poprzez linie i stopnie. Rozdział 2. Wierni Kan. 91 Wiernymi są ci, którzy przez chrzest wszczepieni w Chrystusa, zostali ukonstytuowani Ludem Bożym i stawszy się z tej racji na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego posłannictwa Chrystusa, zgodnie z własną każdego pozycją, są powołani do wypełniania misji, jaką Bóg powierzył pełnić Kościołowi w świecie. Strona 14

15 Kan. 92 Kan. 93 Kan. 94 Kan. 95 Kan. 96 Kan. 97 Kan. 98 Kan. 99 Kan. 100 Kan. 101 Kan. 102 W wspólnocie Kościoła pozostają ci ochrzczeni, którzy w jego widzialnym organizmie łączą się z Chrystusem więzami wyznawania wiary, sakramentów i zwierzchnictwa kościelnego. Z ustanowienia Bożego są w Kościele wśród wiernych święci szafarze, których w prawie nazywa się też duchownymi, pozostałych zaś nazywa się świeckimi. Spośród jednych i drugich wywodzą się wierni, którzy profesją rad ewangelicznych, przez śluby lub inne święte więzy, przez Kościół uznane i zatwierdzone, w sposób szczególny poświęcają się Bogu a także pomagają w zbawczej misji Kościoła. Ich stan, choć nie odnosi się do hierarchicznej struktury Kościoła, jednak należy do jego życia i świętości. Z racji odrodzenia w Chrystusie wszyscy wierni są równi co do godności i działania, na skutek czego każdy, zgodnie z własną pozycją i zadaniem współpracuje w budowaniu Ciała Chrystusowego. Z wielką pilnością wierni powinni wypełniać obowiązki, którymi są związani zarówno wobec Kościoła powszechnego, jak i partykularnego, do którego należą zgodnie z przepisami prawa. Wszyscy wierni, zgodnie z własną pozycją, winni starać się prowadzić życie święte, przyczyniać się do wzrostu Kościoła i ustawicznie wspierać rozwój jego świętości. Wszyscy wierni mają obowiązek i prawo współpracy w tym, aby Boże przepowiadanie zbawienia rozszerzało się coraz bardziej na wszystkich ludzi każdego czasu i całego świata. To, co święci pasterze, jako reprezentanci Chrystusa, wyjaśniają jako nauczyciele wiary albo postanawiają jako kierujący Kościołem, wierni, świadomi własnej odpowiedzialności, obowiązani są wypełniać z chrześcijańskim posłuszeństwem. Wierni mają prawo, by przedstawiać pasterzom Kościoła swoje potrzeby, zwłaszcza duchowe, jak również swoje życzenia. Wierni mają prawo otrzymywać pomoce od swoich pasterzy z duchowych dóbr Kościoła, zwłaszcza zaś słowa Bożego i sakramentów. Wiernym przysługuje prawo sprawowania kultu Bożego, zgodnie z przepisami własnego obrządku, zatwierdzonego przez prawowitych pasterzy Kościoła, jak również podążania własną drogą życia duchowego, zgodną jednak z doktryną Kościoła. Strona 15

16 Kan. 103 Kan. 104 Kan. 105 Kan. 106 Kan. 107 Kan. 108 Kan. 109 Kan. 110 Kan. 111 Kan. 112 Wierni mają prawo swobodnego zakładania stowarzyszeń i kierowania nimi dla celów miłości lub pobożności albo dla ożywiania chrześcijańskiego powołania w świecie, a także odbywania zebrań dla wspólnego osiągnięcia tych celów. Ci, którzy zajmują się świętymi naukami, korzystają ze słusznej wolności poszukiwania, jak również roztropnego wypowiadania swojego zdania w sprawach, w których są specjalistami, z zachowaniem jednak posłuszeństwa należnego Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła. Wszyscy wierni mają prawo być wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu życia. Nikomu nie wolno bezprawnie naruszać dobrego imienia, które ktoś posiada, ani też naruszać prawa każdej osoby do ochrony własnej intymności. Wiernym przysługuje legalne dochodzenie i obrona przysługujących im w Kościele uprawnień na właściwym forum kościelnym według przepisów prawa. Oprócz obowiązków i praw, które są wspólne wszystkim wiernym, jak również tych, które są ustalone w innych kanonach, wierni świeccy są związani obowiązkami i cieszą się uprawnieniami, wyliczonymi w poniższych kanonach. Świeccy, którzy na równi ze wszystkimi wiernymi przez chrzest i bierzmowanie są przeznaczeni przez Boga do apostolstwa, mają ogólny obowiązek i zarazem prawo współpracować - czy to indywidualnie, czy też zrzeszeni w stowarzyszeniach - ażeby Boże przepowiadanie zbawienia było poznane przez wszystkich ludzi na całym świecie i przez nich przyjęte. Ten obowiązek spoczywa na nich w sposób szczególny w tych okolicznościach, w których tylko przez nich ludzie mogą usłyszeć Ewangelię i poznać Chrystusa. Żyjący w stanie małżeńskim, zgodnie z własnym powołaniem, mają szczególny obowiązek przyczyniać się do budowania Ludu Bożego przez małżeństwo i rodzinę. Rodzice, ponieważ dali dzieciom życie, mają bardzo poważny obowiązek i prawo ich wychowania. Stąd też na pierwszym miejscu do chrześcijańskich rodziców należy troska o chrześcijańskie wychowanie dzieci, zgodnie z nauką przekazywaną przez Kościół. Wierni świeccy mają prawo, aby w zakresie spraw doczesnej społeczności przyznano im wolność przysługującą wszystkim obywatelom. Korzystając wszakże z tej wolności, niech zatroszczą się o to, ażeby swoją działalność przepoić duchem ewangelicznym i mieć na Strona 16

17 uwadze naukę przedstawioną przez Nauczycielski Urząd Kościoła oraz wystrzegać się przedstawiania w kwestiach wątpliwych swojego stanowiska jako nauki Kościoła. Kan. 113 Kan. 114 Kan. 115 Kan. 116 Kan. 117 Kan. 118 Odpowiednio przygotowani świeccy są zdolni, by otrzymać od świętych pasterzy te urzędy kościelne i posługi, które wolno im piastować zgodnie z przepisami prawa. Świeccy odznaczający się odpowiednią wiedzą, roztropnością i uczciwością, są zdolni do tego, by jako biegli lub doradcy świadczyli pomoc pasterzom Kościoła, także w radach działających zgodnie z przepisem prawa. Świeccy, aby mogli żyć zgodnie z nauką chrześcijańską, a także sami ją głosić oraz bronić w razie potrzeby, jak również mieć swój udział w wykonywaniu apostolatu, mają obowiązek i prawo poznania tej nauki, każdy w sposób dostosowany do jego możliwości i zajmowanej pozycji. Świeccy mogą być czasowo wyznaczeni do pełnienia funkcji lektora w czynnościach liturgicznych, podobnie wszyscy świeccy mogą wykonywać funkcje komentatora, kantora lub inne, zgodnie z przepisami prawa. Tam, gdzie to doradza konieczność Kościoła, z braku szafarzy, także świeccy, mogą wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, mianowicie: posługę słowa, przewodniczyć modlitwom liturgicznym, udzielać chrztu a także rozdzielać Komunię świętą, zgodnie z przepisami prawa. 2 Świeccy, którzy na stałe lub czasowo poświęcają się posłudze Kościoła, obowiązani są zdobyć odpowiednią formację potrzebną do właściwego wykonywania swego zadania, by ją spełniali świadomie, umiejętnie i pilnie. Rozdział 3. Duchowni Święci szafarze Kan. 119 Kan. 120 Duchownymi Kościoła, są wszyscy, którzy przyjęli święcenia diakonatu, kapłańskie oraz sakrę biskupią, a także posiadają aktualną jurysdykcję Kościoła. Duchownym przysługuje tytuł: ksiądz. W świetle prawa cywilnego osobą duchowną jest także ten wierny, który ślubami bądź niższymi święceniami został włączony do zakonu lub zgromadzenia a także alumn seminarium duchownego. 2 Dokładne normy winien wydać ordynariusz miejsca. Strona 17

18 PRZYNALEŻNOŚĆ DUCHOWNYCH Kan. 121 Kan. 122 Kan. 123 Kan. 124 Kan. 125 Każdy duchowny powinien być inkardynowany do jakiegoś Kościoła partykularnego albo do jakiegoś zakonu lub zgromadzenia, które posiada tę zdolność, tak, że nie może być duchownych nikomu niepodlegających, czyli tułaczy. Przyjmujący diakonat staje się duchownym i zostaje inkardynowany do Kościoła partykularnego, dla którego posługi został promowany. Członek zakonu lub zgromadzenia, przyjmując diakonat zostaje jako duchowny inkardynowany do tegoż instytutu, chyba, że co innego postanawiają konstytucje i statuty. Aby duchowny już inkardynowany mógł być ważnie inkardynowany do innego Kościoła partykularnego, winien otrzymać zgodę Zwierzchnika Kościoła. 3 Duchowni mają szczególny obowiązek okazywania szacunku i posłuszeństwa Zwierzchnikowi Kościoła oraz każdy własnemu ordynariuszowi. ZADANIA DUCHOWNYCH Kan. 126 Kan. 127 Kan. 128 Kan. 129 Kan. 130 Tylko duchowni mogą otrzymać urzędy, do wykonywania których wymaga się władzy święceń albo kościelnej władzy rządzenia. Duchowni mają obowiązek chyba, że usprawiedliwia ich prawnie uznana przeszkoda - przyjąć i wiernie wypełnić zadanie powierzone im przez własnego ordynariusza. Wszyscy duchowni, zwłaszcza, że podejmują to samo dzieło, mianowicie budowanie Chrystusowego Ciała, winni być złączeni ze sobą węzłem braterstwa i modlitwy oraz współpracować między sobą. Duchowni powinni uznać i popierać misję, jaką świeccy, każdy według swojej roli, wykonują w Kościele i świecie. Duchowni w swoim życiu z szczególnej racji obowiązani są dążyć do świętości, zwłaszcza, że - będąc konsekrowani Bogu z nowego tytułu przez przyjęcie święceń - stają się szafarzami Bożych tajemnic dla służenia samemu Bogu i Jego ludowi. 3 Przepis kan. 124 stosuje się także do tych, którzy pragną być inkardynowani do jakiegokolwiek kościoła partykularnego czy instytutu, z innej wspólnoty kościelnej, nie będącej w pełnej jedności z Kościołem. Strona 18

19 Kan. 131 Aby mogli osiągnąć tę doskonałość: 1 powinni przede wszystkim wiernie i niestrudzenie wypełniać obowiązki pasterskiej posługi; 2 mają posilać swoje duchowe życie z podwójnego stołu: Pisma świętego i Eucharystii; stąd usilnie zachęca się kapłanów, aby codziennie sprawowali Ofiarę eucharystyczną, diakonów zaś, by w jej składaniu codziennie uczestniczyli; 3 kapłani, a także diakoni przygotowujący się do prezbiteratu mają obowiązek odmawiać codziennie liturgię godzin, zgodnie z własnymi i zatwierdzonymi księgami liturgicznymi; 4 obowiązani są również do odprawiania rekolekcji; 5 zachęca się, by regularnie oddawali się rozmyślaniu, często przystępowali do sakramentu pokuty. CELIBAT Kan. 132 Kan. 133 Kan. 134 Wskazane jest, aby duchowni ze względu na Królestwo niebieskie zachowywali doskonałą i wieczystą wstrzemięźliwość; i dlatego zobowiązani są do celibatu, który jest szczególnym darem Bożym, dzięki któremu święci szafarze mogą niepodzielnym sercem łatwiej złączyć się z Chrystusem a także swobodniej oddać się służbie Bogu i ludziom. Duchowni powinni odnosić się z należytą roztropnością do osób, do których uczęszczanie mogłoby narazić na niebezpieczeństwo ich obowiązek zachowania wstrzemięźliwości lub wywołać zgorszenie wiernych. Zwierzchnik Kościoła w porozumieniu z ordynariuszem miejsca może wydać bardziej szczegółowe normy w tej sprawie i oceniać w poszczególnych przypadkach konieczność zachowania obowiązku celibatu. NAKAZY I ZAKAZY DOTYCZĄCE ŻYCIA DUCHOWNYCH Kan. 135 Kan. 136 Duchowni powinni się powstrzymać od zakładania lub przynależności do stowarzyszeń, których cel albo działalność nie dadzą się pogodzić z obowiązkami właściwymi stanowi duchownemu lub mogłyby przeszkadzać w sumiennym wypełnianiu zadania zleconego im przez kompetentną władzę kościelną. Kapłani, mają uczęszczać na wykłady duszpasterskie, jakie winny być organizowane po święceniach kapłańskich, a także w terminach ustalonych przez to prawo powinni brać udział również w innych wykładach, zebraniach teologicznych lub konferencjach, dających im okazję nabycia pełniejszego poznania świętej nauki i metod duszpasterskich. Strona 19

20 Kan. 137 Kan. 138 Kan. 139 Kan. 140 Kan. 141 Kan. 142 Kan. 143 Kan. 144 Kan. 145 Kan. 146 Bardzo zaleca się duchownym jakąś formę życia wspólnego, a tam, gdzie ono istnieje, należy je wedle możności zachować. Wypełniając kościelną posługę, duchowni zasługują na wynagrodzenie odpowiednie ich pozycji, z uwzględnieniem zarówno natury ich zadania, jak również okoliczności miejsca i czasu, dzięki któremu mogliby zaspokoić potrzeby własnego życia a także wynagrodzić tych, których pomocy potrzebują. Jednak wskazane jest, by duchowni otrzymywali wynagrodzenie z racji świeckiego zawodu, który wykonują i powinni z otrzymanych z tego dochodów zaspokajać potrzeby własne i swojej rodziny. Duchowni powinni prowadzić życie proste i powstrzymywać się od wszystkiego, co trąci próżnością. Duchowni powinni nosić odpowiedni strój kościelny, określony odpowiednimi kanonami niniejszego prawa. 4 Duchowni powinni powstrzymać się od tego wszystkiego, co wprost nie przystoi ich stanowi. Duchowni niech unikają tego, co chociaż nie jest nieprzyzwoite, jednak obce stanowi duchownemu. Duchownym zabrania się przyjmowania publicznych urzędów, z którymi łączy się udział w wykonywaniu władzy świeckiej. Dyspensować od tego obowiązku może jedynie najwyższa władza kościelna. 5 Bez pozwolenia własnego ordynariusza nie wolno duchownym podejmować zarządu dóbr należących do świeckich albo świeckich urzędów, z którymi łączy się obowiązek składania rachunków; nie wolno im ręczyć, nawet własnym majątkiem, bez porozumienia się z własnym ordynariuszem, powinni też się powstrzymać od podpisywania weksli, przez które mianowicie przyjmuje się obowiązek wypłacenia pieniędzy, bez żadnego rozstrzygania sprawy. Zabrania się duchownym uprawiania transakcji osobiście lub przez innych, czy to na własną, czy na korzyść innych, chyba, że za zgodą legalnej władzy kościelnej. Duchowni powinni jak najbardziej popierać zachowanie między ludźmi pokoju i zgody, opartej na sprawiedliwości. 4 Szczegółowe normy, co do stroju osób duchownych winien widać ordynariusz miejsca. 5 Dyspensować prezbiterów oraz diakonów może ordynariusz miejsca, natomiast biskupów Zwierzchnik Kościoła. Strona 20

21 Kan. 147 Kan. 148 Kan. 149 Duchowni nie mogą brać czynnego udziału w partiach politycznych ani w kierowaniu związkami zawodowymi, chyba, że - zdaniem kompetentnej władzy kościelnej - będzie wymagała tego obrona praw Kościoła lub rozwój dobra wspólnego. 6 Ponieważ służba wojskowa nie odpowiada stanowi duchownemu, dlatego duchowni a także kandydaci do święceń nie powinni zaciągać się dobrowolnie do wojska, chyba że za zezwoleniem własnego ordynariusza. Duchowni powinni korzystać ze zwolnień od wykonywania zadań i publicznych obowiązków cywilnych, obcych stanowi duchownemu, przyznanych na ich korzyść przez ustawy, umowy lub zwyczaje, chyba, że w poszczególnych wypadkach własny ordynariusz zarządził inaczej. STRÓJ DUCHOWNYCH Kan. 150 Kan. 151 Strojem duchownym biskupów jest sutanna, odpowiednio zaznaczona kolorem amarantowym lub czerwonym, lub cała amarantowa, wraz z piuską i pasem w tym samym kolorze. Dopuszcza się także używanie mucetu także w powyższym kolorze. Strojem duchownym prezbiterów, diakonów oraz kleryków już obłóczonych jest prosta, czarna sutanna. Zgodnie z tradycją, dopuszcza się używanie czarnej piuski i czarnego pasa zakładanego na sutannę. Kan. 152 Strój duchowny infułatów, prałatów i kanoników zatwierdza Zwierzchnik Kościoła, na prośbę ordynariusza miejsca zgodnie z miejscowym zwyczajem. 7 Kan. 153 Strój duchowny członków zakonów i zgromadzeń określony jest odpowiednimi przepisami w statutach tych instytutów. Rozdział 4. Stowarzyszenia wiernych Kan. 154 W Kościele istnieją stowarzyszenia różniące się od zakonów i zgromadzeń, w których wierni, czy to duchowni czy świeccy, albo duchowni i świeccy razem, dążą wspólnym wysiłkiem do ożywiania doskonalszego życia, do rozwoju publicznego kultu lub popierania chrześcijańskiej doktryny, albo do podejmowania dzieł apostolatu, mianowicie poczynań związanych z ewangelizacją, wykonywania dzieł 6 Kompetentna władza kościelna, w rozumieniu tego kanonu to: dla prezbiterów, diakonów i kleryków biskup diecezjalny lub inny przełożony zrównany w prawie z biskupem diecezjalnym; dla biskupów Zwierzchnik Kościoła. 7 Strój duchowny prefekta terytorialnego określa się w statucie prefektury terytorialnej. Strona 21

22 pobożności lub miłości lub zmierzających do ożywienia duchem chrześcijańskim porządku doczesnego. Kan. 155 Kan. 156 Kan. 157 Kan. 158 Kan. 159 Kan. 160 Kan. 161 Wierni powinni należeć przede wszystkim do tych stowarzyszeń, które przez kompetentną władzę kościelną zostały albo erygowane, albo są przez nią zalecane lub popierane. Jedynie kompetentna władza kościelna może erygować stowarzyszenia wiernych, które zamierzają przekazywać doktrynę chrześcijańską w imieniu Kościoła albo też rozwijać kult publiczny, bądź też przedsiębrać inne cele, których realizacja ze swej natury zastrzeżona jest władzy kościelnej. Wszystkie stowarzyszenia wiernych podlegają nadzorowi kompetentnej władzy kościelnej, która ma troszczyć się o to, by zachowały one nienaruszoną wiarę i obyczaje, jak również nadzorować, by nie wkradły się nadużycia do dyscypliny kościelnej. Ma ona prawo i obowiązek wizytowania ich zgodnie z przepisami prawa oraz statutów, podlegają również kierownictwu tejże władzy. Do uczestnictwa w uprawnieniach a także przywilejach stowarzyszenia, w nadanych stowarzyszeniu odpustach czy innych łaskach duchowych, jest konieczne i wystarcza, by zgodnie z przepisami prawa i własnymi statutami stowarzyszenia ktoś został do niego ważnie przyjęty i nie był z niego prawnie wydalony. Przyjmowanie członków winno się dokonywać zgodnie z przepisami prawa i statutami każdego stowarzyszenia. Członkowie instytutów mogą należeć do stowarzyszeń, zgodnie z przepisami własnego prawa, za zgodą swego przełożonego. Kto został prawnie przyjęty do stowarzyszenia, nie może być z niego usunięty, chyba że na skutek słusznej przyczyny, zgodnie z przepisami prawa i statutów. Strona 22

23 DZIAŁ III WŁADZE I ZWIERZCHNOŚCI Rozdział 1. Władza rządzenia w ogólności Kan. 162 Kan. 163 Kan. 164 Kan. 165 Kan. 166 Ci, którzy otrzymali święcenia, zdolni są do sprawowania - zgodnie z przepisami prawa - władzy rządzenia, która jest w Kościele z Bożego ustanowienia i nazywana jest również władzą jurysdykcji. Władza rządzenia jest zwyczajna, jeśli na mocy samego prawa łączy się z jakimś urzędem; jest delegowana, gdy zostaje udzielona samej osobie, nie z racji urzędu. Zwyczajna władza rządzenia może być własna lub zastępcza. Kto twierdzi, że jest delegowany, ma obowiązek udowodnienia delegacji. Delegowany działa nieważnie, jeśli przekracza granice swego zlecenia, dotyczące czy to rzeczy, czy osób. ORDYNARIUSZE Kan. 167 Kan. 168 Pod nazwą ordynariusz rozumiani są w prawie, oprócz Biskupa Zwierzchnika, biskupi diecezjalni oraz inni, którzy - choćby tylko czasowo - są przełożonymi Kościoła, diecezji czy prefektury, a także - dla własnych członków - wyżsi przełożeni zakonów i zgromadzeń, którzy posiadają przynajmniej zwyczajną władzę wykonawczą. Pod nazwą ordynariusz miejsca rozumiani są wszyscy biskupi diecezjalni oraz prałaci terytorialni. RODZAJE WŁADZY RZĄDZENIA I UPRAWNIENIA Kan. 169 Kan. 170 Kan. 171 Kan. 172 Władza rządzenia dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władza ustawodawcza winna być wykonywana w sposób przepisany prawem, a ta, którą posiada ustawodawca kościelny, niższy od władzy najwyższej, nie może być ważnie delegowana, chyba, że coś innego prawo wprost zastrzega. Niższy prawodawca nie może ważnie wydać ustawy przeciwnej wyższemu prawu. Władza sądownicza, którą posiadają sędziowie lub kolegia sędziowskie, winna być wykonywana w sposób przepisany prawem i nie może być Strona 23

24 delegowana, chyba, że chodzi o dokonanie aktów przygotowawczych jakiegoś dekretu lub wyroku. Kan. 173 Kan. 174 Kan. 175 Kan. 176 Kan. 177 Kan. 178 W tym, co dotyczy posługiwania się władzą wykonawczą, należy zachować przepisy kanonów, które następują. Zwyczajna władza wykonawcza może być delegowana tak do poszczególnego aktu, jak do ogółu spraw, chyba, że prawo coś innego wyraźnie zastrzega. Zwyczajna władza wykonawcza oraz władza delegowana do ogółu spraw winna być szeroko interpretowana; każda zaś inna - ściśle. Komu jednak została delegowana władza, uważa się, że otrzymał upoważnienie do wykonania wszystkiego, co warunkuje użycie tej władzy. Władza zwyczajna wygasa z utratą urzędu, z którym jest złączona. Władza zwyczajna ulega zawieszeniu, jeśli zgodnie z prawem złożono apelację lub rekurs przeciwko pozbawieniu urzędu lub usunięciu z niego, chyba, że prawo zastrzega coś innego. W przypadku błędu powszechnego, faktycznego czy prawnego, a także w przypadku wątpliwości pozytywnej i prawdopodobnej, prawnej lub faktycznej, Kościół uzupełnia wykonawczą władzę rządzenia, zarówno w zakresie zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Rozdział 2. Urzędy kościelne Kan. 179 Kan. 180 Urząd kościelny jest jakimkolwiek ustanowionym na stałe zadaniem z postanowienia czy to Bożego, czy kościelnego dla realizacji celu duchowego. Obowiązki i prawa właściwe każdemu urzędowi kościelnemu są określane albo samym prawem, którym urząd ustanowiono, albo dekretem kompetentnej władzy, którym jest on równocześnie ustanowiony i nadany. POWIERZENIE URZĘDU Kan. 181 Kan. 182 Urzędu kościelnego nie można ważnie otrzymać bez kanonicznego powierzenia. Powierzenie urzędu kościelnego dokonuje się: 1 poprzez swobodne nadanie przez kompetentną władzę kościelną; 2 poprzez przydzielenie, jeżeli poprzedzała je prezentacja; 3 poprzez zatwierdzenie lub dopuszczenie, jeżeli poprzedzał je wybór lub postulacja; Strona 24

25 4 poprzez zwykły wybór przyjęty przez elekta, jeżeli wybór nie wymaga zatwierdzenia. Kan. 183 Kan. 184 Kan. 185 Kan. 186 Kan. 187 Kan. 188 Kan. 189 Kan. 190 Kan. 191 Do władzy, która jest kompetentna erygować urzędy, dokonywać w nich zmian i znoszenia, należy również ich kanoniczne powierzanie, chyba, że prawo coś innego postanawia. Ażeby urząd kościelny można komuś powierzyć, powinien on pozostawać we wspólnocie Kościoła i być zdatnym, czyli posiadać przymioty wymagane do tego urzędu. Powierzenie urzędu dokonane symoniacko jest nieważne z mocy samego prawa. 8 Powierzenie urzędu kościelnego temu, kto nie posiada wymaganych przymiotów, nieważne jest tylko wtedy, jeżeli przymioty są wymagane wyraźnie prawem. Kompetentna władza kościelna może dyspensować od posiadania wymaganych przymiotów. Temu, kto nie otrzymał jeszcze święceń kapłańskich, nie można ważnie nadać urzędu związanego z pełnym duszpasterstwem, do wypełniania którego potrzebne jest wykonywanie władzy święceń. Powierzenia urzędu duszpasterskiego nie należy odkładać bez ważnej przyczyny. Nie wolno nikomu nadawać dwóch lub więcej urzędów niepołączalnych, a więc takich, które równocześnie przez jednego nie mogą być wykonywane. 9 Powierzenie urzędu, który zgodnie z prawem nie wakuje, jest tym samym nieważne i nie zyskuje ważności przez późniejszy wakans. Obietnica jakiegoś urzędu - przez kogokolwiek zostałaby dana - nie powoduje żadnego skutku prawnego. Kan. 192 Urząd prawnie wakujący, a przez kogoś bezprawnie jeszcze zatrzymywany, może być nadany, jeżeli zostanie właściwie stwierdzone jego bezprawne zatrzymanie, i o tym stwierdzeniu mówi pismo nadające urząd. Kan. 193 Każde powierzenie urzędu powinno być dokonane na piśmie. 8 Stwierdzenie wystąpienia powierzenia symoniackiego wymaga orzeczenia sądowego. 9 Niepołączalne są urzędy, które wymagają pełnienia różnych funkcji w tym samym czasie, oraz gdy może zachodzić konflikt interesów. Strona 25

26 Kan. 194 Jeśli prawo czegoś innego wprost nie postanawia, do ordynariusza miejsca należy swobodne powierzanie urzędów kościelnych we własnym Kościele partykularnym. PREZENTACJA Kan. 195 Kan. 196 Kan. 197 Kan. 198 Ten, komu przysługuje prawo prezentacji na urząd, powinien przedstawić kandydata władzy, do której należy przydzielanie urzędu. Nikt nie może być prezentowany wbrew jego woli. Komu przysługuje prawo prezentacji, może przedstawić jednego kandydata lub kilku, i to równocześnie lub kolejno. Nikt nie może prezentować samego siebie; natomiast kolegium lub zespół osób może prezentować któregoś ze swoich członków. WYBÓR Kan. 199 Kan. 200 Kan. 201 Kan. 202 Kan. 203 Kan. 204 W wyborach kanonicznych, jeśli prawo czego innego nie przewiduje, należy zachować przepisy kanonów niniejszego Prawa. Jeżeli kolegium lub zespołowi osób przysługuje prawo wyboru na urząd, nie powinno się wyboru odkładać przez okres dłuższy niż trzy użyteczne miesiące, licząc od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu, chyba że inaczej zostało zastrzeżone w prawie, albo w prawnych statutach kolegium lub zespołu. Przewodniczący kolegium lub zespołu winien zwołać wszystkich należących do kolegium lub zespołu. Wezwanie zaś, gdy ma być osobiste, jest ważne, jeżeli zostało dokonane w miejscu stałego lub tymczasowego zamieszkania lub w miejscu pobytu. Jeżeli ktoś z tych, których należy wezwać, został pominięty i dlatego był nieobecny, wybór jest ważny, jednakże na jego wniosek, ale po udowodnieniu pominięcia i nieobecności winien być unieważniony przez kompetentną władzę 10, jeśli prawnie stwierdzono, że ten głos miałby wpływ na dokonany wybór. Jeśli pominięto w powiadomieniu więcej niż połowę wyborców, wybór z mocy samego prawa jest nieważny. Po zwołaniu dokonanym zgodnie z prawem, uprawnienie do głosowania przysługuje tylko osobom obecnym w dniu i miejscu oznaczonym w tymże wezwaniu, oraz - jeśli statuty tego nie zabraniają - dają 10 Orzeczenie w sprawie opisanej tym kanonem należy do kompetencji właściwego Sądu Diecezjalnego, lub Trybunału Kościoła. Strona 26

27 możliwości głosowania bądź listownie, mailowo bądź przez pełnomocnika. Kan. 205 Kan. 206 Kan. 207 Kan. 208 Kan. 209 Kan. 210 Kan. 211 Kan. 212 Kan. 213 Kan. 214 Kan. 215 Kan. 216 Jeśli któryś z wyborców jest obecny w domu, gdzie odbywa się głosowanie, lecz nie może wziąć w nim udziału z powodu choroby, skrutatorzy powinni przyjąć od niego głos na piśmie. Chociażby ktoś posiadał liczne tytuły do głosowania we własnym imieniu, może oddać tylko jeden głos. Nie dotyczy to otrzymanych pełnomocnictw, udzielonych przez innych uprawnionych do głosowania. Do ważności wyborów wymaga się, by nikt, kto nie należy do kolegium lub zespołu, nie został dopuszczony do głosowania. Wybór, którego wolność rzeczywiście została naruszona w jakikolwiek sposób, jest mocą samego prawa nieważny. Aby głos był ważny, musi być: 1 wolny; 2 określony; 3 tajny, jeśli głosowanie nie jest jawne. Warunki dołączone do głosu przed wyborem uważa się za niedołączone. Przed rozpoczęciem wyborów należy wyznaczyć spośród grona kolegium lub zespołu przynajmniej dwóch skrutatorów. Skrutatorzy wybierani są w głosowaniu jawnym bądź wskazywani przez przewodniczącego kolegium lub zespołu. Skrutatorzy winni zebrać głosy i wobec przewodniczącego sprawdzić, czy liczba oddanych kartek odpowiada liczbie wyborców, zbadać oddane głosy i ogłosić, ile każdy otrzymał. Jeżeli liczba głosów przewyższa liczbę wyborców, nic nie zostało dokonane. Wszystkie czynności wyborców powinny być pilnie zaprotokołowane przez pełniącego funkcję protokolanta i podpisane przynajmniej przez niego, przewodniczącego oraz skrutatorów. Protokół należy pilnie przechowywać w archiwum kolegium. Funkcję protokolanta może pełnić jeden ze skrutatorów. Wybory, jeśli prawo albo statuty nie zastrzegają czego innego, mogą być dokonane także przez kompromis, jeśli wyborcy jednomyślnie i poprzez zgodę na piśmie przekazują na ten raz uprawnienie wyboru jednemu lub kilku zdatnym bądź ze swego grona, bądź obcym, którzy w imieniu wszystkich wybierają mocą otrzymanego mandatu. Strona 27

28 Kan. 217 Kan. 218 Kan. 219 Kan. 220 Jeśli czego innego nie zastrzegają prawo lub statuty, ten winien być uznany za wybranego i ogłoszony przez przewodniczącego kolegium lub zespołu, kto otrzymał wymaganą liczbę głosów. O wyborze należy od razu powiadomić wybranego, który powinien niezwłocznie, oznajmić przewodniczącemu kolegium lub zespołu, czy przyjmuje wybór lub nie; inaczej wybór nie osiąga skutku. Gdy elekt nie przyjął wyboru, traci wszelkie prawo uzyskane wskutek wyboru i nie odzyskuje go przez późniejsze wyrażenie zgody, może być jednak ponownie wybrany. Elekt, po przyjęciu wyboru, który nie wymaga zatwierdzenia, natychmiast otrzymuje pełnoprawnie urząd; inaczej nabywa tylko prawo do niego. ZATWIERDZENIE WYBORU I DYSPENSY OD PRZESZKÓD Kan. 221 Kan. 222 Kan. 223 Kan. 224 Jeśli wybór wymaga zatwierdzenia, elekt powinien w ciągu ośmiu użytecznych dni, od dnia przyjęcia wyboru, prosić osobiście lub przez kogoś innego kompetentną władzę o zatwierdzenie, inaczej pozbawiony jest wszelkiego prawa; chyba że udowodni, iż posiadał słuszną przeszkodę, by prosić o zatwierdzenie. Zatwierdzenie należy dać na piśmie. Po powiadomieniu o zatwierdzeniu, elekt otrzymuje pełnoprawnie urząd, chyba, że prawo zastrzega co innego. Jeśli wyborowi tego, którego wyborcy wolą i uważają za odpowiedniego, stoi na drodze kanoniczna przeszkoda, od której można i zwykło się dyspensować, mogą go swoimi głosami postulować u kompetentnej władzy, chyba że prawo zastrzega inaczej. UTRATA LUB ZRZECZENIE SIĘ URZĘDU Kan. 225 Kan. 225 Kan. 226 Urząd kościelny traci się po upływie wyznaczonego czasu, po osiągnięciu określonego prawem wieku, na skutek rezygnacji, przeniesienia, usunięcia a także pozbawienia. Utrata urzędu, która stała się faktem, ma zostać podana do wiadomości wszystkim, którym przysługuje jakieś prawo do powierzania urzędu. Temu, kto utracił urząd przez osiągnięcie wyznaczonego wieku albo przez przyjętą rezygnację, można przyznać tytuł emeryta. Strona 28